<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mutlaka göz atın:</h3>🗞 Quando İçgörü: <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/hikayeler-korkular-bilimkurgu-yapay-zeka-insana-karsi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hikayeler, korkular, bilimkurgu: Yapay zeka insana karşı</a> | Ayşegül Güngör🗞 Pareto FinTech: <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/arastirma-turkiye-kripto-ile-yatirim-teknolojilerine-alisiyor" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Araştırma: Türkiye, kripto ile yatırım teknolojilerine alışıyor</a> | Hüseyin Koyuncuoğlu🗞 Duende: <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/oscar-laneti-gercek-mi-kazanan-oyuncular-simdi-ne-yapiyorlar" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oscar laneti gerçek mi: Kazanan oyuncular şimdi ne yapıyorlar?</a> | Emre Eminoğlu<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir önceki sayı:</h3>⏩ <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/reels-uygulamasi-alexa-lansmani" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Reels uygulaması, Alexa+ lansmanı</a>📱 Son olarak: Aposto'nun <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/apostoinc/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/@apostonews" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YouTube</a> hesabını takip etmeyi unutmayın!

Quando

📖 Ne okuyoruz?&nbsp;Ayşegül Güngör'ün teknoloji yayınımız Quando İçgörü için kaleme aldığı "<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/hikayeler-korkular-bilimkurgu-yapay-zeka-insana-karsi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hikayeler, korkular, bilimkurgu: Yapay zeka insana karşı</a>" yazısını. Güngör, İhsan Oktay Anar’ın Tiamat romanı ve Ridley Scott’ın Alien filmi üzerinden yapay zekanın gelecekte oynayacağı role dair kritik sorular soruyor.🔎 Neyi merak ediyoruz? <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/silikon-vadisinin-yeni-vizyonerleri" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Silikon Vadisi’nin yeni vizyonerlerini.</a> Silikon Vadisi’nin iki ünlü ismi Jack Dorsey ve Mira Murati'nin yeni projelerini Çiğdem Öztabak, Quando İçgörü&nbsp;için yazdı.🎭 Ne izliyoruz? Emrah Akbaş'ın Aposto İstanbul için yazarı Emir Taha Sarı ve yönetmeni İrem Kalaycıoğlu'yla konuştuğu <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/sahnede-bir-kara-komedi-kisik-ateste-duduklu-tencere" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kısık Ateşte Düdüklü Tencere</a>'yi.

Aposto Gündem

Yazı: Ayşegül Güngörİnsanlık tarihi boyunca var olan mitolojik hikayelerin büyük bir kısmı, insanın bilinmeyenle yüzleştiği anlatılar üzerinedir. Bu anlatıların büyük bölümünü yaratılış destanı ve kaos oluşturur.&nbsp;Günümüze baktığımızda ise hem İhsan Oktay Anar’ın son romanı Tiamat hem de Ridley Scott’un 1979’da vizyona giren kült filmi Alien’ın, bilinmeyene karşı verilen mücadeleyi&nbsp;işleyen eserler olduğunu görürüz. Ancak dikkatli bakıldığında görülür ki bu iki eser, sadece korku ve keşif temalarını işlemez, aynı zamanda işbirliği, rasyonel ve irrasyonel karar mekanizmaları ile yapay zeka ilişkisini de sorgular.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tiamat: Kaosun içinde işbirliği ve bilinmeyenle mücadele&nbsp;</h2>İhsan Oktay Anar’ın Tiamat romanı, denizler altındaki bilinmeyene yapılan bir yolculuğu ve insan doğasının uç noktalarını keşfetmeye odaklanıyor. Tiamat efsanesi, Mezopotamya mitolojisine, özellikle de Babil yaratılış destanı olan Enuma Eliş’e dayanır. Bu efsane, kaosun düzenle savaşını, tanrıların doğuşunu ve evrenin oluşumunu anlatır. Tiamat, deniz tanrıçası olarak evrenin yaratılışındaki kaotik gücü temsil eder.&nbsp;Evrenin başlangıcında&nbsp;sadece kaos&nbsp;vardır. Bu kaostan tatlı su tanrısı Apsu ve tuzlu su tanrıçası Tiamat ortaya çıkar. Bu iki güç birleşerek ilk tanrıları yaratır:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Lahmu ve Lahamu (Erken dönem tanrıları)&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anşar ve Kişar (Gök ve yer tanrıları)&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enki (Ea) ve diğer tanrılar</li></ul>Bu yeni tanrı nesli, giderek güçlenir ve evreni şekillendirmeye başlar. Ancak tanrıların çoğalması ve güçlenmesi Apsu'yu rahatsız eder. Apsu, yeni tanrıların kendine rakip olduğunu düşünür ve onları yok etmeye karar verir. Bu planı öğrenen Enki, Apsu’yu öldürerek tanrıları kurtarır. Tiamat, eşinin ölümüne öfkelenir ve yeniden kaos yaratmak için korkunç canavarlar oluşturarak yeni tanrılara savaş açar.&nbsp;Yeni tanrılar ise Marduk’dan yardım ister. Tiamat ve Marduk arasındaki savaşı Marduk kazanır ve Tiamat’ı öldürür. Tiamat’ın ölümüyle kaos sona erer. Marduk, onun bedenini kullanarak başı ve gövdesiyle gökyüzünü, vücudunun geri kalanıyla dünyayı, gözyaşlarıyla ise nehirleri ve okyanusları yaratır.Tiamat romanında da karakterler, bilinmeyenle yüzleşirken hem işbirliği yapmak zorunda kalır hem de çıkar çatışmalarıyla karşı karşıya gelir. İş hayatında olduğu gibi&nbsp;farklı motivasyonlara sahip karakterler, hayatta kalabilmek için birbirlerine güvenmek durumunda kalır. Ancak bireysel çıkarlar ve irrasyonel korkular devreye girince bu karakterler işbirliğini unutur. Zaten asıl kayıpları da rasyonel davranmayı unutup irrasyonel davranmaya başladıklarında yaşadıklarını görürüz.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Alien: Bilinmeyen, korku ve yapay zeka&nbsp;</h2>Ridley Scott’un Alien filmi ise bilinmeyene duyulan korkunun hem bireysel hem de sistematik düzeyde nasıl şekillendiğini gözler önüne seren bir yapıt. Filmde rasyonalite ve irrasyonalitenin çatışması belirgin şekilde işleniyor. Film, bu açıdan&nbsp;Tiamat ile benzerlik gösteriyor.&nbsp;Rasyonel ve irrasyonel kararlar: Aynı Tiamat romanında olduğu gibi filmde de Nostromo mürettebatı, xenomorph ile karşılaştıklarında farklı kararlar alıyor. Bazıları korkuya yenik düşerek irrasyonel hareket ederken Ripley gibi karakterler, rasyonel ve stratejik kararlar vermeye çalışıyor.&nbsp;Alien’da “Ash” adlı yapay zeka, Weyland-Yutani şirketinin çıkarlarına hizmet ediyor ve mürettebatın hayatını hiçe sayarak emirleri uyguluyor. Bu durum, yapay zekanın etik sınırlarını ve işbirliği içindeki rolünü sorgulatan bir unsur olarak karşımıza çıkıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İki eser, günümüz iş dünyasının analizini sunuyor</h2>Bu iki eser arasındaki benzerlikler, bilim kurgu ve korku unsurlarının ötesine geçerek&nbsp;insan doğasının derinliklerinin ve günümüz iş dünyasının analizini sunuyor bize. Tiamat da Alien da insan doğasının bilinmeyene karşı nasıl tepki verdiğini, işbirliği mekanizmalarının ne kadar kırılgan olduğunu ve rasyonel kararlarla irrasyonel korkular arasındaki çatışmayı ortaya koyuyor. Ailen’da yapay zeka, Tiamat’ta ise sandık insan kararlarını yönlendiren ya da manipüle eden bir güç olarak devreye giriyor.&nbsp;Bilim ve teknoloji geliştikçe işbirliği ve karar mekanizmalarının nasıl evrileceği de hâlâ bir bilinmezlik olarak önümüzde duruyor.&nbsp;Günümüzde birçok şirkette yapay zekanın,&nbsp;insanın yaptığı işleri daha kolay ve daha hızlı yaptığını görüyoruz. Tesla fabrikasındaki robotlar, insan müdahalesi olmadan montaj yapabiliyor. Apple’ın Çin’deki en büyük tedarikçisi Foxconn, binlerce robotla üretim yapıyor. IBM Watson Health, hastalık tanısını büyük bir güven aralığıyla doğru belirlemeye başladı. Stanford Üniversitesi’nin yapay zeka modeli, akciğer kanserine radyologlardan daha doğru tanı koyuyor.&nbsp;Coca-Cola, DALL-E ile reklam&nbsp;görselleri oluşturuyor. BlackRock’ın yatırım yönetimi, risk analizi ve portföy optimizasyonu için geliştirdiği “Alaaddin” sistemi, küresel finans piyasalarının gerçek zamanlı analizini yapıyor ve yatırım kararlarını destekleyen bir yapay zeka platformu olarak JPMorgan ve Vanguard gibi finans devleri tarafından kullanılıyor.&nbsp;Bu durum&nbsp;insanı devreden çıkaracak mı? Bunun yanıtı, Tiamat romanındaki şu satırlarda gizli:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(39, 46, 113); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(39, 46, 113); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Aptal akıllıyı, akıllı da aptalı öngöremez. Aptal olarak bilgi karşısında tokgözlüyüz. O, bizden zeki olduğu için açgözlü. Bilgi konusunda seçici olmadığı, iştahlı ve şehvetli olduğu için kendi kuyruğunu ona yutturacağız. Zekasıyla birlikte güveni de arttı. Onu kibriyle de vuracağız. Onun planı bizim hiçbir şey yapamayacağımız üzerine kurulu. Ama yapacağız. Ondaki zeka sarhoşluğunu kullanacağız.”&nbsp;</blockquote>Tiamat ve Alien, bilinmeyene karşı verilen mücadeleyi, işbirliği ve karar mekanizmalarının kırılganlığını, rasyonalite ve irrasyonalitenin çatışmasını güçlü bir şekilde işleyen iki eser… Ancak bu eserlerin ortaya koyduğu meseleler, yalnızca edebî veya sinematik bağlamda kalmıyor, aynı zamanda iş dünyasına, teknolojinin ilerlemesine ve yapay zekanın gelecekte oynayacağı role dair de kritik sorular ortaya çıkarıyor.&nbsp;Günümüz iş dünyasında yapay zeka ve otomasyonun giderek artan bir şekilde insanın yerine geçmesi, işbirliği dinamiklerini, etik sınırları ve karar verme süreçlerini yeniden tanımlıyor. Tiamat romanındaki gibi zekanın sarhoşluğu ve kibir, bir risk faktörü olabilir mi? İnsanların bilinmeyene karşı verdiği tepkilerden öğrendiğimiz dersler, gelecekte yapay zeka ile nasıl bir denge kurmamız gerektiğine dair ipuçları sunabilir mi?&nbsp;Tiamat’ın mitolojik kökenleri ve Alien’in bilim kurgu distopyası, insanın kaosa ve bilinmeyene karşı verdiği mücadelenin tarih boyunca değişmeyen bir anlatıda geliştiğini gösteriyor. Peki insanlık olarak biz bu hikayenin neresindeyiz?Yapay zekanın yükselişi, insanın kendi bilinmeyeni&nbsp;ile yüzleşmesini nasıl etkileyecek? İş dünyasında ve toplumda bireysel çıkarlar ve kolektif işbirliği arasındaki denge nasıl korunacak?&nbsp;

Quando İçgörü

İhsan Oktay Anar’ın "Tiamat" romanı ve Ridley Scott’ın "Alien" filmi, bilinmeyene karşı verilen mücadeleyi ve işbirliği mekanizmalarının kırılganlığını güçlü bir şekilde işliyor. Bu iki eser, iş dünyasına, teknolojinin ilerlemesine ve yapay zekanın gelecekte oynayacağı role dair kritik sorular da ortaya koyuyor.

Hikayeler, korkular, bilimkurgu: Yapay zeka insana karşı

Yazı: Ayşegül GüngörDanimarkalı yazar Olga Ravn’ın Personel romanı bilimkurgu türünün ilginç bir örneği. Olay örgüsü ve kurgusu, geleneksel bir anlatıya göre oldukça farklı olan roman, Altı Bin Gemi adlı uzay gemisinde yaşanan bir olaya insan ve androidlerin nasıl baktığını anlatan ve belirli bir sıralamaya sahip olmayan kısa bölümlerden oluşuyor. Bu yapıyla Olga Ravn, okuyucuyu hem karakterlerin zihinsel durumlarına hem de işyerinin soğuk atmosferine çekiyor.Kitabın olay örgüsü büyük bir hikaye akışından ziyade, birbirinden kopuk gibi görünen ama tematik olarak bağlı olan anekdotlar ve düşünceler üzerinden ilerliyor. Çalışanların deneyimleri, duyguları ve düşünceleri romanın merkezini oluşturuyor.Yazar bu romanıyla, bir uzay gemisinde çalışan insan ve android personelin deneyimlerine odaklanarak günümüz iş dünyasında şirketlerin çalışma ortamlarını ve kurumsal kültürlerine eleştirel bir bakış sunuyor ve üzerinde düşünülmesi gereken alanlar açıyor. Bu alanları şöyle sıralayabiliriz:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Artan yapay zeka kullanımının iş tanımları ve iş yapış tarzındaki değişime etkisi,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ütopik bir senaryo olarak insanın yerini koruma mücadelesi,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İş hayatında anlamsızlık, yabancılaşma&nbsp;</li></ul>Roman boyunca uzay gemisinde çalışan personel ile android çalışanlar arasındaki farklar vurgulanıyor. İnsanlar, duygusal ihtiyaçlar, anılar ve anlam gibi insani duygularla tanımlanırken, androidlerin görev odaklı ve mekanik bir bakış açısıyla hareket ettiğini görüyoruz.Androidlerin iş yapış tarzındaki verimlilik ve hız, insanları kaygılandırdıkça insan çalışanların yaptıklara işe yabancılaştığını ve işlerini sorguladıklarını görüyoruz. Bir süre sonra insanlar androidlerin hatasız iş yapması karşısında kendi insani özelliklerini sorgular hâle geliyor, yaptıkları işin bir anlamının olmadığını düşünerek işten iyice uzaklaşıyor ve yabancılaşıyorlar.Bu romana insan kaynakları açısından bakmak; günümüz iş dünyasını, çalışanların ne beklediğini ve bekleyen sorunları daha kolay görmemizi sağlayabilir. ABD genelinde çalışan piyasası oldukça karışık.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırma:&nbsp;ABD merkezli iş dünyası danışmanlık şirketi <a fr-original-style="" href="https://www.gallup.com/workplace/653711/great-detachment-why-employees-feel-stuck.aspx" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gallup</a> 3 Aralık 2024 tarihinde insan kaynaklarının 2025 gündemini oluşturacak bir kavrama dikkat çekti. Gallup’un “Great Detachment (Büyük Kopuş)” başlığı altında açıkladığı bu kavram, Olga Ravn’ın Personel&nbsp;romanı ile paralellik gösteriyor.</li></ul>Gallup’un makalesine göre, ABD genelinde çalışanların büyük bir kısmı işgücü piyasasının durgunluğu ve enflasyon baskısı içinde yeni iş bulmakta zorlanıyor veya yaptığı işle ilgili büyük bir hoşnutsuzluk yaşıyor. Çoğu kendini sıkışmış hissediyor. Bu durum şu an çalıştıkları işlerin de anlamını yitirmesine neden oluyor.Gallup’un gündeme getirdiği “Büyük Kopuş” kavramını “Büyük Ayrışma” olarak incelemek de mümkün. Çalışanların kendilerini değersiz hissetmesi şu an için işverenlerin gündeminde olmasa da şirketler için gelecekte oluşacak yetenek kayıplarına zemin hazırlıyor. Kendini, çalıştığı kurumdan ve kurumun değerlerinden uzakta, sadece bir araç olarak gören çalışan aynı Personel&nbsp;romanında olduğu gibi kendi değerlerinden de uzaklaşıyor; toplumla bağları zedeleniyor ve yabancılaşıyor.Ravn’ın Personel&nbsp;romanındakini uzay gemisi,&nbsp;günümüz iş dünyasında kurumların küçük bir modeli olarak düşünülebilir. Sorunlar benzerlik gösteriyor. Yöneticileri bekleyen en büyük tehlike, yapay zeka iş dünyasında kullanılmaya başlandıkça birçok işin daha kolay yapılabilmesi ve kurumların çalışanları “verimlilik” ve “çıktı” olarak tanımlama olasılığının artması. Bu durum, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde, insanları yalnızlaştıyor, anlam arayışına itiyor ve çalışanlar, sistemlerin insani olmayan yönlerini sorgulamaya başlıyorlar.Peki, çözüm ne olabilir?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anlam odaklı sistemler yaratmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İş hayatında esnek ve insan odaklı politikalar geliştirmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kurumun yetkinlik haritasıyla çalışanların yekinlikleri arasındaki boşluğu kapatmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sanat ve edebiyatı bir araç olarak kullanarak iletişimi güçlendirmek.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bu nasıl olacak?</h2>Birçok çalışan, işe yabancılaştığını ve uzaklaştığını fark etmiyor. Kendi yetkinliklerinin farkında değil veya var olan yetkinliklerini kullanmak istemiyor. Bir anlam oluşturabilmek için değerlerin ve yetkinliklerin hizalanması lazım. Buradan başlanabilir.&nbsp;Her zor dönemde insanlık, varoluş krizlerini sanat ve edebiyatla atlatmış. Kurum içi okuma grupları ve daha fazla sanatsal etkinlik ile çalışanların yaratıcı yönlerini ifade edecekleri alanlar açılarak “Büyük Ayrışma”nın üstesinden gelinebilir.

Ayşegül Güngör ile ilgili hikayeler