• CHP Genel Başkanı ve Millet İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı Kemal Kılıçdaroğlu, 20 Mart 2023 tarihinde TBMM'de HDP Eş Genel Başkanları Mithat Sancar ve Pervin Buldan'ı ziyaret etti. Kılıçdaroğlu, bu ziyarette basın mensuplarına yaptığı açıklamada, TBMM’de yapılan Kürtçe konuşmaların tutanaklara “bilinmeyen dil” diye geçtiği iddiasında bulundu.<a href="https://teyit.org/demec-kurtcenin-meclis-tutanaklarina-bilinmeyen-dil-olarak-gectigi-iddiasi" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://teyit.org/demec-kurtcenin-meclis-tutanaklarina-bilinmeyen-dil-olarak-gectigi-iddiasi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Teyitlendi. Demeç doğru, ama…</a>&nbsp;Meclis tutanaklarında Kürtçe ifadeler için “bilinmeyen dil” ibaresine 2008 yılı sonlarına kadar yer veriliyordu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Teyit’ten Mert Can Yılmaz ve Zeynep Şevval Anaç’ın araştırmasına göre, 1990’lı yıllar ve 2000’lerin başında Meclis tutanaklarında Kürtçe konuşmalar için “bilinmeyen dil” ibaresine yer verilmiş. Örneğin 1991'de Leyla Zana’nın yemin krizi sırasında Kürtçe sarf ettiği sözler tutanaklara “bilinmeyen dil” olarak işlenmiş. Bu örnekler, 2008'in sonuna kadar çok sayıda oturumun tutanağında karşımıza çıkıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aralık 2008’de bu ifadeden vazgeçilmiş. Bu tarihten itibaren tutanaklarda “Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi.” ibareleri görülüyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kürtçe dışında Arapça, Zazaca, Latince, Lazca, Ermenice ifadeler için de tutanaklarda “Türkçe olmayan kelimeler ifade edildi.” dipnotunun düşüldüğünü görmek mümkün.</li></ul>

Spektrum

Grup sahneye çıktığında beklemediğim ve tanıdık bir sesle başlıyor. Bu beklemediğim ve en tanış olduğum ses gece boyun benimle oluyor. Çocuk yaşta babaannemden, dedemden duyduğum türküler söyleniyor. Yine onlar sayesinde öğrendiğim Lazca ile ben de şarkılara eşlik ediyorum. Gece bitimi yanlarına gidip teşekkürümü ediyorum. Gruptan Derya'nın Üretim Kaydı'nı severek takip ettiğini söylemesiyle gözlerimin dolmasına engel olamıyorum ve gruba sorularımı soruyorum. 🥲Grubun kuruluş hikâyesi ve adının anlamı nedir? Dokuz kadın nasıl bir araya geldiniz?Peradi, Gürcüce “peri” yani renk kelimesinden, rengârenk anlamında türemiş. Yani inanılmaz bir peri türemesi var evrende. Biz de şaşırıyoruz. Zeus’un 9 ilham perisi ve Peradi’nin de 9 rengi olması peki?👀Uzun zaman farklı korolarda şarkılar söyledik. Sonra bir gün batımı sahilde, yürüyüş tempomuza söylediğimiz şarkıyı uydurmaya çalışırken, seslerimiz iskelede karşılaştı, karıştı. Ve hep beraber denize atladık. 🙂Seçtiğiniz şarkıların hikâyeleri aslında belgesele göz kırpıyor, ilk sorum festivalin 15. yaşında sırf bu sebepten dolayı, o akşam neler hissettiğinize dair olacak. Festivalin açılış gecesi neler hissettiniz?Bizim için çok değerli ve heyecanlıydı. Peradi 15’ten küçük, şarkılar ve hikâyeleri, belgeselde izlediklerimiz kocaman... Payı farklı paydası aynı olan ve sonunda bir tam sayıya dönüşen bir geceydi.Festival programında da çok katmanlı filmler vardı, hayatın kendisi gibi. Açılış gecesinde gösterilen Aşk, Mark ve Ölüm, Almanya’ya giden işçilerin hikâyesini müzik üzerinden anlatıyor. Biz de o gece yaşamın içinden farklı hikâyeleri müzik yoluyla anlatmaya çalıştık. Pandeminin ardından, CRR’de müthiş bir dinleyiciyle birlikte olmak bize çok büyük bir direnç verdi. Böyle zamanlarda dayanıştığınızı hissediyorsunuz. Ayrıca en başından itibaren Documentarist ekibince çok güzel de ağırlandık, tekrar teşekkür ediyoruz bu güzel festivale bizi davet ettikleri için.&nbsp;Hepinizin aynı zamanda kurumsal bir iş hayatı var. Kurumsal hayatın yanında zaman açısından zorlanıyor musunuz? Müzik hayatınızın neresinde duruyor?Tam da ortasında! Bazı günler kimlik karmaşası yaşasak da bu ikili yaşam bize gerçek anlamda mücadele gücü veriyor. Bütün buluşmalar, yeni tanışlar, hikâyeler başka bir dünyanın kapısını aralıyor. İyileşme, devam edebilme gücünü aldığımız bir yer burası. Ve hayatımızda kendiliğinden öyle güzel gelişmeler oluyor ki biz de şaşırıyoruz. İlham veriyor... Şehrin temposundan kaynaklanan zorluklar elbette yaşıyoruz, ama hepimiz antrenmanlıyız ve müziğin temposu bizi ayakta tutuyor.Kendinizi “çok sesli ve çok dilli kadın vokal topluluğu” olarak tanımlıyorsunuz, bu diller hangi diller?Tek rakibimiz google translate. 🙂Fransızca, Gürcüce, Abhazca, Belarusça, Rusça, Bulgarca, Lazca, Megrelce, Çerkesçe, Azerice, Arapça ve Ladino gibi kaybolmakla karşı karşıya olan dilleri de kapsayan bir repertuvarımız var.📌 Grubu @peradiensemble olarak Instagram'dan ve <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/channel/UCvMzgNPHX-Z8J-5yyKNYU5Q" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YouTube</a>'da takip edebilir, sonraki konserlerinden haberdar olabilirsiniz. 👀

Üretim Kaydı 

Festivalin açılış gecesine gidiyor, konser sonrası anları Peradi Ensemble ile kayda geçiriyoruz.

Hikâyesi olan şarkıları söylemek: Peradi Ensemble

25 Haziran, “şair ceketli çocuk” Kazım Koyuncu’nun 16. ölüm yıl dönümüydü. Kazım Koyuncu, Karadeniz müziğinin çok tanınan ve popüler temsilcilerinden biriydi; fakat genel popüler temsilci müzisyenlerden bazı önemli farklarla… Ve sanırım onu bu kadar özel ve unutulmaz yapan da bu ölümsüz mevcudiyeti…&nbsp;33 yıllık kısa, fakat dolu bir ömürle ve şarkılarla geçti aramızdan Kazım Koyuncu. Karadeniz’in kadim dillerinden Lazca, Gürcüce, Megrelce gibi dillerde söylediği şarkı türkülerle benim gibi Karadeniz’i hiç bilmeyen insanlara bile o kültürü ve müzikleri en güzel biçimde tanıtan isimlerden birisi oldu.&nbsp;Arkadaşlarıyla birlikte kurduğu rock "Zuğaşi Berepe", Lazca sözlü müzik yaparak belki de bu sentezi yapıp dinleyicilere sunan ilk gruplardan biri oldu. 1995 ve 1999’da bu grupla iki albüm yapan Koyuncu’yu benim tanımam ise belki de pek çoğumuz gibi en bilinen albümü “Hayde” ile 2004’te oldu. Tabii bir de Şevval Sam’lı Gülbeyaz dizisinin ve Sam ile yaptığı ortak çalışmaların da etkisi büyük.&nbsp;O dönem CD olarak aldığım "Hayde" albümünde belki de ilk defa Gürcüce bir türkü (yahut halk şarkısı diyelim) duymuştum mesela ben “Mohevis Kalo”yu dinlediğimde, ayrıca çok sesli Gürcü şarkılarıyla da ilk tesadüfümdü. Bilmeyenler için de paylaşmış olayım <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/bobQLXs72Sg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">burada.</a>&nbsp;Pek çoğumuzun eminim ki gayet iyi bildiği ve Karadeniz halk şarkısı olduğu için belki de Lazca zannettiği bir başka Gürcüce şarkı da "Didou Nana". Bu vesileyle onu da <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/VlcoD0McBMM" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaşmış olayım</a>.Kazım Koyuncu kendi ifadesiyle solcu bir babanın solcu oğlu olarak hayatını sürdürdü. Muhalif duruşunu hayatının her alanında ve müziğinde bizlere yansıttı. Zira Lazca sözlü rock müzik yapmak da aslında bunun önemli işaretlerinden birisiydi, Karadeniz müziğini çok daha poplaştırılmış ve televizyonlaştırmış bir kariyer seçebilecekken. Ve öte yandan, yaptığı kültürel elçilik de hem bu “solcu” duruş hem de hümanistliğinin bir yansıması bence. Onlarca farklı kültür ve dile ev sahipliği yapan bu güzel ve zengin coğrafyada, maalesef ki bu dillerin çoğunun konuşulamadığı ve hatta etnik kimliklerden utanç duyulduğu bir dönemde Karadeniz’in kaybolan dillerine ses verdi Koyuncu.&nbsp;Kazım Koyuncu’yla tanışmamdan yıllar sonra ve bu yazıdan yıllar önce, Açık Radyo’da yaptığım bir programda Karadeniz’in dillerini işlemiştik program partnerimle. O belki de ufak gibi görünen coğrafyada Megrelce, Hemşince, Romeiyka gibi onlarca dil ve lehçe olduğunu ve maalesef bunların önemli bir kısmının da yok olmak üzere olduğunu öğrenmiştim bu vesileyle. Yani basit Temel fıkralarına indirgeyip “haçan” demenin çok ötesinden bir kültürler arası zenginlikten bahsediyorum, Lazca’nın bile bir dil değil de lehçe sanıldığı hayatta. Aşağıya bir kısa belgesel bırakıyorum bununla ilgili.<a fr-original-style="" href="https://youtu.be/eE5BMsxbuFc" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/5/2021-06-27T22:29:00.771Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Bir de şu güzel çalışmayı paylaşmak isterim. Karadeniz’in kadim dillerinden Romeika dilinde bazı gaydaları derlemiş müzisyen ve akademisyen Nikos Michalidis. Türkçe alt yazılarıyla birlikte aşağıdan dinleyebilirsiniz.<a fr-original-style="" href="https://youtu.be/TGwdplp01-c" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/5/2021-06-27T22:29:23.577Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Karadeniz'in diğer kadim dilleri ve müziklerinden bir başka yazıda detaylıca bahsetmeyi çok isterim. Bana bu merakı salan ve benim gibi bir sürü insana bu müzikleri tanıştıran Kazım Koyuncu’yu ise sevgi ve özlemle anıyorum.

Lazca ile ilgili hikayeler