Aposto Gündem

Türkiye’de arkeoloji denildiğinde akla gelen ilk isimlerden Ekrem Akurgal'ı, bayrağı babasından devralarak Türkiye'nin mühendislik alanında önde gelen isimlerinden olan oğlu Ali Akurgal anlatıyor.

Türkiye arkeolojisinin büyük hazinesi: Ekrem Akurgal

Geçen hafta Ekrem Akurgal'ın bir temel kaynak olarak nitelendirilebilecek olan çalışması Anadolu Uygarlıkları ile bu kadim coğrafyada tarih ve arkeoloji ışığında sürdürdüğümüz yolculuk, bu hafta daha spesifik bir rotayla devam ediyor. Sırt çantasını alıp yola düşenlerin ve doğa yürüyüşü severlerin gözde rotalarından biri olan Likya Yolu'nu bize miras bırakan bu antik uygarlığın tarihine doğru bir yolculuğa çıkıyoruz; Lukka'dan Likya'ya kitabıyla "ışıklar ülkesi"nin izinde...Nereden nereye?&nbsp;Likya Yolu, ömrünü yollara adamış insanlar tarafından dünyanın en iyi rotalarından biri olarak kabul görülüyor. Bununla birlikte dünyanın en uzun 10 yürüyüş rotasından biri olan Likya Yolu, Fethiye’den başlayıp Antalya’ya kadar süren 555 kilometrelik bir güzergâh. Günümüzde Teke Yarımadası olarak anılan ve tarihteki bilinen ismiyle de Likya coğrafyasını kapsayan bu rota; doğa, tarih ve macera tutkunları için “ölmeden önce mutlaka yapılması gereken şeyler” listesinde yer alacak kadar büyük bir öneme sahip yer.Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi:&nbsp;Tarihte Anadolu’nun yerlisi Luvi halkının yaşadığı Likya’yı, “ışıklar ülkesi” olarak adlandırıyordu. Antik çağda bilim ve tıp alanında çığır açan yeniliklerle dikkat çeken Likyalılar, aynı zamanda gerçek anlamda tarihteki ilk demokratik birliği de oluşturmuştur. Birliğin merkezi konumundaki Patara, hatırlanacağı üzere 2020 yılında “Patara Yılı” ile anılmıştı. Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi&nbsp;adlı kitap, bu tarihî coğrafyanın geçmişini derinlemesine inceleyen bir başucu kaynağı. İlk olarak Türkçe ve İngilizce olmak üzere büyük boy olarak yayımlanan çalışma, sonrasında özellikle gezginlerden de gelen talepler üzerine sırt çantasında da sığabilecek şekilde standart boyda yeniden yayımlandı.&nbsp;Lukka:&nbsp;Anadolu’nun en eski devletlerinden Hititler tarafından Lukka olarak isimlendirilen Likyalılar, Hititçeye yakın bir dil kullanmaktaydı. Homeros’un aktardığı mitolojik anlatıya göre Likya’nın kökeni eski devirlerde Girit adasıydı. Europa’nın iki oğlu olan Sarpedon ve Minos, Girit’in yönetimini ele geçirmek için mücadeleye girişmiş bu kavgadan da Minos galip çıkmıştır. Bunun üzerine Girit’ten sürülen Sarpedon Asya kıyılarına yani Likya’ya çıkmıştır. İşte Homeros’a göre de Likyalıların hikâyesi de böyle başlar.&nbsp;Demokrasi:&nbsp;Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi&nbsp;isimli bu derleme kitap, Homeros’un mitolojik anlatısının ötesine geçerek arkeolojik çalışmaların da ışığında bölgenin ve bu kadim halkın tarihine ilgi duyanlar için önemli başlıklara sahip. Demokratik bir birlik olarak geçirdiği dönemin ardından Büyük İskender’in bölgeyi ele geçirmesiyle başlayan Hellenistik Çağ ve ardından bir Roma eyaleti olarak varlığını sürdüren Likya’nın tarihi hakkında detaylı bilgilerin yer aldığı kitap, bu Anadolu medeniyetinin kültürel yaşantısına da ışık tutuyor.&nbsp;ABD’ye ilham olan bir siyasi yapı:&nbsp;Ksantos (Arnna), Patara, Myra, Pnara, Tlos, Olympos, Cybira, Boubon, Balbura, Oenoanda, Aperlae, Simena, İsinda ve Apollonia kentlerinden oluşan demokratik Likya Birliği, ileride devlet başkanlığı da yapacak olan Alexander Hamilton ve James Madison tarafından yazılan Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nın da ilhamını aldığı bir siyasi yapıydı. Kitap, bu federasyonun yapısını incelerken bir yandan da antik kentleri üzerinden de Likya Yolu’nda yolculuğuna devam eden gezginler için de bir rota çizmeyi ihmal etmiyor.Patara’da kazı başkanlığı görevini üstlenen Havva İşkan ile kazı başkan yardımcısı Erkan Dündar’ın derlediği Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi; arkeoloji, tarih, sanat ve bir Likya rehberi olması nedeniyle hem kütüphanelerde hem de sırt çantasında bulunması gereken bir çalışma.&nbsp;

Duende

Bir Likya rehberi: Önce sırt çantasına, ardından kütüphaneye.

Işıklar Ülkesi Likya

Geçtiğimiz hafta seyahat yazarı Francis Russell'ın çalışmasıyla başladığımız Antik Anadolu yolculuğumuza bu hafta Ordinaryüs unvanına sahip son isimlerden biri olan Ekrem Akurgal'ın&nbsp;Anadolu Uygarlıkları ile devam ediyoruz. Türkiye toprakları, ev sahipliği yaptığı tarihî miras neticesinde dünyanın en önemli arkeolojik alanlarından biri olma özelliği taşıyor. Mezopotamya, İç Anadolu ve Ege kıyılarında ortaya çıkan medeniyetlere ait kalıntılar günümüzde bile hayranlık uyandırıyor. Özellikle İzmir'deki Smyrna Antik Kenti'nde yaptığı kazılarla bu bölgeyi insanlığa kazandıran arkeolog Ekrem Akurgal, Anadolu'nun farklı bölgelerindeki tarihî yerleşimlere bu çalışmasıyla ışık tutuyor. Ekrem Akurgal'ın kaleme aldığı Anadolu Uygarlıkları&nbsp;isimli kapsamlı çalışması sadece arkeoloji ve tarih öğrencileri için değil, aynı zamanda bu tarihî coğrafyayı gezerek öğrenmek isteyen meraklılar için de iyi bir kaynak.Geçtiğimiz yıl Phoenix Yayınları tarafından üçüncü baskısı yapılan Anadolu Uygarlıkları, antik çağlarda Asya, Kapadokya ve Mezopotamya gibi farklı isimlerle anılan günümüzde de Türkiye toprakları içinde kalan binlerce yıllık yerleşimlere dair kapsamlı bir rehber. Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü, Goethe Madalyası ve Premio Internazionale "I Cavalli d'Oro di San Marco" gibi madalya ve ödüllerin sahibi olan Ekrem Akurgal'ın bu kitabını tamamlayıcı yönü bulunan bir diğer çalışması ise Anadolu Kültür Tarihi'dir. Ancak adından da anlaşılacağı üzere bahsi geçen bu kitap Andaolu coğrafyasındaki kültürel araştırmalara odaklanıyor.Hatti ve Hitit uygarlıklarıyla başlayan süreçte Alacahöyük gibi en eski kalıcı yerleşim örneklerinden destanlara konu olan Troya'ya kadar Anadolu'nun farklı antik kentleri tarih, konum ve mimari yapısıyla inceleyen Ekrem Akurgal'ın bu kitabı, yurt dışında İngilizce, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca ve Almanca yayımlandıktan çok daha sonra Türkiye'deki okurla buluşmuştu. Çalışmasının Türkçe de yayımlanması için girdiği mücadeleye kitabın ön sözünde değinen Ekrem Akurgal, gördüğü ilgisizlik nedeniyle muhtemelen biraz da kırgınlıkla uzun bir süre Türkçe projelerini rafa kaldırdı. Daha sonrasında Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay döneminde de kimi girişimlerde bulunulsa da yurt dışında büyük ilgi gölen Ancient Civilizations and Ruins of Turkey&nbsp;gibi yapıtlar ancak 1980'li yıllarda okurla buluştu. Bu gecikmede hem kitapların pek çok sanat kitabı gibi daha maliyetli olması ve ne yazık ki ilgi yetersizliği önemli iki etkendi.Yazıldığı dönem itibarıyla kitapta, o zamanlar hakkında pek bir bilgi bulunmayan Göbeklitepe gibi yerleşimler ne yazık ki yer almıyor. Ancak buna rağmen Anadolu Uygarlıkları, içerik bakımından zenginliğini ve geçerliliğini koruyor.Salgının seyrinin de müsaade ettiği ölçüde Troya'dan başlayıp Likya’ya uzanan coğrafyada bir Grup Gündoğarken ya da Bulutsuzluk Özlemi albümleriyle çıkacağınız yolculukta karşınıza çıkacak olan kahverengi tabelalara saptığınızda Ekrem Akurgal’ın bu değerli çalışması en önemli rehberiniz olacaktır. 2002 yılında aramızdan ayrılan Ekrem Akurgal’ın Nemrut’tan Smyrna’ya Anadolu’daki antik yerleşimleri karış karış anlatan bu çalışması, dileriz ki tüm bu olayların geçtiği topraklarda daha fazla ilgi görür.

Ekrem Akurgal ile ilgili hikayeler