<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Ailelerin ve toplumların sosyal yapısının merkezinde olmasına rağmen pek çok ülkede erkeklerle eşit haklara sahip olmayan kadınlar maalesef krizlerden de en çok etkilenenlerdir. Özellikle gelişmemiş ve kırsal alanlarda iklim krizinin var olan sosyal eşitsizlikleri artırdığı, bu nedenle de kadın sağlığı üzerinde misliyle etkileri olduğu bilinmektedir.&nbsp;İklim krizinin yol açtığı olayların kadınların sağlığının nasıl etkilendiğine bakalım. &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/downloads/report/IPCC_AR6_WGII_Chapter07.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">IPCC raporuna</a> göre, aşırı hava olayları, iklim krizi ve gıda güvensizliği nedeniyle, yetersiz beslenme ve hastalık gelişme riski çocuklar ve gebe kadınlarda daha yüksektir. Afet durumlarında gebelerin kaçma ve kurtulma kapasitesi daha kısıtlıdır, sağlık hizmetlerine erişimlerinde ciddi sorunlar yaşanabilir. Kadınlar ve çocukların iklim ilişkili afetlerden 14 kat daha fazla etkilendiği belirtilmektedir. <a fr-original-style="" href="https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp2210221" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Orman yangınlarından</a> kaynaklanan toksik gazlar ve partiküllerin, gebelikte hipertansiyon ve diyabet riskini artırdığı gösterilmiştir. İklime duyarlı enfeksiyon hastalıkları gebeleri belirgin derecede etkilemektedir. <a fr-original-style="" href="https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/185713" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2009 grip pandemisinde</a> nüfusunun yüzde 1’i gebelerden oluşan Amerika Birleşik Devletleri’nde, grip ilişkili ölümlerde gebe kadınların oranı yüzde 5 olmuştur. <a fr-original-style="" href="https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMra2200092" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Afrika’daki sıtma salgınlarında</a> en fazla etkilenenler çocuklar ve gebeler olmaktadır.&nbsp;Gıdaya erişimin azaldığı bölgelerde kadınların daha fazla gıda güvensizliği yaşadığı, malnütrisyon ve anemi risklerinin daha fazla olduğu gösterilmiştir. İleri yaşlı kadınlar da sıcak ilişkili olaylardan ciddi şekilde etkilenebilirler. <a fr-original-style="" href="https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2005.00694.x" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2003 Fransa sıcak hava dalgası</a> olayında en çok etkilenenler düşük sosyoekonomik düzeydeki yaşlı kadınlar olmuştur. Kriz anlarında toplumsal ve ev içi şiddete ve suistimale maruz kalmaları açısından da kız çocuklar ve kadınlar en riskli gruptadır. Kadınların, değişen iklim koşulları ile ilgili endişe ve ruh sağlığı sorunları yaşama olasılığı daha yüksektir.&nbsp;İklim krizine yol açan bazı etkenler kadın sağlığına özel riskler barındırır.&nbsp;Pişirme ve ısınma amaçlı biyokütle yakılması sonucu ortaya çıkan ev içi hava kirliliği nedeniyle kadınlar çok yüksek oranda kronik obstrüktif akciğer hastalığı geliştirme riskine sahiptir. Ultra işlenmiş gıdalar olarak bilinen, teorik olarak hiç besin değeri olmamasına rağmen çok yüksek oranlarda yağ, tuz ve şeker içeren gıdaların pek çok hastalığa yol açtığı gösterilmiştir. Kadın sağlığı açısından dikkat çeken bir bulgu, diyette ultra işlenmiş gıdaların her yüzde 10’luk artışı, genel olarak kanser riskinde yüzde 2 ve kanserden ölüm riskinde yüzde 6’lık bir artış ile ilişkiliyken, over kanseri riskinde yüzde 19’luk, over kanserinden ölüm riskinde yüzde 30’luk, meme kanserinden ölüm riskinde yüzde 16’lık bir artışla <a fr-original-style="" href="https://www.thelancet.com/journals/eclinm/article/PIIS2589-5370(23)00017-2/fulltext" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ilişkilendirilmiştir</a>. Yani, iklim krizine neden olan bir yaşam ve beslenme biçimi, kadınlara da ciddi bir kronik hastalık yükü ve ölüm riski getirmektedir.&nbsp;Halihazırda toplumsal cinsiyet eşitliğinin ve sosyal adaletin tesis edilemediği ülkelerde kadınların iklim krizi ve ilişkili faktörlerden <a fr-original-style="" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8414962/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">en çok etkilenen topluluk olacağı</a> aşikardır. Diğer taraftan ‘bakım sağlayıcı’ rollerinden dolayı iklim krizi ve çevresel yıkım açısından en çok kaygılanan ve en önde harekete geçenler de kadınlardır. Bu nedenle ekolojik dönüşümü toplumda kadınların güçlendirilmesi için bir fırsat olarak kullanırsak hem dünyamızın geleceği hem de sonraki nesillerin sağlıklı bir yaşam sürmesi için de büyük bir atılım yapmış oluruz.&nbsp;

Dünyahali

İklim krizinden en çok etkilenen ve en önde harekete geçenler: kadınlar

İklim Krizi ve Kadın Sağlığı 

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mine Durusu Tanrıöver</a>Kişilerin tercihlerinden öte sağlık, tarım, ulaşım, şehir planlama, çevre, gıda işleme ve satışı ve de eğitim sistemlerinin insanların tüketim ve yaşam alışkanlıklarını neye zorladığını fark etmemiz gerekiyor.Tüketim üzerine kurulu modern hayatın insanlık üzerindeki faturası ağır. Bu faturayı hem canımızla hem de dünyada açtığımız yaralarla ödüyoruz. Bugün bu pencereden bakmak istediğim konu obezite, dünya üzerindeki hemen hemen tüm insan topluluklarını etkisi altına alan bir salgın.&nbsp;Fazla kilolu olmak kalp hastalıkları ve inme, diyabet, dejeneratif kas iskelet sistemi hastalıkları ve bir çok kanser için esas risk faktörüdür. &nbsp;Yakın zamanda yayınlanan <a fr-original-style="" href="https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/obesity/publications/2022/who-european-regional-obesity-report-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya Sağlık Örgütü raporu</a> fazla kilolu olma ve obezitede Avrupa şampiyonu olduğumuzu acı bir şekilde gözler önüne serdi. Avrupa Bölgesindeki insanların ortalama yüzde 58,7’si fazla kilolu ya da obez iken, ülkemizde bu oran yüzde 66,8’dir. Yani ülkemizde yaşayan her 3 kişiden 2’si fazla kilolu veya obezdir.&nbsp;Obezite ile ilgili okuduğum en güzel <a fr-original-style="" href="https://earth.org/data_visualization/the-common-drivers-of-obesity-and-climate-change/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yorumlardan</a> biri şu oldu: ‘Birkaç ekstra kilo almak artık kişisel bir olay değil, bugün içinde yaşadığımız sistemlerin ve çevrenin çökmesinin görünür hale gelmesidir’. Bu tanım bizim sistemsel bir bakış açısıyla düşünmemize ve fazla kilolu&nbsp;insanları ‘iradesiz, umarsız’ gibi <a fr-original-style="" href="https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/obesity/publications/2017/weight-bias-and-obesity-stigma-considerations-for-the-who-european-region-2017" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">suçlamak, etiketlemek ve önyargıyla sosyal hayat içinde ayrıştırmak</a>&nbsp;yerine, onların neden fazla kilolu olduklarının kök nedenlerine bakmamızı da sağlıyor. Kişilerin tercihlerinden öte sağlık, tarım, ulaşım, şehir planlama, çevre, gıda işleme ve satışı ve de eğitim sistemlerinin insanların tüketim ve yaşam alışkanlıklarını neye zorladığını fark etmemiz gerekiyor.&nbsp;Günümüzde sadece yetersiz beslenme değil, obezite de bir&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Maln%C3%BCtrisyon" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">malnütrisyon</a> olarak kabul edilmektedir. Malnütrisyon, tükettiğimiz diyetin doğru miktarlarda besin maddeleri içermemesi sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunudur ve &nbsp;küresel sağlığın kötü olduğunun genel bir göstergesidir. Lancet Komisyonunun 2019 yılında yayınladığı <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30700377/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporda</a>, ‘obezite, yetersiz beslenme ve iklim değişikliği’ dünya genelinde, tüm insanlığı etkileyen bir ‘sindemi’ yani pandemiler (salgınlar) sinerjisi olarak insanlığın sağlığı ve sağkalımı açısından en ölümcül tehditler&nbsp;olarak tanımlanmıştır. Bu küresel pandemiler aynı zaman diliminde ve aynı yerde görülürler; biyolojik, psikolojik ve sosyal düzeyde etkileşirler ve hepsinin ortak sosyal nedenleri ve belirleyicileri vardır. Ancak, iyi haber de şudur ki aynı kök nedenlere dayanan bu pandemiler sinerjisinde, ortak nedenlere yönelik yapılacak eylemler büyük değişim ve dönüşümlerle sonuçlanabilir.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, obezite, yetersiz beslenme ve iklim değişikliği sindemisinin etkileşimlerine baktığımızda ne görüyoruz?&nbsp;</h3>Birkaç örnekle açıklamaya çalışalım.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Artan sıcaklık ve nem fiziksel aktiviteyi ciddi şekilde kısıtlayabilir, bu da obeziteye meyil sağlar.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uç hava olayları ve artan sıcaklıklar gıda güvensizliği ve kıtlığa yol açarak özellikle düşük-orta gelirli ülkeleri ve kırılgan toplulukları etkiler. Ciddi kıtlık yaşayan topluluklarda obezite oranı azalırken yetersiz beslenme ön plana çıkar.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer taraftan gıda güvensizliğinin orta ya da hafif düzeyde olduğu topluluklarda, küresel ekonomi çoktan bol kalorili, ucuz, işlenmiş gıdalarla piyasaya girmiştir. Maalesef bir çok işlenmiş gıda ucuz, lezzetli, kolay ulaşılabilir ve dayanıklıdır. Yerel üretimin olmaması ve artan maliyetler insanların sağlıklı gıdanın yerine kaloriyi daha ucuz şekilde elde edilebilecek işlenmiş gıdalara yönelmesine yol açar ve obezite oranları artar.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Daha zengin ülkelerin karbon ayak izi ve obezite oranları halihazırda yüksek düzeylerdedir. Düşük gelir düzeyinden yüksek gelir düzeyine geçen topluluklarda hızlı şehirleşme ve ulaşım amaçlı araç kullanım oranların artması ile hem obezite oranı hem de sera gazı salınımları hızla artar.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ortalama bir insanın karbon ayak izinin neredeyse yarısı yiyecek ve içecek tüketimi ile ilişkilidir. Daha çok işlenmiş gıda tüketen insanlar aslında daha çok karbon ayak izi bırakırlar. Obeziteye yol açan bir diyetin ortalama bir insanın karbon ayak izinden yüzde 20 daha fazla sera gazı salımına yola açtığı hesaplanmıştır. Ayrıca, daha kilolu olan insanlar temel metabolik ihtiyaçlarını karşılamak için daha çok kalori tüketmek zorundadırlar.&nbsp;</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklim krizi ve malnütrisyon ilişkisinin bir başka boyutu daha vardır.&nbsp;</h3><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yüksek karbondioksit seviyelerinde yetişen ürünlerin biyokütlesi ve karbonhidrat içeriği artmakla beraber besleyici değeri düşmektedir.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu ürünleri tüketen insanlar aynı miktarda ürün tüketerek demir, çinko, kalsiyum gibi mikro besinlerden ve protein ve C vitamininden çok daha az yararlanmaktadırlar.</li></ul>Özellikle buğday ve pirinç gibi insanlığı doyuran temel gıdalar karbondioksite çok daha duyarlıdır ve bunlarla beslenen toplumların giderek daha fazla malnütrisyon yaşayacağı öngörülmektedir. Bu konudaki ilk çalışmaları yürüten <a fr-original-style="" href="https://www.politico.com/agenda/story/2017/09/13/food-nutrients-carbon-dioxide-000511/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Irakli Loladze</a> bulgularını şu şekilde ifade etmektedir: “Karbondioksit düzeyleri yükselmeye devam ettikçe, Dünya üzerindeki her bir yaprak ve çim daha fazla şeker yapacaktır. İnsanlık tarihinde biyosfere gıda kaynaklarımızdaki diğer besinleri seyrelten en yüksek düzeyde karbonhidrat enjeksiyonuna tanık oluyoruz”.&nbsp;İklim krizi ile sağlık sorunlarımızın birbiriyle ne kadar ilişkili olduğunu görmek zorundayız.&nbsp;Hepsinin kesişim noktasında insanlığı umarsızca tüketmeye ve hareketsizliğe yönelten sistem yer almaktadır. Ancak ve ancak bu farkındalık düzeyine çıktığımızda sorunların kök nedenine ulaşıp gerçek değişim adımlarını atabiliriz. Değişim mümkün ve değişim bugün hayatlarımızdan başlayabilir!&nbsp;

malnütrisyon ile ilgili hikayeler