Toplumsal Tarih

Yunan askeri harekâtı karşısında yaşanan kayıplar, İstanbul Hükümeti’nin bozguncu etkisi ve devam eden iç ayaklanmalar mecliste muhalefeti artırmıştı. Yıllar süren kesintisiz savaşların yorgunluğu ve getirdiği mali yük, ezilen halkın savaşın devamına olumlu bakmasını ve desteklemesini oldukça zorlaştırmıştı; fakat savaşın sürdürülebilmesi için halkın desteği de zorunluydu.

Cephenin Gerisi Vatan: Sakarya İçin Seferberlik

30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi ile başlayıp Mudanya Mütarekesi ile sona erdiği kabul edilen ve işgal yıllarını kapsayan Mütareke Dönemi’nde sokak aralarındaki salaş barların hepsinde cazı andıran bir müzik yayılırdı. Fikret Adil bu dönemi şöyle anlatır:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Bu nağmeler, o kadar umumileşmiş ki kafamın içinde, bundan evveline ait bütün hatıraları, bayalığın o dayanılmaz silindiri ile süpürüp attı.&nbsp;</blockquote>Adil, biraz daha hafızasını zorlayınca çocukluk döneminde, patenli maçların da yapıldığı&nbsp;Sketing’de bu müziği dinlediğini hatırlar. Ama ona göre, tüm manasıyla caz ilk olarak 1920’li yıllarda Taksim’deki Maksim Gazinosu’nda çalınmıştır. Hepsi birbirinden virtüöz yedi Afrikalının kurduğu cazbandın adı “7 Palm Beach”tir. Fikret Adil, 7 Palm Beach'ten şu şekilde bahseder:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">İstanbul'a cazbandın ne olduğunu dinletmekle kalmadı. Memlekette ne kadar çalgı çalan varsa, bugünün en iyi cazbantçıları dahil, cazbandın ve caz temposunun ne olduğunu ondan öğrendiler.</blockquote>7 Palm Beach, Maksim’de çaldığı ilk dört gece kimse kendini dans pistine atıp dans etme cesaretini gösteremez. Çünkü bu ritimlere, tempoya kimse aşina değildir:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Bu cazın temposu tamamen başkaydı. Bu tempo, müthiş bir canavarın uyurken veya 85 silindirli bir motorun dururken nefes alışı gibiydi…</blockquote>Dönemin "Pera’nın dans profesörlerinden" Jorj, geceye Maksim’de başlar, Garden’de bitirirdi. Boşuna dans profesörü olmamıştı; 7 Palm Beach’in ritimlerine kendisini ilk bırakan da o oldu. Bu yeni ritimlere uydurduğu vücut hareketleri, izleyenler tarafından taklit edildikçe dans pisti dolmaya başladı. Öyle bir hâl aldı ki, "İstanbullu, hayatlarında yalnız bu müzik ile dans etmiş gibi 7 Palm Beach'ten başka orkestra beğenmez oldu.”&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1668514971889.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.91" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Businessman_Frederick_Bruce_Thomas.jpg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Maksim Gazinosunun kurucusu Siyahi Rus Frederick Bruce Thomas </a>Maksim’in işletmecisi Frederick Bruce Tomas’ın elinde Beyaz Rus ve Türklerden oluşan bir orkestra daha vardı. 7 Palm Beach’e yüklü miktarda para vermesine karşın diğer orkestrasını dağıtmadı. Onlara başka bir görev verdi. “Görev şuydu: Her gece 7 Palm Beach orkestrası çalmaya başladığı vakit, ders dinler gibi dinleyecekler. Kuşçu kahvelerinde, acemi kuşlar ustalardan nasıl ders geçerlerse, tıpkı öyle. Fakat dinlemek yetmiyordu. Dinlenilen parçaları zapt etmek, yani notaya almak gerekiyordu. Nota (yurt dışından) getirilemez mi? Getirilemez. Çünkü, nota getirince ‘telif hakkı’ ödemek gerekiyordu. Memleketimizde bu hak tanınmadığı için, buraya nota göndermezlerdi. Gelenler de kaçamak gelebilirdi. Bunun da çaresi bulundu. Zenci orkestrasının (7 Palm Beach) şefi, işleri bitince, notalarını alıp, en güvenilir yer olarak götürür, müdüriyete teslim ederdi. Müdüriyet de, onlar gittikten sonra, bu emanete musiki adına ihanet ederek, yerli orkestrayı çağırır, notaları kopya ettirirdi. Böylece, Maksim müdüriyeti sayesinde, memlekete, başında ‘Yanko’ olan mükemmel bir yerli cazband kazandırılmış oldu.” &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;7 Palm Beach’in son gecesi uzun sürdü. Saatlerce en hızlı ritimlerde danslar edildi. Son şarkı da çaldıktan sonra Maksim Gazinosu’nu dolduranlar, çılgınlar gibi bu efsane orkestrayı alkışladı.&nbsp;Ertesi gün, Maksim Gazinosu bomboş. Şehirde 7 Palm Beach’in ayrılmasına dair bir hüzün... Sokaklarda başıboş gezen, nereye gideceğini bilemeyen gececiler Maksim’in önünden geçerken dün gece duydukları ritim ve melodileri işitiyorlar. Bir merak, “7 Palm Beach hâlâ İstanbul’da mı?” diyerek içeri bakıyorlar. Gördükleri; Yanko ve arkadaşları eksiksiz bir şekilde bu caz müziğini icra ediyor. &nbsp;&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669113840451.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://manifold.press/garden-bar" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yanko'nun da isminin geçtiği, Reflector dergisinde yayımlanan bir Gardenbar ilanı, 10 Eylül 1938</a>Yanko ve arkadaşları, sonrasında Garden’e geçiyorlar. Orkestra şefi Yanko saksafonu ile alaylı nağmeler yaparak masaların önünde dolaşıyor, bazen saksafonu bırakıyor, klarnetini alıyor, havaya kahkahalar fırlatıyor. Garden'i Garden yapan eğlenceler devam ediyor.&nbsp;

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

    

Görev: '7 Palm Beach'in notalarını kağıda dökmek

Özenle seçilen kıyafetler giyilmiş. Çantaya koyulanlar belli: ev anahtarı, kimlik, cüzdan, telefon. Tamam. Yok cüzdan ağır şimdi, bir kart, biraz nakit yeter. Bu gece, o gece. Arkadaşlarımızla delilerce eğlenmeye geldik. Her hafta yeni bir yer deneyelim dememize rağmen, yine aynı yerdeyiz. Her zaman çöktüğümüz köşe dolu, ısrarlı gözlerle yerimizi kapan grubu gitmeye ikna etmeye çalışıyoruz. Bu sırada içkiler alınıyor, montlar çıkarılıp, koldan sarkıtılıyor. Aa bir hareket var, bakışlar işe yaramış anlaşılan, kalkıyorlar. Kibarca gülümsüyoruz. Hareket vakti. Herkes birbirinin elini tutuyor, insan treni oluşturuyor ve istediğimiz yere ulaşıyoruz. İşte şimdi her şey çok güzel. Gözlerimizle gelenleri izliyoruz, gülüyoruz ve tüm haftanın ağırlığı dostlar, biraz müzik ve hareketlilik sayesinde hafifliyor. Çıkışta belki boğaz boyunca yürürüz. Belki dürüm alırız? Midye dolma? O çok sevdiğimiz köfteci abi belki bu gece standı açmıştır? En kötü ayın denize yansımasını banklarda oturarak izler, manzaraya doyarız. Ohhh, diyoruz, 20’lerde 20’lik olmak zor, evet, ama en azından arada eğlenebiliyoruz —birçok ekonomik, politik ve çevresel faktör bunu zorlaştırmış olsa bile.Peki. 2020’ler dedik. 20’li yaşlar dedik. Ama bir başka 20’ler, 1920’lerde 20’likler nasıl eğleniyordu?&nbsp;1920’lerin Türkiye'sine genel hatlarıyla bir bakalım: 1. Dünya Savaşı daha yeni yeni bitmiş, artçıları herkes ama özellikle İttifak Devletleri tarafından hissediliyor. Mondros Mütarekesi’nin imzalanması ile Türkiye’nin sınırları çiziliyor. İstanbul'un işgalleri ve ardından İstanbul’un kurtuluşu gerçekleşiyor. Kurtuluş Savaşı, Lozan Barış Konferansı, Lozan Antlaşması, hilâfetin kaldırılması derken geldi 29 Ekim 1923; Cumhuriyet ilan edildi ve yeni bir dönem başladı. 1920’ler Türkiye’de birçok değişimin gerçekleştiği, çok kaybın ama aynı zamanda birçok devrimin ve zaferin de olduğu bir dönem olarak tarihte yerini aldı. Bu 10 senelik dönemi pek özetleyemem — özetlemeye çalışmak da biraz ayıp olur herhalde — ama kısaca çok fazla değişimin olduğu 10 yıllık bir dönem diyebiliriz.Bu kadar kayıp ve yenilik karşısında Türkiye’de bulunanlar kimi zaman eğlendi mi? Evet, her şeye rağmen hayatlarından bunu eksik etmemeyi başarmış gibi duruyorlar. Eminim 2020’lerin tarihini okuyanlar da aynı şeyi bizim dönem için soracaklar — ama bu başka günün konusu.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Balolar, Balolar ve Balolar!&nbsp;</h3>Cumhuriyetin ilanının ardından Ankara başta olmak üzere Türkiye’nin her yerinde balolar gerçekleşmeye başladı.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1665423975696.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/211862" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Salt Research, Harika-Kemali Söylemezoğlu Archive</a>Bu görselde 8 Mart 1924’te, Dersaadet Telefon Memurîn ve Müstahdemîn Cemiyeti için Pera Palas’ta gerçekleşen kostümlü ve maskeli büyük balo biletini görüyoruz. Akşam 10’da başlayan bu partide, kostümler ciddiye alınıyor. Maskeli baloda en iyi 3 maskeye bir ödül sunulacağı ve “titiz” gece elbiselerinin giyilmesinin rica edildiği yazıyor.&nbsp;Hayalimde canlandırabiliyorum: sıcak maşalar ile dalgalandırılmış kısa saçlı kadınlar, kolyeleri, kısa topukluları ve bilekte biten elbiseleri ile bu görkemli salona adım atıyorlar. Smokinli erkekler, nazikçe merdivenden çıkan kadınlara destek oluyor. Müzik, yükselen kahkahalar arasından, kesik kesik duyuluyor. 1920’ler cazın doğum yılları olarak görülüyor; ‘modernleşme’ sürecinde olan Türkiye’de de bu müziğin popülerleştiğini görüyoruz.&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/54437/Cumhuriyet_balolar%c4%b1.pdf?sequence=1&isAllowed=y" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cumhuriyet Baloları&nbsp;</a>adlı makalede, baloların modernleşme sürecinde etkili bir araç olarak kullanıldığı paylaşılıyor.&nbsp;“Cumhuriyet Baloları da toplumda kadının belirlenmiş rollerinin değişmesi ve alışılagelmiş giyim tarzının modernleşmesinde etkili bir araç olarak düşünülmüş ve uygulanmıştır.”Kadınların toplumda giderek daha aktif bir rol kazanması hedeflenirken, bu dönemde modernleşme ve batılılaşma aynı kefeye konduğundan, Türk kadınları da batının à la mode kıyafetlerini giymeye başlıyor. &nbsp;Danslar ediliyor, yeni insanlar ile tanışılıyor. Aslında 21. yüzyılın eğlence anlayışı ile paralellikler gözlemlenebilir ama benim hayal gücümde bu balolar çok daha romantik, çok daha özel ve çok daha özenli. Tabii geçmişi hep olduğundan daha farklı görürüz, o ayrı. Neyse sonuçta Cumhuriyet Baloları, Yeni Yıl Baloları, Maskeli Balolar derken Türkiye sosyetesi gecelerini süslenerek ve dans ederek geçirmeye başlıyor.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki ne tür danslar?&nbsp;</h3>Modernleşme sürecinin büyük bir parçası da danstı. Bu dönemde vals, tango, charleston gibi danslar popüler olmaya başlamıştı. Herkesin dans etmeyi bildiği dönemlere, hiç yaşamamış olsam da, özlemle bakarım. Bizim dönemimizde gerçekten dans etmeyi bilen çok kişi yok (mesela ben bilmiyorum). Bu dönemde dans bir eğlence ve herkes tarafından öğrenilen bir sanat olarak görülüyordu, eğlenmek için dans etmek şarttı — hem de güzel ve nasıl oluyorsa herkes tarafından bilinen bir koreografiye uyarak.&nbsp;En sevdiğim dijital niş dergilerden <a fr-original-style="" href="https://www.theswingpost.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Swing Post</a>, Cumhuriyet ile beraber Türkiye’de dansın inanılmaz ilgi görmeye başladığını paylaştı. Cazbant, yani caz müziği çalan orkestralar eşliğinde insanlar dans için yanıp tutuşuyordu.“Birkaç yıl öncesine kadar yalnız Amerika ve Avrupa’ya has gibi görünen dans tutkusu son zamanlarda Türkiye’de de alan bulmuştu. Resimli gazete bu çılgınlığa “dâ’ür-raks”, yani ‘dans hastalığı’ adını <a fr-original-style="" href="http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/54437/Cumhuriyet_balolar%c4%b1.pdf?sequence=1&isAllowed=y" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">koymuştu</a>.”Özellikle kadınların daha ‘özgürleştiği’ ve aynı zamanda savaştan çıkılmış bir dönemde, dansın popülerleşmesi çok mantıklı geliyor. Bir çeşit rahatlama gibi. Tabii, dünyada sorunlar bitmiyor ama en başta da yazdığım gibi küçük eğlence nefesleri her şekilde alınıyor. Geçici de olsa, birkaç danslığına problemlerden uzaklaşılabiliyor. &nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Davetiye yok? Sorun yok! Gazino ve barlar:</h3>1920’lerin Türkiye'sinde, gazinolar ve dansingler (yani müzik ve dansın olduğu mekânlar) çok yaygın. Bu mekânlar en çok İstanbul’da olsa bile Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde bu dönemde artmaya başlamışlar. İstanbul’un en in&nbsp;mekânları arasında Pera Palas ile birlikte 1921 yılında açılan Maksim Kulübü ve 1911’de bar olarak açılan<a fr-original-style="" href="https://manifold.press/garden-bar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Garden Bar Tepebaşı</a> da bulunuyormuş. The Swing Post eğlence mekânları ile ilgili görsellerle desteklenen harika bir liste çıkarmış, <a fr-original-style="" href="https://www.theswingpost.com/1920ler-turkiyesinde-en-cok-dans-edilen-10-mekan/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> bakabilirsiniz.&nbsp;Gazinolar, balolar, dansingler ve barlar Türkiye’nin, Cumhuriyetin ilanı ile gelen yeni kimliğine bürünmesinde büyük rol oynayan mekânlar hâline gelerek eğlencenin bile politik olduğunu gösteriyor. Günümüzde bile eğlencenin masum olmadığını görüyoruz; iptal edilen konserler, içki ve ses yasakları, kapatılan barlar, yükselen fiyatlar… Buna rağmen her dönemde insanlar eğlenmeyi başarıyorlar. Velev ki, kaos ve kriz kaçınılmaz, gelsin. Biz yine de eğlenecek yerler buluruz.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/yasmiiintea/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yasmin Güleç</a>20’lik bültene <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/en/n/20lik" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> göz atabilirsiniz.

1920’lerde 20’likler nasıl eğleniyordu? Biraz bakalım…

20’lerde 20’lik: Hoş geldin Türkiye Cumhuriyeti. Dans edelim mi?

<h1><a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmN2VmZWNlOTJiNTJlMDAwY2E1NjE3ZSZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZzYWx0b25saW5lLm9yZyUyNTJGdHIlMjUyRjIyNjAlMjUyRmltcGFyYXRvcmx1a2xhci1hcmFzaW5kYS1zaW5pcmxhci1vdGVzaW5kZQ=="">İmparatorluklar Arasında, Sınırlar Ötesinde</a></h1>&nbsp;Köpe Ailesinin Tanıklıklarıyla Savaş ve Mütareke Yılları15 Eylül – 27 Aralık SALT Beyoğlu<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-10-08T11:55:21.262Z.jpeg" alt="Köpe Ailesi"></figure>Osmanlı’nın modernleşme sürecine ve tarih sahnesinden çekilmesine tanıklık eden Köpe ailesinin anılarına dayalı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmN2VmZWNlOTJiNTJlMDAwY2E1NjE3ZSZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZzYWx0b25saW5lLm9yZyUyNTJGdHIlMjUyRjIyNjAlMjUyRmltcGFyYXRvcmx1a2xhci1hcmFzaW5kYS1zaW5pcmxhci1vdGVzaW5kZQ=="">İmparatorluklar Arasında, Sınırlar Ötesinde</a> sergisi, II.Meşrutiyet, I. Dünya Savaşı ve mütareke döneminden detaylı arşiv kayıtlarıyla görsel bir anlatı sunuyor. Aile üyelerinin Braşov, İstanbul, Selanik, Edirne ve Konya gibi şehirlerde şekillenen hayatları, itinayla muhafaza edilmiş kişisel belgeler aracılığıyla siyasal, toplumsal ve diplomatik tarihin dönüm noktalarına ışık tutuyor. Nefin Dinç (James Madison University), Erol Ülker (Işık Üniversitesi) ve Lorans Tanatar Baruh (SALT) tarafından hazırlanan sergi, İstanbul’daki Macar Kültür Merkezi tarafından destekleniyor.<ul><li>Ailenin hikâyesi: Ailenin hikâyesi; Transilvanya’nın Braşov şehri yakınlarında bir köyde doğup büyüyen ve Avusturya İmparatorluğu’nun baskılarından Osmanlı başkentine kaçan Andras Köpe ile Breton bir aileden gelen ve saatçi – mücevherci kardeşi Louis ile mimar kardeşi Pierre’e eşlik etmek üzere şehirde olan Léocadie Tallibart’ın yollarının İstanbul’da, Tanzimat Dönemi’nde kesişmesiyle başlıyor. Sergide, 1842’de evlenen çiftin ikinci çocuğu olan, Cenova kökenli Trabzonlu bir Levanten aileye mensup Rose-Marie Marcopoli ile 1882’de hayatını birleştirerek Charlotte, Ida, Taïb, Ferdinand, Antoine ve Eugène adlarında çocuk yetiştiren Charles’ın aile arşivinden mektupları da yer alıyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Altı kardeş: Fransızca eğitim alan, konuşan, yazan ve hiçbir zaman Avusturya-Macaristan tabiiyetinden Osmanlı tabiiyetine geçmeyen altı kardeşten Taïb, 1914’te Braşov’a giderek müttefik Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun üniformasını giyerken Antonie, iki yıl sonra aynı orduya katılarak Suriye ve Filistin’de görev yapıyor. Savaşın ardından, iki imparatorluğun çöküş sürecinin başladığı dönemde çoğu İstanbul’da ikamet eden Köpe ailesi üyeleri; 1918’de Mondros Mütarekesi’ne, 1919’da Paris Barış Konferansı’na, 1920’de de şehrin İngiliz, Fransız ve İtalyan askerî makamlarınca resmen işgaline şahit oluyor. &nbsp;</li><li>Çok uluslu imparatorluğun çok kültürlü sakinleri olan ve geriye çok kapsamlı bir aile arşivi bırakan Köpelerin yaşantıları, tabiiyet ve vatandaşlık ilişkilerinin ulusal kategoriler içerisinde belirgin ayrımlarla tanımlanmadığı tarihsel bir bağlamdan izler taşıyor. İmparatorluklar Arasında, Sınırlar Ötesinde, Antoine’in bu arşivden ciltler dolusu anı ve karikatürleri, görüntü ve ses kayıtlarının yanı sıra, büyük bir kısmı ağabeyi Taïb’e ait yüzlerce fotoğraftan bir seçkiyle Osmanlı ve Avusturya-Macaristan diplomatik ilişkilerinin gündelik hayata nasıl yansıdığına bakıyor. Antoine; bir aile tarihinden yola çıkarak 19. yüzyıldan 20. yüzyıla, imparatorluktan ulus devlete geçişte sınırların belirsizliğine, kimliklerin değişkenliğine ve hayatların devingenliğine dikkati çeken sergide temsil edilen yaşanmışlıkların önemini, şu sözlerle özetliyor: &nbsp;</li></ul>"Anılarımı kaleme alma fikri aklıma 1945 yılında, I. Dünya Savaşı’ndaki (1914-1918) silah arkadaşlarımdan birinin cenazesi esnasında geldi. Tören sürerken bir yığın anı zihnimi kuşattı; bütün askerliğim bir film şeridi gibi gözlerimin önünden geçti. Çocuklarıma hayatımı ve başımdan geçen olayları anlatmam gerektiğini düşündüm [...].Hatıratımda okuyucuyu eğlendirecek anekdotlar ile büyükannem ve büyükbabam, ebeveynlerim ve kardeşlerimin hayatı hakkında detaylar var. Bu yaşanmışlıklara değer veriyor, çocuklarım ve torunlarımla paylaşarak onları onurlandırıyorum. Askerlik hayatım üzerinde çok fazla durmuş olabilirim. Şu an size biraz çocuksu geliyor olabilir ama unutmayın, zamanla gitgide daha büyük bir önem teşkil edecek bütün bu hususlar. Çünkü her biri, artık var olmayan Avusturya-Macaristan ordusunu ve bir daha asla yaşanmayacak bir dönemin (la Belle Époque [Batı Avrupa tarihinde 1871 ile 1914 arasında ‘Güzel Dönem’ olarak bilinen savaşsız yıllar]) âdetlerini anlatıyorlar.23 Şubat 1970 Hyattsville (Maryland), ABD A. Köpe"<hr> İmparatorluklar Arasında, Sınırlar Ötesinde sergisini 27 Aralık’a kadar SALT Beyoğlu’nda ziyaret edebilirsiniz. Sergi ve paralelindeki kamu programları ile ilgili ayrıntılı bilgi için: saltonline.org

Mondros Mütarekesi ile ilgili hikayeler