• Şırnak’ta yetişen endemik üzüm türleri ve yaşlı asmalarla naturel şaraplar üreten <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/midinwines?igshid=MzRlODBiNWFlZA==" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Midin Şarapçılık</a> 5 şarapla katıldığı İngiltere’de düzenlenen Decanter 2023’ten 4’ü gümüş, 1’i bronz olmak üzere 5 madalyayla döndü.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne dediler? Üretici sosyal medya hesabından yaptığı duyuruda bölge bağcılarına teşekkür etti: “Bu madalyalar Saba ve Midin köylülerinin hakkı. Midin bağcılarıyla gurur duyuyoruz.”</li></ul>

Aposto Gündem

• Boğaziçi Üniversitesi’nde, endemik bitki türlerinin ve tarihî yapıların bulunduğu Güney Kampüs ve çevresini yapılaşmaya açılmasına sebep olacak karar, bir kez daha mahkeme tarafından reddedildi. İstanbul 14. İdare Mahkemesi, arazinin, "sit alanı" statüsünün düşürülmesinin "hem kampüs bütünlüğünü hem de Boğaziçi sisteminin doğal bütünlüğünü olumsuz etkileyeceğine" hükmetti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Arka plan: Boğaziçi Üniversitesi ve Yakın Çevresi Doğal Sit Alanı'nın koruma statülerinin yeniden belirlenmesine dair karar 7 Eylül 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın onay verdiği değişiklikle daha önce bütün olarak koruma altında olan arazi iki ayrı bölüme ayrılıp koruma dereceleri düşürüldü. Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Derneği (BÜMED) ve akademisyenler kararı yargıya taşıdı.</li></ul>

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Antik kentler de iklim kriziyle yüzleşiyor. Deutsche Welle’nin yakın zamanlı bir haberine göre, yapılan araştırmalar Akdeniz Havzası’ndaki kıyıya yakın antik kentlerden incelenen 49’undan 37’sinin sular altında kalma, 42’sinin ise kıyıda meydana gelecek erozyon tehdidiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koydu. Küçük Menderes’in alüvyonlarının işgal ettiği limanıyla Efes ve Eşen Çayı’nın kenarındaki sarp kayalığın üzerinde yükselen akropolüyle Xanthos incelenen miras şehirlerden. 2021 ve 2022’nin orman yangınlarından etkilenen sayısız antik kent içinden Priene Antik Kenti’ne ve yine 2022’de sağanak yağışlarda Aspendos Antik Tiyatrosu’na nasıl su bastığına da değinmeden olmaz.&nbsp;Turizmin iklim krizini tetiklemesi gibi iklim krizi de doğrudan turizmi ve kültürel miraslarımızı etkiliyor.Anadolu’da gezdiğim tüm antik kentlerden hangisinin kuraklık sonrası gelen aşırı yağışlardan ne denli yara alacağını düşünmeden edemiyorum. Bugünse yazına, kışına tanık olduğum; baharını merakla beklediğim Teos Antik Kenti’ndeydim. Onu yüz yüze olduğu iklim krizi riskiyse, yüzünü denize dönmüş olması ve muhtemel yükselen deniz seviyelerinden etkilenebilecek olması. Akropolünün bile denizden sadece 35 metre yükseklikteki Kocakır Tepesi’ne kurulu olan bu kent Seferihisar, Sığacık’ta, Türkiye’nin ilk yavaş şehrinin merkezine sadece 2 km mesafede. Karşısındaki Minik Çiçek Adası’na uzanan sığlıkta çoktan suyu boylayan kalıntılarıyla ve Antik Limanı’yla dikkat çeken bir liman kenti.&nbsp;Bu defa tarihi için gelmedim. Geçen hafta Bergama Akropolü’nde tadını yeterince çıkaramadığım ilkbahar efemeralarını görmeye geldim. Parlak güneşi oburca yiyen ama yaz güneşine henüz boyun eğmemiş kır çiçekleri. Yeraltındaki gizli uzun ömürlerinden yine, yeniden uyanan tüm renkler. Bir antik kente nisan ayında geldiğinizde en çok duymak istediğiniz ses de tabii ki turistle dolup taşan antik tiyatrolarda yankılanan ilgisinin sesi değildir. Kendi haline bırakılmış bahar efemeralarının arasından gelen koro halindeki vız vızlardır.&nbsp;Antik kentler bir doğa sığınağıdır. Kimse antik kentlerde kır çiçeklerine piknik örtüsü seremez mesela. Bunca hektarlık arazi, endemik bitki yoğunluğuyla tarım ilaçlarından da korunmuş olur. Ormanlardan daha korunaklı olabilir. Kent Meclisi’nin taşlarının arası kertenkeleye yuva; dizilen taşların oyukları örümceklere mağara; zemindeki bir oyuğa biriken yağmur suyu bir alaca balıkçılla yeşil düdükçüne havuz; etrafı zincirle çevrili Dionysos Tapınağı kalıntıları bir ak kuyruksallayana tünek; göçmen diken kelebeğine güneşlenmesi için şezlong… Dahası zeytinler çiçek açmış, hayıtlar yeşermiştir bu zamanda. Dağlama papatyaları, sarıkörekler, gelincikler, çirişler coşmuş… Ve hepsi artık terk edilmiş bir şehrin şimdiki sakinleri… Kim bilir ne zamana kadar.&nbsp;Sadece yaşama ev sahipliği yaptıkları için bile “taşları” ziyarete gidebiliriz. Her mevsim, orada yaşam başka ve dileriz bu taştan habitatları gelecek kuşaklar da deneyimleyebilir.&nbsp;

Dünyahali

İklim krizi kültürel mirası nasıl etkiliyor?

Taştan İklim Sığınakları

Çalınan Dikkat - Johann HariYazar Johan Hari bir modern zamanlar derdinin izini sürmeye başlıyor ve “dikkatimiz dağılmadı, çalındı” diyerek derin bir araştırmaya başlıyor. Yazar, dikkat kaybının endemik olduğu bir dönemde, ufuk açıcı bir soruşturmaya davet ediyor.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#FF0000FF" color="#FFFFFFFF" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#FF0000FF !important;color:#fafbfc !important" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/37118" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(255, 0, 0) !important; color: rgb(250, 251, 252) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kitaba Ulaş</a>

Angst

Bundan neredeyse 50 sene evvel açılan <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/alicelouisewaters" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alice Waters</a>’ın restoranı <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/chezpanisse" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Chez Panisse</a>’le yeme-içme dünyasını etkisi altına almaya başlayan yerellik ve sürdürülebilirlik kavramları 2000’lerin başında fine-dining başta olmak üzere sektörün azımsanmayacak kadar alanında hâkim konumdaydı. Fransız klasiklerine uyma çabası ve bunun yarattığı tektipleştirme popülaritesini kaybederken doğudan batıya herkes kendi yerel ürünlerinin ve kadim tekniklerinin izini sürer hâle geldi. Küresel çapta günbegün yayılan bu akımla yeme-içme kültürü iklimsel sınırlandırmaya maruz kalan kuzeyliler ormandaki yaban otlarının ve karıncaların peşine düştü. Bu akımın Türkiye’deki yansıması da Yeni Anadolu Mutfağı oldu; anneannelerimizin tarhanası içimizi ısıtan bir çorba olmaktan çıkıp ahtapotun yanında servis edilen sosa evriliverdi. Peynirinden yağına, zeytininden keçisine, ülkedeki yenilebilir her ürün ince ince sorgulanırken bu kök arayışından şaraplar da nasibini aldı.Küresel çapta bilinen üzümlerden elde edilen şaraplar ne restorancıyı ne de yabancı turisti tatmin etmiyordu artık. Yerinde yetişmeyen üzümler şaraba istenilen karakteri katamıyor diye dert yanarken imdadımıza kadirşinas şarap üreticilerimiz yetişti. Unutulmaya yüz tutmuş endemik türlere odaklanan, eski bağları hayata döndürmeye çalışan bu insanlarla geçmişin ruhu şişelenip sofralarımıza ulaşır hâle geldi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kayıp zamanın izinde</h2>Osmanlı, 600 yıl boyunca toplumun Müslüman kesimine şarap üretmeyi yasaklarken bir anda Avrupa’nın bağlarında ortaya çıkan hastalıkla neredeyse bugünkü kadar şarabı limanlarından ihraç eder hâle geliyor. I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’yla şarabın esas üreticileri Rum ve Ermenilerin yurtlarından edilmesiyle sadece asmalar sahipsiz kalmıyor; tüm o bilgi ve gelenekler de bir gecede göçüp gidiyor. Anadolu, mirasını modernleşme döneminde yabancı danışmanlar eşliğinde Fransız üzümleriyle ararken; bugün kayıp zamanın izinde kendi zenginliklerini keşfediş ve köklü gelenekleri sürdürmeye meylediş başlıyor.Yaşı 50’yi aşmış, kökleri derinlere ulaşan ve bu sebeple kuraklık, yağmur gibi bugün karşılaştığımız iklim sorunlarından daha az etkilenen eski bağlar, ülkemizde yok denecek kadar az ya da var ama bizim haberimiz yok diye düşünürken bir ışık hüzmesiyle <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/pasaeliwines" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Paşaeli</a> beliriyor. Trakya ve Kuzey Ege’deki eski bağların peşine düşüyor ve kimi ticari kaygılar kimi de yetiştirilmesi zor olması sebebiyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan Çakal, Kolorko, Yapıncak ve Sidalan üzümlerini kurtarıyor. Etiketlerine işlediği “old vine (eski bağ)” ibaresiyle de “üzümünü ye, bağını sorma” lafına karşı duruşunu ortaya koyuyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Üzümünü ye, bağını sor”</h2>Eski bağların bilgeliğine inanan bir başka üretici, Süryani şarabının temsilcilerinden <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/midinwines" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Midin</a>. Mezopotamya’nın ilk tarım ürünlerinden biri olarak kabul edilen üzümü, yaşı 80 ile 150 arasında değişen Karkuş, Mazrona ve Bılbızeki asmalarından elde ediyor. Kuşaklar boyu aktarılan geleneksel üretim teknikleriyle işleyerek sadece yetiştiği zorlu toprakların karakterini değil kadim Süryani kültürünü ve geleneğini de taşıyan şaraplar üretiyor.Batıdan doğuya doğru giderken birçoğumuzun Nuri Bilge Ceylan filmlerinden aşina olduğu Anadolu’nun bozkırlarını es geçmiyoruz. Şaraba dair hiçbir eğitimi olmayan <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/udogelveri" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Udo Hirsch</a>, alışık olduğumuz bağ görünümünün dışında, kuru zemine serdiği 300 yıllık asmalarla Hasan Dağı’nın eteklerinde binlerce yıl önce nasıl yapılıyorsa tam da o şekilde, antik küpleri toprağa gömerek Hasandede, Ketengömlek, Koku üzüm gibi Kapadokya’nın endemik türleriyle Gelveri şaraplarını üretiyor. Ürettiği şarapların namı sınırları aşıyor ve dünyanın en önemli restoranlarından biri olarak kabul edilen Noma’nın şarap menüsünde çoğu sezon bir çeşidiyle yer alıyor. Bize de Gelveri’nin yaşattığı gururla, pek çok uygarlığın dinlerine, mitlerine ve ritüellerine konu olan, yemeğin kültürel tamamlayıcısına dönüşen bu antik şarabın hazzını sürmek düşüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öküzgözü ve Boğazkere: Nereden nereye?</h2>Yerel üzümler denilince ilk akla gelenler; Öküzgözü ve Boğazkere’den de bahsetmek lazım. Cumhuriyetle birlikte kapıldığımız modernleşme akımı o dönem şarabı da öncelikli meselelerden biri hâline getiriyor. Yurtdışından getirilen uzmanlarla memleketin üzüm yetişen her köşesi ziyaret edilip hangilerinden şarap yapılabileceği test ediliyor. Buzbağ şarabının %70 Öküzgözü, %30 Boğazkere formülü de o çalışmalara dayanıyor ve hâlâ asıl hâliyle ortaya çıktığı Elazığ Şaraphanesi’nde üretilmeye devam ediyor.Soylu üzümlere sahip çıkanlar küçük üreticilerimizle sınırlı değil pek tabii. Geçmişin mirasının bekçilerinden <a fr-original-style="" href="https://instagram.com/meydiageotr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mey/Diageo</a>, bünyesindeki şaraphanede sadece şirketin kendi bağlarından gelenlerle değil bölgedeki çiftçilerden de aldığı üzümlerle şarap üretimine devam ediyor. Maksadının sadece “üzüm yemek” değil bağcıyı da korumak olduğunun en yalın ispatı, pandemi döneminde sırf üreticinin üzümü bağda kalmasın diye gerçekleştirdiği 2 katı alım. Çünkü Sabiha Apaydın Gönenli’nin daha önce <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/6298fed4e2adc900063d9251" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Veraison</a>’da da dediği gibi, şarap kültürü sadece içildiği kadeh ya da eşlikçisiyle sınırlı değil; üreten kişi için, üreten kişiyle, asmadan alınan üzümün varolması ve sürmesiyle başlıyor.Sayıları her geçen gün artan üreticilerimizle, kadehlerimizi esas sahiplerinden miras, asırlık asmalarımızın şarabıyla doldurup yerel üzümlerin rönesansına kaldırdığımız günlere.

apéro

Anadolu’daki old vine üreticileri, Türkiye’de çeşitlilik ve yerel üzümlerin geleceği için ne ifade ediyor?

Bağa bak üzüm olsun, şarabından içmeye yüzün olsun

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Merhaba Dünya Ahalisi! Size bu satırları ötüşü, kapalı pencereleri aşarak beni uyandıran bir kızılgerdanla göz göze geldiğim bir şafaktan yazıyorum. Aklıma Thoreau’nun şu sözcükleri geliyor: “Söken şafağın yeryüzünü canlandırışına bayılırdım; altın sarısı ışık, çayırlara ve göletlere sel gibi dalar, kuşlar ve tavşanlar her yerde dolaşırdı. Gün doğarken hayat da sanki yeniden doğuyordu; yaşayan her şeyle coşkulu bir akrabalık hissediyordum.”Anı doğayla yaşarken kuşuyla böceğiyle tüm kanatlı ve tüylü varlıkların, ağaçların, alı al moru mor bulutların, hepsinin arkadaşım olduğunu hissederim. Her birinin her bakışımda, bambaşka yanlarını görürüm.&nbsp;Gördüğümü bilirim, bildiğimi öğrenirim, öğrendiğimi unutmam, unutmadığımı demek ki seviyorumdur, sevdiğimi korurum.&nbsp;Heveslenirim.&nbsp;Yaşadığım coğrafyada kendi bahçemde, sokağımda, koca Anadolu’daki tüm türleri öğrenmeye heveslenirim.&nbsp;İnci kefalleri mesela. Sadece ama sadece Van Gölü’nün ıssız gibi görünen, tuzlu-sodalı sularında yaşayabilen endemik bir arkadaşımız. 2009’da deniz diye bilinen göle, Akdamar Adası’nın kıyısında, kendimi tutamayıp daldığımda yüzenlerine rastlayamadım, çünkü aylardan Temmuz’du ve onlar uzun ve zorlu bir yolun yolcusuydu. Ne var ki, şehrin çarşısında kasa kasa yatanlarına rastlamıştım… Unutmadım.Büyük sürüler halinde göç ederken akıntının tersine yüzebilen, zıplayabilen, hatta uçabilen bir balık inci kefali. Gelincikler açtığında, aç biilaç önüne çıkan şelaleleri bile aşabilen, yolculuğu büyük bir maceraya dönüşen bu balığı biz yetişkinler tanırız, biliriz de koruma altında olsa da yemeye devam ederiz bölgede. Aşırı avcılıkla türü tehdit etmeye devam ederiz oburluğumuzla. Peki onları, yeni nesillere, yuvamızı korumak için en büyük adımları cesaretle atabilen çocuklara anlatmak… Bu hafta çocuk kitaplarının gücüne yer veriyoruz yine.Kefal olmuş “Kefi” ve dönüşmüş inci gibi bir çocuk kitabı kahramanına. Endemik bir türün bir kitap karakteri olması, bir yazarın kaleminde dile gelip ekosistemdeki değerinden bahsetmesi, kaçak avcılarla nasıl mücadele ettiğini anlatması, yaşadığı eşsiz coğrafyanın tarihi değerlerine bir pencere açması bu seriyi oldukça özgün kılıyor. Nuran Balçı Özekçin’in resimlediği ve Altın Kitaplar’dan çıkan, üç kitaptan oluşan serinin yazarı ise, hafta içi NTV ana haberlerini sesiyle ve sunuşuyla dinlemeyi çok sevdiğimiz Seda Öğretir.&nbsp;Gelin kendisiyle çocuk kitapları hakkında yaptığımız keyifli röportajla &nbsp;Van Gölü’ne doğru bir yolculuğa çıkalım birlikte…1. İnci kefalleri hakkında bir çocuk kitap yazma fikriniz ilk ne zaman ve nasıl ortaya çıktı?2018 yılıydı. Ntv’de hazırlıklarımı yapmış, ana haber yayına başlamıştım. Bültenin sonuna doğru “İnci Kefalinin Eşsiz Yolculuğu” başlığıyla giren haberimizi sundum. Bu bizim her sene yaptığımız bir haberdi. Ama görüntüler beni bu kez çok etkilemişti. Bir sonraki habere geçtiğimde aklımda hâlâ balıklar vardı. Bülten sonunda onlar hakkında yazmaya karar vermiştim. Çünkü hikâyeleri hepimiz için ilham vericiydi. Azimli, aklına koyanı yapan, karşısına çıkan bütün engellerle mücadele eden, inatçı, kararlı bu arkadaşları herkes tanısın, hatta tanımakla kalmasın örnek alsın istedim.2. Endemik türlere ve bu yerel türlerin yaşadıkları iklimsel ve insan sebepli tehditlere Türkçe çocuk edebiyatında yer verilmesi hakkında neler düşünüyorsunuz?&nbsp;Doğanın bütün türlerine ve onların uğradığı tehditlere çocuk edebiyatında mutlaka yer vermek gerektiğini düşünüyorum. Endemik türlerinse elbette daha nazikçe üzerinde durmamız gerekiyor. Çocuklar biliyorsunuz, yetişkinlerden duyarlılar. İklim krizinin de diğer tehditlerin de sebebi değiller. Ne var ki bugünün yetişkinlerinin de bir zaman çocuk olduğu gerçeği düşündürücü. Demek ki büyürken bir yerlerde bir şeyler yanlış gidiyor. Tam bu noktada, çocuk edebiyatının, çocuklardaki o duyarlılığın kalıcı olmasına katkı verebileceğini düşünüyorum.&nbsp;3. Okurlarımıza ilham vermesi için biyoçeşitlilik kaybı ve iklim krizi konusunda aldığınız bireysel kararlar, ailece edindiğiniz yeni alışkanlıklar nelerdir? Kızınız Ada ile bu bağlamda ne gibi adımlar atıyorsunuz?Ada ile tüketimi azaltmakla ilgili anlaşmalarımız var. Herhangi bir şey satın alırken düşünüyoruz ve kendimize soruyoruz:&nbsp;“Buna ihtiyacımız var mı?, Bu pantolona, bu bardağa, bu kaleme gerçekten ihtiyacımız var mı?” Sadece rengi, modeli, çeşidi farklı diye yeni bir ürün satın almıyoruz. Okuduğumuz kitapları, giydiğimiz kıyafetleri, kullanmaktan sıkıldığımız objeleri arkadaşlarımız ve kuzenlerimizle değiştiriyor veya onlara hediye ediyoruz. Musluk suyumuzu koruyoruz. Mataralarımız olmadan sokağa adımımızı atmıyoruz.&nbsp;4. Kefi, en yakın arkadaşı Tonti, yeni arkadaşı yaz ördeği Benekli’nin maceralarının devamı gelecek mi?Kefi’nin yeni maceraları şimdilik ufukta görünmüyor. Ama çocuklarla buluştuğumda onlardan öyle harika ipuçları alıyorum ki Kefi gelecekte mutlaka yeni maceralara atılacak.&nbsp;5. Peki yeni kitabınız Sünger Şehir, ne zaman raflarda yerini alacak ve biz okurları bu kitapta neler bekliyor?&nbsp;Sünger Şehir&nbsp;artık raflarda! Kitaba adını veren kavram kentlerde sel felaketleriyle başa çıkmak için dünyanın bir süredir denediği bir şehircilik anlayışı. Kitapta bir grup çocuk sürdürülebilir okul projesi yarışması için fikir ararken yaşadıkları sel felaketi onlara ilham veriyor. Yağmur hasadı, teras bahçeler, ışık tüpleri ve ışık panelleri gibi kavramları deneyerek çeşitli projeler hazırlıyorlar. Umut, Deniz, Ece, Maya ve Çinli arkadaşları Lei’nin hikâyelerini yazarken ben çok eğlendim. Umarım çocuklar da okurken çok eğlenir.

Çocuk edebiyatı, çocuklardaki  duyarlılığın kalıcı olmasına katkı verebilir.

Seda Öğretir ile Çocuk Kitapları Üzerine Röportaj

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Jurnal,&nbsp;çok tartışmalı ama hayatın içinden bir konuyla karşınızda: Yalan.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bize yalan söylediler…Biz de söyledik tabii. Bazen sözcüklerle, bazen sesimizin tonu hatta bazen de sessizliğimizle.&nbsp;Yevtushenko&nbsp;diyor ki “Gerçeğin yerine sessizlik koyulduğunda o sessizlik bir yalandır”.&nbsp;Shepard ve Hartenian çalışmalarında en temel üç ahlak dışı davranışın&nbsp;çalma, aldatma ve yalan olduğunu söylüyorlar. Yalan toplumun endemik (1) özelliklerinden birisi olarak görülüyor ve&nbsp;“aldatmak amacıyla gerçek olmayan bir ifade kullanmak”&nbsp;olarak tanımlanıyor. İnsan davranışının içkin bir özelliği olan yalan üzerine&nbsp;Kirkendon&nbsp;ve arkadaşlarınca yapılan bir çalışma&nbsp;günde en az bir kez yalan söylediğimizi yüzümüze vuruyor. Buna “pragmatik yalan söyleme” diyebiliriz, yani günlük yaşamda ağzımızdan çıkıveren beyaz yalanlar: aramayı unuttuğumuz arkadaşımıza&nbsp;“ben de şimdi seni arayacaktım”&nbsp;demek, ya da mesai arkadaşımıza saç modeli güzel olmasa dahi yakıştığını söylemek.Yalan, başkalarını aldatmak için yanlış yönlendirmemiz, inanmadığımız şeylere inanmalarını sağlamamız, hatalı bilgi vermemiz ya da gerçeği saklamamız demek. Leslie aldatmanın insan olmanın doğal bir parçası olarak görülmesi gerektiğini söylüyor ve ekliyor “en fazla yaptığımız hata, dürüstlüğü bir kişilik özelliği olarak görmek”, çünkü ona göre dürüstlük sahip olduğun ya da olmadığın bir kişilik özelliği değil, bir durum: kişinin koşullara adapte olduğu bir durum.&nbsp;Hartshorne&nbsp;ve&nbsp;May de yalan ve dürüstlüğün karakter özelliği değil, hayat durumlarının farklı fonksiyonları olduğunu bildiriyorlar.Bir başka çalışma ise sıradan insanların ne kadarının karşılarındaki kişi yalan söylediğinde bunu anladığını araştırmış. Sonuç: pek azımız bize yalan söylendiğinin farkına varabiliyoruz. Bu da sosyal yaşamın her alanında insanların yalan söyleme ihtimalini arttırıyor. “Yakalanma olasılığı düşükken ve yalan bir avantaj ya da çıkar sağlayacakken neden söylemeyeyim ki?” düşüncesi ağır basıyor anlayacağınız.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/i/dogru-oturup-yalan-konusalim?utm_source=aposto" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Devamını oku</a><p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/n/ne-var-ne-yok-hocam" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Abone ol</a>

Editörün Seçkisi

Biz de söyledik tabii. Bazen sözcüklerle, bazen sesimizin tonu hatta bazen de sessizliğimizle. Yevtushenko&nbsp;diyor ki “Gerçeğin yerine sessizlik koyulduğunda o sessizlik bir yalandır”.&nbsp;Shepard ve Hartenian çalışmalarında en temel üç ahlak dışı davranışın çalma, aldatma ve yalan olduğunu söylüyorlar. Yalan toplumun endemik (1) özelliklerinden birisi olarak görülüyor ve “aldatmak amacıyla gerçek olmayan bir ifade kullanmak”&nbsp;olarak tanımlanıyor. İnsan davranışının içkin bir özelliği olan yalan üzerine Kirkendon&nbsp;ve arkadaşlarınca yapılan bir çalışma&nbsp;günde en az bir kez yalan söylediğimizi yüzümüze vuruyor. Buna “pragmatik yalan söyleme” diyebiliriz, yani günlük yaşamda ağzımızdan çıkıveren beyaz yalanlar: aramayı unuttuğumuz arkadaşımıza “ben de şimdi seni arayacaktım” demek, ya da mesai arkadaşımıza saç modeli güzel olmasa dahi yakıştığını söylemek.Yalan, başkalarını aldatmak için yanlış yönlendirmemiz, inanmadığımız şeylere inanmalarını sağlamamız, hatalı bilgi vermemiz ya da gerçeği saklamamız demek. Leslie aldatmanın insan olmanın doğal bir parçası olarak görülmesi gerektiğini söylüyor ve ekliyor “en fazla yaptığımız hata, dürüstlüğü bir kişilik özelliği olarak görmek”, çünkü ona göre dürüstlük sahip olduğun ya da olmadığın bir kişilik özelliği değil, bir durum: kişinin koşullara adapte olduğu bir durum. Hartshorne ve May de yalan ve dürüstlüğün karakter özelliği değil, hayat durumlarının farklı fonksiyonları olduğunu bildiriyorlar.Bir başka çalışma ise sıradan insanların ne kadarının karşılarındaki kişi yalan söylediğinde bunu anladığını araştırmış. Sonuç: pek azımız bize yalan söylendiğinin farkına varabiliyoruz. Bu da sosyal yaşamın her alanında insanların yalan söyleme ihtimalini arttırıyor. “Yakalanma olasılığı düşükken ve yalan bir avantaj ya da çıkar sağlayacakken neden söylemeyeyim ki?” düşüncesi ağır basıyor anlayacağınız.Yalanı sınıfladıran çalışmalar da var:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">kabul edilebilir yalanlar (affedilebilir olanlar ve sosyal bir jest olarak söylenenler): gayet lezzetsiz bir yemeği ikram edeni mutlu etmek için övmek gibi,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">mazur görülebilir yalanlar (duruma bağlı olarak savunulabilecek olanlar): çoğunluğu korumak amacıyla söylenen yalanlar gibi,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ve kötü niyetli yalanlar:&nbsp;buna örnek vermeye gerek görmedik, günlük yaşamda fazlasıyla duyuyoruz zaten.</li></ul>“Neden yalan söylüyoruz?” sorusuna cevaben geliştirilmiş bazı teoriler var. Bunlardan ilki&nbsp;kişisel&nbsp;çıkar paradigması: insanlar kendilerine fayda sağlayacağına inandıkları zaman yalan söylüyorlar. Müzakere ya da pazarlık esnasında, patrona ya da müşteriye, arkadaşlıklarda ya da yakın ilişkilerde bir avantaj sağlamak amacıyla yalan söyleniyor. İkincisi&nbsp;rol teorisi.&nbsp;Bu teoriye göre insanların özel ve iş yaşamlarında üstlendikleri farklı roller ve bu rollere bağlı karşılamaları gereken beklentiler var. Farklı roller ve beklentileri çatıştığında bu çatışmayı çözmenin ya da azaltmanın yolu, yalan söylemek. Orover&nbsp;yaptığı çalışmada rol çatışması yaşayan hemşirelerin yaşamayan hemişerelere göre daha fazla yalan söylediğini bulmuş. Kişi iş yerinde yapması gerekenler ve özel yaşamında karşılaması gereken beklentiler çatıştığında strese giriyor. Yalan söyleyerek içinde bulunduğu gerginliği azaltıyor. Yalanın bir çeşit stres giderici işlev gördüğünü söylemek de mümkün.&nbsp;Müzakere paradigması ise iki kişinin farklı istek ya da çıkarları olduğunda diğerini manipüle etmek için yalan söylendiğini ileri sürüyor. Aquino aldatma becerileri yüksek olan müzakerecilerin daha başarılı olduğunu ortaya koymuş. Ancak şunu da söylemek gerek, kişi müzakere yaptığı kişi ile devam edecek bir ilişkisi olmadığında yalan ve aldatmaya daha yatkın. Yani sürdürmemiz gereken bir ilişki söz konusu ise yalan söyleme konusunda daha dikkatli olduğumuz söylenebilir. Bir defalık müzakerelerde ise yalan söylemek neredeyse bir beceri olarak kabul edilecek.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" title="" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>(1) Belli bir bölgede salgın olmaksızın sık görülen (hastalık)

Jurnal

Bize yalan söylediler…

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Merhaba! Yuvam Dünya Derneği olarak 20 Ekim 2022 tarihinde <a fr-original-style="" href="http://www.tihud.org.tr/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türk İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği</a> tarafından Antalya’da düzenlenen 24. Ulusal İç Hastalıkları Kongresi’ne katıldık.&nbsp;Pınar Sabancı’nın moderatörlüğünde Kıvılcım Pınar Kocabıyık&nbsp;ve Prof. Dr. Levent Kurnaz ile beraber iklim krizinin bilimsel arka planından, bu krizin bireyi, toplumu ve dünyayı nasıl etkilediğinden bahsettik. Heyecanla beklediğimiz ‘İklim Krizi’nin Tedavisi Mümkün Mü?'&nbsp;başlıklı bu buluşmada sağlık ordumuzu, hastanelerimizi ve sistemimizi iklim krizinin etkilerine uyum sağlamak için nasıl hazırlamamız gerektiğini tartıştık. Aynı hafta içinde 16-18 Ekim tarihlerinde gerçekleştirilen <a fr-original-style="" href="https://www.worldhealthsummit.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya Sağlık Zirvesi</a>’nde de sağlık krizinin iklim krizi, biyoçeşitlilik kaybı ve kirlilikle yakından ilişkili olduğunun altı çizilip artık&nbsp;alarm durumundan küresel düzeyde hareket durumuna geçmemiz gerektiği belirtilmekteydi.&nbsp;Gezegenimizin sağlığının bizlerin sağlığı ile çok yakından ilişkili olduğu su götürmez bir gerçek. İklim krizinin dünyamız üzerindeki etkileri gibi sağlığımız ve sağlık sistemi üzerindeki etkilerini de çok yönlü bir şekilde değerlendirmek gerekiyor. Bizlerin sağlık çalışanları olarak günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız pek çok insan&nbsp;iklim krizinden en çok etkilenen topluluklar&nbsp;içinde yer alıyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bebekler, çocuklar, gebeler ve yaşlılar en kırılgan gruplar arasında.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kıyı şeridinde yaşayanlar, endemik hastalıklara ve aşırı hava olaylarına halihazırda maruz kalan kişiler, dış ortamda çalışanlar risk altında.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su ve gıda kıtlığı çeken, düzensiz göçmen olan, sağlık hizmetine erişim güçlüğü yaşayan dezavantajlı gruplar iklim krizinden misliyle etkileniyorlar.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sağlık kurumlarında her gün karşılaştığımız diyabet, obezite, kalp hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları ve astım gibi kronik hastalıkları olan hastalar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler de en fazla etkilenen topluluklar arasında yer alıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aslında korkutucu olan bir durum daha var. Sadece risk faktörleri ve kronik hastalıkları olan kişiler değil, tamamen sağlıklı olan kişiler de iklim krizinin sağlık üzerindeki tüm olumsuz etkilerinden paylarına düşeni alıyorlar.</li></ul>Elbette ki bu durum, sağlık çalışanları ve sağlık sistemi üzerinde büyük bir yük ve yeni bir mücadele alanı anlamına geliyor.Peki, iklim krizinin etkilerine sağlık ordumuzu ve kurumlarımızı nasıl hazırlamalıyız?&nbsp;Öncelikle iklim krizinin şu anda hayatımızın bir gerçeği olduğunu, bunun bir sağlık acil durumu olduğunu ve uyum sağlamak adına sağlık çalışanlarının ve sistemin hazırlanması gerektiğini kabul etmemiz şart. İklim krizinin getirdiği riskleri bilerek hastalarımızın sağlık durumuna ve yaşadığı bölgeye özel bir risk değerlendirmesi yapabilir ve buna göre koruyucu hekimlik ve tedavi planlarını çizebilir olmamız gerekiyor. Tabii, iklim krizi ilişkili bazı sağlık sorunları karşımıza kurumsal olarak yönetmemiz gereken bir afet ya da acil durum olarak da gelebiliyor.&nbsp;Hem mezuniyet öncesi eğitimimizde hem de uzmanlık eğitimimizde ve sonrasındaki mesleki gelişim aşamalarında, iklim krizinin nedenlerini, dünya sistemlerinin ve sağlığımızın nasıl etkilendiğini, risk altındaki kişilerin nasıl korunacağını, iklim krizi ilişkili akut bir sağlık durumunu ya da kronik hastalıkları olan kişilerin tedavilerini nasıl yöneteceğimizi öğrenmemiz gerekiyor. Bir afet durumunda neler yapacağımıza ilişkin planlar, hastanelerin güvenliliğini ve hizmetin sürekliliğini nasıl sağlayacağımıza dair tatbikatlar yapmamız hayati bir önem arz ediyor.&nbsp;Kısacası, sağlık sistemimizi ve tüm sağlık çalışanlarımızı hemen şu anda iklim krizinin getirdiği ve getireceği tüm olumsuzluklara karşı hazırlamaya başlamamız, yani alarm durumundan hareket durumuna geçmemiz şart. Yuvam Dünya Derneği olarak sağlık alanında attığımız bu adımın ve bundan sonra gerçekleştireceğimiz tüm faaliyetlerin, biz sağlık çalışanlarını iklim krizi ile mücadelede yüreklendireceğine ve güçlendireceğine tüm kalbimle inanıyorum.

Alarm durumundan küresel düzeyde hareket durumuna geçmemiz gerekiyor. 

İklim Krizinin Tedavisi Mümkün Mü?

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Umuyorum hepiniz sağlıklı, keyifli ve güvenli bir yaz geçiriyorsunuz. Ben bu satırları yaz aylarında ciddi kuraklık yaşanan bir tatil beldemizde yazarken, karşı tepede tıraşlanmış bir yamaçta her birinin kendine ait havuzu olan ve bir çok diğer lüks villa gibi ‘doğanın içinde bir yaşam’ vaad edip endemik bitkiler yerine bahçeleri çimle kaplanan evler haline dönüşecek bir inşaat alanına bakıyorum. Ve ‘neden?’ diye soruyorum. Neden bu kadar sıcak iklimi ve su sıkıntısı olan bir yerde bahçelere su delisi çim ekilir? Neden her evin tonlarca su gerektiren bir özel havuzu vardır? Kimsenin yaşam tercihlerini eleştirmek haddime değil elbette ama bu soruları sormadan edemiyorum, çünkü olay kişisel bir yaşam tercihi olmanın çok ötesinde, &nbsp;toplumsal ve küresel etkilere sahip.İnsanlık son yıllarda mevsimleri daha önce hiç yaşamadığı şekilde yaşıyor. Avrupa, yağışsız geçen bir baharın ardından bastıran aşırı sıcakların etkisiyle ciddi bir <a fr-original-style="" href="https://joint-research-centre.ec.europa.eu/jrc-news/droughts-europe-july-2022-almost-half-eu-uk-territory-risk-2022-07-18_en" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kuraklık tehdidi</a> altında. Avrupa Birliği su ve enerji yönetimi konusunda önlemler alınması gerektiğini belirtiyor. Birçok Avrupa ülkesini, çoğu türde &nbsp;belirgin olarak azalmış bir ürün hasadı bekliyor. Artık gözümüzü açıp tüm çıplaklığıyla önümüzde duran gerçeği görmek zorundayız.&nbsp;İklim krizi şu anda, her nerede yaşıyor olursanız olsun kendini gösteriyor.Yakın zamanda Avrupa’da hayatı felç eden ve binlerce kişinin ölümüne yol açan <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/world/2022/07/20/europe-uk-heat-wave-dome-record/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sıcak dalgalarının</a>, nem ile birleştiğinde canlılığın sınırlarını zorlayan etkileri olduğunu biliyoruz. Sıcaklık ve nem birleştiğinde insan vücudunun uyum sağlayamayacağı bir ‘kritik çevresel limit’e doğru ilerliyor. Bu limite ulaşıldığında da iç vücut sıcaklığı sürekli bir şekilde yükseliyor ve sıcaklık ilişkili hastalıklara neden oluyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcaklık arttıkça insan vücudu terlemeye çalışarak ısı atmaya çalışır ancak havanın neminden dolayı terleme mümkün olmayacağı için iç vücut sıcaklığı güvenli sınırlarda tutulamayacak şekilde artar. Üstelik, cilde giden kan akışını artırarak ısı kaybettirmeye çalışan bir kalp daha güçlü ve hızlı atmaya başlayarak zorlanır.</li></ul>Penn State Üniversitesi’nde genç, sağlıklı kadın ve erkekler üzerinde yapılan bir <a fr-original-style="" href="https://theconversation.com/how-hot-is-too-hot-for-the-human-body-our-lab-found-heat-humidity-gets-dangerous-faster-than-many-people-realize-185593" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a> ‘ne kadar sıcak çok sıcaktır’ sorusunun yanıtı aranmış. Sonuçlar, yüzde 100 nemde 31 derece ya da yüzde 60 nemde 38 derecelik bir ortamda kritik çevresel limite ulaşıldığını ve bu ortamda aktif bir yaşam sürmeye çalışmanın fizyolojik işlevlerin devamını tehdit ettiğini gösteriyor.Sıcak hava dalgalarına maruziyetin yol açtığı akut <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32507491/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlık sorunları</a> şu şekilde sıralanabilir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcak çarpması</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kalp krizi ve kalp yetmezliği</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnme</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Solunum sıkıntısı; astım, KOAH gibi akciğer hastalıklarının alevlenmesi</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böbrek hasarı ve yetmezliği</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böbrek taşı atakları</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıvı ve mineral anormallikleri</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gebelik ilişkili sorunlar, erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Taciz, intihar, ev içi şiddet</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Alkol ve madde suistimali</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ruhsal hastalıkların alevlenmesi, anksiyete ve depresyon</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yaralanmalar ve işyeri kazaları</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tüm nedenlerden ölümde artış</li></ul>Bebek ve çocuklar, yaşlılar, gebeler, dış ortamda çalışan ve düşük sosyoekonomik durumu olan kişiler, eşlik eden kronik hastalıkları ve ruhsal hastalıkları olan kişiler ise sıcak ilişkili hastalıklardan daha fazla etkilenirler. İşin acı tarafı her gün hastanelerde tedavi etmeye çalıştığımız kalp krizi, astım alevlenmesi, akut veya kronik böbrek yetmezliği olan erişkinlerin, düşük doğum ağırlıklı bebeklerin bu durumlarından sorumlu olan sıcaklık maruziyeti çoğu zaman tanınmadığı, fark edilmediği veya kayda geçirilmediği için, iklim krizi ile ilişkili gerçek hastalık yükünü bilemiyoruz.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660289280948.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu gerçekler her ne kadar acı ve moral bozucu olsa da umut her zaman var. &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=LcGRpsD6yuk" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut</a> içi boş bir hayal ya da vaat değildir biz hekimler için, aynı zamanda bir tedavi yöntemidir. Prof Howard Frumkin&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667278222000049" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut, Sağlık ve İklim Krizi</a> başlıklı yazısında şöyle diyor: ‘Umudun sağlık ve iyilik halini geliştirdiğine inanmamız için bir çok neden var, umutsuzluk toksiktir… Umudun idamesi bir tıbbi sorumluluktur… Sağlık profesyonelleri kendilerine, hastalarına ve daha geniş topluma umut vermeliler’ ve ekliyor ‘Umut aktivizmi, aktivizm umudu besler’. Ben de bir hekim olarak her şeye rağmen umudumuzu korumamız gerektiğine inanıyorum, umut olmazsa savaşmak, değiştirmek, dönüştürmek, hedef odaklı bir şekilde çözüm üretmek için gücümüz de olmaz. Ve siz bu yazıyı okuyan, bilin ki yalnız değilsiniz, bu satırları okuyan diğerleri gibi. İşte bu yüzden umudu kaybetmemeli, neden diye sormalı ve değişimi talep etmeliyiz. Neden o çimlerin yerinde su istemeyen endemik, yer örtücü bitkiler ve o havuzların yerinde bostanlar, ağaçlar yok?&nbsp;

endemik ile ilgili hikayeler