<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Cumhurbaşkanlığı adaylığı tartışmalarını değerlendirdi, "İmamoğlu mu, Yavaş mı?" sorusunu yanıtladı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(9, 9, 9); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(9, 9, 9); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Aday belirlerken Ekrem Bey'i seçtik desem itiraz gelmez ama kamuoyu karşılığı açısından bir Mansur Yavaş gerçeği de var. En doğrusunu arayacağız ve bunu ortak akılla bulacağız."</blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Editörün önerisi:&nbsp;Spektrum Podcast'in YouTube'dan izleyebileceğiniz ilk yayınında, Sabancı Üniversitesi'nden siyaset bilimci Berk Esen ile CHP'nin 2023 yılındaki cumhurbaşkanı adaylık sürecini ve "sıradaki aday kim olacak?" sorularını değerlendirdik: &nbsp; <a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://youtu.be/7ozJRfguXxU?si=2NdxlUJYqgfgFe6o" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2024/9/2024-10-31T08:26:38.433Z.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a> </li></ul>

Spektrum

Neden muhalefetin en güçlü adayı olan Kemal Kılıçdaroğlu, seçimleri ilk turda kazanmalı? Öncelikle şu ifade edilmeli ki, Kemal Bey’e oy verilme sebebi genel olarak, ona karşı derin bir hayranlıktan veyahut onun kusursuz bir lider olduğuna dair sarsılmaz bir inançtan kaynaklanmıyor.Nitekim, Millet İttifakı tabanında Ekrem İmamoğlu veyahut Mansur Yavaş’ın en doğru aday olduğu kanısı nispeten daha yaygındı. Kemal Bey’in, kamuoyunun İmamoğlu’na veya Yavaş’a olan teveccühünü görmezden gelerek kendi adaylığını “dayatması” birçok gözlemci tarafından demokratik anlayıştan uzak bulundu. Cidden, seküler ve cumhuriyetçi cenah, Kemal Bey’in birçok söylemine katılmakla beraber, bazı hareketlerini de eleştirel bir çerçevede değerlendirmekte; bazı politik manevralarını talihsiz bulmaktaydı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Köprüden önceki son çıkış</h2>Bununla beraber yaklaşan seçimlerin Türkiye için adeta köprüden önceki son çıkış olduğu hususu ise son derece açıktır. Türkiye, artık çoğu açıdan otoriter ve partizan kaynak dağıtımına müstenit bir tek adam rejimiyle yönetilmektedir. Doğal olarak seçimin ikinci tura kalması durumunda, Türkiye’deki iktidarın değişmeme olasılığı bir hayli yükselmektedir.Kemal Bey’e eleştirel bakan ve Millet İttifakı’nın tabanının önemli bir kısmını teşkil eden gruba göre aynı zamanda da, karşılarındaki söz konusu iktidarın inşa ettiği düzen, adeta bir korku imparatorluğudur. Bu bağlamda ise Kemal Bey daha yeğlenir olarak tasavvur edilmektedir. Cidden de Türkiye’nin önündeki seçim rastgele bir demokratik seçimden ziyade, hem iktidar hem de muhalefet için “ölüm-kalım” niteliği taşımaktadır. Seçimin muhalefet tarafından kaybedilmesi halinde Türkiye’nin Belarus çizgisinde bir otoriter rejime dönüşme ihtimalinin artması, 2011’den beri istikrarlı şekilde ivmelenerek düşen kişisel hak ve özgürlükler endekslerinden anlaşılabilir.Nitekim seçimi AK Parti kazanırsa, örneğin İBB’ye kayyum atanması ve İmamoğlu’nun hüküm giymesi ihtimalinin yüksekliği; buz dağının sadece görünen kısmıdır.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Esas sebep ranta dayalı kaynak dağıtımı</h2>Berk Esen ve Şebnem Gümüşçü’nün “Why Did Turkish Democracy Collapse? A Political Economy Account of AKP’s Authoritarianism” başlıklı makalesinde gösterdiği üzere Türkiye’de demokrasinin çöküşü ve iktidarın kişisel hak ve hürriyetleri mütemadiyen ihlal etmesinin sebebi; AK Parti’nin yüz milyarlarca dolarlık kaynak dağıtımıdır. Bu bağlamda şekillenen sınıflar arası koalisyonun serbest seçimler aracılığıyla iktidardan ayrılma maliyetinin ve bunun sonucu olarak da iktidara rakip odakları hoşgörme maliyetinin artmasıdır. Ortada yüz milyarlarca dolar değerindeki bir rant ve partizan kaynak dağıtımı ağı mevcuttur. Bu, en iyi kamu ihalelerinin yürütülüş biçimlerinden anlaşılabilir.Esra Çeviker Gürakar’ın “Kayırma Ekonomisi” çalışmasında, 2004 ile 2011 yılları arasında imzalanan 49 bin 355 yüksek değerli kamu ihalesinin %38’ini AK Parti ile doğrudan bağlantılı firmaların aldığını, %45’iniyse çoğunlukla AK Parti ile gayri resmi bağlantıları firmaların aldığını tespit etmesi, bu partizan kaynak dağıtımının ampirik olarak ortaya koyulması açısından manidardır.Hülasa, AK Parti, iktidardan düşerse sadece meclisi veyahut hükümeti kaybetmeyecek; bu eşi benzerine nadir rastlanan, bahsedilen kaynakları da beraberinde yitirecek ve bunlar sebebiyle (doğal olarak) hukuksal bir kovuşturmayla baş başa kalabilecektir. AK Parti için işin ucunda sadece Cumhurbaşkanlığı makamı veya Cumhurbaşkanlığı makam arabası olan 5 buçuk tonluk, Mercedes S600 zırhlı Maybachler yok, çok daha fazlası var. Öyle ki bu olgular seçimi kaybetmenin maliyetini AK Parti ve iktidar odakları için arşa çıkarmaktadır.Buradan çıkaracağımız sonuç şu: Ak Parti, bu seçimi demokratik bir rejimdeki sıradan bir seçim minvalinde idrak etmemektedir; bu daha ziyade bir “ölüm kalım seçimi" olarak tasavvur edilmektedir. AK Parti yönetici eliti için seçimlerin kaybedilme olasılığı, en karanlık kabuslarından daha karanlıktır. Bu bağlamda seçimin kazanılması için en radikal, en kestirilemeyen ve en tehlikeli politikaları uygulamaları gayet olanaklıdır.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Risk almaya değer mi?&nbsp;</h2>Esasen bu seçimi kaybetmek, muhalefet ve Türkiye’deki demokratik rejimin geleceği için de bir o kadar kabustur. 2011’den beri süren ve adım adım hızlanan otoriterleşme dalgası, 2028’e kadar katlanarak devam ederse; artık Türkiye’de rejimin çok başka bir niteliğe kavuşması; son derece olasıdır. Bu sebeple muhalefet ve Türkiye’deki demokrasinin geleceği nezdinde seçimin kazanılması kelimenin tam anlamıyla bir zarurettir. Peki Millet İttifakı seçimi neden birinci turda kazanılmalı, zira bu işin ikinci turu yok mudur?Vardır elbette, fakat bunu değerlendirirken; yukarıda artiküle edildiği gibi Mayıs 2023 seçimlerinin, demokratik bir rejimdeki sıradan bir seçim olmadığını göz önünde bulundurmak gerekiyor. Öncelikle ampirik davranmak adına basitçe anketlere göz atalım. En önde gelen 9 anket şirketinin mart ayında yaptığı Cumhurbaşkanlığı seçimi anketlerinin ortalamaları şöyle:Kemal Kılıçdaroğlu %48,4, Erdoğan %43,8, Muharrem İnce %5,5, Sinan Oğan %2,2.&nbsp;İncelediğim çoğu Mart-Nisan anketlerinde Kemal Bey ilk turda %50 barajını geçememekle beraber birinci gelmekte ve Erdoğan da kendisine ikinci sırada yer bulmaktadır.Varsayalım ki cidden de 9 anket şirketinin ortalaması doğru çıksın. Kemal Bey birinci çıkmasına rağmen seçim ikinci tura kalsın. Bu sonuç AK Parti’nin yönetici elitleri nezdince nasıl idrak edilecektir?Erdoğan, 1989 Beyoğlu Belediye Başkanlığı seçimlerinden sonra ilk kez sandıktan birinci çıkmamış, Kılıçdaroğlu Erdoğan’ı geçerek %50 barajıyla arasında sadece %1,6’lık bir oran kalmıştır. Yani iktidar ve buna bağlı yüzlerce milyar rant ve sermaye hiç olmadığı kadar tehlike içerisindedir. Artık AK Parti için ortada varoluşsal bir mücadele mevcuttur.Peki böyle bir ruh hali içerisinde bulunan, devletin tüm kaynakları emrine amade olan neo-patrimonyal rejim bu durumda nasıl bir tavır alır? Zira Kemal Bey cidden “Çankaya Yokuşu’nu” çıkmak üzeredir. Bu ruh halinde olan bir iktidar, iki hafta sonraki seçimi kazanmak için elinden ne geliyorsa yapacak, imkanların sınırlarını zorlayacaktır.İki haftalık süreçte, incecik bir ip üstündeki bir otoriter rejimin ne gibi radikal politikalar izleyeceği ve bunun toplumda ne kadar büyük bir şok dalgasını tetikleyebileceğinin cevabını belki de bize Haziran-Kasım 2015 dönemi verebilir. Bu süreçte AK Parti’nin gözünü karartıp ne kadar radikal ve şoke edici politikalar izleyeceğini muhalefetin kestirmesi ve daha da ötesi bunları geri püskürtebilmesi çok zordur. Bu, muhalefetin siyasi beceriksizliği veya yeteneksizliğiyle alakalı bir durum değildir; bu eldeki kaynaklarla ilgidir.Muhalefetin sahip olduğu kaynaklar ve sesini duyurabildiği mecralar tartışmasız olarak AK Parti’den çok daha az ve sınırlıdır. Nitekim muhalefetin karşısında, kışın kan dondurucu soğuğunda, 10 binlerce insan enkaz altında canları için feryat ederken, gözünü bile kırpmadan sosyal medyayı kendi politik saikleri için bloke eden bir iktidar söz konusudur. Bu iki haftalık süreçte, iktidar odaklarının bu seçimleri “varoluşsal” bir mesele olarak algıladıklarında ne gibi uç hamlelere başvurabileceklerinden şüphelenmemek cidden epey zor.İnce ve Oğan’ın oy oranlarının bu dokuz anketin ortalamasına göre sırasıyla %5,5 ve %2,2 olduğunu görüyoruz. İnce ve Oğan’ın toplamda %10 üstünde aldığı ve profesyonel bir anket şirketi tarafından yürütülen bir anket var mıdır? Taradığım birçok anket arasında rastlamadım.Nitekim hatırlanırsa Akşener, 2018 seçimlerinde 100 bin imzayı birkaç saatte topladı ve %7 civarında bir oy aldı. Oysa imzaları İnce’nin dört, Oğan’ın beş günde toplayabilmesi gerek örgütlenme gerekse kamuoyu teveccühü açısından ciddi şüpheler uyandırmaktadır.Tüm anketler nezdinde şu açık ki: Kılıçdaroğlu, muhalefetin birinci adayı olarak yerini almaktadır ve tüm anketlerde ilk iki sırada bulunan kişiler aynıdır. İnce veya Oğan, oylarını iki katına çıkarsa dahi (ki son dönemde özellikle İnce’nin öfkeli retoriği sebebiyle bırakın oylarının iki katına çıkmasını; kamuoyunun kendisine olan teveccühünde bir düşüş meydana gelmektedir) bu sıralama değişmemektedir. Bu bağlamda tüm ampirik veriler ışığında İnce ve Oğan’ın ikince tur olsa bile, bu ikinci tura kalma ihtimallerinin olmadıklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. Peki, bu nokta açıksa, o zaman şu soru sorulmalıdır; risk almaya değer mi?AK Parti iktidarı döneminde dünyaya gelmiş, hayatı boyunca AK Parti’den başka iktidar görmemiş ve artık açıkçası artık bıkmış birisi olarak cevabım: Hayır, asla bu riski almaya değmez.Bu seçim, muhalefet için riske atılabilecek, sıradan bir seçim değildir; köprüden önceki son çıkıştır. Bir daha vurgulamak isterim: Eğer, gidişatın gösterdiği üzere Kılıçdaroğlu ve Erdoğan ikinci tura kalırsa iki haftalık süreç içerisinde iktidarın nelere başvurabileceğini düşünmek tüyler ürperticidir.Türkiye’de iktidarın değişmesini isteyen odaklar açısından, her ne kadar bu odakların belli bir kısmıyla ideolojik olarak tam uyuşmasa da; Kılıçdaroğlu’nun özgürlükçü bir demokrasiyi kurma vaadi ve parlamenter sisteme geçişi temel esas prensip olarak vurgulanması umut vericidir. Bu bağlamda muhalefetin, seçimin ikinci tura kalma riskini almasının sonucu olarak birçok ciddi sorunla karşı karşıya kalacak olması gayet olasıdır. Nitekim, muhalefetin ve muhalif kamuoyunun böyle bir riski alma lüksü mevcut değildir.Alp Buğdaycı, Ludwig Maximilian Münih Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nde lisans öğrencisidir.

Kılıçdaroğlu ve Erdoğan ikinci tura kalırsa iktidarın nelere başvurabileceğini düşünmek tüyler ürperticidir.

Cumhurbaşkanlığı seçimi neden ikinci tura kalmamalı?

Bu bölüme kadar, AK Parti hükümeti ve seçmen kitlesi arasındaki bağımlılık ilişkisinin güvencesizlik ve sosyal yardımlar etrafında şekillendiğini verileri ışığında ele aldım. Peki, hükümet ve sermaye arasındaki karşılıklı fayda ilişkisi hangi mekanizmalar üzerinden yaratılıyor?Hükümet, başta Kamu İhale Yasası olmak üzere yaptığı yasal ve prosedürel düzenlemelerle kamu kaynaklarının sistematik olarak kendisine yakın sermaye gruplarına aktarıldığı bir partizan kaynak dağıtımı sistemi yarattı. Kamu ihaleleri, inşaat ve maden çıkarma izinleri, ucuz kredi ve vergi affı gibi uygulamalarla kamu kaynakları belirli sermaye gruplarına aktarılıyor.Esra Çeviker Gürakar ve Tuba Bircan tarafından yayımlanan bir <a fr-original-style="" href="chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https%3A/erf.org.eg/app/uploads/2016/10/1053.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a>, 2002-2014 yılları arasında yaklaşık 500 milyar dolar değerinde kamu ihalesi dağıtıldığı belirtiliyor. 2004-2011 yılları arasında ise, dağıtılan kamu ihalelerinin %40’ının AK Parti’ye yakın şirketlere verildiği, kalan %45’lik ihalenin ise bu şirketlere bağlı taşeron firmalara dağıtıldığı ifade ediliyor.Öte yandan, 2002-2017 yılları arasında AK Parti hükümeti tarafından yapılan 62 milyar dolarlık özelleştirmenin de büyük kısmı yine hükümete yakın sermaye sahiplerine verildi. Bir diğer çarpıcı veri ise, 2004-2011 yılları arasında yapılan inşaat ihalelerinin %64’ünün – ki bu oran 100 milyon liraya tekabül ediyor – yine hükümete yakın şirketlere verildiğini <a fr-original-style="" href="chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https%3A/erf.org.eg/app/uploads/2016/10/1053.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor.</a> Bu dönemde, inşaat sektörü üzerinden yaratılan rant mekanizmasına ek olarak temel kamu hizmetleri arasında yer alan ve neoliberal politikalar sonucunda özelleştirilen elektrik ve doğal gaz dağıtım ihaleleri de bir başka rant kaynağı olarak kullanıldı. AK Parti döneminde yapılan 20 elektrik dağıtım ihalesinden 16’sı iktidara yakınlığıyla bilinen Kolin, Limak, Çalık, Kazancı ve Cengiz holdinge dağıtıldı. AK Parti döneminde yaratılan rant mekanizmasının en büyük kaynağını, kamuya ait arsaların TOKİ tarafından özelleştirilerek ihale yoluyla yandaş inşaat şirketlerine aktarılması oluşturuyor. 2003-2022 yılları arasında 980 binden fazla konut üreten TOKİ’nin, ihalelerinin %60’ı iktidara yakın şirketlere verildi.İktidar, kendisine yakın sermaye sahiplerine dağıtılan milyarlarca lira kaynak karşılığında bu şirketlerden nasıl bir fayda sağlıyor? Berk Esen ve Şebnem Gümüşçü tarafından yayımlanan <a fr-original-style="" href="chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https%3A/www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/19448953.2018.1385924?casa_token=buqXlMhO66sAAAAA%3Aqa3qJgkK-KRYtHuH_uTACpO2jKkUYZRkLem01FHJi_iK0OywQgSkiX2vFHCzncyqd0kWfTPHDY_6Og" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a> dört önemli noktaya dikkat çekiliyor:Bunlar AK Parti kampanyalarına verilen maddi destekler, iktidara yakın medyanın güçlendirilmesi, yine hükümete bağlı ve yakın vakıflara maddi destek verilmesi, alt sınıfların istihdam edilmesi ve yardım kampanyaları düzenlemesi. Bu yolla, AK Parti hükümeti hem otoriter politikaları için finansal destek ve medya gücü elde ederken hem de sosyal yardımları devam ettirerek seçmen kitlesini konsolide etmeyi başarabiliyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1655363637482.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.54" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Berk Esen ile ilgili hikayeler