Yeni bir yıla giriyoruz. Takvim hızla değişiyor; hayat da öyle. Değişimin bu baş döndürücü temposu, pek çoğumuzda aynı duyguyu uyandırıyor: Gelecek kaygısı. Milyonlarca insanın yoksullaştığı, pek çoğunun derin yoksulluk yaşadığı, güvencesizleştiği, işlerin biçim değiştirdiği, beklentilerin sürekli revize edildiği bir çağda "Nasıl yaşayacağız?" sorusu, artık kişisel bir merakı aşan toplumsal bir ihtiyaç, aynı zamanda da sorun. Yeni yıla şu soruyla hazırlanabiliriz:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Neden hep ileriye bakıyoruz da geriye dönüp bir “Z Raporu” almıyoruz? Harcadıklarımızın değil; dikkatimizin, zamanımızın, anlam arayışımızın bilançosunu çıkarmadan geleceğe hazırlanmak mümkün mü?"</blockquote>Sorun, geleceğin belirsiz olması değil çünkü gelecek, doğası gereği her zaman belirsizliklerle örülüdür. Bugünün temel sorunu, belirsizliğe tutunacak sabitelerimizin zayıflamış olması. Her şey bu kadar hızlı değişirken yönümüzü nasıl bulacağız? Neye dayanacağız? Hangi kavramlar bize pusula olacak?Bugün optimum dikkatle dünyayla hiper bağlantı hâlindeyiz. Açık pencerelerden girenler bilincimizde birbirini boğuyor; bu da düşünmeyi, anlamlandırmayı güçleştiriyor. Koyulaşan sisin içinde kalmışlık duygusundan doğan kaygıdan neredeyse zehirleniyoruz.Bu yazı, yeni yılda "iyimserlik" dağıtmayı değil yaşamak için ihtiyaç duyduğumuz zemini görünür kılmayı murad ediyor. Belirsizliği inkar edemeyiz ama belirsizlik içinde birlikte düşünebileceğimiz dayanakları hatırlayabilir, bir an durup hayata dair neleri, neden dert edindiğimizi birlikte düşünebiliriz.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne içindeyiz gerçekliğin ne de dışında kalabiliyoruz</h2>Çağımızı tarif etmek giderek zorlaşıyor. Gerçeklikten kopmadık ama gerçeğin içinde de değil gibiyiz. Olan bitene sürekli tanık olup dahil olamıyoruz. Bu ara hâl, henüz tam adını koyamadığımız bir huzursuzluk yaratıyor.Ekranlar aracılığıyla her şey gözümüzün önünden akıp geçiyor: Savaşlar, krizler, adaletsizlikler, felaketler… Görüyoruz, biliyoruz, hatta çoğu zaman analiz edebiliyoruz ama eyleme dönüşmeyen bu tanıklık, içimizde agresyona evriliyor. Dışa vurulamayan öfke içe akıyor; kimi zaman nihilizm, bitkinlik, kimi zaman da “hiçbir şeyin anlamı yok” duygusu olarak karşımıza çıkıyor.Bu ruh hâli toplumsal. Performansın, hızın ve sürekli uyarılmanın norm hâline geldiği bir çağda, insanın yorulması şaşırtıcı değil. Byung-Chul Han’ın işaret ettiği gibi, bu yorgunluk çoğu zaman dışsal baskılardan değil; içselleştirilmiş beklentilerden besleniyor: Yetememek, geri kalmak, kaçırmak korkusu.Bu iklimde yaşanan yapısal sorunlar, geniş kitlelerin anlam dünyasına çoğu zaman psikoloji diliyle sunuluyor: Depresyon, kaygı, tükenmişlik… Bunlar gerçek deneyimler ama tek başlarına açıklayıcı değiller. Çünkü "nasıl hissettiğimiz" kadar, "neden böyle hissettiğimiz" de önemli. Tanık olup dahil olamadığımız bu sub-reel (ön-gerçek ya da gerçek-altı) dünyada, yaşadığımız hissin adını koymadan geleceğe dair sağlam bir söz kurmak zor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sürekli değişen bir dünyada, daha hızlı öğrenmeli, daha esnek olmalı, üretken görünmeli, pozitif kalmalıyız. Başaramadığımızda sorun, içinde bulunduğumuz koşullarda değil; "kendimizde" aranıyor. Bu anlatı, bireye sürekli "eksik" olduğunu fısıldıyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bireysel eksikliklerimize değil toplumsallığımıza bakmak</h2>Kapitalizmin sürekli fısıldadığı "Sen yetersizsin" sesine karşı felsefenin cevabı net: Ben yetersiz değilim, sosyal bir varlığım. Bu cümle bir slogan ya da teselli değil; bir ontolojidir. Bizi bireysel eksikliklerimize değil, toplumsallığımıza bakmaya çağırır, hayatla yeniden bağ kurma olanağı sunar. “Yeni yılın felsefi Z raporu”nun ilk cümlesi tam olarak budur.Bu ontolojik hatırlatma bize şunu söyler: Özsaygı, umut, mutluluk, sevgi, başarı ve güven gibi kavramlar yalnızca kişisel gelişim kitaplarında değil, birlikte yaşama kültüründe hayat bulur. Çünkü özsaygı, mutluluk hatta barış bile önce bireyin iç dünyasında değil; insanların birlikte yaşayarak kurduğu ilişkilerde filizlenir.Bu yetersizlik ya da eksiklik hissi yalnızca bireysel düzeyde kalmıyor. Toplumsal ölçekte de benzer bir mekanizma işliyor. Sağ popülist söylemler, tam bu huzursuzluk ikliminde güç kazanıyor. Karmaşık sorunlar basitleştiriliyor, belirsizlik somut düşmanlara bağlanıyor. Bir "günah keçisi" bulunduğunda tablo bir anda anlaşılır hâle geliyor. Anlamaktan doğan sahte bir rahatlama yaşanıyor.Ama bu rahatlama kalıcı olmuyor. Sorunlar çözülmüyor; düşünme ve anlama yetisi köreliyor. Basitleştirilmiş öfke, karmaşık gerçekliğin yerini aldıkça geleceğe dair sağlıklı beklentiler de bulanıklaşıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu noktada mesele yalnızca duygular değil; hayatın maddi örgütlenmesi. İşler geçici, gelirler düzensiz, planlar kısa vadeli. Hayat, sanki sürekli askıda. Bu deneyim giderek yaygınlaşıyor: Prekaryalaşma.</li></ul>Prekaryalaşmanın&nbsp;ekonomik boyutu yanında zihinsel, sosyal, ruhsal yanları da var. Gelecek belirsizleştikçe, ufuk daralıyor; planlar küçülüyor. Bırakın "bir yıl sonrası"nı, "bir ay sonrası" bile net değilken, insanlar ister istemez daha temel bir ihtiyaç etrafında toplanıyor: Güvende hissetmek.Tam da bu nedenle güvencesizlik arttıkça otoriteye duyulan ihtiyaç derinleşiyor. Bu bir çelişki değil; anlaşılır bir refleks. Zygmunt Bauman’ın&nbsp;sözünü ettiği akışkan dünyada, sınırlar çözüldükçe insanlar daha net çerçeveler arıyor. "Birileri karar alsın, birileri yön göstersin" duygusu kitleselleşiyor.Burada eski ama hâlâ aydınlatıcı bir ayrım devreye giriyor: Polites ve idiotes. Antik Yunan’da polites, yalnızca bir şehirde yaşayan kişi değil; karar alma süreçlerine katılan, ortak meselelerle ilgilenen yurttaştı. İdiotes ise kamusal alandan çekilmiş, "kendi özel alanına kapanmış olan, topluluğa yabancı" kişiyi ifade ediyordu.&nbsp;Dijital olarak her şeye bağlıyız; haberleri takip ediyor, yorum yapıyor, tepkiler veriyoruz. Ama bu bağ, çoğu zaman katılıma dönüşmüyor. Netizen yani ağdaşız ama citizen&nbsp;(yurttaş) olma niteliğimiz zayıflıyor. Prekaryalaşmış hayatlar, belirsiz yarınlar, sürekli değişen gündemler karşısında, kamusal alana dahil olmak ağır bir yük gibi hissediliyor. "Benim tek başıma yapabileceğim ne var ki?" sorusu, uzak durmayı meşrulaştırıyor. Böylece idiotes hâli, bir kusurdan çok hayatta kalma stratejisine dönüşüyor.Kamusal olanla bağ koptukça, geleceği birlikte düşünme kapasitesi de zayıflıyor. Kararlar başkaları tarafından alınıyor; biz ise olup bitenin izler tanığı ama öznesi olamıyoruz. Oysa geleceğe dair beklentilerimizi sabitleyecek dayanaklar, tam da bu öznelikten, yani dahil olma hâlinden besleniyor.Gelecek sisle kaplandıkça, insanlar yalnızca yönlerini değil, dayanaklarını da kaybediyor. Ortak ufuklar silikleştiğinde, büyük anlatılar ikna gücünü yitirdiğinde, boşluğu dolduran şey genellikle mikro aidiyetler oluyor.&nbsp;Çeteleşme, yalnızca organize suçla sınırlı değil. Klikler, fanatik topluluklar, katı kimlik kümeleri, hatta kimi dijital alt-kültürler de bu bağlamda okunabilir. Hepsinin ortak işlevi karmaşık bir dünyada hızlandırılmış güvenli aitlik alanları yaratmaktır. Ama bu güven, dışlayarak kurulduğunda kırılganlaşıyor; içeridekiler için aidiyet, dışarıdakiler için tehdit üretiyor. "İncel"ler gibi bazı alt-kültürler de tam bu güvensizlik ve dışlanmışlık zemininde filizleniyor. Eşzamanlı belirsizlik derinleşiyor, geleceksizlik iklimi rejime dönüşüyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Belirsizlikle nasıl başa çıkılır?</h2>Buraya kadar çizilen tablo ağır görünebilir. Ama tam da bu ağırlık, bir başka ihtiyacı görünür kılıyor: Belirsizlikle baş etmek için daha fazla hızlanmaya değil, daha berrak düşünmeye ihtiyacımız var.Felsefi iletişim, bu noktada bir yöntem önerir. Ama bu yöntem yalnızca diyaloğa indirgenmiş bir teknik değildir. İnsanların hepsi konuşarak düşünmez; kimileri sessiz, içsel ve dağınık düşünür. Felsefi iletişim, bu içsel konuşmaların durulaşmasını, anlamın berraklaşmasını sağlar.Felsefi iletişim yaklaşımı, Bir tür self-counselling yani insanın kendi kendine danışmanlık yapabilmesi. Bir kavramın anlamı, ona dair duygularımızın, deneyimlerimizin, inançlarımızın ve bilgilerimizin toplamından oluşur. Anlamın bu dört taşıyıcı ayağı biraraya geldiğinde, zihnimizde o kavrama ilişkin bir imge oluşur. İnsan, kavramla bu imge aracılığıyla ilişki kurar.Felsefi iletişim, duygu ile düşünce arasında bir protokol işlevi görür. Yaşadığımız duygular doğrudan davranışa dönüşmez; arada kavramlar vardır. Örneğin "eksiklik" duygusu yaşarız. Bu duyguyu hangi kavramla anlamlandırdığımız, davranışımızı belirler. "Eksiklik" hissi, estetik ameliyatla sonuçlanabilirken, sistem eleştirisine, kolektif bir sorgulamaya da dönüşebilir. Davranışı belirleyen şey, duygunun kendisinden çok onu nasıl anlamlandırdığımızdır. Bu nedenle felsefi iletişim, içsel konuşmalarımızı da regüle eder. Anlam sağlığı, zihnimizdeki seslerin daha yaşanabilir hâle gelmesiyle ilgilidir.2026’ya girerken hepimizin hedefleri var. Daha iyi olmak, daha fazlasını başarmak, geride kalmamak… Ama belki de sormamız gereken daha temel bir soru var: Bu "daha iyi olma" talebi kimin iyiliğine hizmet ediyor? Yalnızca bireysel bir hayatta kalma refleksi mi, yoksa başkalarıyla birlikte daha yaşanabilir bir dünya kurma ihtiyacı mı? Sahi bu "daha iyi olma" dediğimiz şey ne demek? Felsefi iletişim, hedeflerimizi yalnızca bireysel kazanımlar üzerinden değil, ortak iyilik üzerinden düşünmeye çağırır.Gelirimiz ya da performansımızdan çok, anlamla kurduğumuz ilişkinin Z raporu bu tam da burada anlam kazanıyor: Hangi kavramlarla yaşadık, hangilerini sorgulamadan devraldık, hangilerini artık taşımak istemiyoruz?Gelecek hâlâ belirsiz. Ancak artık bu belirsizlikle yalnız değiliz. Sorularımız varsa, kavramlarımızı yeniden kurmaya cesaret edebiliyorsak, kendimizle, çevremizle kurduğumuz diyaloğu dönüştürebiliyorsak, zemin tamamen kaybolmuş sayılmaz. Yeni yılda sisin dağılmayacağını bilsek de, birlikte yürüyebileceğimiz yaşamdaşlarımızın var olduğunu, yönümüzü kaybetmeden ilerleyebileceğimizi bilmek, belirsizliğe karşı en güçlü bağışıklığımız olabilir.

Angst

Milyonlarca insanın yoksullaştığı, pek çoğunun derin yoksulluk yaşadığı, güvencesizleştiği, işlerin biçim değiştirdiği, beklentilerin sürekli revize edildiği bir çağda "Nasıl yaşayacağız?" sorusu, artık kişisel bir merakı aşan toplumsal bir ihtiyaç, aynı zamanda da sorun. Yeni yıla şu soruyla hazırlanabiliriz: "Neden hep ileriye bakıyoruz da geriye dönüp bir 'Z Raporu' almıyoruz?"

Yeni yıla girerken kavram temizliği: Anlamla kurduğumuz ilişkinin Z raporu

<img src="https://images.aposto.com/2025/8/4/1757017133083.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.54" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Evre B. Clarke zorbalığı: Politik nihilizm interneti nasıl kuşattı?</h1>Genellikle yapısal nedenleri gizlemeye neden olan kötülük perdesini biraz sıyırırsak Evre B. Clarke'ın son günlerinde kristalleşen saldırgan tavırları, konjonktürel ve politik bir zemine oturan daha büyük bir resmin parçası olarak değerlendirebiliriz.Yazı: Enes KöseSosyal medya, geçen aylarda yine takip edenleri şaşırtan bir zorbalık vakasına sahne oldu. İnsanların uzun süredir kanserle mücadelesini takip ettiği sanatçı Evre B. Clarke, yaklaşık 1 ay önce kansere yenik düştüğünü ve son günlerini yaşadığını takipçilerine duyurmuştu. Bu süreçte sosyal medyada tedavi masrafları için GoFundMe kanalından, herhangi bir aracı kurum olmaksızın sadece onun mücadelesine tanık olanların desteğiyle bağış toplanmıştı.&nbsp;Ancak çok geçmeden Evre’ye dair sorgulamalar da başlamıştı. Eski paylaşımları gerekçe gösterilerek başına gelen kötülüğü hak ettiğini söyleyenler oldu; onun bir dolandırıcı olabileceğine dair teoriler geliştirildi; ölse bile topladığı paranın miktarını abartılı bulanlar oldu. Tüm bunların ardından Evre’nin hesabını gizlemesi ile sanki kamusal bir yolsuzluk yapmış gibi hesap vermekten kaçtığı yönünde imalar gelmeye başladı. Nitekim tüm süreç boyunca doktor raporlarını düzenli olarak paylaşan Evre, bir süre sonra hayatını kaybetti.&nbsp;Hayatını kaybetmesiyle beraber insanlar, onun son günlerinde gördüğü siber saldırının şokuyla bir daha yüzleşti. Böyle bir “zalimlik” pratiğini anlamlandırmakta güçlük çekenler haklı olarak öfkelendi; hatta bir çeşit ümitsizliğe kapıldı. Son dönemde çok fazla gördüğümüz “kötülük” kategorisi yeniden bu hikayenin baskın örüntüsü hâline geldi. Ancak genellikle yapısal nedenleri gizlemeye neden olan bu "kötülük" perdesini biraz sıyırırsak Evre’nin son günlerinde kristalleşen saldırgan tavırları, esasen konjonktürel ve politik bir zemine oturan daha büyük bir resmin parçası olarak değerlendirebiliriz.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#c0e5a0" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#c0e5a0 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/s/evre-b-clarke-zorbaligi-politik-nihilizm-interneti-nasil?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(192, 229, 160) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mutlaka göz atın:</h3>🗞 Exante:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/hareketli-gecen-ikinci-ceyrekte-yabanci-yatirimci-nasil-hareket" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hareketli geçen ikinci çeyrekte yabancı yatırımcı nasıl hareket etti?</a> | Emircan Yaman&nbsp;🗞 Angst:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/evre-b-clarke-zorbaligi-politik-nihilizm-interneti-nasil" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Evre B. Clarke zorbalığı: Politik nihilizm interneti nasıl kuşattı?</a> | Enes Köse🗞 Soli:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/nabza-gore-tatil-kisisellestirilmis-seyahat-uygulamalarinin" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nabza göre tatil: Kişiselleştirilmiş seyahat uygulamalarının yükselişi</a> | Deniz Aytekin&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir önceki sayı:&nbsp;</h3>🧑‍💼 <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/solo-girisimciler-ara-zam-anketi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Solo girişimciler, ara zam anketi</a>📱 Son olarak:&nbsp;Aposto'nun <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/apostoinc/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/@apostonews" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YouTube</a> hesabını takip etmeyi unutmayın!➕ Ayrıca: Aposto Premium üyeliğinizi %30 indirimle başlatmak için APOSTO2025 kodunu <a fr-original-style="" href="https://about.aposto.com/premium" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanabilirsiniz</a>.

Pareto

Michel Houellebecq, yazdıkları ve söyledikleriyle “sinisizm, nihilizm ve kadın düşmanlığının sembolü hâline gelmiş” Fransız edebiyatının “yaşayan en önemli yazarı,” Harita ve Topraklar romanında bize gayet samimi ve optimist bir kapitalizm sonrası gelecek hayali sunuyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Genel anlamda, ekonomik plana bakıldığında Fransa’nın durumu iyiydi. Öncelikle bir tarım ve turizm ülkesine dönüşmüş, son yirmi yılda neredeyse aralıksız olarak birbiri ardına patlak veren farklı krizlerde sarsılmamıştı.”</blockquote>Yakın gelecekteki bu Jeffersonvari “tarım ve turizm ülkesi” dünyayı sarsan krizlere karşı bağışıklık kazandı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“... Oysa krizlerin şiddeti gittikçe artıyordu, öngörülemezlikleri gülünç bir hâl almıştı—en azından Endonezya, Rusya ya da Brezilya’nın nüfusu kadar, yani yüz milyonlarca insanın birdenbire zenginleşip ardından kıtlık yaşamasına neden olan parasal sarsıntılarla çok eğlenen, alaycı bir Tanrı’nın bakış açısından gülünç bir durum.”</blockquote>Sanatçı Jed Martin’le, yazarın yorumuna göre “kapitalizmin kısa tarihi” de denebilecek Bill Gates gibi ünlü figürler ve Bugatti arabalar gibi statü ve zenginlik göstergesi olan objeler üzerine çalıştığı bir sırada tanışıyoruz. Eserleri Marx’ın, paranın tüm değerlerin tek göstereni olduğu ve ticari ilişkilerin tüm sosyal ilişkiler yerine geçtiği meta fetişizmiyle, Freud’un fallus yerine geçen ve “kastrasyon korkusuna karşı hem bir zafer nişanesi hem de bir koruma sayılan” fetişizm kavramının tam kesişiminde duruyor. Houellebecq bu fetişizm anlatısını sadece Jed’in eserleri üzerinden değil, tüketim toplumunu ve insanlarını, bir 19. yüzyıl romancısının doğa benzetmeleri kullanması gibi tükettikleri ürünlerle tanımlayarak da pekiştiriyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Jed onun yaşamına ilişkin hiçbir şey bilmese de Jasselin’i bir A serisi Mercedes’in direksiyonunda görünce şaşırdı. A serisi Mercedes kentte ya da kent yakınlarında yaşayan, bununla birlikte arada sırada şık bir otelde kaçamak yapmaya da hayır demeyen, çocuksuz, yaşlı bir çift için ideal arabadır ama aynı zamanda tutucu mizaçlı genç bir çifte de uygun gelebilir—o durumda, ilk Mercedes’leri bu olur. Yıldız amblemli firmanın üretim yelpazesine giren bu araba beklenenden biraz farklıdır,&nbsp;C serisi Mercedes Sedan, E Serisi Mercedes Sedan daha paradigmatiktir (…)'Bir tüketici olarak yaşantımda,' dedi, ‘üç tane kusursuz ürünle karşılaştım: Paraboot yürüyüş ayakkabıları, hem taşınabilir bilgisayar hem de yazıcı olan Canon Libris, Camel Legend parka. Bu ürünleri tutkuyla sevdim, doğal olarak yıprandıkları ölçüde, düzenli olarak aynılarından satın alarak onlarla geçirebilirdim yaşamımı. Kusursuz ve sadık bir ilişki kurulmuştu aramızda, mutlu bir tüketici olmuştum.'"</blockquote>Sergisine bazı dünyaca ünlü uluslarlarası sermaye sahipleri gelip kendi portrelerini alınca büyük bir başarı yakalamış sayılan Jed’in sonraki işlerinde ilgisi kitaba da ismini veren Michelin haritalarına çekiliyor. Haritalardaki ultra-şehirleşmiş finansal kapitalizmin son aşamasındaki bir toplumun bomboş bıraktığı topraklar fotoğraflanarak sergileniyor.&nbsp;Bu kırsal alan haritalarının sanat eseri olarak dikkat çekmesi, anlatının edebiyat ve ideoloji ilişkisinin ustaca kurulmuş dengesiyle, alt-metin olarak düzenlenmiş siyasi katmanında yeni bir aşamaya geçişi, kapitalizm sonrası dünyada farklı bir ekonomik örgütlenmeye dair bir vizyonu ifade ediyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küçülme ekonomisi</h2>Harita ve Topraklar’da tasvir edilen bu vizyonun teorik ifadesini Koehi Saito’nun “Degrowth” (küçülme) ekonomisi kavramında buluyoruz. Saito’ya göre “Kapitalizmin antitezi olarak küçülme ekonomisi, GSMH’yle yansıtılmayan bolluk ve hayat standardı değişkenlerinin üzerinde durur. Küçülme nicelikten niteliğe geçiştir. Gelir eşitsizliğini daraltırken sosyal güvenliği genişletmeyi ve boş zamanı arttırmayı, bütün bunları yaparken de dünyanın sınırlarına saygı göstermeyi hedefleyen bir büyük plandır.”&nbsp;Houellebecq’in yakın gelecekteki endüstri sonrası Fransa toplumu, belki GSMH’yle ifade edildiğinde şimdikinden daha küçük bir ekonomiye ve daha düşük bir kişi başı millî gelire sahip olabilir ama Saito’nun da belirttiği gibi “Bir kere temel ihtiyaçlar karşılandığında, ekonomik büyümeyle toplumun refahı arasındaki neden sonuç ilişkisi netliğini kaybeder.”<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“ABD’yle Avrupa’yı karşılaştırdığımızda bunu görmek çok kolaydır. Almanya ve Fransa gibi Avrupa uluslarının kişi başı millî geliri ABD’den çok daha düşük olsa da sosyal refah standartları daha yüksektir. Birçoğu vatandaşlarına ücretsiz sağlık sigortası ve yüksek öğrenim fırsatı sunarken, ABD’de birçok vatandaş sağlık hizmetlerine ulaşmakta zorlanmakta ve hiçbir zaman ödeyemeyecekleri öğrenci kredisi borçlarıyla mücadele etmektedir. ABD’den çok daha düşük GSMH’ye sahip Japonya’da yaşam süresi beklentisi ABD’dekinden altı yıl daha uzundur.” &nbsp;</blockquote>Küçülme olmadan, artık kaçınılmaz hâle gelen iklim krizini en az zararla atlatabilmek imkansızdır. Saito, bir çeşit “yeşil Keynesçiliğin” veya "Yeşil Yeni Mutabakat"ın kapitalizmin sınırları içinde onun üretim araçlarını kullanarak “tüm insanlığı destekleyecek biçimde küresel olarak doğayı muhafaza edemeyeceğinin” açık olduğunu; ekonomik büyümenin çevreye olan etkisinin ortadan kaldırılmasının tamamen bir hayal ürünü olduğunu ve bu şekilde karbon emisyonlarının asla yeteri kadar azaltılamayacağını savunur.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrikle çalışan arabaların yaygınlaşması veya telekomünikasyon teknolojisindeki ilerlemelerle yerinden çalışma uygulamalarının çoğalması en iyi ihtimalle yetersiz, en kötü ihtimalleyse “anlamsız, hatta… Katolik endüljans gibi işleyerek tüketimimizin yarattığı vicdan azabından kurtulmamızı” sağlayarak “iyilikten çok kötülük yapar.”</li></ul>Böyle bir “küçülme komünizmi” vizyonunun ortaya çıkarabileceği toplum, Houellebecq’e göre daha az yabancı düşmanı ve “daha tutucu, paraya ve yerleşik toplumsal hiyerarşilere daha saygılı bir görüntü çizer.” Ekonomik aktiviteleri zanaatkar işi üretime yönelmiş ve eski gelenekleri yeniden canlandıran bir kırsal topluluk oluşur.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(184, 233, 134); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Sepetçiliğe, bir köy evinin yenilenmesi işine ya da peynir üreticiliğine soyunmalarının nedeni yazgı değildi, bunlar onların gözünde bir girişim tasarısı, ölçülüp biçilmiş, akılcı bir ekonomik seçimdi. Bilgili, hoşgörülü, nazik olduklarından bölgelerinde yaşayan yabancılarla zorluk çekmeden geçinebiliyorlardı—üstelik bu onların çıkarınaydı, değil mi ki o yabancılar müşteri kitlelerinin özünü oluşturuyordu… Yeni gelenler o gelenekleri başlarda pek bilmeseler de zamanla taklit ederek kendilerine uyarlamaya çalışmışlardı; gitgide eski tariflerin, dansların, hatta yöresel giysilerin yeniden ortaya çıktığı görülüyordu.” &nbsp;&nbsp;</blockquote>Edebiyat ve teorinin ütopik kavrayışlarının ortaklaştığı bu noktada, tahtacılar gibi doğaya saygılı geleneklerini bugüne kadar getirebilmiş toplulukların örnek olduğu, iklim krizine karşı yerel üretimle direnen bir Türkiye hayal etmek çok zor ama imkansız değil.&nbsp;Özellikle iklim krizinin ilk semptomlarının ülkemizde de görülmeye başladığı bu günlerde tüm dünyanın üretim ve tüketim biçimini radikal olarak değiştirmesinin zorunluluğu daha bir gözümüze batıyor. Bu koşullarda, çöküşten başka bir kaderden bahsedebilmek zorundayız.&nbsp;

Pareto Sürdürülebilirlik

Fransız edebiyatının en önemli yazarlarından Michel Houellebecq, "Harita ve Topraklar" romanında bize gayet samimi ve optimist bir kapitalizm sonrası gelecek hayali sunuyor.

Kapitalizm sonrası bir gelecek hayali: Harita ve Topraklar

Varoluşun anlamı üzerine düşünen pek çok filozof her şeyi başlatan bu basit kaygının yaşamı anlamlandırarak kendi-bilincini kazanmanın en önemli adımı olduğunu söyler. Kendini âdeta "dünyaya fırlatılmış" olarak bulan insanın bu absürt durumda yapabileceği iki şey vardır: Ya karamsar bir tavırla yaşamı çekilmesi gereken bir dert gibi görürsün ya da yaşamı talep etmediğin bir oyunun bileti gibi görerek oynamaya mahkum edildiğin bu oyunu kendin için anlamlı hale getirirsin. Bu Nietzsche'nin aktif ve pasif nihilizm ayrımını anımsatır; tanrının ölümünden sonra boşunalığın hâkimiyet sürdüğü küskün varoluşa karşı bir sanatçı gibi anlam ve değer yaratıcısı olmak... Sonlu zamana sahip olduğumuz düşünüldüğünde bence ikincisi çok daha makul bir yol. 2500 yıl önce <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=-Kf05DM6Z74&t=113s" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Stoacıların&nbsp;</a>da söylediği gibi, "Gücümüz dahilinde olana odaklanmalı!"&nbsp;Benzer bir şekilde, varoluşçu terapinin kurucularından sayılan Victor Frankl,&nbsp;"İnsanın Anlam Arayışı" adlı kitabında İkinci Dünya Savaşı sırasında toplama kampındaki mahkûmların deneyimlerini aktararak bireylerin elinden her şeyleri alınsa bile takınacakları tutumu seçme özgürlüğünün ellerinden alınamayacağını söyler. Varlığımız ya da hangi şartlarda varolacağımız üzerinde tam bir kontrolümüz olmasa da mevcut durumda nasıl davranacağımızı kendimiz belirleyebiliriz.<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:01:13.348Z_sm.jpeg" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Bu durum Antik Yunan mitolojisinde yer alan <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=q4pDUxth5fQ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sisifos’un hikayesini&nbsp;</a>anımsatır. Tanrıların buyruklarına karşı geldiği için lanetlenen Sisifos, bir kayayı dağın tepesine kadar yuvarlayarak çıkarmakla cezalandırılmıştır. Binbir güçlükle kayayı dağın tam zirvesine çıkardığında kaya yeniden aşağı düşer. Sisifos bu sonsuz döngüye hapsolmuştur.<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:02:09.151Z_sm.jpeg" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Günümüzde bu mit, insanın mahkum edildiği sonlu yaşamındaki bitmek bilmeyen işlerini anlatan bir metafor haline gelmiştir. Varoluşçu düşünür Albert Camus'a göre Sisifos, bu durumu çile gibi görmek yerine benimseyerek cezayı işlevsiz kılar. Çünkü her ne kadar tanrılar cezayı belirlemiş olsa da Sisifos'un bu duruma karşı nasıl bir tavır takınacağını belirleyemezler. Bu yüzden Camus'a göre Sisifos'u mutlu düşünmek gerekir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:28:59.785Z_sm.jpeg" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Bu durumu varoluşçu felsefenin diğer bir öncüsü Jean Paul Sartre, şu sözüyle özetler: &nbsp;“İnsan, seçimleridir.” &nbsp;Bu açıdan yaşamımız boyunca hali hazırda var olan özümüzü keşfetmeyiz aslında, nitekim eylemlerimizin ötesinde kalan sabit bir kendilik-özü yoktur. Aksine, seçimlerimizle kendi kendimizi anbean yaratmaktayız. Dünyadaki diğer varlıklardan farklı olarak insan önce var olup, sonra kendi özünü yaratan tek varlıktır. Bu noktada Sartre, Varlık ve Hiçlik adlı kanonik yapıtında;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendinde Varlık (Nesne Varlığı)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendisi için Varlık (Bilinçli İnsan Varlığı)&nbsp;ayrımını yapar.&nbsp;</li></ul>Sartre'a göre bir taşın dünyadaki varlık biçimi ile insanınki arasında en temelde özgürlüğe bağlı bir farklılık vardır. Yönelimsel ve bilinçli bir varlık olan insan, kendisini seçimler yaparak açığa çıkarır, bu açıdan kendisini seçer. Bu yüzden varoluşçu felsefeye göre yaşamın anlamı, bulduğumuz mutlak bir yanıt değil; bizim eylemlerimizle yarattığımız bir şeydir.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left-width: 2px; border-left-style: solid; border-left-color: rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">Yani, varoluş özden önce gelir!</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:30:36.465Z_sm.png" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Bu noktada başlangıçta sorduğum o zehirli soru yerini daha önemli ve bir o kadar zor başka soruya bırakır: Elindeki bu hayatla sen ne yapmayı seçiyorsun?Benim neyi seçtiğimi merak ediyorsan sevgili şüpheci, bunu sana çok sevdiğim&nbsp;Ölü Ozanlar Derneği adlı filmde de anılan Henry David Thoreau'nun birkaç satırıyla anlatmak isterim:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left-width: 2px; border-left-style: solid; border-left-color: rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">"Ormana gittim; çünkü bilinçli yaşamak istiyordum. Hayatı tatmak ve yaşamın iliğini özümsemek istiyordum. Yaşam dolu olmayan her şeyi bozguna uğratmak ve ölüm geldiğinde aslında hiç yaşamamış olduğumu farketmemek için.”</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:38:25.447Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yaşamı özümseyerek kendin için anlam yaratman ve başkalarına da ilham vermen dileklerimle, haftaya başka bir sorgulamada görüşürüz.-Dilara

nihilizm ile ilgili hikayeler