• <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/forty-six-thousand-year-old-worm-found-siberian-permafrost-brought-back-to-life-2023-7" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bilim insanları,</a> Sibirya'nın donmuş topraklarının derinliklerinde 46 bin yıldır sıkışıp kalmış dişi bir mikroskobik yuvarlak solucanı canlandırdı. Tanımlanmamış bir türe ait olduğu belirtilen ve Panagrolaimus kolymaensis olarak isimlendirilen solucan, canlandıktan sonra herhangi bir eşe ihtiyaç duymadan, partenogenez olarak bilinen süreçle yavrulamaya başladı.<img src="https://images.aposto.com/2023/6/1/1690826600415.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">PLOS Genetics / Insider <ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nasıl: Yapılan basın açıklamasında solucanın, binlerce yıl boyunca "kriptobiyoz" olarak bilinen bir tür uyku hâlinde olduğu bildirildi. Buna göre, solucan; üreme, gelişme ve onarım da dahil olmak üzere tüm metabolik süreçleri duraklatan ve neredeyse sonsuza kadar sürebilen bu süreç sayesinde 46 bin yıl boyunca hayatta kalabilmişti.</li></ul>

Quando

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Merhaba ben Soso; bir toprak solucanıyım.İsim annem Sima, bana bu ismi solucanın ilk hecesi “SO” olduğu için verdi. Benim gözlerim yoktur, kulaklarım, burnum, ellerim, ayaklarım da… Ama besinin kokusunu alır, yağmurun sesini hissederim; ışığı algılayan bir sinir sistemine sahibimdir. Yapış yapış derim, benim süper kahraman pelerinim gibidir. Vücudum boyunca uzanan uzun, dümdüz bir sindirim sistemine sahibimdir. Beş kalbim vardır. Hava çok sıcak, toprak çok kuruysa ya da yiyecek besin bulamazsam toprağın nemli derinliklerindeki, kendime ait yuvama çekilir, dilediğim kadar uykuya yatarım. Vücudumu saran sert, kıl benzeri çıkıntılar sayesinde ön kısmımı yere sabitler, arka kısmımı çekiştiririm. İskeletim yoktur ama kaslıyımdır; toprağın içinde kıvrıla kıvrıla, benden iyi sürünen yoktur. Benzersizim, değil mi?Toprağı işlemek en büyük uzmanlığımdır.&nbsp;Organik maddeleri yiyerek, sindirerek ve dışkı olarak arkamda bırakarak toprak içinde bir aşağı bir yukarı gezinir dururum. Organik atıkları iştahla gübreye dönüştürürüm. Açtığım tünellerle toprağın içindeki hava ve su dolaşımını da düzenlerim. Toprağa canlılık kazandırmak, toprağı iyileştirmek ve üzerine kök salanları mutlu etmek benim işim.&nbsp;Yani ben kompost yaparım.&nbsp;Kompost, topraktaki tüm canlıların, yani toprak besin ağının hiç durmadan yaptıkları şeydir. Ben Soso, toprak besin ağındaki en sevilen canlı olabilirim ama diğer arkadaşlarımın da adını anmak istiyorum: örümcekler, çıyanlar, kırkayaklar, tesbihböcekleri, karıncalar ve tüm eklembacaklılar ile sümüklüböcekler, salyangozlar, bakteriler, mikroplar, mantarlar, arkeler… Bilimin henüz keşfetmedikleri dâhil toprakta kim var kim yoksa, hepimiz bir olur, doğa için çalışırız. Bir avuç sağlıklı toprakta hepimizden, dünya üzerindeki tüm insanların sayısından çok daha fazlası vardır. Toprağın ta kendisi işte bu kadar canlıdır!Sen de evinde kolayca kompost yapabilirsin. Üstelik biyografim niteliğindeki Soso’nun Kompost Kitabı’nı okuyarak bir solucanın hayatını yakından keşfedebilirsin. &nbsp;Evlerimizden çıkan çöplerin yarısından fazlası organik atıklardan oluşur.&nbsp;Toprak besin ağını besleyerek toprağı ve üzerindeki beslemek ve bu atıkların toprağa dönüşümünü gözlemlemek sihir gibi bir deneyimdir. Kim tupturuncu bir havuç kabuğunun toprakta yok oluşuna tanık olmak istemez ki?Kompost kelimesi kompostoyla sıklıkla karıştırılıyor. Gelin biz de kompost yapma sürecini komposto yapımına benzetelim. Ana malzeme olarak meyvelerin yerine meyve kabuklarını, su ve şeker yerine ise su ve toprak kullanalım; bitkilerin sofrasına leziz ve besleyici bir besin koyalım.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/4/5/1653631516558.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.05" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kompost yapmak için nelere ihtiyacın var?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sağlıklı ve doğa dostu beslenmeye!&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">En iyi bilim insanları dizginlenemeyen merak duygularıyla çocuklara benzer; yeni şeyler denemekten, hata yapmaktan hiç korkmazlar. Bu durumda, kompost yapmak için meraklı bir ya da çok çocuğa ihtiyacın var. Kompostun da evcil dostlarımız gibi bakıma ve beslenmeye ihtiyacı olduğu düşünülünce, çocuklara sorumluluk vermek için harika bir oyun olacaktır. Dahası bu oyunu, arkadaşımız Dünya da çok seviyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kompostunun büyüklüğü, kullanacağın malzemeye bağlı. Bahçede uygulayacaksan doğrudan toprağın üzerindeki bir yığın olarak yapabileceğin gibi, atıkları çukura gömerek de mümkün. Toprağın üzerine yerleştirebileceğin ahşap bir meyve sandığı, altı delikli geniş bir saksı, kova da şahane; evde, balkonunda yapacaksan 1 litrelik bir kavanoz, köpük kutu, gıda ambalajlarının tek kullanımlık plastik kapları işine yarayabilir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toprak! Paket içinde satılan hazır topraklardan olmamalı; elinde küreğinle yakınındaki bir bahçeden, parktan, yeşil bir alandan alabileceğin gibi; bahçe ve peyzaj marketlerde kiloyla satılan doğal topraklardan da edinebilirsin.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su. Kompost yığınının her katını serdikçe ıslat. Kompostunun her daim nemli olduğundan emin ol, gerektiği kadar ıslat ama fazla değil.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kürek yardımıyla kompost yığınını iki üç günde bir nazikçe karıştır. Alttaki tabakaları yukarı doğru hareket ettir.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küçük küçük doğranmış organik atıklar. Toprak besin ağındaki canlıların sevdiği mutfak artıkları ve evimizden çıkan atıkların neredeyse yarısını oluşturan, bir zamanlar bitki olan tüm çöpler; ağaçlardan gelen kâğıt dâhil. Bir de yumurtanın kabuğu.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bendeniz Soso ve ekip arkadaşlarım. Kendileri çağırılmadan misafir olanlar, özellikle davet ettiklerin ya da internetten bile artık sipariş edilebilen kırmızı Kaliforniya solucanları.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/4/5/1653631538979.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.41" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nasıl yapmalı?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kompost sandığına attığın atıkların çürümesi cinslerine göre günler ya da haftalar sürebilir. Tüm karışım koyu bir renk aldığında, içindeki atıklar yok olduğunda gübreye dönüştüğünü anlarsın. Kompost karışımı toprak gibi kokuyor olmalı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">En iyi kompost yığınında karbon (kahverengiler) ve nitrojenin (yeşiller) doğru bir dengesinin olması gerekir. 3’e 1 oranında karbon ve nitrojenden oluşan bu sihirli karışım, topraktaki mikroorganizmaların kompost karışımındaki atıkları kolayca ayrıştırabilmelerini sağlar.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeşil katman için kullanabileceğin atıklar: biçilmiş taze çimler, çimenler, bitkilerin taze biçilmiş yaprakları, dalları, meyve ve sebze artıkları (turunçgiller ve soğan, sarımsak gibi asitli atıklar daha uzun sürer), çay ve kahve posaları. Kahverengi katman için kullanabileceğin atıklar: kuru yapraklar, talaş, saman, kuru otlar, ince dallar, kırpılmış gazete kâğıdı, mukavva.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kompostunu başlatmak için kompost sandığına biraz kahverengi ve yeşil katman ekle. Sandığın içindeki katmanları şu şekilde düzenleyebilirsin: kahverengi, su, kahverengi, yeşil, kahverengi, su, yeşil, kahverengi… Kahverengi tabakan, yeşil tabakanın üç katı kalınlıkta olsun.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kompost karışımına her yeşil katman ekleyişinde, muhakkak en üste kahverengi bir katman da ekle. Böylece tüm atıklar daha kolay ve iyi bir şekilde doğal olarak ayrışıp çürüyebilecektir. Kompostunun üstünü nemli gazete kâğıdıyla örtersen karanlığı seven ben ve ekip arkadaşlarım yemeğimizi daha keyifle yeriz.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İşte böyle! Mutfak tezgâhında küçük bir kap bulundur, böylece mutfakta çıkan tüm organik atıkları içinde biriktirebilirsin. Bu atıkları kompost yığınına tekrar karıştırabilirsin. Yeni atıkları kompost sandığına eklemeden önce yeni malzemelerin toprağa dönüşmesini bekle.</li></ul>

Dünyahali

İşte bütün mesele toprak…

Kompost ya da Komposto! 

Nil KaraibrahimgilBizim asıl yuvamız, ailelerimizle içinde oturduğumuz dört duvarı beton olan yer değil. Bizim asıl yuvamız, oradan dışarı çıkıp da ağacını, denizini, rüzgarını soluduğumuz, çatısında gök olan yer: dünya. Dünya insanoğlundan milyonlarca yıl önce vardı. Denizlerini büyüttü, karaları kırıldı, kıta oldu. Buz kestiği oldu. Bütün bu devinimler içinde yaşadı ve yaşattı dünya. Dünya sadece güzel bir sular ve bitkiler gezegeni olmak istemedi. Canlılar yakışırdı ona. Deli bir canlılık başladı, önce suda sonra karada. Şu an dünyada baobab ağacından flamingoya, mercanlardan tek boynuzlu balinalara kadar inanılmaz güzellikte bir canlılık var. İnsanı da bu güzelliğin içine katmak isterdim ama insanın ona verdiği zararı, diğer türlerin hiç biri vermedi. İnsan dünya canlılığını yiyecek, tüketecek, sömürecek bir şey olarak yaşadı. Okyanustakinden dağdakine, nefes olan atmosfere, zararlı gazlar bırakan medeniyetler kurdu. Açgözlü bir varlıktı. İhtiyacı olandan çok daha fazla tükettiği gibi, üretti de. Az sayıda insanın çok şeyi oldu, arta kalanları da dağıtmadı olmayana. Çöp yaptı ya da yaktı. Komşunun evi kadar büyüğünü istedi. &nbsp;Olduğundan daha uzak yerlerde aradı mutluluğu. Topladı da topladı, yedi de yedi, gezdi de gezdi, istedi de istedi. Bu istek bitmek bilmiyordu. Sonra tabi, evine, midesine, hayatına fazla gelen şeyleri atmak zorunda kalıyordu. Sonunda dünyanın havası kirli, atmosferi delik, denizleri kimyasal dolu, ormansız, buzulsuz, çöplük ve virüslü hali, azalan canlılığı insan eliyle oldu. İnsanın hep ona yetenden daha fazlasını istemesinden oldu.&nbsp;İnsan olmasa, dünyada çöp diye bir şey yokmuş. Hayvanlar ve bitkiler onlara yeteni kadar yiyip, gerisini tekrar döngünün içine bırakıyor. Oğluma akşamları okuduğum bir kitap var. Adı “Kütük Otel”. O kitabı okuyan, dünyadaki canlıların nasıl bir uyumla, birbirine canlılık adına eklemlendiğini anlar. Kitapta koskoca bir meşe ağacı yaşlanıp devriliyor bir gün. Kütük oluyor ormanın toprağında. Sonra ilk solucanlar ve böcekler gelip içini yiyerek tüneller kazıyorlar. Mantarlar geliyor. Onlar da başlıyor eritmeye kütüğü. Ağaçkakan gelip kütüğü dinliyor, içindeki böcekleri solucanları duyup, gagasıyla kütüğü parçalayıp onları yiyor. Bir yılan yerleşiyor içine, kışı geçirmek için. Salyangozlar geliyorlar. Mantarları ve üzerine birikmiş yosunları yiyorlar. Sonra kuştu, mantardı, eğreltiotuydu, böcekti, yosundu, kertenkeleydi derken, kütük tamamen yumuşuyor ve kalanını da solucanlar yiyip toprak yapıyorlar. Derken yanındaki meşeden bir meşe palamudu düşüyor yere. Çatlayıp tohumunu toprağa bırakıyor. Yağmurlarıyla suluyor onu dünya ve filizleniyor yeni meşe. O da devrilen meşe gibi, yüz yıl yaşayan koskocaman bir ağaç olacak. Kim bilir kökünden yaprağına, gölgesinden nefesine kaç canlıya şifa olacak, ev olacak.&nbsp;Neden bir ağaç kadar düşünemiyoruz? Onun beyni nerede bilmiyorum ama belki beynimizi kafamızda bir tasın içinde taşımaktansa, bütün hücrelerimizde taşısaydık başka olurdu. Yine de hepimizden umudum var. Gelin bugün başlayalım ağaçlar gibi dünyaya sarılmaya. Asıl yuvamızı korumaya, kollamaya, temiz tutmaya bugün başlayalım.&nbsp;Başlamak zordur nasıl mı başlayalım? Yuvam Dünya Derneği’nin, &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://yuvamdunya.org/pages/i%CC%87klim-dostu-yasam" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘İklim Dostu Yaşam Rehberi</a>’ni bir okuyun.&nbsp;Sonra bir maddesinden tutun ucunu, ben de öbür ucundan tutuyor olacağım.&nbsp;Beraberce denizlerin müsilaj kusmadığı ve kuşların şarkısının susmadığı bir dünya bırakalım yavrulara.&nbsp;Onlar bizim verimli toprağımıza düşen meşe palamutları olsunlar.&nbsp;

solucan ile ilgili hikayeler