<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Haftayı geri sar</h2><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">• 1 Haziran Salı itibarıyla kademeli normalleşme sürecinde ikinci etaba geçildi. Bu dönemde sanat etkinliklerinin yasak kapsamında kalması sonrasında devlet desteklerini yetersiz bulan sanatçılar, "Gözünü Yumma" adlı bir kampanya başlattı.• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, salı akşamı katıldığı bir televizyon programında Merkez Bankası Başkanı ile görüştüğünü ve faizlerin düşürülmesi gerektiğini söyledi. Ertesi gün TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, para politikasında erken gevşeme beklentilerinin tümüyle ortadan kalkması gerektiğini ifade etti.• Marmara Denizi’nin "deniz salyası" olarak bilinen müsilajla kaplanması sonucunda denize ağ atamadıklarını ve balıkçılığın bitme noktasına geldiğini belirten balıkçılar, devletten acil yardım talep etti. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Marmara’nın farklı noktalarında görülen müsilajla ilgili bir acil bir eylem planı hazırlandığını açıkladı.• Beyoğlu Kaymakamlığı, Gezi Parkı protestolarının 8'inci yıl dönümünü anma etkinliklerini Covid-19 tedbirleri gerekçesiyle yasakladı.• CHP, İzmir ve Ankara Baroları ile bazı sivil toplum kuruluşları, 28 Mayıs günü Ayasofya Camii'nde gerçekleşen etkinlikte Mustafa Kemal Atatürk'e yönelik kullandığı "zalim ve kâfir" ifadeleri nedeniyle İmam Mustafa Demirkan hakkında suç duyurusunda bulundu. MHP ve AK Parti’den de Demirkan’a yönelik tepkiler geldi.• İsrail’de merkez parti Yesh Atid, sağcı parti Yamina ve Arap partisi Ra’am ile bir koalisyon anlaşmasına vardı. Koalisyon, güvenoyu aldığı takdirde Binyamin Netanyahu’nun 12 yıllık başbakanlık dönemi son bulacak.• Dünya Sağlık Örgütü, Çin'de geliştirilen Covid-19 aşısı Sinovac'a acil kullanım onayı verdi. Öte yandan ABD Başkanı Joe Biden, Dünya Sağlık Örgütü’nün COVAX programı aracılığıyla 25 milyon doz Covid-19 aşısını diğer ülkelerle paylaşacaklarını açıkladı. Biden, haziran sonuna kadar bu rakamı 80 milyona çıkarmayı hedeflediklerini söyledi.

Aposto Gündem

<img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-03T21:16:34.553Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: UNICEF• <a fr-original-style="" href="https://apnews.com/article/biden-announces-international-covid-vaccine-sharing-plan-cc4630f1d45b379c573c55a2042026e0" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ABD Başkanı Joe Biden</a>, dünyayla paylaşacakları 25 milyon doz Covid-19 aşısının 19 milyonunun Dünya Sağlık Örgütü'nün COVAX programıyla Latin Amerika, Karayipler, Asya ve Afrika'ya; kalan 6 milyonunun ise Kanada, Meksika, Güney Kore ve Hindistan gibi müttefik ülkelere gönderileceğini açıkladı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: Biden, haziran sonuna dek 80 milyon doz aşıyı dünyayla paylaşmayı hedeflediklerini; COVAX'a 4 milyar doların üzerinde destek taahhüt ettiklerini ve aşı patentlerinin kaldırılması konusundaki düşüncesini sürdürdüğünü açıkladı.</li></ul>

Toplam aşı dozlarının sayısı dünya genelinde 1,6 milyara ulaşmışken gelişmekte olan ülkelerdeki aşı yoksulluğu tartışmaları gündemde geniş yer tutuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel eşitsizlik</h2>Mayıs itibarıyla 217 ülkede aşılama kampanyası yürütülüyor ve virüsün yeni varyantlarıyla tedarik sorunu, ülkeler arasındaki aşı tedariği yarışını hızlandırıyor. Uluslararası Para Fonu’na göre dünya nüfusunun %60’ını 50 milyar dolarlık maliyetle 2022 ortasına kadar aşılayarak pandemiyi sonlandırmak <a fr-original-style="" href="https://www.irishtimes.com/business/economy/imf-says-50bn-is-needed-to-end-covid-pandemic-in-2022-1.4571675" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mümkün</a>.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mevcut durum: 1 milyar ilk doz aşının %80’i zengin ülkelere giderken düşük gelirli ülkelerin payına aşıların yalnızca %0,2’si <a fr-original-style="" href="https://businesstech.co.za/news/business/492591/billionaire-makes-deal-to-manufacture-covid-19-vaccines-in-south-africa/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşüyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yüzdeler: Aşı çalışmalarının %52’si Kuzey Amerika ve Avrupa’da, %51’i Asya Pasifik’te yürütülüyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aşılama kampanyaları ne durumda?&nbsp;</h2>Yaşanan bu durum karşısında birçok gelişmiş ülke ve aşı üreticisi firma, aşı tedariki sözleri vermeye devam ediyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://financialpost.com/pmn/business-pmn/share-dollars-and-doses-rich-world-tries-to-tackle-vaccine-inequalities" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Avrupa Birliği</a>, Afrika'da aşı üretim merkezleri kurmak için 1 milyar avro yatırım sözü verdi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Pfizer/BioNTech, yoksul ülkelere yıl sonuna kadar 1 milyar indirimli fiyat sunma sözü verirken 2022 için de 1 milyar aşı sağlayacağı taahhüdünde bulundu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Johnson &amp; Johnson, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), tarafından ortaklaşa yürütülen bir aşı paylaşım programı olan COVAX'a 200 milyon doz aşı sözü verdi.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’deki son durum</h2><a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/graphics/covid-vaccine-tracker-global-distribution/#global" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye’de</a> yapılan aşıların sayısı yaklaşık 28 milyona ulaştı. En az bir doz aşı olanların toplam nüfusa oranı %18, protokolünde belirtilen tüm dozları vurulanların toplam nüfusa oranı %14 düzeyinde.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Dün gerçekleştirilen Bilim Kurulu toplantısı sonrasında Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve BioNTech kurucu ortağı Prof Uğur Şahin, haziran ayı sonuna kadar 30 milyon, eylül ayı sonuna kadar da 90 milyon olmak üzere toplamda 120 milyon doz aşı üreterek Türkiye'ye teslim edileceğini açıklamışlardı.</li></ul>

Küresel aşı yoksulluğu

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/irem-özbay-6b28b1118/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İrem Özbay</a>İllüstrasyon:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>"Koronavirüs" ve “karantina” kelimeleri günlük hayatın bir parçası hâline geleli neredeyse bir buçuk yıl geride kaldı. Salgının ilk günlerinden beri normale dönüş bileti olarak görülen aşılarla tanışalı ise neredeyse altı ay oldu. 21 Nisan itibarıyla en az bir ülkede onaylanmış ve kullanımına başlanmış 14 aşı bulunuyor; ancak Türkiye’nin de dâhil olduğu birçok ülke korkulan bir senaryoyla karşı karşıya: Aşı kıtlığı.Bütün ülkelerin aşıya eşit erişiminin olması amacıyla 186 ülkenin katılımıyla kurulan aşı paylaştırma projesi COVAX, aslında mart sonuna kadar 92 ülkeye en az 100 milyon doz dağıtmayı hedefliyordu; ancak bu sayı 38 milyonla sınırlı kaldı. Zengin ülkeler aşıları tekellerine alırken fakir ülkelerin aşıya erişimi kısıtlı kaldı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus'a göre, nisan ayı itibarıyla zengin ülkelerde her 4 kişiden biri, fakir ülkelerde ise sadece 500 kişiden biri <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/world-56698854" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aşılandı</a>. Bu hafta itibarıyla dünya nüfusunun sadece %3,4’ü gereken tüm aşı dozlarını aldı. Bu da pandeminin başından beri söylenen bir cümleyi akıllara getirdi: “Herkes iyi olmadan kimse iyi olamaz.”<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aşılar neden tedarik edilemiyor?</h2>2021 yılına girerken erken ve sınırlı kullanım onayı alan altı aşının olması tüm dünyada pandeminin sonunun yaklaştığı kanısının oluşmasına neden oldu. Fakat 2021'in ilk dört ayında işler umulduğu gibi gitmedi.Pfizer/BioNTech, 2020'nin sonunda 2021'de 1,3 milyar doz aşı piyasaya sürmeyi hedeflediğini duyurmuştu. Şirket tarafından ilk geri adım, ocak ayında atıldı. BioNTech, üretim kapasitesinden kaynaklanan sorunlardan ötürü Avrupa’ya aşı teslimatını azaltacağını duyurdu. Sorunları aşmak için şirket, ilk önce Belçika’nın Puurs kentindeki fabrikada üretim kapasitesini artırmak için kolları sıvadı. Ardından Almanya’nın Marburg kentindeki Novartis’e ait fabrikayı devraldı. Aynı zamanlarda, aşının üretimi ve tedariki için Almanya ve ABD'de yeni ortaklarla da anlaşmalar yapıldı. Bu hamlelerle üretim süreçleri optimize edilerek aşı kapasitesini bir nebze artırıldı.Ocak ayında acil kullanım onayı alan AstraZeneca, kısa bir süre sonra yılın ilk çeyreğinde AB'ye yapacağı teslimatı üretim sorunları nedeniyle %60’lık bir kesintiyle 31 milyon doza düşüreceğini açıkladı. Şirket, geçtiğimiz günlerde ise yılın ikinci çeyreği için söz verdiği 180 milyon dozun sadece 70 milyonunu teslim edilebileceğini duyurdu. Bunun üzerine, Avrupa Komisyonu şirkete aşı tedarik sözleşmesine uymadığı gerekçesiyle dava açtı. AstraZeneca, gecikme için aşı malzemelerinin üretiminden sorumlu olan Belçika’daki fabrikada yaşanan aksaklıkları öne sürüyor. Şirketin üretiminin büyük bir kısmının gerçekleştiği Hindistan’da yaşanan Covid-19 krizi ise üretimle ilgili yeni sıkıntılar doğuracak gibi duruyor.ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Moderna’ya gelecek olursak; şirket Avrupa’daki fabrikasında üretim kapasitesinin istenen seviyelere gelmemesi nedeniyle taahhüt ettiği rakamlara ulaşmakta zorlanıyor. Nisan ayında aşı arzının azaltılacağını açıklayan şirket, Birleşik Krallık, Kanada gibi ülkelere ayrılan dozların miktarını düşürmeyi planlıyor. Moderna’nın İsviçre merkezli üretim ortağı Lonza, 2022’nin başında yeni üretim tesisleri açarak kapasitesini artıracak. Moderna’nın İspanya merkezli ilaç üreticisi Rovi ile yaptığı anlaşma sayesinde ise aşıların şişeleme kapasiteleri ikiye katlanacak.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hindistan’daki krizin üretime etkileri</h2>Hâlihazırda dünyadaki aşıların %60’ı Hindistan’da yer alan Serum Enstitüsü’nde üretiliyor. Enstitü, AstraZeneca ile yaptığı ortaklık nedeniyle Covid-19 aşılarının üretiminde de önemli bir role sahip. Fakat ülkede günlük Covid-19 vakalarının sayısının 400 bini geçmesiyle birlikte enstitüdeki üretim süreçlerinde sıkıntılar yaşanmaya başlandı.Serum Enstitüsü, geçen yıl COVAX ile yaptığı anlaşma kapsamında üretilen dozların önemli bir bölümünü düşük ve orta gelirli ülkelere gönderme sözü vermişti. COVAX, bu planlama ile dünya nüfusunun yaklaşık üçte birini aşılamayı planlıyordu. Fakat <a fr-original-style="" href="https://www.who.int/news/item/25-03-2021-covax-updates-participants-on-delivery-delays-for-vaccines-from-serum-institute-of-india-(sii)-and-astrazeneca" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hindistan,</a> vakaların tırmanışının devam etmesi nedeniyle aşı ihracatını durdurarak üretilen aşıları ülke içinde kullanmaya karar verdi. Enstitü, ayrıca ABD'den aşı için gereken malzemeleri ithal etmekte zorlandığını da bildirdi. Hindistan’da yaşanan bu durumun aşıların küresel çapta tedarik süreçlerini etkileyeceği tahmin ediliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şimdi, ne olacak?</h2>Üretici şirketler ve hükümetler, aşıların üretim, tedarik ve dağıtım süreçlerinde yaşanan sıkıntılara rağmen alternatif çözümlerle aşı kapasitelerini artırmak için çalışıyor. Pfizer/BioNTech, yeni tesislerin ve üretim konusunda yardımcı olan üçüncü parti şirketlerin sayısının artmasıyla birlikte 2021 yılı üretim hedefini 2,5 milyar doza çıkardı. Moderna, geçen hafta ABD ve Avrupa’daki çeşitli fabrikalarda üretimi artırmak için yatırımlar yaptığını ve önümüzdeki yıl 3 milyar doz aşı üreteceğini duyurdu.Aşıları tedarik etmekte sıkıntı yaşan ülkeler ise yeni çıkış yolları aramaya başladı. Örneğin; Türkiye Rusya’da üretilen Sputnik V aşısını alacağını, hatta mevzubahis aşının Türkiye’de üretileceğini açıkladı.

Pareto

Covid-19 aşılarının üretim sürecinde yaşanılan sıkıntılar, birçok ülkede aşı kıtlığının yaşanmasına neden oluyor.

Yeni çıkmaz: Aşı kıtlığı

Pandemide birinci yılı geride bıraktık. Geriye dönüp baktığımızda, aşının bir küresel kamu malı olması adına şahit olduğumuz iyi niyetli açıklamalardan eser kalmadı. "Aşının piyasaya sürüldüğü takdirde küresel çapta erişimini garanti altına alabilecek miyiz, zengin ülkelerin virüsten korunabileceği iki vitesli bir dünyanın ortaya çıkmasını engelleyebilecek miyiz" derken Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tam olarak bu günleri işaret etmiş olmalı. Aşı programları kapsamında 100'den fazla ülkede Covid-19 aşılaması devam ediyor ancak aşıların büyük bir kısmı gelişmiş ülkelerin elinde. Şu ana dek dünya genelinde yapılan 410 milyon aşının en az dörtte üçü, küresel GSYiH'nin yüzde 60'ını elinde bulunduran 10 ülkede <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56025069" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yapıldı</a>.Oysaki hemen ilk süreçte, aşı dağıtımındaki adaletsizliği önlemek için ise Avrupa Birliği (AB), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Küresel Aşı ve Aşılama Birliği (GAVI) ortaklığında COVAX programı geliştirilmiş ve bu kapsamda 92 ülkeye aşı yardımında bulunulacağı ifade edilmişti. Bu doğrultuda 2021 sonuna dek iki milyar doz aşının temini hedeflense de şimdiye dek ulaştırılan aşı sayısı 6 milyon doz seviyelerinde kaldı. Kısacası dünya, ahlaki bir tehlikenin eşiğinde... Yine DSÖ öncülüğünde geliştirilen bir mekanizma ile COVID-19 Teknoloji Erişim Havuzu (C-TAP) kurulmuştu. Böylece hızlı ve büyük ölçekte aşı üretimini mümkün kılmak için fikri mülkiyet haklarının ve teknik bilgilerin paylaşılması; dünyanın bir an evvel olağanüstü salgın ortamından kurtarılması hedeflendi. Bugün geldiğimiz noktada dünya kamuoyu olarak aşı firmalarının insafına kalmış bir <a fr-original-style="" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2021/03/PIERRU/62832" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haldeyiz</a>. Söz gelimi 1,3 milyarlık nüfusunun sadece 40 milyonunu aşılayabilmiş Hindistan'ın halk sağlığı yerinde olmadığı sürece, hiçbirimizin kendi küçük dünyamızda güvende olmayacağı açık seçik görülüyor.Belçikalı bakan Eva de Bleeker'in atıp ertesi gün sildiği tweet ile AB doz başına; AstraZeneca'ya 1,78 euro, CureVac'a 10 euro ve Moderna'ya 14,68 euro ödemeyi taahhüt etmiş. Rakamlar arasındaki büyük farklılık açığa çıktıkça da şirketlerin kaprisleri ve yeni pazarlık süreçleri birbirini izledi. Ancak böylesine dengesiz sözleşme hükümleri dayatmayı başaran ilaç şirketlerini hikayedeki tek kötü şeklinde göstermek doğru olmaz. Zira bir New York Times <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2021/01/28/world/europe/vaccine-secret-contracts-prices.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalesi</a>, Avrupa Yatırım Bankası, BioNTech firmasına verdiği 100 milyon dolarlık kredi karşılığında aşılardan elde edilecek kardan 25 milyon ek ödeme alacağını şart koştuğunu yazdı. Sanki aşı üretiminden kar elde etmek doğalmış gibi.Bu noktada "Neden doğal olmasın ki?" diye düşünüyorsanız, Dr. Jonas Salk'ı tanımanızı isterim. O halde 68 yıl öncesine, yani 26 Mart 1953’e dönebiliriz: Çocuk felci yıllardır çok sayıda can almaktadır. Örneğin ABD’de yılda görülen çocuk felci vakası 50 binin üzerindedir ve en az 3 bini hayatını kaybetmektedir. Bu süreçte ulusal bir radyo programında, Dr. Jonas Salk çocuk felcine karşı bir aşıyı başarıyla test ettiğini duyurur. Bu duyuru üzerine çıktığı bir televizyon programında kendisine "Bu aşının patenti kimde?" diye sorulduğunda; "Halktadır diyebilirim. Patent falan yok. Güneşi patentleyebilir misiniz?" şeklinde efsanevi bir <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=erHXKP386Nk" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yanıt</a> verir. Bugün Dr. Salk’ın patentsiz bıraktığı aşı sayesinde, çocuk felci dünyadan neredeyse tamamen silindi.Kamu kaynaklarının tükenmesi ve aşı kıtlığı arasında kalan pek çok sağlık sektörü profesyoneli, "zorunlu lisans" uygulamasını devreye sokulması için devletlere çağrıda <a fr-original-style="" href="https://www.patents-kill.org/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulunuyor</a>. 18. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan bu kavram, 1925 yılında Paris Sözleşmesi'nde yapılan değişiklik ile uluslarası standartlara dahil edildi. Re'sen lisans olarak da bilinen bu uygulama, başta Güney Afrika olmak üzere HIV/AIDS salgınından fazlaca etkilenen ülkelerin baskısı üzerine 2001 yılında Doha Deklarasyonu ile teminat altına alındı. Buna göre, Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Antlaşması'nın (TRIPS) 31. maddesi, ulusal acil durumlarda ticari olmayan kamu kullanımı adına istisnai kullanıma izin verirken, bu istisnayı hak sahibinin iznine başvurmadan gerçekleştirmeyi düzenliyor. Her ne kadar aciliyet kavramı tartışmalı olsa da; bu noktada asıl sorun, patentlerin sağladığı münhasır haklar ile halk sağlığının yüksek faydası arasında bir denge kurabilmekte saklı.

COVAX ile ilgili hikayeler