19 Ocak günleri, artık ülke tarihi için özel bir anlama sahip ve bu anlam, 2007’den bu yana hiçbir zaman değer kaybına uğramadı. Agos gazetesinin kurucularından ve eski genel yayın yönetmeni Hrant Dink, o Cuma öğlen saatlerinde henüz 17’sindeki bir tetikçinin kurşunuyla öldürüldüğünde ülkenin büyük çoğunluğu bu cinayetin Türkiye tarihine nasıl tezahür edeceğini öngöremiyordu.Cinayeti kamuoyuna duyuran son dakika haberlerinin ardından, benzerine az rastlanır bir organik örgütlenmeyle büyük bir kalabalık biraraya geldi. Hemen hemen hiç kimsenin önünde, arkasında, sağında veya solunda kimin olduğunu bilmediği bu kitlenin boyutları, akşam haberlerinde on binlerle anılıyordu. Taksim’den gazetenin eski binasının önüne yürüyen kalabalığın arasında Dink’i daha önce hiç görmemiş olanlar, adını dahi duymamışlar vardı ve belirtmek gerekir ki kalabalığın çoğunluğunu da bu grup oluşturuyordu.&nbsp;O günü&nbsp;çok berrak bir şekilde hatırlıyorum. Ermeni okullarında okuyan öğrencilerin, öğretmenlerinin nasıl bir soğukkanlılıkla evlerine sağ salim teslim edildiklerini... Akşamki yürüyüşe gitmek istediğimi söylediğimde annemin izin vermeyişine hayıflanışımı, abimin gitmesine müsaade ettiğini duyduğumda ise öfkelenişimi...O günün İstanbul’un hafızasına kazınan soğuğu, sokakların olağanüstü sessizliği ve şehrin göğe yükselen sessiz ağıtları hâlâ zihnimde taze. İnsanlar, birbirlerini tanımasalar da aynı duyguyla kenetlenmiş gibiydi. Kimse öne çıkmaya çalışmıyor, herkes yalnızca yanındakiyle birlikte yürüyordu. Sanki görünmez bir ip, binlerce insanı aynı yöne doğru çekiyordu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Miladın sessizliği</h2>Ama bugün 15 Eylül ve ben Hrant Dink’in ölümünü değil, doğumunu konuşmak istiyorum. Daha doğrusu, onun doğurduğu bir bilinci, farkındalığı, duyguyu. Özellikle mezunu olduğu Tıbrevank Lisesi’nden dönemdaşları, büyükleri ve küçükleri, ölümünden sonra sözleşmiş gibi hep bir ağızdan “Ben ona çok söylemişimdir, iyi diyorsun, doğru diyorsun ama tehlikeli sözler söylüyorsun”&nbsp;dediler.&nbsp;Elbette o, bu uyarıları dinlemeden önce de neyle başa çıkmaya çalıştığını, tehlikeli sularda yüzdüğünü biliyordu. Gelin görün ki, merhuma naçizane uyarılarda bulunanların bugün gözden kaçırdığı bir gerçek var, o da 19 Ocak’ın bir milat olması ve bugün artık Dink’in canı pahasına, uğruna mücadele ettiği konuların her zamankinden yüksek sesle konuşulabilmesi.Çünkü Dink’in mirası, yalnızca bir ölümün ardından doğan yas değil, aynı zamanda her bir bireyin kendi hayatına taşıdığı cesaretti. Onun sözleri, zamanla kitlesel bir belleğe dönüştü. Kendi köşesinde sessiz kalmayı seçenler bile bir gün o sözleri tekrar ederken buldu kendini. Ve bu tekrar, sessizliğin duvarlarını yıkan bir yankıya dönüştü.Şüphesiz ölümünden bu yana Türkiye’de işler daha iyiye gitmedi. Hatta her geçen gün kötüleştiği de tartışmasız bir gerçek. İçinde bulunduğumuz bu karanlık günlerde, Hrant Dink’in, “Biz, yaşadığı cehennemi cennete çevirmeye talip insanlardandık”&nbsp;cümlesinin altını çizmenin önemli olduğunu düşünüyorum. Dink, bu cümleyi, aralarında yukarıda andığım Tıbrevanklı arkadaşlarının da olduğu, yurt dışına göç etmiş çok sayıda Ermeni’yi işaret ederek kurmuştu.&nbsp;2007’den bu yana çok fazla göç&nbsp;oldu şüphesiz. Kimileri için burası artık yaşanmaz bir yer olmuştu. Kimileri için zaten çoktan öyleydi. Daha önce birçok arkadaşını ABD, Fransa, Avustralya gibi farklı kıtalara uğurlamış ailem için bile bu ihtimal kısa bir süreliğine de olsa masadaki yerini almış; nihayetinde kendileri değil ama biz, yani ben ve abim böyle bir karar alırsak bize engel olmayacakları konusunda mutabık kalmışlar.Göç ihtimali, aile sofralarında kimi zaman üstü kapalı, kimi zaman doğrudan açılan bir konuydu. Gözlerde beliren tedirginlik, suskunlukla karışık kabulleniş… Bütün bunlar, aslında bu ülkenin çocuklarının ve ailelerinin ortak kaderiydi. Kalmak ile gitmek arasında gidip gelen o sancılı karar, belki de en çok Hrant Dink’in işaret ettiği "bu topraklara bağlılık" duygusuyla şekilleniyordu.Gelgelelim maaile İstanbul’da yaşamaya devam ettik. Çünkü 2007’den bu yana çok fazla kalan da oldu. Kimileri gitmeye hazırlanırken inadına kaldı, kimileri gitse de hasret duyacağından yapamayacağını bildiği için hiç yeltenmedi, kimileri için zaten bu bir ihtimal bile değildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsimsizlerin günü</h2>Ermeni Kilisesi’nin isim günleri&nbsp;meşhurdur. Bunlardan biri de benim ismimi taşıyan ve Paskalya’dan yaklaşık 50 gün önce kutlanan Surp Vartanants (Aziz Vartan) günü. O gün, adı Vartan olanların yanı sıra Kutsal Kitap’ta ismi aziz olarak anılmayanların da isim günü kutlanır.&nbsp;Biz&nbsp;her 15 Eylül’de Hrant Dink’in doğum gününü kutluyoruz. Ama bugün sadece onun değil, Dink’in sayesinde bu ülkede bir şeylerin ters gittiğini fark eden, ülkenin tarihini sorgulayan, ayrımcılığa karşı çıkan yüz binlerce insanın da bir nevi farkındalık günü.Bu yüzden, 15 Eylül benim için yalnızca bir doğum günü değil, aynı zamanda kolektif bir hafızanın canlı tutulduğu gün. Arkadaşlarımın, akrabalarımın ve hatta yıllarca siyasetten uzak duran tanıdıklarımın bile, bu tarihte Dink’in hatırlattığı değerler üzerine konuşmaya başlamaları, bana her defasında onun nasıl bir toplumsal uyanışa vesile olduğunu gösteriyor.Bunu diyorum, çünkü yakın çevremden biliyorum. O güne dek siyasetin kırıntısını konuşmaya çekinen arkadaşlarım, akrabalarım, Dink’in ardından oluşan cesaret kalabalığının verdiği özgüven ve yalnız olmama hissiyle sokaklardaki yerini aldı, Ermenice sloganlar attı, isyan etti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yas değil, ilham</h2>Her 15 Eylül’de, benzer isyan duygusunu paylaşan ulusal ve uluslararası kişi veya kurumlar, Hrant Dink’in adına verilen barış ödülüyle onurlandırılıyor. Bu yıl 17'incisi düzenlenen ödül töreninde de her yıl olduğu gibi bir kez daha barışın ve eşitliğin insan hayatı için mütemmim cüz olduğunu hatırlıyoruz.Ödül törenleri yalnızca bir anma değil; yeni kuşaklara aktarılan bir miras. Gençlerin sahneye çıkıp Dink’in sözlerini kendi dilleriyle yeniden dile getirmeleri, geleceğe dair umudu diri tutuyor. Çünkü biliyoruz ki barış ve eşitlik kavgası bitmiş bir mücadele değil, her gün yeniden doğan bir sorumluluk.Bugün, yas tutmuyoruz. Bugün, acı duymuyoruz. Bugün ilham alıyoruz. Baştan sona pisliğe bulaşmış dünyada hâlâ uğruna mücadele etmemiz gereken değerler olduğunu hatırlatanlara minnet duyuyoruz. Ve belki de en önemlisi, bugün yalnızca Hrant Dink’in doğum gününü kutlamıyoruz; onun hayalini kurduğu eşitlikçi, özgür ve barış dolu bir toplumu inşa etme irademizi de yeniden tazeliyoruz.

Spektrum

Her 15 Eylül’de Hrant Dink’in doğum gününü kutluyoruz. Ama bugün sadece onun değil, Dink’in sayesinde bu ülkede bir şeylerin ters gittiğini fark eden, ülkenin tarihini sorgulayan, ayrımcılığa karşı çıkan yüz binlerce insanın da bir nevi farkındalık günü. Bugün, yas tutmuyoruz. Bugün, acı duymuyoruz. Bugün ilham alıyoruz. Onun hayalini kurduğu eşitlikçi, özgür ve barış dolu bir toplumu inşa etme irademizi de yeniden tazeliyoruz.

Hrant Dink’in ilhamı: Yas ve acının değil, yeniden tazelenen cesaret ve umudun günü

Yaşadığımız büyük felaketlerde en çok kadınlar etkileniyor. Yasını bir başka kadınla kolektif olarak paylaşmak, sanat pratiklerinde ortaya çıkıyor. Irkı, dili, inancı, mezhebi, kültürü, yas ritüelleri, ağıtları farklı olsa da kadının acıyı hissedişi aynı. Kardeş Türküler&nbsp;grubunun vokalist ve perküsyonistlerinden Selda Öztürk, "Kadınların gerçekleştirdiği kolektif yas ortamının pek çok anlamı vardı, kadın ortamı ve kadın pratiği olmasının dışında kaybın karşısında ölümü anlamaya çalışmak, ölümün sebeplerini ve yaşananları herkese duyurmak ve duyururken düşünmeye çağırmak... Bunun, kadınların ağıt vesilesiyle ürettiği politik bir tavır olduğunu düşünüyorum" diyor.Sanatçı, eğitmen ve feminist Öztürk'le yas pratiği olarak "ağıt" üzerine söyleşi yaptık. Aynı zamanda Ritim Kolektifi’nin kurucusu olan Öztürk, atölyeleriyle birçok kadına dokunuyor, ritimleriyle herkesin ruhuna hitap ediyor.6 Şubat'ta yaşanan Maraş merkezli depremlerin yıkıcı etkisiyle matem süreci yaşadık ve yaşamaya devam ediyoruz. Kolektif olarak travmalar yaşandı. Doktora tezinin ismi ‘Sesin Politikası ve Göçmen Kadınların Vokal İcraları: Rezonans Küresi’, savaşta ve büyük felaketler yaşamış kadınlarla atölyeler yaptın. Deneyimlediğin yas pratikleri nasıldı?Öncelikle depremde sevdiklerini kaybeden herkesin başı sağ olsun, sabırlar diliyorum. Benim alan araştırmam vesilesiyle karşılaştığım yas ritüelleri, 2011’den sonra Suriye ve Irak’taki iç çatışma ve savaş sebebiyle yaşanan kayıplarla ilgiliydi.Kadınlar ağıtlarında çocukları, eşleri ve yakın akrabalarını kaybetmenin acısını, orada kurdukları ve kaybettikleri yaşamlarına olan özlemlerini ve burada kurmaya çalıştıkları yeni yaşamın zorluklarını anlattılar. Görüşmelerimizin hepsinde bir yas atmosferi oluşuyordu, çünkü kadınlar savaşın yaşamı yok ettiğine tanıklık etmiş, her türlü haksızlığı ve zulmü görmüşlerdi.2015 yılında Diyarbakır’da bulunan Ezidilerin yaşadığı Fidanlık Kampı’nı ziyaret ettiğimde, Irak’ın Şengal bölgesinden gelen Bazin isimli ağıtçı bir kadınla tanıştım. Bazin Anne kamptaki kadınları topladı ve bir ağacın altında onun etrafında toplaştık. Anne ağıtını IŞİD tarafından kaçırılan, öldürülen, tecavüz edilen, Rakka ve Musul gibi şehirlerde köle olarak satılan, zorla evlendirilen kız çocukları ve Ezidi kadınlar için söyledi. Kadınların gerçekleştirdiği bu kolektif yas ortamının pek çok anlamı vardı bana göre; kadın ortamı ve kadın pratiği olmasının dışında kaybın karşısında ölümü anlamaya çalışmak, ölümün sebeplerini ve yaşananları herkese duyurmak ve duyururken düşünmeye çağırmak... Bunun, kadınların ağıt vesilesiyle ürettiği politik bir tavır olduğunu düşünüyorum.Kadınların yaşamış olduğu bu büyük felaketler çok üzücü. Ağıtların geçmişine baktığımızda tarihsel olarak çok eski dönemlere dayanan, kadınlarla özdeşen bir durumu da bulunmakta. Erkek ağıtçı nadir olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun sebebi sence ne olabilir?Holst-Warhaft’a atıfla cevap vereyim bu soruya. Holst-Warhaft, kadınların ölüm ile yaşam arasındaki sınırda konumlandıklarını, ölüm ile iletişim kurdukları o anlarda toplumdan çekiliyor olmalarından gelen bir liminal pozisyon edindiklerini söylüyor. Bu sayede kadınlar, normal yaşantılarında kendilerine sağlanmayan bir ifade etme ehliyeti elde ediyor. Ölümün ve ağıt yakmanın kendilerine açtığı bu alanda, daha önce dile gelemeyen, düşünülemez olan şeyleri düşünülür hâle getirip ifade ediyorlar. Diğer bir ifadeyle, kadınlar gözyaşlarını fikre yönelterek bu ilişkisellikten edindikleri deneyimleri bir sanat formuna dönüştürüyorlar.Ağıtların kültürel farklılıkları var mı? Toplumlara göre çeşitlendirebilir miyiz? Deneyimlerinden bahsetmek ister misin?Elbette kültürel farklılar içerisinde ifade ediliyor ağıtlar. Bununla birlikte birçok kültürde ağıt esnasında ağlamak ve ağlama ile ilişkili seslerin çıkarılması gibi ortak olan pek çok yön de bulunuyor. Ayrıca bedenin kullanımı oldukça önemli, hissedilen acının dışa vurumu olarak örneğin kendini dövmek, saçını yolmak gibi bedenleşmiş pratikler var birçok kültürde. Ağıtın adeta beden aracılığıyla görselleştiğini görüyoruz. Ağıt esnasında kullanılan ağlama sesleri, beden ve jestler sayesinde oldukça etkileyici ve güçlü bir ifade açığa çıkıyor.Ağıtlardan yola çıkarak ninnilere değinmek istiyorum. Ninnileri aslında anneler çocuklarına uyusun, yaramazlık yapmasın diye söylüyor. Fakat görüyoruz ki ağıt gibi ana temanın ölüm. Bunun hakkında düşüncelerini paylaşabilir misin?Ninniler de ağıtlar gibi kadın kültürünün bir ürünü. Ninni dediğimizde benzer şekilde kadının kendisini özgür hissettiği ve çocuğuyla baş başa dertleştiği anları ve ezgileri hatırlıyoruz. Ninnilerin dediğin gibi çocuğu uyutmak gibi temel bir işlevi var. Bunun yanı sıra bazı ninnilerin gerek ezgi yapısı gerekse içeriğini, anlatılanları düşündüğümüzde, ninninin ağıt ile iç içe geçen bir müzik formu olduğunu görüyoruz. Bu sebeple, bizim yaşadığımız coğrafya gibi savaşların, göçlerin, ayrılıkların ve acıların çok yaşandığı kültürlerin ninnileri ağıtlara benziyor.Ninniler üzerine sevgili Melisa Bilal’in çalışmalarına bakılabilir. Bilal, ninnilerin son yüzyıl içinde Ermeni müziği konser repertuvarının vazgeçilmez parçası hâline geldiğini, sahnedeki modern Ermeni kadınlığın temsiline aracılık ederken bir yandan da Ermeni halkının ve cemaatinin bir aile olarak hissedilmesinin duyusal malzemesini oluşturduğunu söylüyor.Acının rengi aynı fakat ağıt ve ninnilerdeki tınıların farklı olduğunu duyuyoruz. Seni derinden etkileyen ağıt ya da ninnileri bizimle paylaşabilir misin?Farklı dillerde birkaç ninni önerebilirim: Arapça, Yahudice, Ermenice ve Soranice (Kürtçe).<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=-vhEbq4u5QE" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fairouz - Yalla tnam</a></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=jKY9Uoz4Bb8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hadas Pal Yerden - Nani Nani</a></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=d7WzpyGAoL8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Grup Knar - Kele Lao</a></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=4a7p84ElwYghttps://www.youtube.com/watch?v=4a7p84ElwYg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hesam Naseri - Kurdish Lullaby</a></li></ul>Geçtiğimiz süreçten dolayı hüzünlü fakat keyifli sohbet oldu. Deneyimlerin ve paylaşımların için teşekkür ederim. Bildiğim kadarıyla 18-22 Ağustos’ta Müzik Köyü’nde Arhavi’nde Farklı Dillerde Vokal Atölyesi olacak, biraz bahseder misin?Evet, ağustos ayında Arhavi’de olacak Müzik Köyü etkinliklerinde ritim ve vokal atölyesi yaptıracağım. Vokal atölyesini farklı dillerdeki ve farklı müzikal formlardaki repertuvar üzerinden kurguluyorum. Kadınların müziğinden örneklere özel olarak yer veriyorum. Ritim atölyesinde ise hem teknik çalışma bölümü olacak hem de farklı kültürlerin ritim geleneğinden örnekleri çalışacağız. Her iki atölyede de farklı kültürlerin ses, ritim ve duygu dünyasına doğru yolculuk yapacağız, merak eden herkesi bekleriz.

Yerel Kadın Muhabirler Ağı

Kardeş Türküler'den Selda Öztürk'le deprem sonrası sanat ve yas üzerine söyleşi

Kadının yası: Ağıtlar politiktir

<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1625216509519.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Deniz Erden - İris<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Deniz Erden, İstanbul Sözleşmesi'nin önemini vurgulamayı amaçladığı İris isimli bir şarkı <a fr-original-style="" href="https://denizerden.bandcamp.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımladı</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeryüzüne bırakılmış iris çiçeği:&nbsp;176 kere tekrar eden bir ses ve piyanoda bestelenen bir ağıtla başlayan İris, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü yürüyüşünde alınan ses kaydından bir bölümle kapanıyor. Şarkının girişindeki 176 kere tekrar eden ses, Erden’in parçaya başladığı süreçte öldürülen kadın sayısını temsil ediyor. Bu sayı, şarkıyı tamamladığında 185 oldu ve artmaya devam ediyor. “Şiddetin meşrulaşmadığı bir yeryüzüne bırakılmış iris çiçeği” sözleriyle şarkısını tanımlayan Erden, İris’ten elde edilen tüm geliri I am not Alone in This Shit üzerinden SPoD platformuna bağışlayacak.&nbsp;</li></ul>

ağıt ile ilgili hikayeler