2013’te ihmaller yüzünden Bangladeş’te sekiz katlı bir tekstil imalathanesi çöktüğünde çoğu kadın 1.134 tekstil işçisi hayatını kaybetmişti. Çağımızın tekstil sektöründeki en büyük iş cinayeti Rana Plaza Faciası olarak tarihe geçti. Moda endüstrisinin bu hadiseden ders alacağı düşünülmüştü. Fakat markaların dizginlenemeyen büyüme ve kâr hırsı yüzünden bugün gelinen noktada lüks modanın bile sırı dökülmeye başladı.&nbsp;Bir süredir prestij timsali Made in Italy etiketinin altından, markaların gözden uzak tutmaya çalıştığı üretim biçimlerine dair gerçekler gün yüzüne çıkıyor. Dior, Armani ve Valentino’nun ardından bu hafta da sessiz lüksün simgesi Loro Piana markasının tedarik zincirindeki emek sömürüsü ortaya çıkarıldı. Dünyanın kaymak tabakasına hitap eden markanın, Milano’nun kuzeybatısında Çinli tekstil işçilerinin saati 4 avroya, haftanın yedi günü 90 saatten fazla çalışmaya zorlandığı bir imalathanede üretim yapması tam anlamıyla bir skandal. İmalathanenin görüntülerinden, yasaya aykırı olduğu hâlde işçilerin buradaki pislik içindeki odalarda uyuduğu da anlaşılıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bütün bunlar bir işçinin, işveren tarafından dövüldükten sonra şikayetçi olması üzerine hukuki süreçle birlikte basına yansıdı. Evet, köle muamelesi gören insanlardan söz ediyoruz.</li></ul>Reuters’ta yer alan mahkeme kararında, taşeron şirketin yılda 6-7 bin civarı ceket ürettiği; yüz adetten fazla siparişi 118 euro, bu rakamın altındaki siparişleri 128 euro karşılığında tamamladığı belirtiliyor. Markanın kaşmir ceketlerinin fiyatının 3 bin avro olduğu düşünülürse maliyetleri düşürme konusundaki gözü dönmüşlük daha net anlaşılabilir.&nbsp;Üstelik bu münferit bir hadise de değil. Soruşturmaya bakılırsa marka, yıllardır tedarik zincirini düzgün bir şekilde denetlemiyor. Loro Piana yaptığı açıklamada tedarikçilerini sıkı sıkıya denetlemekten sorumlu değilmiş gibi, gerekli bilgilendirmeyi yapmaksızın üretimi merdiven altı atölyeye devreden tedarikçiyi suçladı. Fakat mahkeme kararıyla yönetime el kondu ve markaya kayyum atandı.&nbsp;Cardiff Üniversitesi’nde sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi alanında çalışan öğretim üyesi Dr. Hakan Karaosman, modanın işletme modelinin tamamen tedarik zinciri masraflarını düşürmek üzerine kurulu olduğunu söylüyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Hızlı moda markaları da, lüks moda markaları da fason üreticilerin çok problemli olduğunun farkında. Enerji maliyetleriyle birlikte bütün maliyetlerin yükseldiği günümüzde markalar, halen maliyet düşürmenin derdinde olduğu için merdiven altı üretime göz yumuyor. Yani markalar tekstil işçilerinin canları pahasına bir işletme modeli yaratmış oldu.”</blockquote>Geçen yıl yine Milano’nun merdiven altı üreticilerinden birinde Dior çantaların 53 avroya üretildiği&nbsp;ortaya çıkmıştı. Satış fiyatı bunun neredeyse 50 katı olan çantalar bunlar. İtalya Rekabet Kurumu, Dior’un soruşturmasını, markanın önümüzdeki beş yıl boyunca emeği sömürülenlere yardım eden oluşumlara 2 milyon avro ödeme taahhüdü ve tedarikçileri daha sıkı denetleme sözü üzerine kapattı. Gördüğünüz gibi anlı şanlı markalar için bu işlerden sıyrılmak hiç de zor değil yani.İşçilerin emeğinin tamamen görünmez kılındığı; sürdürülebilirlik, zanaat, şeffaflık ve etik gibi kavramların içinin boşaltılarak pazarlama terimlerine dönüştürüldüğü bu düzen, tek tek markaların ötesine geçilerek modanın yapısal sorunları üzerinden değerlendirilmeli. Karaosman’a göre lüks modadaki en büyük problem tekelleşme.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Loro Piana ve Dior’un da sahibi olan LVMH grubunun çatısı altında tam tamına 75 lüks marka var. LVMH’nin sahibi Bernard Arnault, Forbes’un dünyanın en zenginleri listesinde beşinci sırada.&nbsp;</li></ul>“Tedarik zincirlerindeki herkes bu kadar ezilirken Arnault’nun bütün gücü elinde topladığını görüyoruz,” diyor Karaosman. Tekelleşmenin doğurduğu sorunları ise şöyle özetliyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bu holdinglerin sahip olduğu markalar, maliyetleri daha kolay kısabiliyor. Birkaç moda markası dışında hiçbirinin denetimlere bütçe ayırmadığını biliyoruz. Birincil tedarikçilerin hemen hemen hepsi fason üreticilerle çalışıyor. Markalar da bunları birebir denetlemiyor, birincil tedarikçinin denetlemesini bekliyor. Oysa markaların denetlemeye para ayırması ve sağlıklı tedarik zinciri ilişkilerine yatırım yapması gerekiyor. Denetleme mekanizmalarının işlememesinin sebebi, bunların üçüncü partiler üzerinden ilerlemesi.” &nbsp;</blockquote>Sonuç olarak Loro Piana gibi 1924’te kurulmuş köklü bir markanın bile kötü çalışma şartları ve emek sömürüsüyle anılmayı göze aldığını görüyoruz.&nbsp;2001 senesinde intihar eden döneminin en parlak tasarımcılarından Alexander McQueen, 1996’da LVMH’nin sahibi olduğu Givenchy markasının tasarımcısı olmak için görüşmeler yaptığı sırada bu konudaki tereddütünü şu sözlerle ifade etmişti:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bütün o büyük şirketlerin nezdinde senin kişi olarak bir önemin yok. Onlara göre olsa olsa metasın, ürünsün ve tasarladığın son koleksiyon kadar değerlisin ancak.”&nbsp;</blockquote>Demek bir bildiği varmış.

Angst

Bir süredir prestij timsali Made in Italy etiketinin altından, markaların gözden uzak tutmaya çalıştığı üretim biçimlerine dair gerçekler gün yüzüne çıkıyor. Dior, Armani ve Valentino’nun ardından bu hafta da sessiz lüksün simgesi Loro Piana markasının tedarik zincirindeki emek sömürüsü ortaya çıkarıldı.

Sessiz lükste sömürünün sesi: Loro Piana skandalı moda endüstrisine dair ne söylüyor?

• Kara delik birleşmesi kaydedildi: Bilim insanları, Samanyolu'nun uzak sınırlarının ötesinde birbirine çarpan iki büyük kara deliğin çarpışması sonucu uzay-zamanda dalgalanmalar tespit etti. Bu çarpışma, Dünya'dan yaklaşık 10 milyar ışık yılı uzaklıkta gerçekleşti ve birleşen kara deliğin kütlesinin güneşin 137 katı olduğu tahmin ediliyor.<ul><li>Çarpışma, her biri güneş kütlesinin 100 katından fazla olan iki kara deliğin uzun zaman önce birbirlerinin etrafında dönmeye başlamasıyla gerçekleşti.</li><li>Olay, yerçekimsel dalga dedektörleri tarafından kaydedilen en büyük kara delik birleşmesi olarak kayıtlara geçti.</li><li>Cardiff Üniversitesi Yerçekimi Keşif Enstitüsü Başkanı Prof. Mark Hannam, bu olayların evrende gözlemleyebildiğimiz en şiddetli olaylar olduğunu belirtti.</li><li>Sinyal, uzay-zamanda bir protonun genişliğinden binlerce kat daha küçük sarsıntıları tespit edebilecek hassasiyetteki dedektörler tarafından kaydedildi.</li></ul>

Canlı Gündem

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Bir grup bilim insanı, Cardiff Üniversitesi’nde görev alan Prof. Ernest Chi Fru liderliğinde yürüttükleri bir çalışmada Dünya’da yaşamın bilinenden 1,5 milyar yıl önce başlamış olabileceğine yönelik <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301926824001669?" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kanıtlar buldu.</a> Araştırma ekibi, Orta Afrika ülkesi Gabon’da bulunan kayaların derinliklerinde 2,1 milyar yıl önceden kalma ve hayvan yaşamına olanak verebilecek çevre koşullarına ulaştı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar: Ernest Chi Fru, ulaştıkları yaşam formlarının sporla çoğalan, beyni olmayan, tek hücreli ve cıvık mantarlara benzeyen canlılar olabileceğini öne sürdü. Söz konusu yaşam formlarının küresel olarak yayılamadıkları için bir süre sonra yok oldukları tespit edildi.&nbsp;</li></ul>

Quando

• Cardiff Üniversitesi’nde bunama üzerine araştırmalar yapan UK Dementia Research Institute, akıllı saatlerin <a fr-original-style="" href="https://www-bbc-com.cdn.ampproject.org/c/s/www.bbc.com/turkce/articles/c8vyz01nyg0o.amp" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Parkinson hastalığını</a>&nbsp;ilk belirtiler görülmeye başlamadan yedi yıl önce tespit etmekte kullanılabileceğini ortaya koydu.

Aposto Gündem

• Venüs'ün atmosferinde oksijensiz ortamlarda yaşayan mikroorganizmalar tarafından üretilen fosfin gazının varlığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjQ3OGQ0Y2Y0NjhhMDAwNzIxZTBhOSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuZnQuY29tJTI1MkZjb250ZW50JTI1MkYwMTAxMWE0My05NGQzLTQzOTAtYTMxOC0yNGNkYTRjNjQ3MTg="">keşfedildi</a>. Cardiff Üniversitesi'nin araştırması, üretilen fosfin miktarının Venüs'te yaşamın varlığına işaret ettiğini belirtiyor.• Koç Holding’in kurucusu Vehbi Koç’un kızı Suna Kıraç, 79 yaşında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjQ3OGQ0Y2Y0NjhhMDAwNzIxZTBhOSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ0d2l0dGVyLmNvbSUyNTJGa29jaG9sZGluZyUyNTJGc3RhdHVzJTI1MkYxMzA1NzY5OTU5ODQ3NTMwNDk3"">hayatını kaybetti</a>. Bir süredir ALS hastalığıyla mücadele eden Kıraç, Holding'in yönetim kurulunda başkan vekilliği ve Arçelik'te yönetim kurulu başkanlığı görevlerini yürütmüştü.• Amazon servisi Amazon Prime, Türkiye’de faaliyete <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjQ3OGQ0Y2Y0NjhhMDAwNzIxZTBhOSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9bnVsbCZpc3N1ZT01ZjYwNmM0ZjI5NTgzODAwMDdkZTgyOTQmcHVibGlzaGVyPTVlZDNlY2Q2YzVhODZjY2QxZTI0Y2E0YSZuZXdzbGV0dGVyPTVlMmUwZjEyZDM2MmMyMGJiOWM5NTE5MCZzdWJzY3JpYmVyPTVlNjU1NDgyYmY3NzcwNWE1NzZjOTIzNyZzb3VyY2U9ZW1haWwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd2VicmF6emkuY29tJTI1MkYyMDIwJTI1MkYwOSUyNTJGMTUlMjUyRmFtYXpvbi1wcmltZS10dXJraXllLWFjaWxkaSUyNTJG"">başladı</a>.• Dünya Ticaret Örgütü, ABD'nin 2018 yılında Çin'den ithal ettiği 200 milyar dolar değerindeki bir grup ürüne uyguladığı gümrük vergilerinin küresel ticaret kurallarını ihlal ettiğine <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjQ3OGQ0Y2Y0NjhhMDAwNzIxZTBhOSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9bnVsbCZpc3N1ZT01ZjYwNmM0ZjI5NTgzODAwMDdkZTgyOTQmcHVibGlzaGVyPTVlZDNlY2Q2YzVhODZjY2QxZTI0Y2E0YSZuZXdzbGV0dGVyPTVlMmUwZjEyZDM2MmMyMGJiOWM5NTE5MCZzdWJzY3JpYmVyPTVlNjU1NDgyYmY3NzcwNWE1NzZjOTIzNyZzb3VyY2U9ZW1haWwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LnJldXRlcnMuY29tJTI1MkZhcnRpY2xlJTI1MkZ1cy11c2EtdHJhZGUtY2hpbmEtd3RvJTI1MkZ3dG8tZmluZHMtdS1zLXRhcmlmZnMtb24tY2hpbmEtYnJlYWNoLXRyYWRpbmctcnVsZXMtaWRVU0tCTjI2NjJGRw=="">hükmetti</a>.• Apple, ilk kez yeni bir iPhone modeli tanıtılmayan eylül ayı etkinliğinde sekizinci nesil iPad, dördüncü nesil iPad Air, Apple Watch Series 6 ve Apple Watch SE’yi <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjQ3OGQ0Y2Y0NjhhMDAwNzIxZTBhOSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9bnVsbCZpc3N1ZT01ZjYwNmM0ZjI5NTgzODAwMDdkZTgyOTQmcHVibGlzaGVyPTVlZDNlY2Q2YzVhODZjY2QxZTI0Y2E0YSZuZXdzbGV0dGVyPTVlMmUwZjEyZDM2MmMyMGJiOWM5NTE5MCZzdWJzY3JpYmVyPTVlNjU1NDgyYmY3NzcwNWE1NzZjOTIzNyZzb3VyY2U9ZW1haWwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LnRoZXZlcmdlLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGOSUyNTJGMTUlMjUyRjIxNDMxMzY1JTI1MkZhcHBsZS13YXRjaC1zZXJpZXMtNi1wcmljZS1mZWF0dXJlcy1zcGVjcy1yZWxlYXNlLWRhdGU="">tanıttı</a>.• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nin görevlendirdiği araştırma komisyonu, Venezuela Devlet Başkanı Nicolás Maduro ve üst düzey hükûmet yetkililerinin ülkedeki keyfî gözaltılara, işkencelere ve infazlara "emir verdiğini ya da katkıda bulunduğunu" <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjQ3OGQ0Y2Y0NjhhMDAwNzIxZTBhOSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9bnVsbCZpc3N1ZT01ZjYwYzBjYmMxNmNiYTAwMDllMjg5YzQmcHVibGlzaGVyPTVlZDNlY2Q2YzVhODZjY2QxZTI0Y2E0YSZuZXdzbGV0dGVyPTVlMmUwZjEyZDM2MmMyMGJiOWM5NTE5MCZzdWJzY3JpYmVyPTVlNjU1NDgyYmY3NzcwNWE1NzZjOTIzNyZzb3VyY2U9ZW1haWwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3Lm55dGltZXMuY29tJTI1MkYyMDIwJTI1MkYwOSUyNTJGMTYlMjUyRndvcmxkJTI1MkZhbWVyaWNhcyUyNTJGdmVuZXp1ZWxhLXVuLWtpbGxpbmdzLXRvcnR1cmUuaHRtbA=="">bildirdi</a>.

Cardiff Üniversitesi ile ilgili hikayeler