Angst

Özellikle yaz aylarına geçişle birlikte meteorolojik hava durumu dışında artık hissedilen sıcaklıkları da detaylı olarak bilmemiz ve ona göre hareket etmemiz gerekiyor.

Hava durumunu dinlediniz, şimdi sırada hissedilen sıcaklıklar var

Birleşmiş Milletler’in iklim kriziyle ilgili bilimsel değerlendirme birimi Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) <a fr-original-style="" href="https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">son değerlendirmeleri</a>ne göre, artık dünyanın ortalama sıcaklığının 2030’a kadar 1.5°C yükselmesinin önüne geçme fırsatımız kalmadı.Ancak bugünden itibaren harekete geçildiği takdirde, 2030’da söz konusu sıcaklık artışını 1.5°C’de sabit tutmak mümkün olabilir. Hükümetlerin mevcut politikalarının devam etmesi hâlinde ise küresel ısınmanın bu yüzyılın sonunda 3°C’yi bulması neredeyse kaçınılmaz.Özellikle enerji sektörünün tüm sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 80’inden sorumlu olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, bu sektördeki soruna kökten bir çözüm bulunmadığı takdirde iklim kriziyle mücadele hüsranla sonuçlanacak. Gelişmeler pek ümitvar değil.Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından açıklanan <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/methane-tracker" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2024 Küresel Metan Takipçisi Raporu</a>, fosil yakıt üretiminin 2023 yılında 120 milyon tona yakın metan emisyonuna yol açtığını ortaya koyuyor. Fosil yakıtlardan kaynaklanan metan emisyonlarının 2030 yılına kadar yüzde 75 oranında azaltılması için yaklaşık 170 milyar dolar harcama yapılması gerekiyor. Bu miktar da fosil yakıt endüstrisinin 2023 yılında elde ettiği gelirin yüzde 5’inden daha azına denk geliyor.Bir diğer araştırma ise küresel kaynama çağında olduğumuzu bir kez daha teyit ediyor. Bilim insanları, geride bıraktığımız Şubat ayının küresel ölçekte kaydedilen en sıcak şubat ayı olduğunu belirledi. Copernicus İklim Değişikliği Servisi <a fr-original-style="" href="https://climate.copernicus.eu/warmest-february-record-9th-consecutive-warmest-month" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verilerine</a> göre, küresel deniz yüzeyi sıcaklıkları&nbsp;da kaydedilen en yüksek seviyede.Veriler, Şubat ayı sıcaklıklarının 1850-1900 arasındaki sanayi öncesi dönem ortalamasına göre 1,77°C daha sıcak olduğunu, 1991-2020 seviyelerinin 0,81°C üzerinde olduğunu gösteriyor.Mart 2023 ile Şubat 2024 arasındaki 12 aylık dönem için küresel ortalama sıcaklık, sanayi öncesi dönem seviyelerinin 1,56 °C üzerinde; kaydedilen en yüksek seviyede. Bu, dünyayı geçici olarak 1,5 °C eşiğinin üzerine çıkarıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki çözüm nerede?</h2>Peki insanlar sorunu çözmekte zorlanırken, her geçen gün daha fazla sorunun çözümü için medet umduğumuz yapay zeka, iklim kriziyle ilgili de başvurabileceğimiz bir kaynak olabilir mi?&nbsp;Yapay zekanın insanlar nezdindeki çığır açıcı yanı, yüklü miktarda veriyi çok hızlı işleyebilmesi, bilgileri anlamlı veriler hâline getirebilmesi ve bu bilgiler arasında ilişki kurabilmesi.&nbsp;Diğer yandan, iklim kriziyle mücadelede teknolojik gelişmelerden ne kadar medet ummalıyız sorusu çok kritik. Ya da bir başka deyişle, teknolojik gelişmelerin iklim kriziyle ilgili atılacak adımlarda etkili olacağı ön kabulüyle teknolojiye kurtacı rolü biçilmesinin beraberinde edilgenliği de getirdiğinin ne kadar farkındayız?Çevreci gruplar, yapay zekanın iklim krizinin çözümüne yardımcı olacağı yönündeki iddiaların yanlış yönlendirildiğini düşünüyor. Teknolojinin muhtemelen enerji kullanımının artmasına yol açacağı ve iklim dezenformasyonunun yayılmasını hızlandıracağı konusunda da uyarıda bulunuyorlar.Burada devreye <a fr-original-style="" href="https://www.gartner.com/en/research/methodologies/gartner-hype-cycle" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gartner Hype Döngüsü (Gartner Hype Cycle)</a> giriyor.ABD’li araştırma ve bilgi teknolojisi şirketi Gartner tarafından geliştirilen döngü, gelişmekte olan teknolojilerin olgunluğa ulaşmasının beş aşamada grafiksel ve kavramsal bir sunum sağladığını iddia ediyor.Bu beş aşama; teknoloji tetiklenmesi, aşırı beklentilerin zirvesi, beklenmeyen çöküş, aydınlanma eğrisi ve verimlilik platosu olarak sıralanıyor.Şu anda yapay zeka teknolojisi hangi aşamada diye baktığımızda <a fr-original-style="" href="https://www.gartner.com/en/articles/what-s-new-in-artificial-intelligence-from-the-2023-gartner-hype-cycle" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ikinci aşama olan beklentilerin zirvesi</a>nde olduğunu görüyoruz.Son dönemde yapay zekanın deneyimlendiği biçimi öylesine heyecan verici seviyede ki olumsuz yönlerine dikkat çekmek ya da ne kadar enerji yoğun olduğunu söylemek giderek daha önemli hâle geliyor. Aksi hâlde önemli bir sorun, kamusal söylemde eksik kalıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Her alanda yapay zeka teknolojisinin kullanılması gezegene nasıl etki eder?</h2>Şunu sormamız gerekli: Her alanda yapay zeka teknolojisinin kullanılması gezegene nasıl etki eder?&nbsp;İklim kriziyle mücadelede fosil yakıtlardan vazgeçmenin kömür, petrol, gaz kullanmamanın, sorunun çözümü olduğunu biliyoruz ama yapay zeka ile gelecekte neler olabileceğini bilmiyoruz.Bilgisayarlar yoğun elektriğe ihtiyaç duyduğundan ve ısınan GPU’ların soğutulması gerektiğinden muazzam bir enerjiye ihtiyaç duyulacak. Bu da büyük ölçekte yeni karbon emisyonlarının atmosfere salınması anlamına geliyor. Bir yandan karbon nötr bir gelecekten bahsedilirken, büyüme potansiyeli yüksek bir endüstrinin gelişiyor olması çelişkiyi derinleştiriyor.2019 yılında yapılan bir çalışmaya göre, GPT-2 gibi erken dönem geniş dil modellerinin (LLM) eğitiminin karbon ayak izi 300 bin kg CO2 emisyonu olarak hesaplandı. Bu New York ile Pekin arasında 125 gidiş-dönüş uçak seferinin CO2 emisyonu seviyesine eşdeğer.OpenAI, geliştirdiği ChatGPT'yi bireylerin kullanımına ilk açtığında kısa sürede 100 milyon kullanıcıya ulaşarak en hızlı büyüyen uygulama oldu. Hızla yükselen bu uygulamanın yaratacağı karbon ayak izini aşağı yukarı tahmin edebiliyoruz. Microsoft’un dünyaya yayılmış 100’den fazla veri merkezi olduğu düşünüldüğünde işin vahameti de ortaya çıkıyor.Mesela Google, veri merkezleri için yılda ortalama 25 milyar litre su <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/google-water-use-soaring-ai-make-it-worse-data-centers-2023-7" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanıyor</a>. Veri merkezlerinin sağlıklı şekilde çalışabilmesi için aşırı miktarda su kullanılması gerekiyor. Google ve benzeri teknoloji devlerinin yapay zeka yarışı ile yeni veri merkezlerinin sayısının artması, bu şirketlerin su kullanımını da artırıyor.Climate Action Against Disinformation Coalition’ın (Dezenformasyona Karşı İklim Eylemi Koalisyonu) yakın zamanda açıkladığı bir <a fr-original-style="" href="https://foe.org/wp-content/uploads/2024/03/AI_Climate_Disinfo_v6_031224.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmaya</a> göre, yapay zeka sistemleri muazzam miktarda enerji ve suya ihtiyaç duyuyor ve tüketim hızla artıyor. Tahminler şimdiki kullanım miktarlarının 5-10 yıl içinde iki katına çıkacağını gösteriyor.Yapay zekanın elektrik talebinin artması, endüstriye ayak uydurmaya yardımcı olacak veri merkezlerinin iki katına çıkarılması, her ne kadar bu merkezlerin enerji verimliliğini artırmaya yönelik önlemler olsa da, emisyonlarda yüzde 80'lik bir artışa neden olacağı anlamına geliyor.Milyonlarca, hatta ileride belki milyarlarca sorgulama yapay zeka ile etkileşime girdiğinde neler olacak? ChatGPT’ye “Merhaba, nasılsın?” diye sorduğunuzda bu sorgu, uzaktaki bir veri merkezinde bir bilgi işlem sistemini tetikliyor. Bunların hepsinin bir karbon ayak izi var.Bu gelişmeler başka nahoş gelişmeleri de beraberinde getiriyor.Örneğin, ABD’de yapay zekanın artan enerji taleplerini karşılamak üzere kömürle çalışan enerji santrallerinin ömrününün uzatıldığına dair <a fr-original-style="" href="https://news.bloomberglaw.com/esg/ai-needs-so-much-power-that-old-coal-plants-are-sticking-around" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bazı gelişmeler</a> mevcut.Başka bir <a fr-original-style="" href="https://www.datacenterdynamics.com/en/news/ai-data-centers-could-use-more-electricity-than-the-netherlands-by-2027/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırma</a> ise, yapay zeka veri merkezlerinin 2027 yılına kadar Hollanda’nın kullandığından daha fazla elektrik kullanabileceğini söylüyor.Giderek yükselen bu enerji talebinin büyük bir kısmı yapay zeka operasyonlarının artan karmaşıklığından kaynaklanıyor. Kimi zaman, yapay zeka sorguları oluşturmak, normal bir çevrimiçi aramanın 10 katı kadar bilgi işlem gücü gerektirebiliyor. Mesela, OpenAI sistemi ChatGPT eğitiminin bir yıl boyunca ABD’de 120 hanenin kullandığı enerjiyi kullanabileceği iddia ediliyor.Bundan sonra şirketlerin enerji kullanımları konusunda tamamen şeffaf ve hesap verebilir olması çok önemli olacak. Diğer yandan, iklimle ilgili dezenformatif bilgilerin dolaşımını izleyen güvenlik önlemlerinin de olması gerekiyor.Geçen hafta Avrupa Parlamentosu, dünyada yapay zeka kullanımına ilişkin kurallar getiren ilk yasal düzenleme olan <a fr-original-style="" href="https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/regulatory-framework-ai" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Avrupa Yapay Zeka Yasası</a>’nı onayladı. Yasa; su, enerji, yargı, güvenlik, sağlık ve biyometri gibi yaşamsal öneme sahip alanları yönetmek için kullanılan yapay zeka sistemleri için de düzenlemeler içeriyor. Sağlık, güvenlik, temel haklar, çevre, demokrasi ve hukukun üstünlüğüne yönelik önemli potansiyel zararların önüne geçilmesi için bu alanlarda kullanılacak yapay zeka uygulamalarına ayrıntılı belgeler, net kullanıcı bilgileri, insan gözetimi gibi katı koşullar getiriliyor.Yasanın onaylanmasının hemen ardından Avrupa Komisyonu; Bing, Facebook, Google Search, Instagram, Snapchat, TikTok, Youtube ve X’ten bazı taleplerde bulundu. Komisyon, özetle bu platformların hizmetlerinde üretken yapay zeka ile bağlantılı riskleri nasıl azalttıkları hakkında daha fazla bilgi istedi.Üç başlıkta toplanan bu bilgiler, “hallucinations” olarak nitelendirilen yapay zeka sistemlerinin gerçekte varolmayan veya mevcut verilere dayanmayan “sallama” bilgiler, deep fake’lerin viral olarak yayılması ve seçmenleri yanıltabilecek hizmetlerin otomatikleştirilmiş manipülasyonu olarak sıralandı.

ChatGPT’ye “Merhaba, nasılsın?” diye sorduğunuzda bu sorgu, uzaktaki bir veri merkezinde bir bilgi işlem sistemini tetikliyor. Bunların hepsinin bir karbon ayak izi var. Yapay zeka veri merkezlerinin 2027 yılına kadar Hollanda’dan fazla elektrik kullanabileceği hesaplanıyor.

Yapay zeka kurtarıcımız mı olacak sonumuz mu?

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://public.wmo.int/en/media/news/world-had-%5C%E2%80%9Cone-of-three-warmest-julys-record" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2022 Temmuz Ayı en sıcak üç Temmuz ayından birisi oldu</a></h3>Copernicus İklim Değişikliği Servisi Temmuz 2022’ye ait <a fr-original-style="" href="https://climate.copernicus.eu/surface-air-temperature-july-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iklim verilerini yayımladı</a>. Buna göre:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel olarak 2022 Temmuz ayı, kayıtlara geçen en sıcak üç Temmuz ayından birisi oldu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel ortalamada sıcaklık 1991-2020 ortalamasına göre 0,4 daha sıcak kaydedilirken, Kuzey yarımkürede bulunan kara parçalarının büyük kısmında sıcaklıklar ortalamaların çok daha üstünde gerçekleşti.</li></ul><img alt="Map 
Description automatically generated with medium confidence" src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660893837283.png" width="550" height="260" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.08" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2022 Temmuz’u Avrupa için en sıcak altıncı Temmuz oldu. Öte yandan, sıcak hava dalgalarına bağlı olarak birçok bölgede yerel ve ulusal sıcaklık rekorları kaydedildi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İzlanda'dan, Hazar Denizi'ne kadar devam eden Baltık ülkeleri üzerinden batı ve orta İskandinavya boyunca ortalamanın altında sıcaklıklar baskın oldu. Sıcaklıklar Gürcistan’da ve Türkiye'nin çoğunda ortalamanın altında gerçekleşti.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660894040249.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.01" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h3><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s43247-022-00498-3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kuzey Kutbu, son 40 yılda küresel ortalamaya kıyasla neredeyse dört kat daha hızlı ısındı</a></h3>Son yıllarda, Kuzey Kutbu’nun dünyanın geri kalanına kıyasla çok daha hızlı ısındığı biliniyor. Bugüne kadar yapılan birçok sayıda araştırma, Kuzey Kutbu'nun dünya ortalamasına kıyasla 2-3 daha hızlı ısındığına işaret ediyor. Nature Communications Earth &amp; Environment adlı bilimsel dergide yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s43247-022-00498-3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni bir çalışma</a>, Kuzey Kutbundaki ısınmanın daha da fazla olduğunu gösterdi. Çalışmaya göre,&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1979’dan bu yana Arktika’da gerçekleşen ısınma dünya ortalamasının yaklaşık dört katı.</li></ul>Birçok kişi kutuplardaki ısınmanın kendisini etkilemeyeceğini düşünse de durum bunun tersi. Kuzey Kutbu'ndaki yoğun ısınma, avlanmak için deniz buzuna ihtiyaç duyan yerel toplulukları ve vahşi yaşamı derinden etkilemenin yanı sıra dünya çapında yankı uyandıracak. Erime konusunda bir devrilme noktasına yaklaştığı düşünülen Grönland buz tabakası, Dünya’daki suların yaklaşık altı metre yükselmesine yetecek kadar donmuş su içeriyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660894079464.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.67" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41558-022-01426-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İklim değişikliği yüzlerce hastalığı daha da kötüleştiriyor</a></h3>Nature bilimsel dergisinden yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41558-022-01426-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir çalışmada</a>, iklim değişikliğinin hastalıklara olan etkisi incelendi. Çalışmaya göre,&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcak hava dalgaları, kuraklıklar, sel ve fırtınalar hastalıkları daha şiddetli hale getiriyor, vaka sayısını artırıyor ve insanların hastalıklarla baş etme becerisini düşürüyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünya genelinde insanlığın karşı karşıya olduğu her on bulaşıcı hastalıktan altısı iklimsel tehlikelere bağlı olarak daha kötüleşti.</li></ul>İklimin hastalıkları şiddetlendirip yaygınlaştırmasının altında ise birçok farklı neden yatıyor. Örneğin,&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcaklık ve yağıştaki artışlar sivrisineklerin yaşam alanlarını genişletti ve dang humması ve sıtma salgınlarında artışa neden oldu.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklimsel tehditler bazı patojenleri daha öldürücü hale getiriyor ve bulaşıcılıklarını artırıyor. Yüksek sıcaklıklar Batı Nil virüsü taşıyan sivrisineklerin hayatta kalma ve ısırma oranlarını artırmış durumda.</li></ul>

Dünyahali

Neler oluyor?

Haberler

<a fr-original-style="" href="https://www.meb.gov.tr/cevre-egitimi-ve-iklim-degisikligi-dersinin-mufredati-tamamlandi/haber/25946/tr" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Müfredata Eklendi</a>Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilkokul ve ortaokullarda uygulanan Çevre Eğitimi dersinin adı “Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği” olarak değiştirildi..&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ders, 2022-2023 eğitim öğretim yılından itibaren ortaokul 6, 7 veya 8. sınıflarda, haftada 2 ders saati olmak üzere toplam 72 saat süreyle seçmeli ders olarak okutulacak.</li></ul>Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersinde; "insan ve doğa", "döngüsel doğa", "çevre sorunları", "küresel iklim değişikliği", "iklim değişikliği ve Türkiye", "sürdürülebilir kalkınma ve çevre dostu teknolojiler" olmak üzere 6 ünite yer alacak.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.meb.gov.tr/cevre-egitimi-ve-iklim-degisikligi-dersinin-mufredati-tamamlandi/haber/25946/tr" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bakanlığın sayfasında</a> ders ile ilgili aktarılana göre;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye'de iklim değişikliği, ulusal ve uluslararası çalışmalar, toplumsal farkındalık konularına da yer verilecek.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim değişikliğinin Türkiye'deki tarım ve hayvancılık faaliyetleri, biyoçeşitlilik, turizm ve ekonomi gibi alanlar üzerindeki etkileri tartışılacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ders sadece sınıf ortamında işlenmeyecek. Gezi ve gözlemlerle öğrencinin hem yaşadığı çevrenin farkına varması hem de çevre sorunlarını yakından görmesi sağlanacak.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/3/3/1651087691818.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İtalya klimaların sıcaklık ayarına 25 derece sınır koyuyor</a></h3>Küresel ısınmayla beraber, sıcak hava dalgalarının artmasının ve şiddetlenmesinin etkilerini şimdiden hissetmeye başlayan ülkelerden birisi İtalya. Yaz ayları yaklaşırken, enerji krizine karşı önlem olarak İtalya’da, ısıtma sistemlerinin termostatlarının ayarlanmasına yönelik yeni bir düzenleme <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2022/apr/20/operation-thermostat-italy-limits-air-conditioning-amid-energy-crisis-fears" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yapıldı</a>. Alınan yeni kararla;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gelecek aydan itibaren İtalya'daki okulların ve diğer kamu binalarının klimalarını yaz aylarında 25 derecenin altına ayarlamaları yasaklanacak.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kış aylarında ise 19 dereceden daha sıcak ayarlamalar engellenecek.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeni kurallar 1 Mayıs’tan itibaren geçerli olacak.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yapılacak denetimlerde kurallara uymadığı tespit edilen yerlere 500 ile 3 bin euro arasında değişen cezalar kesilebilecek.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/3/3/1651087770896.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h3><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://climate.copernicus.eu/esotc/2021" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2021 İklim Durum Raporu</a></h3>Copernicus İklim Değişikliği Servisi tarafından <a fr-original-style="" href="https://climate.copernicus.eu/esotc/2021" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2021 Avrupa İklim Durumu Raporu</a> yayımlandı. Raporda ele alınan bölge, Türkiye’nin önemli bir kısmını kapsıyor. Yeni rapora göre:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Avrupa'daki sıcaklıklar, hem yıllık hem de mevsimsel ortalamalar olarak artış eğilimleri gösteriyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir önceki yıla göre soğuk geçen 2021’de sıcaklıklar, 1990-2020 ortalamasının üstünde kaydedildi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ortalamanın 1 derece üzerinde sıcak geçen 2021 yaz ayı kayıtlara geçen en sıcak mevsim oldu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yıl boyunca, ortalamalara kıyasla en yüksek sıcaklıklar Karadeniz çevresinde, Güneydoğu Avrupa'da ve Batı Rusya'da gerçekleşti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Deniz sıcaklıkları ise en sıcak ilk sekiz yılın içinde kaydedildi. Baltık Denizi ve Akdeniz'in bazı kısımları olağanüstü sıcak geçti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Avrupa genelinde yaz aylarında yüksek düzeyde sıcaklık stresi olan gün sayısı artış gösteriyor. 2021 yazında, Güney Avrupa'da aşırı sıcak gün sayısı rekor seviyeye ulaştı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2021 yaz ayında ortalamanın üzerinde yangın tehlikesi koşulları gerçekleşti. Özellikle Ağustos ayında yoğun şekilde oluşan yangınlar sonucu yanan alanlarla 2021 sezonu son 30 yılın en şiddetli yangın sezonlarından birisi oldu.</li></ul>

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://public.wmo.int/en/media/news/world-health-day-calls-action-our-planet-our-health" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Bizim Gezegenimiz, Bizim Sağlığımız”</a></h3>7 Nisan Dünya Sağlık Günü’nde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), <a fr-original-style="" href="https://public.wmo.int/en/media/news/world-health-day-calls-action-our-planet-our-health" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Bizim Gezegenimiz, Bizim Sağlığımız”</a> kampanyası kapsamında sağlığın korunması ve iklim krizinin azaltılması için eylemin hızlandırılması yönünde çağrı yaptı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">DSÖ insanların yüzde 99'unun sağlıksız hava soluduğuna dikkat çekti. Bu durumun başlıca sebebi ise enerji üretimi için yaktığımız fosil yakıtlar; yani kömür, petrol, doğal gaz.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yaktığımız fosil yakıtlar, sebep olduğu küresel ısınmaya bağlı iklim krizi ile de sağlık üzerindeki riskleri çoğaltıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıcaklıkların artması ile beraber sivrisineklerle yayılan hastalıklar her zamankinden daha hızlı şekilde, daha büyük bir alana yayılıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aşırı hava olayları, biyolojik çeşitlilik kaybı, arazi bozulumu ve su kıtlığı insanların yaşadıkları yerleri terk etmelerine sebep oluyor ve sağlık durumlarını etkiliyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tahminlere göre, dünyada her yıl 13 milyondan fazla ölüm, önlenebilir çevresel nedenlerden kaynaklanıyor.&nbsp;</li></ul>DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus; “İklim krizi bir sağlık krizidir: Gezegenimizin ölmesine sebep olan sürdürülebilir olmayan seçimlerimiz insanları da öldürüyor” dedi. Dünya olarak fosil yakıtlara olan bağımlılığımızdan kurtulmamızı, refah odaklı ekonomilere ve toplumları yeniden tasarlamamamızı sağlayacak dönüştürücü çözümlere ihtiyacımız olduğunu belirtti.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://climate.copernicus.eu/sea-ice-cover-march-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mart 2022 Kutup Bölgeleri Deniz Buzu miktarları</a></h3><img alt="Graphical user interface, application

Description automatically generated" src="https://images.aposto.com/2022/3/3/1649877967036.png" width="550" height="321" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.68" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Copernicus İklim Değişikliği Servisi, 2022 Mart ayı için Kutup bölgelerindeki deniz buzu miktarlarına ait <a fr-original-style="" href="https://climate.copernicus.eu/sea-ice-cover-march-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verileri yayımladı</a>. Uydu görüntülerine dayanan ölçümlere göre;&nbsp;&nbsp;Antarktika deniz buzu Mart ayında;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3,2 milyon kilometrekarelik boyutu ile 1991-2020 ortalamasının yüzde 26 altında kaldı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">44 yılın en düşük ikinci düşük seviyesinde olarak kaydedildi. En düşük olduğu yıl 2017, en düşük üçüncü seviyede olduğu yıl ise 2019 yılıydı. Rekor sıcaklıklara benzer şekilde buz seviyesi rekorlarının son on yılda gerçekleşmiş olması küresel ısınmayı bir kez daha gözler önüne seriyor.</li></ul>Arktika&nbsp;deniz buzu ise;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mart ayında 14,7 milyon kilometrekare olarak 1991-2020 ortalamasının yüzde 3 altında ölçüldü. Bu miktar Mart ayında görülen sekizinci en düşük miktar.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mart ayı başlarında yıllık maksimum değerine ulaştıktan sonra yıllık düşüşüne başladı.</li></ul>

• Avrupa Birliği Copernicus İklim Değişikliği Servisi'nin verileri, 2021'in dünya genelinde kayıtlara geçen en sıcak beşinci yıl olduğunu gösterdi. Son yedi yıl birlikte değerlendirildiğinde, tarihe geçen en sıcak yedi yıl oldu.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/0/4/1642076014416.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.88" alt="Kuraklığı gösteren fotoğraf" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Periputus<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Verilere göre 2021'deki sıcak ve kurak hava koşulları Akdeniz'de yangın mevsimini uzattı. Türkiye de bundan en çok etkilenen ülkelerin başında geldi. Atmosferdeki karbondioksit ve metan gazı seviyeleri de artarak yeni rekor seviyelere ulaştı.</li></ul>

Copernicus İklim Değişikliği Servisi ile ilgili hikayeler