<a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1933/milliyet_1933_nisan_/milliyet_1933_nisan_1_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Selahattin, 1 Nisan 1933</a>Ahırından boşanmış birkaç yüz ineğin bir ağızdan böğürmesini andıran seslerle kaç sabahtır yatağımdan sıçrayarak uyanıyorum. Tekrar uyuyabilirsen uyu. İnekler böğürmekte devam ediyor. Kalkıp lambayı yakmaktan başka çare yok. Pencerenin önünde günün ağarmasını beklemek hoşuma gider amma böyle yarıda kesilmiş uykunun sersemliği üstümde olmamalı. Neyse, biraz sonra ortalık damla damla aydınlanmaya başlıyor ve ben başımı dışarı uzatıyorum. Dehşet! Öyle bir sis var ki bir adım ilerideki dişbudak ağacını bile göremiyorum. Tekrar penceremi kapayıp içeri çekildiğim zaman bakıyorum ki bütün ev halkı uyanık. Onlar da sis düdüklerinden uyanmışlar ve tabi benim gibi bir daha uyuyamamışlar.Uykumu başıma sıçrattıkları halde bu düdüklerden şikâyet etmek benim aklımdan geçmez. Ne yapsınlar vazife icabı. Taş çatlasa bağıracaklar! Göz gözü görmeyen denizin ortasında çarpışmalar olsa daha mı iyi?Nasrettin Hoca’nın yaptığı gibi çocuğu çeşmeye gönderirken şamarlamalı. Testiyi kırdıktan sonra dövmek ne fayda verir. Sis düdükleri de böyle. Kaza olmadan çığlığı koparıyorlar.Diyeceğim şu ki; mart ayında bir günümüz sissiz geçmedi. Bahar acaba yaklaştığını bize göstermemek için mi sislerin arkasına saklanarak geliyor? Korkarım ki ansızın karşımıza çıkıp bize sürpriz yapacak.Takvim yalan söylemiyorsa bugün martın 31’i. En fena görünen bir tahminle on beş gün sonra baharın içindeyiz. Evde sesi kısılmış bir kanaryam var. O bile bir haftadan beri ince ince ötmeye başladı. Hele kafesini açık havaya bıraktıkları gün keyfinden yerinde duramıyor.Dün kapının önünden bir zerzevatçı bağırarak geçiyordu:“Taze karnıbahar! Var taze karnıbaharlarım!”Bilirsiniz ya karnıbahar baharın müjdecilerinden sayılır. Satıcıyı evden çağırıp pazarlık ediyorlardı. Pazarlığın son sözünü duydum:“Sen bilirsin, vermezsen git!”Araya girmek istedim.“Ne satıyor bu adam?”“Karnıbahar.”“Dediğiniz fiyata razı olmuyor demek?”“Olmuyor.”Güldüm.“Yarı yarıya anlaşın.”“Nasıl?”“Karnıbaharı ikiye bölün. Karnı onun olsun, baharı siz alın.”***Vaktiyle rakı içen, “her iki manasıyla meşhur” bir şairimiz vardı. Rakısının şişeleri üzerine şu mısrayı yazdırmıştı:“İki zıkkımlanırım, bir satarım.”Sokaklarda çiçek satanlar bu şairden ilham almış olacaklar. Çiçekleri koklayıp koklayıp kendilerinden geçer gibi bağrışıyorlar:“Ne koku! Efendi ne koku bu! Hem kokluyoruz hem koklatıyoruz.”“İyi amma o kadar çok kokluyorsunuz ki müşteriler çiçeklerde koklanmadık yer bulamıyorlar.”***Geçen akşam bir aile toplantısında yaza dair konuşuyorduk. Yazdan bahis açılınca yazlık akla gelmesin olur mu? Birisi atıldı:“Ben Küçükçekmece’ye gideceğim.”Yaşlı bir hanım yüzünü buruşturdu.“Bilirim oralarını ben. Sivrisinek yuvasıdır.”Evin en genç kızı Suadiye de Suadiye diye tutturdu. Büyükada’nın yalnız bir isteklisi çıktı. Onu da çabuk vazgeçirdiler:“Susuzluktan kavrulursun ayol!”Bu sene ilk defa olarak bir yazlığa çıkmayı düşünenler arasında ben de olduğum için söze karıştım.“Beylerbeyi yahut Çengelköyü nasıl? Yakınlıkları da var İstanbul’a.”Meclisin en yaşlı hanımı atıldı:“Hay Allah senden razı olsun evladım! Gördün mü yazlığa gidilecek yeri? Âlâ Tomruksuyu, şerbet gibi hava.”Bilmeyenler sordu:“Tomruksuyu nerede?”“Çengelköyü’nde iki gözüm. Suların en şifalısı. Bir bardak su için bir kuzu ye!”Büyük hanım Çengelköyü’nü o kadar methetti ki bizimkileri kolayca kandırdı.Ömrümüz olurda ve bir mani çıkmazsa bu yaz şöyle birkaç ay için Çengelköyü’ne hava değiştirmeye gideceğiz. Kim bilir, hoşumuza giderse belki kışın da çengeli atıp kalırız!<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">*Mehmet Selahattin Güngör’ün yazılarındaki tüm ifadelerine katılmasak da anlamı ve anlatımı bozacak ya da değiştirecek herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dönemin anlam dünyasına sadık kalındı. ‘İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk’un amaçlarından biri de, yazara hak ettiği değeri vererek İstanbul’un geçmişine dair zengin bilgiler içeren bu yazıları gün yüzüne çıkarmak.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Bahar, geldiğini belli etmemek için mi sis arkasına saklanıyor?

Yazlığa Nereye Çıkmalı?

Bahar KhanYaşlı meşe ile komşu olduğumuzda mevsim sonbahardı. Bahçedeki tüm ağaçlar kuru yapraklarını dökmüş, o hariç. Kış geldi, asırlık ağaçları kökünden söktüren kar fırtınaları çıktı. İlkbahar rüzgarı savurup, yaz sıcağı kavurup, sonbahar yağmuru döküp geçti ama bizim kuru meşede tık yok: parlak kahverengi yaprakları dört mevsime inat dallarına sıkıca tutunmuş, duruyor. Sonradan öğrendim ki meğer bizim meşe yaşama veda edeli dört değil, çok mevsim olmuş. İri yeşil yaprakları, sonbaharı göremeden üzerinde kurumuş. Bizi canlı tutan şeyin bırakmak olduğunu o gün kavradım. Yeni çiçekler açıp, meyve verebilmek için yaprak dökmek şarttı.Kış geliyor.&nbsp;Ağaçlar yapraklarını döküyor, hayvanlar ise yiyecek depolama ve kış uykusu hazırlığında. Tüm canlıların hazırlığı farklı görünse de amaç aynı: enerji tasarrufu. Doğada enerji tasarrufu dönemi biz insanlar için de geçerli, belki de hiç olmadığı kadar. Dünyamıza iyi gelmeyen alışkanlıklarla vedalaşıp, mevsiminde yaşamayı yeniden öğrenmemiz gereken günlerden geçiyoruz.&nbsp;Gezegene iyi gelmeyen, bize de iyi gelmiyor.Bu süreçte bırakabileceğimiz “mevsimi geçmiş” &nbsp;alışkanlıklarımız neler derseniz….<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Işıklı geceler</li></ul>Geçtiğimiz günlerde Paris’te iklim aktivistleri, mağazaların gece açık bıraktıkları tabela ışıklarını tek tek söndürerek sadece gezegene değil, mahalle sakinlerine de bir iyilik yaptılar. Uyurken ışığa maruz kalmak, kalp hastalığı ve diyabet riskini arttırıyor. Hayatımızdaki fazla ışığın zararlarını ortaya koyan sayısız araştırma var. Gün doğumu ve batımında yayılan kırmızı ışık sirkadiyen ritmimizi ve uykularımızı düzenliyor. Bu ışığa benzeyen ateş, mum ışığı veya Himalaya tuzu lambalarından kış akşamlarında daha fazla faydalanabiliriz.Uyku düşmanlarından biri de, kullandığımız ekranlardan yayılan mavi ışık. Netflix CEO’su Reed Hashtings,&nbsp;en büyük rakiplerinin YouTube, Instagram ve uyku olduğunu&nbsp;söylemişti. Açık tutmakta zorlandığımız gözlerimizi dinleyip, telefonun ekranını kaydırmadan bolca dinlendiğimiz bir kış olsun.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yaz mevsiminde takılı kalmak</li></ul>Yazın bittiğini kabullenemeyenlerden misiniz? Üzülmeyin, çünkü zaten yaz mevsiminde yaşıyoruz: günler hep aydınlık ve uzunmuş gibi geç uyuyup, erkenden uyanıyor, 365 gün yaz bolluğunda besleniyor, iklimlendirme teknolojisiyle bedenimizi şaşırtıyor, kışın ortasında bir tişörtle uyuyabiliyor, bir yandan karınca gibi çalışırken, bir yandan Ağustos böceği gibi sosyalleşmeye çalışıyoruz. Belki yaza olan hasretimiz, aynı tempoyu kışın devam ettirmeye çalışırken yorgun düşmemizdendir. Kış mevsiminde doğa uykudayken, elektronik aletlerimizi bile her gün şarj ediyorken, çalışmadıklarında ilk denediğimiz şey kapatıp açmak iken, biz insanların da buna ihtiyacı olduğunu unuttuk. Yazının devamındaki öneriler, aynı zamanda yaz mevsiminde takılı kalanları yavaşlatıp, mevsimle uyumlayacak türden.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Standart uyku vakitleri</li></ul>Birkaç sene önce İspanya’da bulunan kalıntılar, Neandertallerin sert kışları uykuda geçirerek hayatta kalmış olabileceklerini gösterdi. Soğuk ve karanlık kış sabahlarında gelen, yorganın altından çıkmama isteğinin kökeninde atalarımızın kış uykusuna yatması olabilir mi?&nbsp;Vücudumuzun uzun kış gecelerinde daha fazla dinlenmeye ihtiyacı olduğu aşikar. Ülkemizde kış saati uygulamasının sona ermesiyle bunu daha derinden hisseder olduk. Gün doğumu yerine hayatımızda norm olan alarmlar ile uyanmaya mecbur olduğumuz durumda, bu kış kendimize yapabileceğimiz en iyi yatırım daha erken uyumak.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcak uyku ortamı</li></ul>Daha kaliteli bir uyku için yenidoğan bebeklerin bile serin odada uyutulması ve tek sobalı evlerde kullanılan “ağır anneanne yorganlarının” yeniden revaçta olması tesadüf değil. Ağır yorganlar, vücudumuzdaki dokunma ve basıncı algılayan yapıları uyararak kortizolu azaltırken; melatonin, serotonin ve oksitosini arttırıyor. Ne varsa eskilerde var.&nbsp;Bu kış işe, yatak odasının ısısını birkaç derece düşürüp, ağır bir yorgan veya battaniye edinmekle başlayabilirsiniz.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mevsim dışı alışveriş listesi</li></ul>Mevsiminde demek yerli, ekolojik ve sürdürülebilir demek. Hayvansal ürünler dahil, 4 mevsim boyunca tükettiğimiz ürünler toprağa yapılan müdahalelerle ve yüksek karbon ayak iziyle çevre dostu değil. Bu bilgiler etiketlerde yazmadığı için, bulunduğumuz yerde ve mevsimde yetişen ürünleri öğrenmemiz gerekiyor.&nbsp;Mevsimsel beslenmeyi seçtiğinizde, sadece kendiniz için değil, doğa için de önemli bir adım atmış oluyorsunuz

Dünyahali

Yaprak dökmek canlı ağacın işi; ölen ağaç kuru yapraklarını üzerinde taşır.

Sonbahar Günlükleri

Yazı: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/bensuchan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bensu Cangüler</a>Her zaman kış insanı olduğumu söylerim. Kışın o kendine has yalnızlığı ve romantikliği beni içine çeker ve bana apayrı bir ilham verir. Ama bu yıl pandemiyle geçirdiğimiz &nbsp;birkaç kara kışın ardından ruhum güneşi görmeye, baharın ayak seslerini duymaya hasret kalmıştı. Güneşi ne zaman görsem kendimi dışarıda buluyordum ki bu benim için de yeni bir şeydi. Bahar bu sene çok geç geldi ama yine de bu durum baharın yarattığı o mutluluk atmosferini hissetmemiz için engel değildi.Bahar gelince içimdeki coşku haline çiçeklenmek adını koyarım. Baharın yaklaşmasıyla, mutluluk hormonu serotoninin artması, <a fr-original-style="" href="https://www.huffpost.com/entry/warm-weather-mood_n_56fd42b3e4b083f5c606f9cd" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">motivasyonumuzun mevsim geçişleriyle yükseldiği araştırmalarla da kanıtlandığ</a>ı için bu durum bizi 'neden böyle garip hissediyorum' diye düşünme derdinden de kurtarır.Havaların ısınmasıyla ilhamın artışı arasındaki bağlantıyı fark etmek, bu ruh halini biraz daha derinlemesine düşünmem için olanak sunuyor. Sevgili Sezen Aksu’nun da dediği gibi &nbsp;insan neden her bahar aşık oluyor? Neden içimizdeki sanatçı, şair, ressam bahar ayında daha bir şevkle ortaya çıkıyor? Gelin güneşin çıktığı, çiçeklerin açıp ağaçların yeşillendiği bahar ayının duygularımız ve yaratıcılığımız üzerindeki etkisine biraz daha yakından bakalım.Kısıtlı varoluş halinden yeniden büyümeye: Bahara hoşgeldiniz.Doğanın mevsimlerle uyumu eşsizdir. Ağaçlar yapraklarını dökünce mutsuz olmaz ve vakti geldiğinde tekrar giyinmeye yani çiçeklenmeye üşenmez. İnsan ırkı olarak bizler de mevsim geçişlerini duygularımızdan görebiliriz. <a fr-original-style="" href="https://www.wired.co.uk/article/winter-work-hours-shorter-circadian-clock" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Güneşin görece daha az olduğu kış ayında daha fazla görev bitirme odaklı olur,&nbsp;</a>kendimize daha fazla dinlenme alanı yaratmak isteriz. Havalar ısınıp ışık artmaya başladığında ise, doğayla birlikte biz de kış uykumuzdan uyanırız ve içimizdeki ısınmaya başlayan duyguları keşfe çıkarız.&nbsp;&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://worldcrunch.com/tech-science/the-science-of-why-spring-makes-us-happy" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">World crunch sitesinin</a> bahar ve psikolojimiz arasındaki bağlantıları açıkladığı makalede Berlin’de Freie Universitesi’nde psikolog ve biyopsikoloji fahri profesörü olan Peter Walschburger, insanların karanlıkta dinlenmeye, ve aydınlıkta aktif ve morali yüksek olmaya programlandığını söylüyor. ‘’ışığa kitlesel tepki veriyoruz. Birden bire etrafta çok fazla insan var. Bu yüzden bizim de davranışlarımız kökten değişmeye başlıyor.’’ Bu cümleler bana bahara olan coşkulu tepkimizin çevremizdeki kalabalıklara katılma isteğimizi artırmasını da çağrıştırıyor. Bahar gelince kolektif bir tepki olarak dışarıdaki hayatı daha keyifli buluyoruz. Kalabalıklar diğer mevsimlere kıyasla daha az eziyetli geliyor. Çünkü biyolojik olarak da hayata yeniden başlıyor gibiyiz.Üretkenliğim ve yaratıcılığım nisan ayına geçmemizle birlikte birden bire yüzde yüz arttı. Abartmıyorum. Sıradan bir sabah aynı saatte bilgisayarımın başına geçtiğimde içimde farklı bir mutluluk keşfettim. Kafam karışık değildi ve ne yapacağımı çok net biliyordum. Ve o sabah 45 dakika içinde bir makale bitirdim. Sadece beni çok iyi tanıyanlar bunun bir mucize olduğunu bilir. Gün içindeki üretkenliğimizi artırabileceğimiz pek çok etken olsa da, ben bunların hiçbirini yapmadım. Aklıma tek bir sebep geldi. Bahar sonunda bana da uğramıştı.Bahar bizi neden mutlu eder?Isınmaya başlayan havaların mevsimsel duygu durum bozukluğundan muzdarip olmayan insanları da etkilediği araştırmalarda küçük bir yüzdeyle de olsa kanıtlanmıştır. <a fr-original-style="" href="https://www.psychologytoday.com/za/blog/the-social-self/201604/does-warmer-weather-really-make-you-happier" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Psychology Today’in sıcak havalar gerçekten sizi mutlu ediyor mu</a> adlı makalesinde akademisyen Allen R. Mcconnell hepimizin bildiği ama farkında olmadığı araştırma sonuçlarına &nbsp;yer veriyor. “Sıcak havalar bizi etkiliyor çünkü bu durumun başlıca nedeni havalar ısındığında içimizde oluşan daha fazla hareket etme ve dışarıya çıkma seçeneklerinin çoğalmasıyla doğru orantılıdır. Bahar ve yaz aylarında sosyalleşme içgüdülerimiz de harekete geçer.”Mcconnell, havaların ısındığı zamanlarda insanların parkta 90 dakika yürüyüş yapmaları sonrasında daha az karamsar düşündüklerini belirterek ekliyor:“Havanın kendisi bireyler için doğrudan fayda sağlamasa bile daha güzel hava nedeniyle dışarı çıkmak doğa ile daha fazla iletişim kuracağımız için zihin sağlığımızı ve dolayısıyla yaratıcı gücümüzü önemli ölçüde olumlu etkileyecektir.”Tekrar kendi durumuma döndüğümde içimde saklanan sanatçının kendini neden şimdi göstermeyi seçtiğini düşünüyorum. Nisan’ın başından beri sosyalliğim arttı ve İstanbul’da pandeminin başından beri özlediğim sokaklarla daha yakından ilişki kurdum. Bir ağacın altında zihnimden koparak dinlenme imkanları buldum. Bunların hepsi – bahar havalarının da katkılarıyla- benim daha özgür ve yaratıcı hissetmemi sağladı. Pandemi dönemi boyunca bir zincire vurulmuş gibi hisseden bir parçamız vardı. Bu da işi sanatsal üretim alanlarıyla &nbsp;ilgili olan kişileri oldukça ‘’sınırlandırılmş’’ hissettirdi. Ama havaların ısınıp, kısıtlamaların da bir nebze gevşetilmesiyle içimizdeki oyun isteyen çocuk yeniden hayata karıştı.Geldi bahar ayları gevşer gönül yayları İlhamımız tavan yaptı, canımız hep geniş bahçeli mekanlarda oturup keyif yapmak istiyor derken, diğer taraftan hayatın daha sorumluluk gerektiren kısımlarında içimdeki üretkenlik canavarına kapılmamaya da özen göstermeye devam ediyorum. Daha önceki isyanlarım arasında üretmek zorunda mıyım sorusuna da yer vermiştim. Bu sorunun kısmen öznel olan cevabına <a fr-original-style="" href="https://apos.to/i/aynali-bulten" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">20’liğin aynalı bülten bölümünden&nbsp;</a>ulaşabilirsiniz.Vücudumuz güzel ve parlak bir güne cevap vermeye çalışıyor. Son zamanlarda hissettiğim şey bundan çok daha fazlası olsa da, genel olarak temelinde gönül gevşeten bazı yeniliklerin parçası olmak yatıyordu. Kalbim baharla birlikte yeniden sevmeyi, hayattan keyif almayı hatırladı. Çalışma yükünü ve mükemmelliyetçiliğini yere bıraktı. Ve şimdide yaratıcılık semalarında yüzmeye hazırlanıyor. Sizin de öyle olmasını temenni ederim.Yazımı bitirirken Orhan Veli Kanık’ın birkaç dizesine &nbsp;tüm kalbimle katılarak yer vermeden de geçemeyeceğim:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Beni bu güzel havalar mahvetti,Böyle havada istifa ettimEvkaftaki memuriyetimden.Tütüne böyle havada alıştım,Böyle havada aşık oldum;Eve ekmekle tuz götürmeyiBöyle havalarda unuttum;Şiir yazma hastalığımHep böyle havalarda nüksetti;Beni bu güzel havalar mahvetti.</blockquote>

Bahar ile ilgili hikayeler