<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Umuyorum hepiniz sağlıklı, keyifli ve güvenli bir yaz geçiriyorsunuz. Ben bu satırları yaz aylarında ciddi kuraklık yaşanan bir tatil beldemizde yazarken, karşı tepede tıraşlanmış bir yamaçta her birinin kendine ait havuzu olan ve bir çok diğer lüks villa gibi ‘doğanın içinde bir yaşam’ vaad edip endemik bitkiler yerine bahçeleri çimle kaplanan evler haline dönüşecek bir inşaat alanına bakıyorum. Ve ‘neden?’ diye soruyorum. Neden bu kadar sıcak iklimi ve su sıkıntısı olan bir yerde bahçelere su delisi çim ekilir? Neden her evin tonlarca su gerektiren bir özel havuzu vardır? Kimsenin yaşam tercihlerini eleştirmek haddime değil elbette ama bu soruları sormadan edemiyorum, çünkü olay kişisel bir yaşam tercihi olmanın çok ötesinde, &nbsp;toplumsal ve küresel etkilere sahip.İnsanlık son yıllarda mevsimleri daha önce hiç yaşamadığı şekilde yaşıyor. Avrupa, yağışsız geçen bir baharın ardından bastıran aşırı sıcakların etkisiyle ciddi bir <a fr-original-style="" href="https://joint-research-centre.ec.europa.eu/jrc-news/droughts-europe-july-2022-almost-half-eu-uk-territory-risk-2022-07-18_en" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kuraklık tehdidi</a> altında. Avrupa Birliği su ve enerji yönetimi konusunda önlemler alınması gerektiğini belirtiyor. Birçok Avrupa ülkesini, çoğu türde &nbsp;belirgin olarak azalmış bir ürün hasadı bekliyor. Artık gözümüzü açıp tüm çıplaklığıyla önümüzde duran gerçeği görmek zorundayız.&nbsp;İklim krizi şu anda, her nerede yaşıyor olursanız olsun kendini gösteriyor.Yakın zamanda Avrupa’da hayatı felç eden ve binlerce kişinin ölümüne yol açan <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/world/2022/07/20/europe-uk-heat-wave-dome-record/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sıcak dalgalarının</a>, nem ile birleştiğinde canlılığın sınırlarını zorlayan etkileri olduğunu biliyoruz. Sıcaklık ve nem birleştiğinde insan vücudunun uyum sağlayamayacağı bir ‘kritik çevresel limit’e doğru ilerliyor. Bu limite ulaşıldığında da iç vücut sıcaklığı sürekli bir şekilde yükseliyor ve sıcaklık ilişkili hastalıklara neden oluyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcaklık arttıkça insan vücudu terlemeye çalışarak ısı atmaya çalışır ancak havanın neminden dolayı terleme mümkün olmayacağı için iç vücut sıcaklığı güvenli sınırlarda tutulamayacak şekilde artar. Üstelik, cilde giden kan akışını artırarak ısı kaybettirmeye çalışan bir kalp daha güçlü ve hızlı atmaya başlayarak zorlanır.</li></ul>Penn State Üniversitesi’nde genç, sağlıklı kadın ve erkekler üzerinde yapılan bir <a fr-original-style="" href="https://theconversation.com/how-hot-is-too-hot-for-the-human-body-our-lab-found-heat-humidity-gets-dangerous-faster-than-many-people-realize-185593" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a> ‘ne kadar sıcak çok sıcaktır’ sorusunun yanıtı aranmış. Sonuçlar, yüzde 100 nemde 31 derece ya da yüzde 60 nemde 38 derecelik bir ortamda kritik çevresel limite ulaşıldığını ve bu ortamda aktif bir yaşam sürmeye çalışmanın fizyolojik işlevlerin devamını tehdit ettiğini gösteriyor.Sıcak hava dalgalarına maruziyetin yol açtığı akut <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32507491/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlık sorunları</a> şu şekilde sıralanabilir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcak çarpması</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kalp krizi ve kalp yetmezliği</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnme</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Solunum sıkıntısı; astım, KOAH gibi akciğer hastalıklarının alevlenmesi</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böbrek hasarı ve yetmezliği</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böbrek taşı atakları</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıvı ve mineral anormallikleri</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gebelik ilişkili sorunlar, erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Taciz, intihar, ev içi şiddet</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Alkol ve madde suistimali</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ruhsal hastalıkların alevlenmesi, anksiyete ve depresyon</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yaralanmalar ve işyeri kazaları</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tüm nedenlerden ölümde artış</li></ul>Bebek ve çocuklar, yaşlılar, gebeler, dış ortamda çalışan ve düşük sosyoekonomik durumu olan kişiler, eşlik eden kronik hastalıkları ve ruhsal hastalıkları olan kişiler ise sıcak ilişkili hastalıklardan daha fazla etkilenirler. İşin acı tarafı her gün hastanelerde tedavi etmeye çalıştığımız kalp krizi, astım alevlenmesi, akut veya kronik böbrek yetmezliği olan erişkinlerin, düşük doğum ağırlıklı bebeklerin bu durumlarından sorumlu olan sıcaklık maruziyeti çoğu zaman tanınmadığı, fark edilmediği veya kayda geçirilmediği için, iklim krizi ile ilişkili gerçek hastalık yükünü bilemiyoruz.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660289280948.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu gerçekler her ne kadar acı ve moral bozucu olsa da umut her zaman var. &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=LcGRpsD6yuk" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut</a> içi boş bir hayal ya da vaat değildir biz hekimler için, aynı zamanda bir tedavi yöntemidir. Prof Howard Frumkin&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667278222000049" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut, Sağlık ve İklim Krizi</a> başlıklı yazısında şöyle diyor: ‘Umudun sağlık ve iyilik halini geliştirdiğine inanmamız için bir çok neden var, umutsuzluk toksiktir… Umudun idamesi bir tıbbi sorumluluktur… Sağlık profesyonelleri kendilerine, hastalarına ve daha geniş topluma umut vermeliler’ ve ekliyor ‘Umut aktivizmi, aktivizm umudu besler’. Ben de bir hekim olarak her şeye rağmen umudumuzu korumamız gerektiğine inanıyorum, umut olmazsa savaşmak, değiştirmek, dönüştürmek, hedef odaklı bir şekilde çözüm üretmek için gücümüz de olmaz. Ve siz bu yazıyı okuyan, bilin ki yalnız değilsiniz, bu satırları okuyan diğerleri gibi. İşte bu yüzden umudu kaybetmemeli, neden diye sormalı ve değişimi talep etmeliyiz. Neden o çimlerin yerinde su istemeyen endemik, yer örtücü bitkiler ve o havuzların yerinde bostanlar, ağaçlar yok?&nbsp;

Dünyahali

Ne kadar sıcak çok sıcaktır?

Umut Aktivizmi, Aktivizm Umudu Besler

Bu kısımda psikoloji, sosyoloji gibi alanlardan çeşitli konulara ilişkin, Nedir? sorusunu soruyoruz. Bu sayıda Anksiyete Nedir?&nbsp;sorusuna cevap arayacağız.Ara sıra kaygı yaşamak, yaşamımızın normal bir parçası. Bununla birlikte, anksiyete bozukluğu olan kişilerin, günlük durumlara ilişkin olarak yoğun ve kalıcı endişe ile korkuya sahip olduğunu biliyouz. Sıklıkla, anksiyete bozuklukları, dakikalar içinde zirveye ulaşan (panik ataklar) ani yoğun endişe ve korku duygularının tekrarını içerebiliyor. Uzun sürebilen bu ataklar, günlük aktivitelere müdahale edebiliyor, kontrol edilmesi güç olabiliyor. Anksiyete bozukluklarının örnekleri arasında yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), spesifik fobiler ve ayrılık anksiyetesi bozukluğunun yer aldığı belirtiliyor. &nbsp;Peki anksiyetenin nasıl olduğundan, nasıl hissettirdiğinden ziyade “ne” olduğuna bakabilir miyiz?Çok basitçe, anksiyete bozukluğu, bir tür zihinsel sağlık durumudur. Yani kabul etmek gerekir ki, zihin halimizin, anksiyete ile yakın bir ilişkisi var. Zayıf veya yorgun hissetmek, mevcut endişe dışında herhangi bir şey hakkında konsantre olmakta güçlük çekmek, uyuyamamak, midesel problemler yaşamak ve endişemizi kontrol etmekte güçlük çekmek hem anksiyeteye yol açan, hem de anksiyete bozukluğu yaşadığımızda gittikçe artan sıkıntılar olarak değerlendiriliyor. Anksiyete atakları büyük ölçüde değişebiliyor ve semptomlar bireyler arasında farklılık gösteriyor. Bunun nedeni, kaygının birçok belirtisinin herkesin başına gelmemesi ve zamanla değişebilmeleri. Yaygın olarak ise, baygınlık veya baş dönmesi, nefes darlığı, ağız kuurluğu, terleme, titreme veya sıcak basması, endişe, huzursuzluk, sıkıntı, korku, uyuşma ve karıncalanma (okurken bile sıkıntı bastığını hisseder gibiyim) belirtileri görülebiliyor.Anksiyete bozukluklarının kesin nedenleri ise tam olarak anlaşılamamış. Travmatik olaylar gibi yaşam deneyimleri, zaten kaygıya yatkın olan kişilerde kaygı bozukluklarını tetikliyor gibi görünmekte. Kalıtsal özellikler de bir faktör olarak değerlendirilebilir. Bazen de kalp, şeker hastalıkları, astım bozuklukları, uyuşturucu kullanımları veya kullanılan uyuşturucunun bırakılması, aynı şekilde alkol veya depresyon ilaçlarının kullanımı veya bunların bırakılması, kronik ağrılar gibi tıbbi nedenlerin de anksiyete ile ilişkilendirildiği görülmekte.Harvard Business Review’da yer alan bir <a fr-original-style="" href="https://hbr.org/2021/01/am-i-anxious-or-just-stressed" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makaleye</a> göre, Harvard Tıp Okulu psikiyatri doçenti ve Amerika Anksiyete ve Depresyon Derneği başkanı Luana Marques&nbsp;şunları söylemiş: "Anksiyete rahatsız edici olsa da, bir şeylerin yolunda gitmediğinin işareti olabilir. [Hayal edin] Eğer ağrı reseptörleriniz olmasaydı ve sıcak bir yüzeye dokunsaydınız - yanardınız. Anksiyete, size 'farklı bir şey yapmamız gerektiğini' söyleyen aynı koruyucu faktöre sahiptir.Endişemizi susturmak yerine dinlersek, kendimize kısır döngüyü kırmak için bir fırsat veririz. Sor: "Burada&nbsp;neler oluyor? Böyle hissetmemin bir nedeni var mı ve bu konuda ne yapabilirim?”Tabii bunu yapması, söylemesi kadar kolay değil. Makalenin sahibi Charlotte Lieberman’a göre, kaygı (ve hatta stres) anında, genellikle bilişsel kontrolden sorumlu olan beynimizin ön lobu devre dışı kalıyor - bu, eleştirel düşünemeyeceğimiz ve planlama, organize etme, düşünme gibi şeyleri daha az yapabileceğimiz anlamına geliyor. Bunun yerine, beynimizin daha ilkel kısmı (amigdala) kontrolü ele alıyor. Uzmanlar buna “amigdala gaspı” diyor.Charlotte Lieberman devam ediyor:“Bunlar kendi içinizde ortaya çıktıklarında farkına varma seçimini yapın. Nasıl hissettirdiğini, bedeninizin neresinde yaşadıklarını, onları neyin tetiklediğini vb. Bunu yaptığınızda, kendinizi meraka açıyorsunuz. Meraklı olmak, kaygının enerjik karşıtına olabildiğince yakındır. Geniştir, cömerttir, alçakgönüllüdür. Merak ettiğinizde, dışarıda koca bir dünya var. İhtiyacınız olduğunda destek istemek de dahil olmak üzere, bunun yerine alabileceğiniz sonsuz sayıda yol var.”Size de bir yerden sonra, farkındalığa ve zihin sağlığına ilişkin her kapı, aynı yere çıkıyor gibi geliyor mu? Merak ve hissetmek, hissetmek, hissetmek.

İçimdeki Dünya

Stres mi, kaygı mı, yoksa zihnimizin bize bir oyunu mu?

Anksiyete Nedir?

Bu kısımda psikoloji, sosyoloji gibi alanlardan çeşitli konulara ilişkin, Nedir? sorusunu soruyoruz. Bu sayıda Vagus Siniri Nedir?&nbsp;sorusuna cevap arayacağız.Vagus sinirinden yoga derslerimde zaman zaman bahsetmeye çalışıyorum ama ders süresi göze alındığında çok uzun soluklu bir bilgi aktarımı olması mümkün olmuyor. Vagus siniri, çok duyulmamış olsa da, otonom sinir sistemimizin en uzun siniri. Kalp hızı, kan basıncı, terleme, sindirim ve hatta konuşma dahil olmak üzere fizyolojimizin birçok kritik yönünü düzenlemeye yardımcı oluyor. Hem motor hem de duyusal bilgileri taşıyor ve kalbe, ana kan damarlarına, nefes yollarına, akciğerlere, yemek borusuna, mideye ve bağırsaklara bağlantı sağlıyor.&nbsp;Bu sinirin belki de en önemli noktalarından bir tanesi, baş, boyun, göğüs ve karın gibi tüm ana organlara parasempatik lifler sağlayan vücudun ana parasempatik siniri olmasıdır. Vagus siniri, tıkama refleksinden (ve kulak kanalı uyarıldığında öksürük refleksinden), kalp atış hızının yavaşlatılmasından, terlemenin kontrol edilmesinden, kan basıncının düzenlenmesinden sorumludur. Düşünün ki ne kadar çok farklı görev! Daha detaylı incelemek için kısa bir animasyon ve bilgi videosuna <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=a-NCs1lOU5w" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşılabilir.&nbsp;Psikiyatri profesörü Stanley Rosenberg tarafından yazılmış olan “Vagus Sinirinin Şifa Gücünü Keşfetmek” kitabında bu sinirden şu şekilde bahsedilmiş:“Fiziksel ve duygusal sağlık açısından iyi olmak birbiriyle yakından ilişkilidir. Başımız ağrıyorsa mutlu, neşeli olmak ve diğer insanlarla bağlantı kurmaya çalışmak zor olabilir. Öte yandan iyi bir gece uykusu, biraz egzersiz ve iyi bir yemek sonrasında kendimizi inanılmaz derecede mutlu hissederiz ve doğal olarak sosyalleşmek isteriz. Bu bağlantı iyi bilinir.&nbsp;Ancak vagus adı verilen sinirin, sağlığımız ve duygusal açıdan iyi olmamız için gerekli bedensel fonksiyonların çoğunu düzenlemeye yardımcı olduğunu çoğumuz bilmiyoruz. Bu sinir, sağlıklı olabilmemiz, duygusal olarak iyi hissetmemiz ve aile, arkadaşlar ve hayatımızdaki diğer insanlarla pozitif etkileşimde bulunabilmemiz için düzgün bir şekilde çalışmalıdır.”&nbsp;Ayrıca Gabor Mate, “Vücudunuz Hayır Diyorsa” kitabında Vagus Siniri’nden bahsetmiş ve “Zihin ve beyin reflüye nasıl katkı yapabilir?” Sorusuna cevaben “vagus siniri aracılığıyla” demiştir. Zira vagus sinirinin faaliyeti hipotalamustan etkilenmektedir ve hipotalamus, beyin zarında strese duyarlı duygu merkezle­rinden veri almaktadır. Canım beden, o kadar kompleks ve o kadar muazzam ki, tüm bu bilgiler artık şaşırtmak yerine heyecanlandırmaya başlıyor.&nbsp;Peki günlük hayatımızda vagus sinirini uyarmak, aktive etmek ve böylece parasempatik sinir sistemini devreye sokmak için neler mümkün? Hocalarımdan Zeynep Aksoy, vagus sinirini uyarmak için yapılabileceklerin şunlar olduğundan bahsederdi: Nefesin sakinleşmesi/meditasyon; kahkaha atmak; şarkı söylemek; egzersiz yapmak; sevgi ve şefkat duygularını ön plana çıkarmak; restoratif yoga pozları yapmak (aşağı bakan köpek dahil) ve soğukta yürümek ya da elleri ve yüzü soğuk suyla yıkamak.&nbsp;Kısaca bu sinirimizi takdim etmeye çalıştım, ilgisini çekenler için yüzlerce kaynak mevcut internette. Özellikle de içinde egzersizler de barındıran, yukarda bahsettiğim Stanley Rosenberg’in kitabını okuyabilirsiniz.&nbsp;

terleme ile ilgili hikayeler