<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/kseeens.40/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Enes Köse</a>İçinde yaşadığımız politik iklim, giderek zorlandığımız gündelik hayat pratikleri, süregelen kriz dalgaları ve tüm bunlarla beraber gelen yeni iletişim formları bizi yeni bir dünyanın ortasına bıraktı. Hayatın her alanında devam eden krizler o kadar zorlamaya başladı ki birkaç sene önceye bile büyük bir özlem ve biraz da abartıyla geride kalmış bir cennet gibi bakılıyor artık. Hatta biraz da semptomatik diyebileceğimiz bir geçmiş tasavvuruna sıkıştık. Bir taraftan milat beklerken, öte taraftan kendi bireysel “mücadelemizin” çıkmaz sokaklarında daima kriz hâlinde yaşamaya devam ediyoruz. Bireysel mücadele anlatısı belki de tarihte hiç olmadığı kadar gündelik hayata entegre edildi. Neoliberal ethos’un “uçurumun kenarındaki özne” retoriği bizi cangılda hayatta kalmaya çalışan ve diken üstünde mücadele veren varlıklar olarak resmediyor. Dolayısıyla kolektif dayanışma imkânlarının yerini bireyin önceden çizilmiş sınırların içerisinde debelendiği bir çerçeve aldı.&nbsp;Tüm bunlarla birlikte kaygı ve stres gibi aslında belirli bir aşırılığı ifade etmesi gereken duygu durumları artık gündelik hayatın yerleşik parçası. Bu noktada içimize dönmemiz gerektiğini söyleyen ya da çeşitli stres kontrol mekanizmalarını devreye sokmamızı salık veren öğretilerin bizleri geçici reaksiyonlara sevk ettiğini söylemek mümkün. Peki bunların arkasındaki yapısal sorunlar nedir? Bunca kaygı ve stres tamamen gündelik karmaşanın ya da kişilik özelliğinin bir çıktısı olamaz. Yani başka bir yere bakmamız gerekiyor.&nbsp;Nöroendokrinoloji doktoru Sapolsky <a fr-original-style="" href="https://books.google.com.tr/books/about/Zebralar_Neden_%C3%9Clser_Olmaz.html?id=x0S6ygEACAAJ&redir_esc=y" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Zebralar neden ülser olmaz?”</a> isimli stres, stresle ilişki hastalıklar üzerine bir litap yazmış.İlk bakışta sıkıcı bir alternatif rock grubu ismi gibi duran bu soru aslında oldukça geniş kapsamlı soruları beraberinde getiriyor. Burada insana ait kompleks bir yapının yani beynin izleklerine yönelik büyük bir soruşturmayla karşılaşıyoruz. Bu soru ve rehber niteliğindeki cevaplar için kitaba bakılabilir. Sapolsky kitabın “Gelir eşitsizliği ve yoksul hissetmek nasıl olur da kötü sağlık anlamına gelir?” başlıklı bölümünde Harvard Üniversitesi'nden Inchiro Kawachi&nbsp;tarafından yapılan bir çalışmaya atıf yapıyor. Çalışmada Kawachi&nbsp;gelir eşitsizliğin herkes açısında ne kadar stresli olduğuna odaklanıyor. Buradan hareketle de sosyal kapitalin zayıf olduğu toplumlarda bireylerin stresi daha fazla yaşadığına yönelik bir çıkarım yapıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Sosyal kapital ne yapar? Sosyal kapitalin çok olduğu bir toplumda, gönüllülük çoktur; kişilerin katılabileceği ve kendilerini kendilerinden daha büyük bir bütünün bir parçası gibi hissedecekleri kuruluşlar vardır; insanlar kapılarını birbirlerine kilitlemezler.”</blockquote>Dolayısıyla kolektif sorunların bireysel çözümlerle karşılanması, toplumsal stresin de tek tek bireylerin yüklendiği bir dünya yaratıyor. Üstelik bunun bir modern ahlak olarak sunulması, hegemonik anlamda bu konuda bir çeşit “sağ duyunun” ortaya çıkmasını sağlıyor. Herkesin kendi sınırları dahilinde boşuna çabaladığı koca bir amfitiyatro kalıyor geriye. Dolayısıyla Sapolsky’nin de belirttiği gibi “aynı anda hem dramatik gelir eşitsizliği hem de yüksek miktarda sosyal kapitali olan bir toplum olamaz.”Tüm bunlarda içinde yaşadığımız iş modeli, güvencesizlik ve bunlarla birlikte dönüşen ilişki biçimleri etkili oluyor. Mark Fisher&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://habituskitap.com/kitaplarimiz/kapitalist-gercekcilik-baska-alternatif-yok-mu/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kapitalist Gerçekçilik</a> kitabında stresin özelleştirmesinden bahsediyor. Ona göre yeni dünya düzeniyle birlikte hoşnutsuzluk bireyselleştirilip içselleştirilirken stres ve sıkıntının sosyal ve siyasal nedenleri göz ardı edilir. Durmaksızın rekabete sevk edildiğimiz ve günlük ritmimizi asla yetişemeyeceğimiz bir tempoda sürdürdüğümüz bir dünyada stres yalnız kişisel parametrelerin bir sonucu olamaz.&nbsp;Kanadalı tarihçi Quinn Slobodian rekabetçi ahlakın çıktılarından bahsederken, bu düzenin herkesin sürekli olarak komşusundan daha fazlasını ya da daha iyisini elde etmek için çabalamasıyla ortaya çıkan bir dünya düzeni olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.ineteconomics.org/perspectives/blog/our-economic-system-is-making-us-mentally-ill" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor.</a>&nbsp;Kaybettiğimiz sosyal bağların bedeli düşündüğümüzden de ağır sonuçlara sahip. Bunu da eskinin katı sınırları olan cemaat düzleminde değil, sahici ilişkilenme biçimlerine imkân tanıyan bir çerçevede yaşamak stres ve kaygı gibi duygu durumlarının bireysel yüklerden ibaret hâle gelmesini engelleyebilir.&nbsp;Sürekli kriz hâlinin yeni normale dönüştüğü bir dünyadaki giderek asimetrik bir yere doğru ilerleyen eşitsizliğin bedelleri etkisini katlanarak gösterecektir. Bunun için de kişisel sınırların ötesine bakmamız, söz konusu eşitsizliğe yol açan dinamikleri daha iyi kavramamız gerekiyor.&nbsp;

Angst

Kaygı ve stresin izini sürmek için kendi dünyamızın önceden çizilmiş sınırlarının ötesine bakmamız gerekiyor

Bireyselleştirilmiş stresin izinde

Bu kısımda psikoloji, sosyoloji gibi alanlardan çeşitli konulara ilişkin, Nedir? sorusunu soruyoruz. Bu sayıda Anksiyete Nedir?&nbsp;sorusuna cevap arayacağız.Ara sıra kaygı yaşamak, yaşamımızın normal bir parçası. Bununla birlikte, anksiyete bozukluğu olan kişilerin, günlük durumlara ilişkin olarak yoğun ve kalıcı endişe ile korkuya sahip olduğunu biliyouz. Sıklıkla, anksiyete bozuklukları, dakikalar içinde zirveye ulaşan (panik ataklar) ani yoğun endişe ve korku duygularının tekrarını içerebiliyor. Uzun sürebilen bu ataklar, günlük aktivitelere müdahale edebiliyor, kontrol edilmesi güç olabiliyor. Anksiyete bozukluklarının örnekleri arasında yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), spesifik fobiler ve ayrılık anksiyetesi bozukluğunun yer aldığı belirtiliyor. &nbsp;Peki anksiyetenin nasıl olduğundan, nasıl hissettirdiğinden ziyade “ne” olduğuna bakabilir miyiz?Çok basitçe, anksiyete bozukluğu, bir tür zihinsel sağlık durumudur. Yani kabul etmek gerekir ki, zihin halimizin, anksiyete ile yakın bir ilişkisi var. Zayıf veya yorgun hissetmek, mevcut endişe dışında herhangi bir şey hakkında konsantre olmakta güçlük çekmek, uyuyamamak, midesel problemler yaşamak ve endişemizi kontrol etmekte güçlük çekmek hem anksiyeteye yol açan, hem de anksiyete bozukluğu yaşadığımızda gittikçe artan sıkıntılar olarak değerlendiriliyor. Anksiyete atakları büyük ölçüde değişebiliyor ve semptomlar bireyler arasında farklılık gösteriyor. Bunun nedeni, kaygının birçok belirtisinin herkesin başına gelmemesi ve zamanla değişebilmeleri. Yaygın olarak ise, baygınlık veya baş dönmesi, nefes darlığı, ağız kuurluğu, terleme, titreme veya sıcak basması, endişe, huzursuzluk, sıkıntı, korku, uyuşma ve karıncalanma (okurken bile sıkıntı bastığını hisseder gibiyim) belirtileri görülebiliyor.Anksiyete bozukluklarının kesin nedenleri ise tam olarak anlaşılamamış. Travmatik olaylar gibi yaşam deneyimleri, zaten kaygıya yatkın olan kişilerde kaygı bozukluklarını tetikliyor gibi görünmekte. Kalıtsal özellikler de bir faktör olarak değerlendirilebilir. Bazen de kalp, şeker hastalıkları, astım bozuklukları, uyuşturucu kullanımları veya kullanılan uyuşturucunun bırakılması, aynı şekilde alkol veya depresyon ilaçlarının kullanımı veya bunların bırakılması, kronik ağrılar gibi tıbbi nedenlerin de anksiyete ile ilişkilendirildiği görülmekte.Harvard Business Review’da yer alan bir <a fr-original-style="" href="https://hbr.org/2021/01/am-i-anxious-or-just-stressed" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makaleye</a> göre, Harvard Tıp Okulu psikiyatri doçenti ve Amerika Anksiyete ve Depresyon Derneği başkanı Luana Marques&nbsp;şunları söylemiş: "Anksiyete rahatsız edici olsa da, bir şeylerin yolunda gitmediğinin işareti olabilir. [Hayal edin] Eğer ağrı reseptörleriniz olmasaydı ve sıcak bir yüzeye dokunsaydınız - yanardınız. Anksiyete, size 'farklı bir şey yapmamız gerektiğini' söyleyen aynı koruyucu faktöre sahiptir.Endişemizi susturmak yerine dinlersek, kendimize kısır döngüyü kırmak için bir fırsat veririz. Sor: "Burada&nbsp;neler oluyor? Böyle hissetmemin bir nedeni var mı ve bu konuda ne yapabilirim?”Tabii bunu yapması, söylemesi kadar kolay değil. Makalenin sahibi Charlotte Lieberman’a göre, kaygı (ve hatta stres) anında, genellikle bilişsel kontrolden sorumlu olan beynimizin ön lobu devre dışı kalıyor - bu, eleştirel düşünemeyeceğimiz ve planlama, organize etme, düşünme gibi şeyleri daha az yapabileceğimiz anlamına geliyor. Bunun yerine, beynimizin daha ilkel kısmı (amigdala) kontrolü ele alıyor. Uzmanlar buna “amigdala gaspı” diyor.Charlotte Lieberman devam ediyor:“Bunlar kendi içinizde ortaya çıktıklarında farkına varma seçimini yapın. Nasıl hissettirdiğini, bedeninizin neresinde yaşadıklarını, onları neyin tetiklediğini vb. Bunu yaptığınızda, kendinizi meraka açıyorsunuz. Meraklı olmak, kaygının enerjik karşıtına olabildiğince yakındır. Geniştir, cömerttir, alçakgönüllüdür. Merak ettiğinizde, dışarıda koca bir dünya var. İhtiyacınız olduğunda destek istemek de dahil olmak üzere, bunun yerine alabileceğiniz sonsuz sayıda yol var.”Size de bir yerden sonra, farkındalığa ve zihin sağlığına ilişkin her kapı, aynı yere çıkıyor gibi geliyor mu? Merak ve hissetmek, hissetmek, hissetmek.

İçimdeki Dünya

Stres mi, kaygı mı, yoksa zihnimizin bize bir oyunu mu?

Anksiyete Nedir?

<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Dalgaların sürekli çarptığı kaya gibi ol: Sağlam, hareketsiz durur kaya ve yatıştırır etrafında suyun öfkesini. Ne talihsizim ki bu benim başıma geldi.”</blockquote>Stoacı düşünce acı verici deneyimlerin hayatımızı daha anlamlı kıldığını savunur. Örneğin önde gelen temsilcilerinden Marcus Aurelius, bir savaş komutanıdır. Hayatının 19 yılını seferlerde geçirmiştir. &nbsp;En ünlü eseri olan Meditasyonlar'ı da bu seferler sırasında geceleri konakladığı çadırında yazmıştır.&nbsp;Gün içerisinde başına her ne gelirse gelsin, bunun da güzel şeyler gibi bir olasılık olduğunu, hayatın akışının bir parçası olduğunu kabullenmek gerek. Ya da Rilke'nin o muhteşem dizesinin söylediği gibi, "Hayatın her duruma hakkı var!"Başımıza gelen her şeyi bir çeşit meydan okuma gibi görerek peki bu durumla ben nasıl başa çıkacağım sorusunu kendimize sormamızı öğütlüyor Stoa felsefesi. Bu açıdan bakıldığında her ne kadar antik dünyada ortaya çıksa da günümüzde dahi stres, sinir, kaygı bozukluğu konusunda oldukça faydalı olabilecek bir düşünce biçimi sanıyorum. Sence hayata kötü yanından bakmak faydalı bir bakış açısı olabilir mi? Bence en azından denemeye değer!Haftaya çarşamba yayımlanacak gelecek sayıda başka bir felsefi soru ile buluşmak üzere.&nbsp;Meraklı kal!-Dilara

kaygı ile ilgili hikayeler