İstediğin her şeyi karşındakiyle konuşabileceğini ve uzlaşamasan bile anlaşılabileceğini bilmek nasıl bir duygu?Tanıdık bir his mi?Yoksa hayalini kurduğun ama henüz tatmadığın bir şey mi?Peki bu duyguyu partnerin için de hissediyor musun?&nbsp;Kafanda ufacık bir soru işareti bile oluştuysa, seni şöyle alayım..&nbsp;Çevremdekilerle ilişkiler üzerine konuşurken ortada bir sorun varsa hep “Peki bunu onunla konuşmayı denedin mi?” sorusunu sorarım. Genelde aldığım cevaplar ise şöyle: Konuşmadım, konuşamam, konuşursam ilişkimiz biter, konuşsam da anlamaz, konuştum ama hiçbir şey değişmedi vs…&nbsp;Yaşanılan olaylar her ne kadar farklı olsa da cevapların bu denli ortaklaşıyor olmasının altında önemli sebepler yatıyor.&nbsp;Halen birçok insan şiddetin sadece fiziksel olabileceğini düşünüyor. Bu yüzden “Şiddetsiz bir ilişkide misin?” sorusuna evet cevabını veriyor. Ancak şiddetin onlarca çeşidi var ve büyük bir çoğunluğu fiziksel değil. Daha da önemlisi, şiddet çok sinsi bir olgu. Çok basit hamlelerle, sözlerle başlıyor ve katlanarak büyüyor. Eğer ki fark edilmez ve şiddet döngüsünden çıkılmazsa güvenli olmayan ilişkiler sürmeye devam ediyor. Bu o kadar sinsi bir durum ki, güvenli olmayan ilişkiler devam ettiği gibi, kişiler de bu sorunlara çeşitli kılıflar uyduruyor: Seviyor ki kıskanıyor, aslında pamuk gibidir ama damarına basmayacaksın, beni üzmemek için yalan söyledi...Yaşadığınız ilişkinin güvenli olup olmadığını anlamak aslında kolay. Birlikte karar verilebilen, eşit konumda duran, birbirine saygı duyan, sınırları olan ve bu sınırlara saygı duyulan, istenildiği zaman ilişkiyi sonlandırabilme özgürlüğünü hisseden ilişkiler güvenli ilişkiler olarak tanımlanabilir. Siz de bu tanıma bakarak ilişkinizin güvenli olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. Ama bu noktada da yine sinsi bir kavramla daha karşılaşıyoruz: Rıza inşası ve manipülasyonlar.&nbsp;Rıza, özgür iradeyle kişinin herhangi bir söz, eylem ya da davranışı onaylaması olarak tanımlanabilir. Rızanın en önemli özellikleri ise “tek sefere mahsus” olması ve “açık/net” olmasıdır. Bu yüzden sizin daha önce bir şeye onay vermeniz bunu sürekli kabul ettiğiniz anlamına gelmez ve söyledikleriniz/davranışlarınız açık ve net bir şekilde onay değilse bu da rıza gösterdiğiniz anlamına gelmez. Rıza inşası ise aslında kişinin rızası olmayan cinsel eylemlerde; manipülasyon, ısrar, yalan söyleme gibi yöntemlerle “hayır”ın “evet”e çevrilmesi. Bu eylemler fiziksel zorlama içermediği takdirde rıza inşası içerisinde tanımlanıyor. Rızanın tek seferlik, açık, net bir onay olması gerekirken, “hayır”ın “evet”e zorla çevrilmesi rızanın yokluğuna en büyük işaret.Aslında konu bu kadar basitken neden dallanıp budaklanıyor diye sorabilirsiniz. Sebepleri çok fazla ama bu sebeplerden önemli bir tanesi: Mağdur suçlayıcılık. Sürekli olarak gündelik yaşama dair duyumlar hatta ön yargılar ediniyoruz. Bu durum da gösteriyor ki şiddeti uygulayanın yaptığından ziyade şiddete maruz kalanın “sözde rızası” sebebiyle yaşadıklarını hak etmiş olduğuna dair bir bakış açısı hakim. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği kalıp yargıları sebebiyle bu o kadar içimize işlemiş bir durum ki, sorunu hep kendimizde arıyoruz. “Bana istemediğim cinsel içerikli mesajları gönderdi ama neticede ben de 2 haftadır sürekli mesajlaşıyorum, bu cesareti ben vermiş olabilirim.”, “Şimdi sevişmek istemiyorum ama ilk başta onu ben öpmüştüm şimdi nasıl istemediğimi söyleyebilirim ki?”, “Beni çok seviyor ve kıskanıyor, anlatsam da anlamayacak çünkü aşktan gözü kör olmuş, bu yüzden kendimi anlatmaya çalışmaktansa dediklerine riayet edeyim” gibi cümlelerin kaynağı aslında hep aynı.&nbsp;Tüm bu kavramlardan söz ettikten sonra kendinizi “İlişkim güvenli mi?” diye sorgulamış olabilirsiniz. Amasız bir şekilde “EVET!” cevabını verebiliyorsanız, harika. Ama ufacık bir soru işaretiniz bile varsa, şüphe duyduğunuz, rahatsız olduğunuz, iyi hissetmediğiniz konularda partnerinizle konuşmak çok iyi bir başlangıç. Konuşamamayı düşünüyorsanız, ilişkiniz hakkında düşünmek de iyi bir başlangıç. Şöyle bir düşündünüz ve kararsız kaldıysanız, dönüp dönüp bakmanız için bir kısa rehberle bitirelim:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Partnerinizle ilişkiniz içerisinde eşit haklara ve konuma sahip olduğunuzu düşünüyor musunuz?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İyi hissetmediğiniz ya da partnerinizin iyi hissetmeyebileceği konularda iletişim kurmak sizin için ne kadar kolay?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlişkinizde aslında istemediğiniz, hoşlanmadığınız, zarar gördüğünüz vb. herhangi bir işi, eylemi, durumu sürdürüyor musunuz?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cinselliğe dair kararlarınızı açıkça söyleseniz bile partneriniz tarafından çeşitli söz ve eylemlerle kararınız değişiyor mu?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlişkinizi istediğiniz zaman sonlandırabileceğinizi düşünüyor musunuz?&nbsp;</li></ul>Cevaplarınız hayırsa, güvenli bir ilişkiye sahip değilsiniz.Rızanızın her zaman tek seferlik olduğunu, inşa edilmiş rızanın rıza olmadığını, şiddetin ve toplumsal cinsiyet kalıp algılarının çok sinsi bir şekilde hayatımıza girebildiğini ve en önemlisi ilişkiniz güvenli değilse ilişkinizi gözden geçirme vaktinin geldiğini hatırlamak gerek.&nbsp;Alkolün, giyimin, daha önceden verilmiş ama şimdi verilmemiş bir onayın, onay verilse de sonradan onayın var olmamasını hâlâ netleştiremediyseniz sizi tüm soru işaretlerinden kurtaracak videoyu da aşağıya bırakıyorum:<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=O8SEfBX945c" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/11/2022-12-21T10:29:42.074Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>

20'lik

Onay vermek ya da vermemek, güvenli hissetmek ya da hissetmemek, işte bütün mesele bu. 

Onay, Güven, İlişkiler ve Sinsi Kavramlar

FİLM:&nbsp;HAYATA UYANMAK / WAKING LIFE (Richard Linklater, 2001)&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1664291837894.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">“Before” (Sunrise/Sunset/Midnight) üçlemesiyle tanıdığımız yönetmen Richard Linklater'ın rotoskop tekniğini kullanarak çektiği Hayata Uyanmak filmi, rüyalar ile gerçekliğin ayrıldığı yeri araştırıyor: Genç bir adam rüyalar, uyanmak, gerçeklik gibi konular hakkında farklı düşünen insanlarla sohbet ediyor. Farklı yaşam deneyimlerine, dünya görüşlerine ve bakış açılarına tanık oluyor.Klasik bir anlatı sunmasa da rüya benzeri etkileyici görsel dünyasıyla öne çıkan film, izleyicilerine özgür irade, maddi ve manevi hayatın çatışmaları, hayaller ve kabuslar gibi farklı temalarda düşünce egzersizleri yapma olanağı sunuyor.

Angst

Var olmak insanlığın kendini bilmeye başladığından bu yana sorguladığı, bazen şüpheyle bazen de sorgusuz teslim olduğu ve zamanı fark ettiği durum olsa gerek... Bir filozof gibi bu konuyu her daim tartışmasak da kimliğimizin ve yaşadığımız anın bilincinde olmayı var olmakla eleştiririz çoğu zaman.Var olanı bilmek ve onun üstüne yenilerini üretmek çoğu zaman verdiği hazdan kaynaklı geride kalan her şeyi bir kenara attığımızda ilgimizi çeker. Örneğin bir tasarımı daha fikir aşamasından şekillendirmeye başlamak ve onu son hale getirmek tasarımcının kendi varlığına eklediği başka bir değer olarak düşünülebilir. Ya da var olan bir tasarımı hayatımıza sokup onunla bağ kurmak ya da onun sadece orada durduğunu bilmek de benzer hisler uyandırabilir.Soyut ya da sosyal temelli var olan şeyler yani duygular, hisler, politikalar, beğeniler de tıpkı nesneler gibi tek başlarına yalnızca tek bir şeyden oluşmadılar elbette. Hatta onların oluşumu ve etkisi çoğu zaman bizim dışımızdaki etkenlerle gerçekleşir. Beğenileri düşünecek olursak sadece var olan "ben"in oluşturduklarıyla değil ona eklenen içsel ve dışsal faktörlerin katkısıyla yaşam bulurlar zihnimizde. Kültürel durumlar, politikalar, popülerleşme, kapitalizm, din, aile ve arkadaş bu beğenilere katkıda bulunan en eski kavramlar olarak karşımıza çıkar örneğin. Dolayısıyla uzun zamandır sıklıkla tartışılan "ben"i oluşturan şeyin özgür iradeyle ilgisi tam da burada devreye girer.Özgür iradenin varlığı ya da olumlu - olumsuz tesiri de aynı şekilde bu tartışmalar içinde şekil alır. Asırlardır insanlık olarak tartıştığımız ya da üstünü kapatıp yüzleşmekten çekindiğimiz bu konuyu en güzel işleyen isimlerden biri de tabii ki Milan Kundera'dır. Düşünsel anlamda bizi varlığımıza koşturan ve yazdıklarıyla kimliğimizi delik deşik eden bu ismin en tatlı (eseri tariflemek için doğru kelime mi emin olamasam da hissettiklerinden ve beni bir kez daha bu konuyu düşünmeye sevk ettiğinden dolayı doğru bir betimleme olduğunu düşünüyorum) kitaplarından birini daha okudum yakın zamanda. Kundera'nın Bilmemek adlı kitabı bana pandeminin sürüp gittiği ve bizim bir şekilde onu reddetmeyi ya da görmezden gelmeyi başarmaya çalıştığımız şu zamanda karmaşık hisler yaşattı bana.&nbsp;Kimliğin, yer ve yurt kavramlarının birbirine dolaştığı, kişinin ve bağ kurduğu diğerlerinin zihinsel ilişkileri, unutmuşlukları ve kabullenişleri bu kitabın temel konuları olarak ön sıraya oturuyor. Günümüz dünyasında ki artık Metaverse evrenini de hesaba katacak olursak yaşanan bunca çağdaş ve çağdışı durum ve olayların zihnimizde form bulduğu günümüz hali halen toplumsal yaşamın çalkantılarıyla benliğimizi derinden etkiliyor. İşte tam da bugünün dünyasında okunması ve tartışılması gereken var olmak konusu değer yaratmanın ve üretmenin de ötesine geçiyor.&nbsp;O halde bugünü var ederken çabaladığımız şey nedir ve neyle bağlantılıdır?Görüşmek dileğiyle hoşça kal!

Page

Bugünün dünyasında varlık ve "ben"i tanımak...

Var olmak üzerine!

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/dilozof" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dilozof</a>, büyük sorulara büyük yanıtlar arayan bir felsefe bülteni. Pelin Dilara Çolak, şüpheciliği yaşam tarzı hâline getirenler için felsefenin dünü ve bugününden ilginç fikirleri bir araya getiriyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bir Rüzgar Gibi Yaşa.Spinoza, nedensizce eylemek özgürlük değildir der Ethica'da. Özgürlük tanımımızı yeniden düşünmemiz gerek. İçinden “Nasıl yani özgürlüğün tanımını değiştirip kendimizi mi kandıracağız, özgür değilmişiz işte!” diyorsan hayır onu demek istemiyorum. Seni özgür irade var olması gereken önemli bir şeymiş ve sen de yokmuş gibi düşündüren şey nedir? Bilinçli olman. O da artık her neyse. Ama Spinoza bilincin ahlaki bir özgürlük olmadığını, zihni oluşturan idenin zaten beden olduğunu, düşünüm ve duyunun farklı görünümdeki aynı şeyi nitelediğini söyler. Bedeninizin nedenselliğe tabii olup, zihninimizin olmaması mümkün değil bir defa ona göre.Söylediklerimi daha açık bir hale getirmek için konuyla ilgili Oscar Wilde’ın anlattığı bir hikayeyi paylaşmak istiyorum:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Birtakım çiviler, raptiyeler ve iğneler bir mıknatısın yakınında yaşıyorlarmış. İçlerinden biri demiş ki, “Bence mıknatısı ziyaret etmeliyiz.” Bir başkası, “Bence mıknatısın ziyaretine gitmek bizim asli görevimiz,” diye eklemiş. Beriki, “Bunu hemen şimdi yapmalıyız, geç kalmamız hiç doğru olmaz,” demiş. Tüm bunları konuşurken bir taraftan hızla mıknatısa doğru çekildiklerinin farkında değillermiş. Mıknatıs için için gülüyormuş, çünkü onların geleceklerini biliyormuş. Özetle bizler hür irademizle hareket ettiğimize inanmak istiyoruz ve ne yazık bu doğru değil.</blockquote>Fikirler de hem yayılım hem düşünce modusları ile etkileşime giriyor ve belirleniyor. Her karşılaşmada hem beden hem zihin etki yayar ve etki alır. Ama Spinoza burada negatif değil, pozitif okuma yapar. Yukarı dönersek bu kitabın adı Ethica idi. Özgür iradenin olmadığı bir evrende etiğin anlamı ne, ne söyledi bu filozof bize? &nbsp;Spinoza’ya göre insan ancak kendi kendisini belirleyen zorunluluk, nedenselliklerin farkına varıp onları anladığında özgürleşebilir. Yanılsamalardan özgürleşmek aslında bu. Hangi nedenlerin bizde hangi eylemlere yol açtığının farkındalığı bir yanıyla. Bunu farkettiğinizde üzerinizdeki zorunluluğun gücü azalır. Elbette bu tam anlamıyla nedenlerin etkisinden kurtulmak değildir, çoğu nedeni farkedemeyiz dahi. Ama burada kastedilen duyguların dayandığı belirlenimi anlamak. Neyi neden yaptığını bilmek, hepsini değil, bilebildiğin kadar bilebilmek için çabalayarak özgürleşmek.&nbsp;Bir örnekle düşünelim, aşk denilen şeyin nörokimyasal tanımı var. Google’da basit bir araştırma ile bulunabilir. Beynindeki şu şu şu sebeplerden dolayı aşık oluyorsun ve herhangi birine değil özellikle o kişiye ise bilinçaltındaki şu şu şu sebeplerden dolayı aşık oldun. Buyur sana dökümü desem. "Ha tamam nedenleri varmış, o zaman bu gerçek aşk değil zaten, aşık olmayayım der misin?" -Demezsin. &nbsp;Elbette hem biyolojik hem kültürel hem yaşam öyküsüne dayanan nedenlerden kaynaklı bir belirlenmişlik vardır. Belirlenmemiş olsa rastgele, kazara olurdu. İşte bu yüzden nedenselliği korkutucu, kaçılması gereken bir şey olarak görmeme imkanı Spinoza’daki. Çünkü belirlenmemiş olduğu halde doğada bir tek bende özgür irade var ve zorunluluğun dışına çıkabilirim demek sadece ve sadece insan merkezci bir ego. Hatta insanın kendisini kandırması. Belki de o eski arayış, tanrısallığa öykünmesi.Hem tüm varolanların hem de Tanrı/Doğa'daki bu belirlenim determizmin gittiği bir son var mı? Spinoza Tanrı/Doğa herhangi bir amaç erek olmadığını söyler. Finalist yanılsama denir buna. Tanrı/Doğa'dan türeyen her varlık, bu zorunlu yasallık içerisinde devinir ama bu Tanrı/Doğa'nın özgür iradesiyle böyle de olamayabilecekken böyle yaptığı bir şey değildir, zorunludur. Tanrı/Doğa nedensellik içerisindeki sonsuz etkileşimlerinin bir aradalığına olanak veren nedenselliğin kendisine içkindir. Bu hareket önceden planlanmış bir ereğe doğru gitmez.Mesela&nbsp;Aristoteles'in erekbilimci determinizm şöyle der, "Bir mimarın elinde inşa edeceği binanın yapısı vardır. O binanın bitmiş planı, binanın yapılış sürecini anlamladırır, o süreci belirler." Oysa Spinoza’da ise kendi içerisinde devinen, etkileşen ve kendi içerisinde belirlenen bir süreçten söz ederiz. 19.yüzyılda Darwin evrimsel sürecin özel bir ereği gerçekleştirmek adına aşkın bir tasarımcı tarafından tasarlanmadığını gösterdi. Spinoza da oldukça benzer bir şey söyler. Tabii o 17.yüzyılda...Çetin Balanuye, Spinoza'nın Sevinci Nereden Geliyor? adlı kitabında şöyle bir şey söyler; rüzgarın, yağmurun, kuşların, mevsimin özel bir yere ulaşma çabası yoktur. Var kalmak için varlığını sürdürme çabasıdır bu. Conatus. &nbsp;Bir rüzgar gibi sen de &nbsp;Tanrı/Doğa'nın kendini gösterdiği moduslardan birisin sadece. O yüzden nedensellikle savaşmak özgürlüğün tek imkanı değil, tabii zaten mümkünse. Bir rüzgar gibi yaşamalıdır belki de sadece. Nedenselliğe rağmen değil, nedensellikle.

Editörün Seçkisi

<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Demek cehennem bu. Hiç aklıma getirmezdim böyle olacağını... Acı, ateş, kızgın ızgara hepsi sizsiniz demek... Ne gülünç şey! Kızgın ızgaranın ne gereği var: cehennem başkalarıdır.”</blockquote>Sartre’ın bu sözü üzerine Otomatik Portakal adlı kitabı üzerine tartışalım istiyorum bu hafta. Modern Edebiyat Klasikleri içinde sayabileceğimiz Anthony Burgess tarafından yazılan Otomatik Portakal, bireyin varoluşunu şiddet kavramı üzerinden ele alan bir distopyayı anlatır aslında. Yazıldığı dönemde aşırı şiddet unsurları içermesi tarafından oldukça eleştirilen Otomatik Portakal, yazarı Burgess’in 1960’ların İngiliz toplumuna yaptığı bir eleştiri niteliğinde. Artan şiddet eylemlerinin rutin olaylar olarak yorumlanması, çeteler ve gerektiği yerde tepki verilmek yerine sessiz kalınması bu eleştirinin başlıca odak noktası. Gelişen teknolojiyle beraber günümüzün de en büyük sorunlarından biri olan şiddetin yaygınlığı, Otomatik Portakal’ı bir distopyadan geleceğin gerçeğine taşıyor bence, suç ve ölçüsüz şiddet sıradanlaşarak normalleşmeye mi başlıyor?Otomatik Portakal, özgür iradeden şiddete, ahlak kuralları ve otoriter iktidar yapısına kadar birçok konu üzerinde sorgulatan felsefi bir roman bence. Romanda satır aralarına saklanan detaylar benim fazlasıyla ilgimi çeken noktalardan biri oldu, romanın aslında gerçek yüzünü de gösteren öğeler diyebiliriz. Mesela “Alex” ismi bile metaforik bir anlamda kullanılıyor; olumsuzluk eki olan “ a “ile kanun anlamına gelen “lex” in bir araya gelmesinden oluşuyor. Toplumun suçlara sessiz kalması aslında kahramandan çok içinde bulunulan toplumun ahlak dışı olduğunu da gösteriyor bize. Bu da şiddet alışkanlığının aslında sosyal ve kültürel hayatın içinde yer bulduğunun ironik bir anlatımı. Romanda sıkça kullanılan “özgür irade” kavramı da dikkatimi çekenler arasında; özgür irade şiddete iten bir unsur mu yoksa şiddetten uzak durma yolu mu diye bir ikilemde kalıyoruz bu kitabı okurken. İnsanı otomatik bir makina olmaktan kurtaracak şey aslında bireyin özgür iradesi ancak romanda bir hükümet deneyiyle bireyin elinden alınmak isteniyor. Fiziksel şiddet uygulamak özgür iradenin bir parçasıyken, uygulanan psikolojik şiddet bu iradenin sonunu getiriyor. Roman boyunca şiddet kişilik değiştirerek yeniden üretiliyor.Romanın dikkat çeken diğer özelliği ise Burgess’in kara mizahı. Tüm yaşananların son derece olağan ve komik karşılanması, modern dünyada absürdlüklere dikkat çekmek istiyor. Kara mizah, problematikte de olduğu gibi suçları normalleştirme görevi de görüyor. Bu sayede işlenen suçlar rutin olaylarmış gibi Alex’in azından samimi bir dille anlatılıyor. Günümüz toplumlarıyla birebir uyum gösteren bu tutumu, Burgess 1960 İngiliz toplumunu eleştirmek için kullanırken, önce insanlığı yargılamak sonrasında ise onu şiddete mahkum etmenin altını çiziyor. Çünkü, başlarda şiddetin öncüsü olan Alex, romanın sonunda o şiddetin mağduru haline geliyor. Şiddetin boyutu ve uygulanış şekli de romanda farklı sınıflardan mensup kişilere göre değişiklik gösteriyor, bu değişiklik farklı sosyo-ekonomik ve kültürel sınıflara ait insanlara yönelik uygulanan şiddete karşı verilen tepkiyi de sorgulatıyor.Bir toplum her ne kadar modern olarak adlandırılıp ahlak yasalarına uygun olarak hareket ediyor olsa da bireylerin doğasındaki şiddet kendini gün yüzüne çıkaracak yollar bulabilmektedir. Toplumsal ahlak kuralları ve yasalar bu şiddeti bastırmak için kullanılan bir araç olmaktan öteye gidemiyor maalesef. Modernitede şiddet ruhsallaştırılmış, psikolojiye indirgenmiş ve daha çok içselleştirilmiş şekillerde karşımıza çıkıyor. Önceki toplum düzeninde gözler önünde yaşanan şiddet, artık politik ve toplumsal iletişimin parçası olmaktan çıkarak ruhsal mekanlara siniyor. Bu yüzden de şiddet ruhun içinde bir çatışma olarak yaşanıyor, hem bireylerde hem toplumda. Modern toplumlarda iktidar da şiddetin içselleştirilmesinden yararlanır durumda. Bu içselleştirme güç ile de doğru orantılı, şiddet uygulamak güç duygusunu arttırır.Girard’a göre şiddeti uygulayan kişi veya toplum, içinde barındırdığı şiddeti dışarıya bir kurban üzerinden çıkarır.Freud, şiddet ve kötülüğün insan ruhunun doğasında var olduğunu sezdiğini ve insanın zihinsel gelişiminin bu duyular karşısında kontrollü durup duramayacağını sorgular. Bireyleri belirli ahlak yasalarıyla idare etmek ve yargılamak isteyen düzenin çizdiği çemberin dışına çıkan Alex, ahlak kuralları adı altındaki şeylerin bireye zorla aşılandığını savunur. Bu ahlak kurallarını koyan ise otorite sayılan iktidardır ve şiddet kavramı da yasa koyabilmek için tayin edici önemdedir. Şiddetin gözle görülür, dışa vurulmuş biçimini iktidar pekiştirir. İktidar ve şiddet ilişkisi modern toplumlarda kaçınılmaz bir birlik içindedir. Foucault’ya göre siyasal alanın kurulmasıyla bireylerin sahip olduğu iktidar, toplumsal barış ve düzenin tesisi için devlete transfer edilir. Böylelikle devletin denetimideki iktidarın, aşırılıklara giderme, şiddet uygulama ve birey özgürlüğünü tehdit etme tehlikesine karşı adalet kavramıyla sınırlar çizilir. İktidar bu bağlamda bir mülkiyet ilişkisi olarak şiddetse ona bağlı bir sorun olarak öne çıkar.Modern toplum yapısında normlar yaşamak ve yaşatmak kavramları üzerine kurulur ve bunun dışına çıkan çoğu eylem sapkınlık olarak nitelendirilir. Foucault, Hapishanenin Doğuşu adlı eserinde iktidarın baskıcı bir güç olduğu düşüncesinden yola çıkarak, bunun en somut örneği olarak hapishaneleri verir. Romanda da egemen iktidarın baskıcı ve şiddete dayalı işleyişi boyut değiştirerek fizikselden psikolojiğe kaymaktadır, disipline edici bir yol izleyerek bireyin özgür iradesini kırıp makineleştirmeye çalışmaktadır. Modern toplumlarda iktidar ilişkileri normalleştirici bir etkiye sahip olmayı hedefler. Foucault, hastaneler okullar, iş yerleri gibi kurumların beşeri bilimler ve söylemler disiplinci iktidar ve bio-iktidar çerçevesinde bireyleri ürettiğini ve normlar çerçevesinde sınıflayarak dönüştürdüğünü savunur. Bu yeni iktidar teknikleri bireyi dönüştürme odaklı olduğu için Foucault bu mekanizmalara bio-iktidar adını verir. İnsan bedenine bir makina olarak yaklaşarak disiplinci bir yol çizer. Foucault bio-iktidar’ı modernitenin eşiği olarak alandırır. Otomatik Portakal’da Alex’in hapishanedeyken maruz kaldığı deneyler ve psikolojik baskı da bunun en açık örneklerinden biridir. Aslında şiddeti yok etmek için farklı bir şiddet uygulanır, bu da şiddetin bir başka şiddetle silinmesinin mümkün olmadığını gösterir.Şiddetin işlenişinde ilk önemli madde bireysellik ve bireysel boyutta alınan haz olmakla beraber toplumsallıkta şiddetin temel unsurlarından biridir. Otomatik Portakal’da şiddetin verdiği keyif ile beraber aslında derin bir toplumsal şiddet ve bu şiddeti görmezden gelen halk düzeni mevcuttur. Şiddetin toplum içinde, toplum tarafından nasıl sunulduğu, nasıl kabul gördüğü de önemlidir. Bu noktada Bourdieu’nün, simgesel şiddetin temellerine dair sorulanlara cevap verecek tek gücü iktidar olarak görmesi de dikkat çeker.Otomatik Portakal, şiddetin modern toplumlarda çoğalarak sıradanlaştığının, devletin bile buna sessiz kalarak bu şiddeti bastırmak için farklı bir şiddet uyguladığının eleştirisidir; şiddet aslında yok olmaz sadece el değiştirerek farklılaşır. Toplumlarda kişilerin bireyselliğinin standartlaştırıcı bir otorite tarafından baskılanması, bireyleri daha da fazla şiddete yöneltir ve iktidar da buna yine şiddetle yanıt verir. Şiddetin bitmez tükenmezliğinin nedeni de tam da budur. Belirtilen tüm bu noktalarda bu roman, bir distopya olarak anılsa da bence toplumsal gerçeği ve şiddet kavramının zamansızlığını yansıtmaktadır.Yazıyı bitirirken bu tema üzerine okuyabileceğiniz birkaç kitap önerisi de bırakmak istiyorum:&nbsp;<ol fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hannah Arendt/Şiddet Üzerine</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Michel Foucault/Hapishanenin Doğuşu&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Byung-Chul Han/Şiddetin Topolojisi&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">René Girard/Şiddet ve Kutsal&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hamdi Bravo/İnsanlığa Övgü</li></ol>

1Kitap1Mekan

Kapanmanın son günlerine yaklaşmışken bir yandan yeni kitap kulübümüzün hazırlıklarına başlayıp diğer yandan eski okuduklarımızı karıştırırken buldum notlarımı...Sizinle de paylaşırken, içimizdeki şiddet duygusuna, bastırılamayanlara, susamadıklarımıza dokunsun istedim.

özgür irade ile ilgili hikayeler