Yazı: Ayşegül GüngörDanimarkalı yazar Olga Ravn’ın Personel romanı bilimkurgu türünün ilginç bir örneği. Olay örgüsü ve kurgusu, geleneksel bir anlatıya göre oldukça farklı olan roman, Altı Bin Gemi adlı uzay gemisinde yaşanan bir olaya insan ve androidlerin nasıl baktığını anlatan ve belirli bir sıralamaya sahip olmayan kısa bölümlerden oluşuyor. Bu yapıyla Olga Ravn, okuyucuyu hem karakterlerin zihinsel durumlarına hem de işyerinin soğuk atmosferine çekiyor.Kitabın olay örgüsü büyük bir hikaye akışından ziyade, birbirinden kopuk gibi görünen ama tematik olarak bağlı olan anekdotlar ve düşünceler üzerinden ilerliyor. Çalışanların deneyimleri, duyguları ve düşünceleri romanın merkezini oluşturuyor.Yazar bu romanıyla, bir uzay gemisinde çalışan insan ve android personelin deneyimlerine odaklanarak günümüz iş dünyasında şirketlerin çalışma ortamlarını ve kurumsal kültürlerine eleştirel bir bakış sunuyor ve üzerinde düşünülmesi gereken alanlar açıyor. Bu alanları şöyle sıralayabiliriz:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Artan yapay zeka kullanımının iş tanımları ve iş yapış tarzındaki değişime etkisi,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ütopik bir senaryo olarak insanın yerini koruma mücadelesi,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İş hayatında anlamsızlık, yabancılaşma&nbsp;</li></ul>Roman boyunca uzay gemisinde çalışan personel ile android çalışanlar arasındaki farklar vurgulanıyor. İnsanlar, duygusal ihtiyaçlar, anılar ve anlam gibi insani duygularla tanımlanırken, androidlerin görev odaklı ve mekanik bir bakış açısıyla hareket ettiğini görüyoruz.Androidlerin iş yapış tarzındaki verimlilik ve hız, insanları kaygılandırdıkça insan çalışanların yaptıklara işe yabancılaştığını ve işlerini sorguladıklarını görüyoruz. Bir süre sonra insanlar androidlerin hatasız iş yapması karşısında kendi insani özelliklerini sorgular hâle geliyor, yaptıkları işin bir anlamının olmadığını düşünerek işten iyice uzaklaşıyor ve yabancılaşıyorlar.Bu romana insan kaynakları açısından bakmak; günümüz iş dünyasını, çalışanların ne beklediğini ve bekleyen sorunları daha kolay görmemizi sağlayabilir. ABD genelinde çalışan piyasası oldukça karışık.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırma:&nbsp;ABD merkezli iş dünyası danışmanlık şirketi <a fr-original-style="" href="https://www.gallup.com/workplace/653711/great-detachment-why-employees-feel-stuck.aspx" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gallup</a> 3 Aralık 2024 tarihinde insan kaynaklarının 2025 gündemini oluşturacak bir kavrama dikkat çekti. Gallup’un “Great Detachment (Büyük Kopuş)” başlığı altında açıkladığı bu kavram, Olga Ravn’ın Personel&nbsp;romanı ile paralellik gösteriyor.</li></ul>Gallup’un makalesine göre, ABD genelinde çalışanların büyük bir kısmı işgücü piyasasının durgunluğu ve enflasyon baskısı içinde yeni iş bulmakta zorlanıyor veya yaptığı işle ilgili büyük bir hoşnutsuzluk yaşıyor. Çoğu kendini sıkışmış hissediyor. Bu durum şu an çalıştıkları işlerin de anlamını yitirmesine neden oluyor.Gallup’un gündeme getirdiği “Büyük Kopuş” kavramını “Büyük Ayrışma” olarak incelemek de mümkün. Çalışanların kendilerini değersiz hissetmesi şu an için işverenlerin gündeminde olmasa da şirketler için gelecekte oluşacak yetenek kayıplarına zemin hazırlıyor. Kendini, çalıştığı kurumdan ve kurumun değerlerinden uzakta, sadece bir araç olarak gören çalışan aynı Personel&nbsp;romanında olduğu gibi kendi değerlerinden de uzaklaşıyor; toplumla bağları zedeleniyor ve yabancılaşıyor.Ravn’ın Personel&nbsp;romanındakini uzay gemisi,&nbsp;günümüz iş dünyasında kurumların küçük bir modeli olarak düşünülebilir. Sorunlar benzerlik gösteriyor. Yöneticileri bekleyen en büyük tehlike, yapay zeka iş dünyasında kullanılmaya başlandıkça birçok işin daha kolay yapılabilmesi ve kurumların çalışanları “verimlilik” ve “çıktı” olarak tanımlama olasılığının artması. Bu durum, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde, insanları yalnızlaştıyor, anlam arayışına itiyor ve çalışanlar, sistemlerin insani olmayan yönlerini sorgulamaya başlıyorlar.Peki, çözüm ne olabilir?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anlam odaklı sistemler yaratmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İş hayatında esnek ve insan odaklı politikalar geliştirmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kurumun yetkinlik haritasıyla çalışanların yekinlikleri arasındaki boşluğu kapatmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sanat ve edebiyatı bir araç olarak kullanarak iletişimi güçlendirmek.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bu nasıl olacak?</h2>Birçok çalışan, işe yabancılaştığını ve uzaklaştığını fark etmiyor. Kendi yetkinliklerinin farkında değil veya var olan yetkinliklerini kullanmak istemiyor. Bir anlam oluşturabilmek için değerlerin ve yetkinliklerin hizalanması lazım. Buradan başlanabilir.&nbsp;Her zor dönemde insanlık, varoluş krizlerini sanat ve edebiyatla atlatmış. Kurum içi okuma grupları ve daha fazla sanatsal etkinlik ile çalışanların yaratıcı yönlerini ifade edecekleri alanlar açılarak “Büyük Ayrışma”nın üstesinden gelinebilir.

Ayşegül Güngör ile ilgili hikayeler