• Gaziantep’te engelli darp iddiası: Gaziantep’te özel bakım merkezinde kalan bir engellinin darbedildiği iddia edildi ve yakınları, yetkililerin yaralanmalar için “kendisi yaptı” demesi üzerine merkezdeki kamera görüntülerini talep ettiklerini ancak kendilerine gösterilmediğini öne sürdü.<ul><li>Yakınları, engellinin vücudundaki izler üzerine bakım merkezi yönetimiyle görüştüklerini ve sorumlular hakkında işlem yapılmasını istediklerini ifade etti.</li><li>Bakım merkezi yetkililerinin, engellinin yaralanmalarını kendi davranışlarına bağladığı ve bu savunmayı aileye ilettiği aktarıldı.</li><li>Aile, kamera kayıtlarının incelenmesi ve olayın aydınlatılması için resmi makamlara başvuruda bulunacağını söyledi.</li></ul>

Canlı Gündem

• İsa Karakaş'tan uyarı: SGK uzmanı İsa Karakaş, 2026'da devreye girecek yeni sistemle engelli kotasına uymayan işyerlerine ceza uygulanacağını açıkladı.<ul><li>Karakaş, "Çalışan Bildirim Sistemi" ile işverenlerin engelli kotasına uyup uymadığının otomatik olarak kontrol edileceğini belirtti.</li><li>50 veya daha fazla işçi çalıştıran iş yerleri için çalıştırılmayan her engelli işçi başına her ay 30 bin 81 TL ceza kesileceği ifade edildi.</li><li>Cezaların 2026 yılında %25,49 oranında güncelleneceği ve caydırıcılığın artırılması amacıyla iki katına kadar çıkarılabileceği bildirildi.</li><li>Kamu idarelerine de engelli işçi çalıştırmayanlar için her ay işçi başına ceza uygulanacağı vurgulandı.</li></ul>

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, 2023 Nisan ayında 1,5 milyar TL tutarında yaşlı aylığı ve yaklaşık 1,2 milyar TL de engelli aylığını hesaplara yatırdıklarını <a fr-original-style="" href="https://www.aile.gov.tr/haberler/bakanimiz-derya-yanik-nisan-ayinda-2-7-milyar-tl-yasli-ayligi-ve-engelli-ayliklarini-hesaplara-yatirdik/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı</a>.

İş Hukuku & Sosyal Güvenlik

Milyonlarca engellinin yaşadığı Türkiye’de ve bir milyara yakın engellinin yaşadığı dünyada engelli bireyler, uzun yıllardır sosyal, ekonomik, siyasal ve kültürel yaşama katılım engelleriyle karşılaşıyor. “Engelli” kelimesi de içinde engellenmişlik bulunduruyor. Bu tanımın sorumluluğu bireye yüklediğini ve engeli içselleştirdiğini söyleyenler de var. Bu sebeple engelli hakları alanında çalışan birçok kişi ve kurum “sakat” kavramını bir “hakaret” olarak görmek yerine bu varoluşu sahiplenerek ve engelin toplumda olduğu savunarak kullanmayı <a fr-original-style="" href="https://bianet.org/bianet/toplum/132569-sakat-politiktir" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tercih ediyor</a>. Bu kavramsallaştırma, sakatlığın toplumsal yönüne vurgu yapması, engeli sakat kişinin bedeninde değil, onu çevreleyen ve çerçeveleyen toplumsal örgütlenmede araması için <a fr-original-style="" href="https://www.engelliler.biz/forum/sakatlik-calismalari-inisiyatifi/174845-sakatlig774in-tarihsel-i775ns807asi-sibel-yardimci.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">önemli</a>.&nbsp;Ayrımcılık dilde de başlıyor: “Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur.”, “Körle yatan şaşı kalkar.”, “Sağır duymaz, uydurur.”, “Eli ayağı düzgün olsun yeter.” vb. Belki farkında bile olmadan kullanmaya devam ettiğimiz,, üzerine düşündüğümüzde daha da fazlasını bulacağımız dilimize yerleşen engelliliği olumsuzlukla bağdaştıran ayrımcı ifadeler var.&nbsp;Bir yandan dildeki ayrımcılık davranışlarda, düşünce yapısında, politikalarda da devam ediyor. Engelliliği hiç düşünmeden yapılan planlamalar gibi engellilik durumunu yalnızca fiziksel engelliliği düşünerek de ele alabiliyoruz. Ele aldığımızdaysa davranışlarda, yaklaşımlarda ve politikalarda “acıma”, “merhamet etme”, “tektipleştirme”, “muhtaç görme”yi temele koyarak eşitlikçi, kapsayıcı ve hak temelli yaklaşımdan uzaklaşabiliyoruz.Kapsayıcı bakış açısı olmadığında, ortaya çıkan resmin bir ucunda da “engellilere özel” mekanlar, programlar var. Örneğin yalnızca engelli çocuklar için açılan anaokulu. Engelliler yalnızca bu alanlara sıkışabiliyor. Kapsayıcı bir eğitim sisteminde ise engelliler herkesle aynı alanları paylaşabilmeli. Herkesin ihtiyaçlarını temele alan bir evrensel tasarım söz konusu olmalı.&nbsp;Engellilerin maruz bırakıldığı ayrımcılık; sağlık, eğitim, istihdam hizmetlerinden yararlanmalarını engellediğinden siyasette, ekonomi yönetiminde, medyada engelli temsili neredeyse sembolik düzeyde. Afetlerde ise durumun boyutu da değişiyor. Hâli hazırda herkesin kaynaklara erişemediği, ihtiyaçlarının karşılanamadığı bir noktada engelli olmak, mağduriyeti katmerlendiriyor. Tam da bu sebeple engellilerin ihtiyaçlarına, haklarına mikrofon uzatmak gerekiyor.Her zaman söylediğimiz gibi: Ötekileştirilen tüm canlılar, hayvanlar, ağaçlar, kadınlar, çocuklar, mülteciler, engelliler, yaşlılar ve LGBTİ+’lar için acil durum önlemlerinin alınması, haklarının korunması bir lütuf değil bir hak ve gereklilik.&nbsp;

Dildeki ayrımcılık davranışlarda, düşünce yapısında, politikalarda da devam ediyor. 

afetlerde engelli haklarını konuşmak neden önemli?

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanımız Derya Yanık, Aralık ayı yaşlı aylığı ve engelli aylıkları ödemelerinin içerisinde 2,1 milyar TL tutarında olduğunu ve hesaplara <a fr-original-style="" href="https://www.aile.gov.tr/haberler/bakanimiz-derya-yanik-aralik-ayinda-2-1-milyar-tl-yasli-ayligi-ve-engelli-ayliklarini-hesaplara-yatirdik/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yatırıldığını açıkladı</a>.

3 Aralık, Birleşmiş Milletler tarafından engellenen bireylerin haklarını desteklemek, görünür kılmak ve toplum nezdinde farkındalık yaratmak amacıyla Uluslararası Dünya Engelliler Günü olarak kabul edildi. 1992’den bu yana gün kapsamında faaliyetler yapılıyor. Özel günler, konuları gündeme getirmek ve tematik çalışmalara başlamak için kurumlara bir fırsat sunsa da düşünülmeden yapılan paylaşımlar veya plansız organize edilen etkinlikler bazı durumlarda faydadan çok zarara sebep olabiliyor. Biz de bu yazımızda 3 Aralık kapsamında yapılan iletişim kampanyalarına dair mevcut duruma değinerek bazı kilit öneriler paylaşacağız.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mevcut Durum</h2>Anlatan Eller sosyal girişiminin geçen sene paylaştığı bir<a fr-original-style="" href="https://www.anlataneller.org.tr/3-aralik-dunya-engelliler-gununde-anlatan-eller-belediyeleri-unutmadi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;</a><a fr-original-style="" href="https://www.anlataneller.org.tr/3-aralik-dunya-engelliler-gununde-anlatan-eller-belediyeleri-unutmadi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmaya</a> göre 3 Aralık 2019’da engelli birimi olan il belediyelerinin %56’sı, engelli birimi olan ilçe belediyelerinin %49’u sadece kutlama mesajı paylaşırken geri kalan belediyelerin çoğu herhangi bir faaliyette bulunmadı, küçük kısmıysa gelecek projelerinden ve engellilik özelindeki mevcut çalışmalarından bahsetti. Özetle, engellenen bireylerin haklarının görünür kılınmasının hedeflendiği bu günde faaliyetlerin çoğu söylem seviyesindeydi.&nbsp;Söylemlerin niteliğine baktığımızda ise “her insan bir engelli adayıdır”&nbsp;veya “engellilere moral oluyoruz” gibi engelliliğin trajikleştirildiği ifadelere,&nbsp;“engelli topluma emanettir” veya&nbsp;“engelli kardeşlerimizi sahiplenmeliyiz” gibi engellenen bireyleri neseneleştiren ve pasif gösteren mesajlara ve “en büyük engel sevgisizliktir” veya “engellilere saygı onlara yaşam sevinci verir”&nbsp;gibi erişilebilirlik ihtiyaçlarının yok sayıldığı haber başlıklarına sıkça rastladık. Hak temelinden uzak tüm bu söylemler toplumdaki engellilik algısını ne yazık ki olumsuz etkiliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öneriler</h2>Önerilerimizi sıralamadan önce engellilik hâlini bireyin sağlık durumundan ziyade toplumsal erişilebilirlik eksikliklerinden hareketle tanımlanmasına da değindiğimiz “<a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/60ed602cb27a8e00062910d2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kentlerin engelleyen yanı</a>” başlıklı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.BM'nin kapsayıcı mesajlar üretmek için hazırladığı<a fr-original-style="" href="https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/un_disability-inclusive_communication_guidelines.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;</a><a fr-original-style="" href="https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/un_disability-inclusive_communication_guidelines.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kılavuzda</a> bazı öneriler sunuluyor. Başlangıç noktasının engellenen bireylerin hakları olduğunun altı çiziliyor. Bu açıdan sadece topluma eşit katılımda yaşanan zorlukların anlatılmasından ziyade daha çözüm odaklı dil&nbsp;kullanılarak erişilebilirliğin ve erişilebilirlik hakkının vurgulanmasının önemine değiniliyor. Bu sayede hem erişilebilirlik odaklı bir eylem çağrısı yapmak mümkünken hem de toplumda var olan acıma temelli yaklaşım pekiştirilmemiş oluyor.&nbsp;Bir diğer öneriyse engellenen bireyleri faydalanıcı veya sorun yaşayan kişi olarak göstermektense doğrudan çözüme katılan aktif rollerde konumlamak. Bu noktada katılımcı bir yaklaşımla yapılan çeşitlilik ve kapsayıcılık vurgusu etkiyi artıran bir unsur olarak ele alınıyor.&nbsp;Başka bir kritik nokta da&nbsp;her engellenen bireyin aynı olmadığını bilmek. Genellemelerden kaçınarak, engellenen veya değil, herkesin kendi özgün hayatının, sosyal çevresinin olduğunu hatırlamak gerekli. Ayrıca, mesajlar tasarlarken engellenen bireyleri sadece engelinden ibaret kişiler olarak göstermemeye de dikkat edilmeli. Bu noktada bireyin duygularına, yaptığı işe veya hobilerine değinmek öznenin “insan” olduğunu hatırlatan bazı unsurlar olarak kullanılabilir.Kapsayıcı içeriklerden bahsederken erişilebilirlik de unutulmamalı. Görsel tasarımlara betimleme eklemek, okunabilirlik için kontrasta dikkat etmek, yazı fontunun okunaklı olması, videolu mesajlarda işaret dili çevirisi ve altyazı bulundurmak, metinlerde basit ve sade bir dil kullanmak ve vereceğiniz mesajı sadece görsel yollar ile değil de yazılı olarak da vermek erişilebilirlik için dikkat edilebilecek konulardan bazıları. Bunların nasıl yapılacağına dair bilgiyeyse hem kılavuzdan hem de kullandığınız sosyal medya hesabının erişilebilirlik sayfasından ulaşabilirsiniz.Konuyu biraz daha mevcut durumda değindiğimiz belediyeler bağlamında toparlamaya çalışırsak ilk aşamada kurumları kutlama mesajı paylaşmaktan ziyade mevcut faaliyetlerini ve engellenen bireyleri&nbsp;görünür&nbsp;kılmaya, sağlamcı ve ayrımcı&nbsp;söylemlerden uzaklaşmaya, gelecek projeler için somut adımlar planlamaya ve bu planları özel günlerin gündem oluşturma gücünü kullanarak gerçekleştirmeye davet ediyoruz. Tüm bu süreçlerde doğru söylem ve eylem üretebilmek içinse engellenen bireylerle beraber hareket etmenin ve diyaloga dayalı algısal dönüşümün gerektiğinin tekrar altını çizmek istiyoruz.

engelli ile ilgili hikayeler