Bu haftaki yazımda biraz Hollywood biraz da teknoloji diyorum ve döneminin en güzel aktrislerinden olan Hedy Lamarr'ın aynı zamanda da zekasıyla kendine hayran bırakan hayat hikayesine yakından bakıyorum.&nbsp;Hedwig Eva Maria Kiesler 1914 yılında, Viyana’da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’da zengin bir Yahudi aileye doğdu. 12 yaşında Viyana’daki bir güzellik yarışmasını kazanan Hedy, aynı zamanda da babasıyla birlikte icatlar geliştirdi ve babasından teknolojinin toplumda ne gibi değişimlere yol açtığını öğrendi.17 yaşında küçük bir rolle oyunculuk kariyeri başlayan Hedy, kariyerini Alman ve Çekoslavak yapımı filmleriyle duyurmaya başladı. 1932 tarihli Extase&nbsp;adlı yapım, onu büyük bir üne kavuşturdu. 1934 yılında 19 yaşında ilk evliliğini yaptı ve baskıcı eşi nedeniyle bir gece kaçmaya karar verip ve bisikletine atlayarak evliliğini bitirdi. Extase filmi ile Hollywood’un dikkatini çeken Hedy, 1938 yılında Amerika’ya gitmek üzere Londra’dan bindiği gemide MGM Stüdyoları’nın yöneticisini kendisiyle kontrat yapması için ikna etti. Artık çok ünlü bir oyuncu olan Hedy, Beverly Hills’de yaşar ve John F. Kennedy ve Howard Hughes gibi isimlerle vakit geçiriyordur. O’nun mucit kişiliğinden haberdar olan bu isimler, kendisine çekim aralarında karavanında araştırma yapabilmesi için ekipman bile sağlamışlardır.Zekâsı maalesef ki hep güzelliğinin ve şanının gölgesinde kalan Hedy, teknik bir eğitimi olmamasına rağmen, bilime olan düşkünlüğü ve yeteneğiyle, 2. Dünya Savaşı sırasındaki icadıyla günümüz Bluetooth ve Wi-Fi teknolojilerinin yolunu açmayı başardı.&nbsp;1940 yılında, savaşın kötü gidişatından endişeli Lamarr, Hollywood’da film çekmek ve gösterişli hayatına aynı şekilde devam etmek istemiyordu. George Antheil adlı piyanist ve besteci arkadaşıyla yaptığı telefon görüşmesinde, MGM’den ayrılıp, Washington’a yerleşmeyi ve burada yeni kurulmuş olan inovasyon merkezinde çalışmayı düşündüğünden bahsetti. Bu konuşmanın üzerine Antheil ile birlikte piyanoların çalışma prensibinden esinlendiği fikrini geliştirmeye başladılar. “Secret Communication System”, yani gizli iletişim sistemi olarak adlandırdığı bu icadı, frekans atlaması yöntemini kullanarak, radyo yoluyla yönetilen su altı füzelerinin, düşman radyosu tarafından keşfedilmesini engelliyordu. Her ne kadar, icadının patentini 1942 yılında alsa da projesi ordu tarafından bir türlü resmi olarak kabul görmedi. İcadı patentine rağmen gizlice kullanılır ve kendisine hiçbir maddi getirisi olmadı. Savaş döneminde icat “çıkarmak yerine” eğlence sektöründe kalıp insanlara moral vermesi bile tavsiye edildi. Hatta 1957 yılında, patenti düşmeden hemen önce bir Amerikan gemisinde uygulanan teknoloji, ordu tarafından kullanıldığı inkar bile edilmişti. Günümüzde kullanılan Bluetooth teknolojisi “yayılı spektrum” olarak adlandırılan Hedy’nin teknolojisinin bir benzerini kullanır. Wi-Fi teknolojisinin ilk versiyonları da bu teknolojiden esinlenmiştir.&nbsp;<div data-hook="rcv-block12" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" type="paragraph"> </div><div data-hook="imageViewer" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" tabindex="0"><img src="https://images.aposto.com/2022/10/4/1668097753164.png" alt="" data-pin-media="https://static.wixstatic.com/media/5f0a14_1e28a6cd293641cdb710ff4b927a7500~mv2.png/v1/fit/w_560%2Ch_587%2Cal_c,enc_auto/file.png" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.96" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></div> Hedy Lamarr ve George Antheil "Gizli İletişim Sistemi" Patenti, Amerika Birleşik Devletleri Patent Ofisi, 1942&nbsp;Lamarr savaş sonrasında karşımıza yapımcı ve yönetmen olarak da çıkmıştır. Kendi yapım firması olan Mars Film Corporation’ı kurar ve bağımsız filmler çekmeye başladı. Kendi filmlerini çeken oyuncuları ve özellikle de kadınları hoş karşılamayan Hollywood tarafından tabii ki ciddiye alınmayan Lamarr'ın 50’lerin sonunda film kariyeri düşüşe geçti ve en son filmini de 1958’de çekti.Bir zamanların “dünyanın en güzel kadını” olarak adlandırılan Hedy, 6 kez evlenip boşanması, filmleri, kariyeri ve yaş alması ile sıkça gündeme gelir; bilim insanı ve mucit kimliği 1990’lara kadar pek bilinmez. 2000 yılındaki vefatında yayınlanan vefat ilanları tarafından mucit kişiliği daha çok ilgi çekmeye başlar ve artık oyuncu kimliğinin yanı sıra bilim kadını olarak da hakkı geç de olsa teslim edilmiştir.<div data-hook="imageViewer" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" tabindex="0"><img src="https://images.aposto.com/2022/10/4/1668097753168.png" alt="" data-pin-media="https://static.wixstatic.com/media/5f0a14_97ba0ec9ef38431e861ce9ca1379244d~mv2.jpg/v1/fit/w_1000%2Ch_675%2Cal_c%2Cq_80,enc_auto/file.jpg" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></div> 2017 yılında hayatını anlatan "Bombshell: The Hedy Lamarr Story" adlı belgesel yayınlanmıştır.

Hollywood'dan teknolojiye uzanan heyecanlı bir serüven

Mucit Yıldız: Hedy Lamarr

Tarihe “93 Harbi” olarak da geçen 1877 - 1878 Osmanlı - Rus Savaşı’nda ölen Rus askerlerinin mezarları kötü ve dağınık vaziyetteydi. Askerleri için bir anıt yaptırmak ve mezarlara bir düzen vermek isteyen Rusya, 1890’dan itibaren teşebbüslerde bulunmaya başladı. 1892’de anıtın yapılacağı arazi meselesi halledildi, 1898’de Şenlikköy’de (bugünkü Florya) bulunan <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1343165" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Galataria Köyü</a> yakınlarındaki “Ayastefanos Abidesi” açıldı.<img src="https://images.aposto.com/2022/2/2/1648545448769.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.66" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayastefanos_Rus_Abidesi#/media/Dosya:Russian_Monument_San_Stefano_Ottoman_Postcard.jpg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayastefanos Abidesi</a>Osmanlı Devleti başından beri bu abidenin yapılmasına taraftar değildi. Ancak dönemin siyasi koşulları gereği buna izin verildi. Hem devlet nezdindeki hem de halk arasındaki abideyle ilgili bu hoşnutsuzluk I. Dünya Savaşı öncesi basının da etkisiyle had safhaya ulaştı. Osmanlı’nın savaşta Rusya ile karşıt cephelerde yer alması da abidenin yıkılışını kolaylaştırdı ve 14 Kasım 1914’te abide havaya uçuruldu.<img src="https://images.aposto.com/2022/2/2/1648545632556.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.14" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b0/Ayastefanos_Rus_Abidesi_patlama_an%C4%B1.jpg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Abidenin yıkılışı</a>&nbsp; &nbsp;Ayestafenos Abidesi gerek yapılışı, gerek 16 yıllık kısa varlığı, gerekse yıkılışı itibariyle siyasi ve tarihi bir semboldü. Ancak abideyi asıl ilginç kılan ve günümüzde de kendisinden bahsettiren asıl olay yıkılış anının filme çekilmesiydi. Daha doğrusu filme çekildiği efsanesiydi. Efsane diyoruz çünkü film şimdiye dek ortaya çıkmadığı gibi filmi gören kimse de yoktur.&nbsp;Filmin çekilmesi için Osmanlı’nın savaştaki müttefiklerinden olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’ndan bir firmayla anlaşılmışsa da gelen tepkiler üzerine Müslüman-Türk birinin çekmesine karar verilmiş, bu iş için de yedek subay Fuat (Uzkınay) Bey seçilmişti. Abidenin yıkıldığı gün çekildiği öne sürülen belgesel niteliğindeki kısa film, Budapeşte’de banyo edildikten sonra ilk defa 25-26 Aralık’ta Sirkeci’deki Ali Efendi Sineması’nda <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayastefanos%27taki_Rus_Abidesinin_Y%C4%B1k%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Moskof Heykelinin Tahribi”</a> ismiyle gösterilir. Film sinemalarda ancak dört gün kalır ve pek rağbet görmez.Günümüzde “Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı” olarak bilinen film kimilerince Türk sinemasının ilk film sayılıyor. Ancak hem filmin varlığı hem de ilk film olup olmadığı hakkındaki tartışmalar hâlâ devam ediyor. Yani aslında <a fr-original-style="" href="https://www.bisav.org.tr/Bulten/294/1810/kirik_bir_ask_hikayesi_turk_sinemasi_nin_baslangicina_dair" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“öyle bir vaka ki cinayet işlendi ama ceset ortada yok.”</a>

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile ilgili hikayeler