Felaket geliyorum demişti. 2011 yılında Hatay’da yapılan bir deprem çalıştayından çıkan manşet, 7.2’lik bir depremde yalnızca Hatay’da 35-40 bin insanın ölebileceğine dair uyarı niteliğindeydi. Yine aynı yıl Ahmet Mete Işıkara, bölgenin 7 büyüklüğünde bir depreme gebe olduğunu söylüyordu. Naci Görür, birçok platformda sesini duyurmaya çalıştı ancak maalesef duyulmadılar.14 milyon insan için gerçekle kabusun buluştuğu o karanlık gecenin üzerinden neredeyse iki sene geçti. 11 ilde devasa bir yıkıma sebep olan 6 Şubat depremleri sonucunda resmî açıklamalara göre 53 bin 725 insanımızı kaybettik, 107 bin 213 kişi de yaralandı. Hayatlar, hayaller ve güvenli barınma hakkı illüzyonumuz 110 saniyede çürümüş bir sistemin altında kaldı.<img src="https://images.aposto.com/2024/10/4/1732196509252.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hatay'da yıkım | Fotoğraf: Can Erok28 yaşındaki doktora öğrencisi Döne Kaya, Hatay’daki yedi yıllık Fuat Koku Sitesi’nde annesini, ablasını, abisini ve dokuz aylık yeğenini kaybetti. Sitenin bloklarının 04.17’deki birinci depremin ilk anlarında yıkıldığını söyleyen Kaya, 6 Mayıs’tan bu yana, yani 28 haftadır “başka dokuz aylık bebekler ölmesin diye” adalet nöbeti&nbsp;tutuyor.Eline yakınlarının fotoğrafların alarak Ankara ve Hatay’ın farklı noktalarında tüm depremzedeler için adalet talebinde bulunan Kaya, deprem sonrasında oluşturulan, 37 ailenin parçası olduğu Adalet Peşinde Aileler Platformu’nun da üyesi. Depremin üzerinden neredeyse iki yıl geçmiş olmasına rağmen, kendi ailesinin dosyasında neredeyse hiçbir ilerleme olmadığını söyleyen Kaya, an itibarıyla sitenin dosyasından tutuklu yargılanan kimse kalmadığını, dosyanın üçüncü savcıya geçtiğini ve soruşturmanın bir türlü tamamlanmadığını ifade ediyor.<img src="https://images.aposto.com/2024/10/4/1732196287715.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Adıyaman mezarlığında | Fotoğraf: Can ErokKaya’ya göre, AFAD’ın 2021 tarihli İl Afet Risk Azaltma Raporu’nun “en kötü senaryo” olarak ele aldığı, beklenen ve hakkında her türlü uyarı yapılmış olan depremde ölen ve yaralananlardan sorumlu tutulması gerekenler müteahhit ve yapı denetimcilerden çok, kamu görevlileri. “O izinler verilmeseydi o müteahhitler oraya çivi bile çakamazdı” diyor. Öncelikle, Fuat Koku Sitesi özelinde zemin etüdü olmayan bir binaya yapı kullanım iznini vermiş olan belediyenin her kademesinde yargılanması gerektiğini düşünüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kamu görevlilerinin soruşturmaya dahil edilmesi için İçişleri Bakanlığı’ndan her dosya için ayrı izin alınması gerekiyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye’nin bu prosedürünü siyasi iktidarın etkisinde kalmaya eşdeğer görerek eleştiriyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch), insanın yaşam hakkını tehdit eden durumlarda bu prosedürün uygulanmasının özellikle problematik olduğunu söylüyor.</li></ul>Kaya, takip ettiği farklı apartman dosyalarına kamu görevlilerini dahil etmek için valiliklere başvurduklarını ancak bu başvuruların ekseriyetle bekletildiğini ve Hatay özelinde reddedilerek cevaplandığını belirtiyor. “Bu durumda başka şehirlerin valiliklerine başvuruyoruz” diyen Kaya, sürecin zamana yayıldıkça cezasızlığı destekler hâle geldiğine dikkat çekiyor.Platformun Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’yle beraber 2 Kasım’da düzenlediği Deprem Yargılamaları Çalıştayı’ndan şu ana kadar yalnızca 42 kamu görevlisinin soruşturmalara dahil ediliğini öğreniyoruz. Almanya’nın yüzölçümüne yakın bir alanda milyonlarca insanı etkileyen, on binlerin canını alan, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre deprem anında 40 bine yakın binanın yıkıldığı bir afetin felakete dönüşmesi karşılığında, yalnızca 42 kamu görevlisi yargılanıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bilirkişi fabrikaları, rant meclisleri</h2>Deprem yargılamaları sürecini daha iyi anlayabilmek adına, hem inşaat mühendisi hem de avukat olan Dr. Levent Mazılıgüney ile konuşuyorum. Mazılıgüney, öncelikle ölüm sayılarındaki garipliğe dikkat çekiyor.“Kahramanmaraş depremlerinde yıkılan bina sayısını ölen kişi sayısına bölünce 1.37 çıkıyor” diyen Mazılıgüney, Türkiye’de 1999 depreminden bu yana resmî ölüm sayılarını topladığımızda günde 12, yani iki saatte bir kişinin deprem nedeniyle hayatını kaybettiğini ifade ediyor ve ekliyor: “Bizim çok ciddi bir deprem problemimiz var.”<img src="https://images.aposto.com/2024/10/4/1732196357233.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.52" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Adıyaman'da yas | Fotoğraf: Can ErokPeki deprem problemi olan bir ülkenin nasıl bir yargılama sistemi&nbsp;var? Mazılıgüney, elimizdeki yasal sistemin&nbsp;uzmanlaşma gerektiren konularda yetersiz kaldığına dikkat çekiyor. Hakimlerin “bugün deprem davasına, yarın boşanma davasına” baktıklarını belirten avukat, yaşam hakkını direkt olarak ilgilendiren bir konu olan depreme özel mevzuat olması gerektiği görüşünde.İdari birimlerin yargılama sürecinin neredeyse tamamen dışında bırakılmasını eleştiren Mazılıgüney,&nbsp;“Ağır Ceza Mahkemelerini gladyatör arenasına çevirdiler. Yurttaşı yurttaşla karşı karşıya getirdiler” diyor. Deprem davalarında yargılananların ekseriyetle müteahhit, proje müellifi ve yapı denetimciler olduğunu söyleyen Mazılıgüney, bilirkişi raporlarının başsavcıların talimatlarıyla hazırlandığını, depremden sonraki ilk aylarda raporların yalnızca bir üniversiteye yazdırıldığını ve raporlarda asli sorumlulara neredeyse hiç değinilmediğini söylüyor.Mesailerinin çoğunu imar çalışmalarına ayıran belediye meclislerinde&nbsp;imar kararlarının ihtisassız kişilerce verildiğine dikkat çeken Mazılıgüney, “Belediye meclislerinden imar konusunda yetkiyi alırsanız meclise aday bulamayabillirsiniz çünkü bu bir rant sistemi. Muhalefeti ve iktidar imar konularında çoğunlukla ortak karar alıyor” diyor.İçinde bulunduğumuz sistemin siyasi parti fark etmeksizin yoz&nbsp;olduğunu muhalif bir belediye başkanı tarafından idare edilen Hatay’da da gördük. CHP’li Lütfü Savaş, Güçlü Bahçe Sitesi için Hatayspor’a bağışlanacak 200 bin dolar karşılığında imar tadili sağlamıştı. Yalnızca o sitede 60’dan fazla kişi hayatını kaybetti. CHP, kamuoyunun taze acısına ve tepkisine rağmen depremden aylar sonraki seçimlerde yeniden Savaş’ı aday gösterdi ve kaybetti. Savaş, daha geçen haftalarda ancak ihraç istemiyle partinin disiplin kuruluna sevk edildiMazılıgüney, yaşanan yıkımın Malatya için de, Adıyaman için de, Hatay için de, diğer şehirlerimiz için de aynı mekanizmadan kaynaklandığını ve iktidar ve muhalefetin el ele “insanların saatli bomba içine” koyduğunu söylüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ölmek için bedel ödemek</h2>Bu saatli bomba üreten sistemi koruyan bir de imar affı meselemiz var.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bugünün parasıyla 155 milyar lira: 2018’de ilan edilen imar affından devletin kasasına giren meblağ.&nbsp;</li></ul>Af kapsamında 7 milyon 238 bin 50 daire için başvuruda bulunulmuştu. Her dairede dört kişi yaşasa yaklaşık 29 milyon insanın, yani ülkenin üçte birinden fazlasının göz göre göre tehlike içinde, standart altı yaşaması için yapılmış bir çağrıydı. Oysa ki devletin görevi standart yaratmak ve bunu muhafaza edici mekanizmayı sağlamaktı.<img src="https://images.aposto.com/2024/10/4/1732196419287.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.52" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Adıyaman'da matem evi | Fotoğraf: Can ErokAdıyaman’da yıkılan ve enkazında 15 kişinin vefat ettiği Akgül Apartmanı’nın yapım yılı, kim tarafından yapıldığı bile bilinmiyordu. İmar affı, seçim öncesinde en tepeden verilmişti. Ancak deprem davalarında da işin siyasi ayağına dokunan olmadı. Şimdi bu çifte standarda alışamayan ve sindirmekte zorlanan milyonlar, bu durumu kanıksamış milyonlarla beraber, sismik bir hatta bir sonraki tufanı bekliyorlar.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Döne Kaya'nın umudu</h2>Döne Kaya’nın umudu, bir uyanış. Toplumun gerçek sorumlulardan hesap sorma cesaretini toplayabilmesi, ona ve tüm depremzedelere adalet mücadelelerinde omuz vermesi, bir daha dokuz aylık bebeklerin enkaz altında kalarak ölmemesi için.Depremde anne ve babasını kaybeden avukat Eren Can da bu mücadelenin peşini bırakmayacağını, bunun uzun soluklu bir maraton olduğunu söylüyor. Dosyaların bekletilmesi, sürecin uzaması, kamuoyunun ilgisinin azalması, kısa sürede binlercesi üretilen “kopyala-yapıştır” bilirkişi raporları, uzmanlıksız ve siyaset etkisi altında yargı ve çok az sayıda kamu görevlisine soruşturma izni verilmesi, sürecin zorluklarından başlıcaları.Geçen iki senede deprem ülkesi olduğumuz gerçeği değişmedi, nitekim depremleri kıyamete çeviren akıl dışı, bilim karşıtı, rant odaklı sistemimiz de. Umuyoruz ki gelmesin şimdi o deprem; umuyoruz, umuyoruz…

Spektrum

Deprem yargılamalarında şu ana kadar yalnızca 42 kamu görevlisi soruşturmalara dahil edildi. 6 Mayıs’tan bu yana, yani 28 haftadır adalet nöbeti tutan 28 yaşındaki doktora öğrencisi Döne Kaya, “Kamu görevlileri o izinleri vermeseydi o müteahhitler oraya çivi bile çakamazdı” diyor. 

Adaleti beklerken: 53 bin ölümün sorumlusu kim?

Bu yayın için ilk teşekkürü Mehmet Selahattin Güngör'e etmeliyiz sanırım. Bizi bu yolculuğa çıkaran en başta oydu çünkü. Kendisinin şimdiye kadar 70 civarı yazını yayımladık. Ama bundan çok daha fazlası var. Burada yer ver(e)mediğimiz yazılarından bazılarını aşağıya bırakıyorum:Hayvanların hayvanat bahçelerinde ve sirklerde yaşamaması gerektiği ve özgür olmaları gerektiğinin savunucuları günümüzde her ne kadar geçmişe göre çok daha fazlaysa da hâlâ bu durum tam anlamıyla çözülebilmiş değil. Ama eskiden sirklere ve hayvanat bahçelerine böyle yaklaşılmıyordu. Dolayısıyla eğlenmenin bir aracı olarak görülüyordu. İşte böyle bir sirk 1931 yılında İstanbul’a da gelmişti. Yazarımız Mehmet Selahattin’in (M.S.) bu sirkte gördüklerini <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1931/milliyet_1931_mayis_/milliyet_1931_mayis_23_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başka bir gözle</a> okuyabilirsiniz.M.S. bizi daha önce Çamlıca Tepesi’ne çıkarmamıştı. Üsküdar dolaylarına ise ancak deniz sezonunda gidiyordu. Hadi gelin o zaman <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1933/milliyet_1933_mayis_/milliyet_1933_mayis_27_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“aziz”</a> İstanbul’a bir tepeden bakalım.Sarıyer’de barajların olduğu bölge eskiden beri “Bentler” olarak da anılır ve burası şehrin en uzak mesire yerlerinden biridir. Osmanlı döneminde inşa edilen bu barajların izlerini ve daha pek çok tarihi kalıntıyı görebileceğiniz Bentler’in 1920’lerin sonlarındaki hâlini merak edenlere M.S.’ten <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1929/milliyet_1929_haziran_/milliyet_1929_haziran_1_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir yazı</a>… İstanbul’un bir başka uzak bölgesi Pendik’teki Zeytinlik isimli mesire yerini daha önce duyanınız var mı peki? Bilmeyenler <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1930/milliyet_1930_haziran_/milliyet_1930_haziran_28_.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> öğrenebilir.Kız Kulesi’nin tadilatı yeni bitmişken 1930’lardaki <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1932/milliyet_1932_haziran_/milliyet_1932_haziran_25_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kız Kulesi</a>’ne karşı bir yaz akşamı keyfi yaparak bazı şeyleri “unutsak” ya! Belki fonda gramofon ya da hatta canlı bir musiki de bize eşlik eder.Yaz bitti, sonbahar aylarındayız. <a fr-original-style="" href="https://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/tr/Anasayfa" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Beyoğlu’nun ışıkları kararmış, tenha sokaklarında”</a> bir tur atmanın zamanıdır.&nbsp;Bugün hepimiz Kandilli’yi rasathanesi ve deprem araştırma enstitüsüyle biliriz (rest in peace Ahmet Mete Işıkara🤞). Zaten rasathanenin kuruluşu da 1800’lerin ortasına dayanır. Bakalım <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1932/milliyet_1932_tesrinievvel_/milliyet_1932_tesrinievvel_8_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1932’de</a> bu tepe nasılmış?Ee demiştim… Mehmet Selahattin’de anlatacak hikâye bitmez. Kim bilir belki ileride bütün yazılarını bir arada görebileceğimiz kitabı da olur.🤷‍♂️ Bizim de var ufak tefek hayallerimiz...

Ahmet Mete Işıkara ile ilgili hikayeler