• Kültür ve Turizm Bakanlığı yıkım kararı aldı: İstanbul’da Bebek Camii’nden Boğaziçi Köprüsü’ne kadar uzanan Boğaz hattında 106 bina incelendi ve bu inceleme sonucunda 11 yapıda yıkım kararı alındı.<ul><li>İnceleme sürecinde 6 yapıda aykırılıkların giderilmesi için mal sahiplerine bildirimde bulunuldu.</li><li>Ayrıca, 28 yapı için yıkım kararı alınması işlemleri başlatıldı ve 4 yapı için yıkım kararı tebliğ edildi.</li><li>14 Temmuz itibarıyla alınan 116 kararın 49’unda yasa dışı uygulamalar nedeniyle suç duyurusunda bulunuldu.</li><li>Halihazırda 2 yapıda yıkım gerçekleştirildi, 5 yapıda ise mahkeme tarafından yürütmeyi durdurma kararı alındı.</li><li>İnceleme yapılan bölgeler arasında Bebek, Arnavutköy, Kuruçeşme ve Ortaköy semtleri yer alıyor.</li></ul>

Canlı Gündem

Mehmet Selahatin’in yazısından 1932’deki otomobil yarışını Milliyet gazetesi ile birlikte Turing Kulübü’nün organize ettiği anlaşılıyor. Gerçekten de 1930’lardan itibaren otomobil sporlarının Türküye’deki öncüsü Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu olur. İlk olarak 6 Kasım 1923’te <a fr-original-style="" href="https://www.turing.org.tr/turingin-tarihcesi/#:~:text=T%C3%BCrkiye%27nin%20turizm%20ve%20otomobil,Re%C5%9Fit%20Saffet%20Atabinen%20%C3%B6nc%C3%BCl%C3%BC%C4%9F%C3%BCnde%20kurulmu%C5%9Ftur" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Türkiye Seyyahi Cemiyeti”</a> adıyla ve Mustafa Kemal’in teşvikiyle kurulmuştu. Zaten kurucuları arasında pek çok milletvekili ve diplomat da yer alıyordu. Öncülüğü ise <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/782198" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Reşi Saffet (Atabinen)</a> yapmıştı. Avrupa’daki benzerleri örnek alınarak açılan bu kurum, ilerleyen yıllarda "Türkiye Turing Kulübü" (Touring Club Turc) ismini aldı ve 1930’da kamu yararına çalışan dernek statüsüne geçti.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1655195922267.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CQ_PyCJpDG2/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Turing Kulübü’nün ilk logosu</a>Turing, Cumhuriyet’in erken dönemlerinden itibaren ülkenin turizm, kültür-sanat ve spor alanında âdeta bir kamu kurumu gibi çalışarak pek çok ilke imza attı. Tanıtım afişleri, şehir rehberleri, karayolları haritası bu ilklerden bazılarıydı. İlk faaliyet yeri Voyvoda Caddesi (bugünkü Bankalar Caddesi) olan kulüp, 1950’lerde bir atalet devresi geçirdikten sonra 1965’te <a fr-original-style="" href="https://istanbultarihi.ist/212-turing" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Çelik Gülersoy</a>’un başkan olmasıyla yeniden toparlandı. Zaten asıl tanınması da bu dönemde oldu. 1937’de <a fr-original-style="" href="https://www.fia.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Otomobil Federasyonu</a>’na üye olduktan sonraki faaliyetlerini 1960’larda daha organize şekilde gerçekleştirmeye başladı ve bu dönemde ilk Avrupa Şampiyonası rallisini düzenledi.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1655196009725.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.37" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CRG-3CSJ8oJ/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Boğaziçi Köprüsü’nde yarış</a>1979’da İstanbul Belediye ile imzaladığı protokolle İstanbul’daki park ve köşklerin imarı ve işletilmesi hakkını elde edince İstanbul’un kültürü ve tarihi açısından oldukça önemli olan birçok yeri şehre kazandırdı. 1990’larda bu imtiyazını kaybetse de faaliyetlerine ve yayınlarına hâlâ devam ediyor.&nbsp;

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Turing

Muhakkak etrafınızdaki birileri İstanbul’dan bahsederken buranın artık “Eski İstanbul olmadığını” söylüyordur. İşin ilginç tarafı, bunun hangi uzunluktaki bir periyotla ilgili söylense de doğru çıkması. Çünkü İstanbul nefes alan bir şehir; fakat dinamik olmasının bir sonucu olarak nefesleri düzensiz. Son birkaç aydır da ayağınızın gitmeye alıştığı yerler somut bir yıkıma bağlı olmaksızın mekânlarını terk edebiliyor. Yani, şehrin çehresi dediğimiz demi, hızlanarak değişmeye devam ediyor. Bunu bir yıla bağlamak ne kadar doğru emin değilim fakat referans olarak bir zamana odaklanarak izah etmek mühim. Çünkü İstanbul gibi bir şehri planlarken veya planından bahsederken geçmişindeki dönüşümlere de selam vermek önemli. Örneğin, 1957-1960 yılları arasında açılan kimi yollar ve Boğaz Köprüsü’nün yapımı kimi bellek çalışmaları için bildiğinizden daha fazlası olabilir.&nbsp;&nbsp;İmar seferberliği sonucu açılan yollar: Adnan Menderes’in başbakanlık görevini sürdürürken açıkladığı “imar seferberliği”, planlanan caddeleriyle “şehre girişin” keyfini artırmayı amaçlıyordu. Kötü bir kasaba girişi olarak değerlendirilen yolların yapımı için yıkılacak yapıları envanter girişleriyle arşivleyecek Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu ise 1970’te kurulacaktı. Dolayısıyla, Millet Caddesi 1957’deki yıkımların sonucunda doğarken ucunun Beyazıt Meydanı’na çıkarılması için Şimkeşhane ve Hasan Paşa Hanı’nın yarısının yıkılıp yola katıldığı biliniyor. Fakat Karaköy’ü Tophane’ye bağlayan Kemeraltı Caddesi’nin açılması için yıkılan binalar hakkında pek bir şey bilinmiyor. Çünkü, 1850-1920 yılları arasında “Batı ülkelerindeki” mimari akımların etkisiyle inşa edilen binalar, envanter olarak fişlenemeden yıkılıyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-11T02:14:18.383Z.jpeg" alt="mimar sinan"><figcaption>Yine, Tophane-Beşiktaş arasındaki yol genişletilirken Mimar Sinan eseri hamam da tarihte hatırlanmayacak bir ayrıntıya dönüşüyor. Fındıklı Hamamı da aynı kaderi paylaşıyor.&nbsp; Kaynak: Dünya Bizim</figcaption></figure>Köprü yıkımları: Şehir plancısı İlhan Tekeli, <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDJkNmNiMDk1MmFiMDAwODZiYTFhMCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRhcmlodmFrZmkub3JnLnRyJTI1MkZraXRhcCUyNTJGaXN0YW5idWwtdmUtYW5rYXJhLWljaW4ta2VudC1pY2ktdWxhc2ltLXRhcmloaS15YXppbGFyaSUyNTJGODQ="">İstanbul ve Ankara için Kent İçi Ulaşım Tarihi Yazıları</a> kitabında Boğaziçi Köprüsü’nün yapımıyla ilgili şehrin sakinlerinin ikiye bölündüğünü ve siyasetin bir inşaatta ne kadar önemli olduğunun altının çizildiğini anlatıyor. Yapımına karar verilirken dört tane rapor hazırlatılan köprünün mezarlık, hazine, çeşme, su deposu gibi 163 taşınmaz varlığın kaldırılmasına sebep olduğu belirtiliyor. Fakat köprünün en mühim etkisinin, şehrin kentsel alanı genişletmesi ve dolayısıyla artan nüfus için kimi yapıların teker teker yıkılması olduğunun altı çiziliyor.&nbsp;Sadece konutlar için de değerlendirilmemesi gereken yıkımlar, farklı kentsel fonksiyonların inşasını da barındırıyor. Mimar Besim Çeçener’e <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDJkNmNiMDk1MmFiMDAwODZiYTFhMCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5uYWRpcmtpdGFwLmNvbSUyNTJGa2l0YXBhcmFfc29udWMucGhwJTI1M0ZrZWxpbWUlMjUzRCUyNTI1RERzdGFuYnVsJTI1MjUyN3VuJTI1MkJrJTI1MjVGQ2x0JTI1MjVGQ3IlMjUyQnZlJTI1MkJpbWFyJTI1MkJzb3J1bmxhciUyNTI1RkQ="">göre</a> 1987’ye kadar olan kimi yıkımlar beraber okunabiliyor. Eski bir sahil sarayı olan Boğaziçi Lisesi’nin yıktırılması, yapımıyla kentsel sit alanını bozan İstanbul Üniversitesi ek binası, Sultanahmet Meydanı’ndaki eski Adalet Sarayı’nın hizmete açılmasından sonra bulunduğu açıklanan Bizans İmparatorluğu kalıntıları da bunlara örnek olarak sayılabiliyor. Bütün bunlar paralel bir evrende nasıl bir İstanbul olduğu konusunda ise bir fikir vermeye yetmiyor. Ama bilirsek geleceğe dair bir umut vadediyor.

Aposto İstanbul

İstanbul dinamik bir şehir ve sıklıkla değişimle karşı karşıya kalıyor. Bu sefer eskilerden ders çıkarmak isteyenler için arşivlenemeyen yıkımların bize nasıl tesir ettiğini derliyoruz.

Şehrin yok olan yapılarının ardındaki imar seferberliği ve köprü

Kuşkusuz Mecidiyeköy. Ziyaretçilerinde dev bir hortumla temizleme isteği uyandıran meydan, bir tasarımın kurbanı olduğu için biz de gümbürtüye gidiyoruz gibi hissettiriyor. Büyükdere Caddesi'nin buralara uzanan kolu; metro, metrobüs duraklarının Nişantaşı ve Bomonti gibi ziyaretçisi bol alanlara ulaşım sağlamasıyla da semtin meydanı ve çevresinin 7/24 ayakta kalmasını sağlıyor. Fakat haberler iyi, semtin yenilenmesi için çalışmaların başlandığı belirtiliyor.&nbsp;Neden önemli? Mimarlıkta modernizmin savunucularından mimar Christian Norberg-Schulz, “meydanların şehirlerin en belirgin ve en göze çarpan unsuru olduğunu ileri sürerek, sınırlarının net bir şekilde belli olması sebebiyle de zihinde canlandırılmasının kolay olduğuna” vurgu yapar. Tarihte agoralarla başlayan mekân ihtiyacı, günümüzde meydanları oluşturuyor. Planlamanın işin içine girmesiyle estetik görünüm ihtiyacı geometrik şekillerle, bina cepheleriyle, heykel gibi kentsel donatılarla sağlanmaya başladı. Ama sadece bu da değil, kaliteli diyebileceğimiz bir meydanın ulaşılabilir, farklı işlevlere uygun, güvenli, insan ölçeğinde düşünülmüş, sürdürülebilir ve bütünlük içinde olması gerekiyor.&nbsp;Nasıl bu noktaya gelindi? İsmini Osmanlı İmparatorluğu padişahı Abdülmecid’den alan Mecidiyeköy, ilk olarak göçmenlere ev sahipliği yaptı. “Eskiden buralar hep dutluktu,” sözünün mekânsal karşılığı olan köyden hâllice alan, 1930’lara -hatta 1950’lere- selam bırakıyor. Hızlı kentleşme ve konut sorununa çözüm olması için iskân çalışmalarının artmasıyla bir dönüm noktası yaşıyor; üstüne 1970’lerde Boğaziçi Köprüsü'yle günümüzdeki keşmekeşine doğru yol alıyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-03-05T08:57:24.135Z.jpeg" alt="meydan"><figcaption>Tasarım, yeşil-beyaz bir hülya şimdilik. Kaynak: İBB</figcaption></figure><hr>Yeni plan: Şimdiye kadar paylaşılan görsellerde, geniş kütleler hâlinde farklı fonksiyonları meydana yayarak ziyaretçilerini kucakladığını -veya buna niyet ettiğini- söyleyebiliriz. Birkaç fazda gerçekleşecek projenin amaçlandığı gibi yaşayan bir meydan olup olmayacağı belli olmasa da şu ankinden daha kullanışlı ve eziyetten ziyadesiyle uzak bir mekânsal yaklaşıma sahip olduğu su götürmez bir gerçek.

Boğaziçi Köprüsü ile ilgili hikayeler