• <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2023/10/27/sirbistan-macaristan-sinirinda-gocmenlere-ates-acildi-3-olu-1-yarali" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sırbistan'ın Macaristan sınırı</a> yakınlarında göçmenlere ateş açılması sonucu 3 kişi hayatını kaybetti, 1 kişi ağır yaralandı. Son dönemde Sırbistan ile Avrupa Birliği üyesi Macaristan arasındaki sınır yakınlarında silahlı çatışma haberleri yaygınlaştı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi notu: Sırbistan-Macaristan sınır bölgesi, Türkiye'den Yunanistan ve Bulgaristan'a, oradan da Kuzey Makedonya, Sırbistan ya da Bosna'ya uzanan ve Batı Avrupa'ya doğru göçün Balkan kara yolu olarak adlandırılan güzergâh üzerinde yer alıyor.</li></ul>

Spektrum

Aposto Gündem

Yazan: Shlomo Ben-AmiPRİŞTİNE - On dokuzuncu yüzyıl İngiliz tarihçisi J.R. Seeley, İngiltere'nin imparatorluğunu "bir akıl yokluğu anında" edindiğini hafızalara kazınacak şekilde söyledi. Aynı şey Soğuk Savaş sonrası Avrupa Birliği için de söylenebilir. AB'nin Batı Avrupa merkezinin ötesine genişlemesi, bazı yönleriyle SSCB'nin çöküşünden sonra dikkat çekmeyen bir şekilde gerçekleşti. Ama şimdi yorgun düşüyor.Avrupa'nın sınırları liderlerinin zihninde her zaman esnek olmuştur. Charles de Gaulle'e göre Avrupa, Ural Dağları'na uzanarak Rusya'yı da kapsıyordu. 2018'de, Fransa'nın mevcut cumhurbaşkanı <a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org/columnist/emmanuel-macron" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emmanuel Macron</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/b9bc8caa-b026-11e8-99ca-68cf89602132" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tartışmalı&nbsp;</a>olsa da, daha incelikli bir tanım önerdi: Her çemberin farklı bir kimlik seviyesine işaret ettiği <a fr-original-style="" href="https://www.austriancenter.com/wp-content/uploads/2019/05/Vision_of_Visions_Final.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"eşmerkezli çevreler"</a> Avrupası. Bu, Doğu ve Güneydoğu Avrupa ülkelerine adeta haddini bildiren çifte standartlı bir Avrupa vizyonu.Macron'un fikri hiçbir zaman resmî AB politikası hâline gelmemiş olsa da, Avrupa'nın çevresini değersizleştiren kemikleşmiş bir zihinsel haritayı yansıtıyor. Şu anda AB'de yaygın olan dünya görüşüne göre, kenardakiler yalnızca merkezin onlara ihtiyacı olduğunda veya güvenliğine tehdit oluşturduğunda önemli.2020 AB-Batı Balkanlar zirvesinde, COVID-19 salgınının ilk dönemlerinde, Avrupa liderleri Doğu ve Güneydoğu Avrupa için büyük bir yardım paketini onayladı. Ayrı görüşmeler sonucunda Rusya ve Çin de bunu yaptı. Ancak AB; Arnavutluk, Karadağ, Kosova, Sırbistan, Kuzey Makedonya ve Bosna-Hersek'in bloğa katılımına da destek verdi. Dönemin Almanya Şansölyesi <a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org/columnist/angela-merkel" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Angela Merkel</a> hareketin <a fr-original-style="" href="https://www.euractiv.com/section/enlargement/news/merkel-labels-balkans-eu-accession-absolute-geostrategic-interest/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"mutlak bir jeostratejik çıkara"</a> karşılık verdiğini söyledi.Ancak Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü saldırı savaşı bile bu ülkeleri üyeliğe yaklaştıramadı. Haziran ayında AB'nin Ukrayna ve Moldova'ya aday statüsü vermesi, katılım müzakerelerinin durma noktasına geldiği Batı Balkanlar’daki liderler arasında hayal kırıklığına yol açtı.Peki Avrupa neden duraksıyor? 2022 AB-Batı Balkanlar zirvesinde, Avrupalı liderler AB üyeliğinin "güvenilir reformlara, adil ve titiz koşulsallığa ve kendi değerlerinin ilkesine dayanması" gerektiğinde <a fr-original-style="" href="https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/international-summit/2022/12/06/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ısrar ettiler</a>. Kısacası, bölgenin hazır olmadığını söylediler. Ama hepsi bu değil.Avrupa'nın tereddütünün altında Batı Balkanlar'da zayıf bir şekilde kurulmuş demokratik kurumlarla birleşen istikrarsızlığın yattığına şüphe yok. Bugün, Sırbistan ve Kosova, toprak ve kültürel meseleler konusunda anlaşmazlık içinde. Kosova hukukun üstünlüğünün uygulanması ve yolsuzlukla mücadelede ilerleme kaydederken, etnik azınlık olan Sırplar ile Arnavut çoğunluk arasındaki gerginlikler bölgeyi bölünmüş hâlde tutuyor. İspanya, Romanya, Yunanistan, Slovakya ve Kıbrıs (Güney) gibi çok sayıda AB üyesi Kosova'nın egemenliğini tanımıyor bile.Aynı şekilde, Makedonya da AB üyelerinin talepleriyle mücadele etti. 2019 yılında Yunanistan'ın baskısıyla adını Kuzey Makedonya olarak değiştirdi. Bulgaristan, haziran ayında Kuzey Makedonya'nın AB üyeliği konusundaki vetosunu kaldırmış olsa da, Makedoncanın resmî dil olarak <a fr-original-style="" href="https://www.lemonde.fr/en/international/article/2022/06/24/bulgarian-approves-lifting-veto-on-north-macedonia-joining-eu_5987878_4.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tanınmaması</a> konusunda ısrar ediyor.Ancak bu konuların hiçbiri AB üyeliğini engellememeli. Gerçek şu ki, Avrupa, özellikle de katıldıkları takdirde AB bütçesine katkıda bulunmayacak ülkeler söz konusu olduğunda, genişleme yorgunluğundan muzdarip.AB otoriterliğe karşı da temkinli. Slovenya'nın kendisi de AB eleştirilerinin hedefi olan dönemin başbakanı Janez Janša, "Sorun şu ki, AB kurumlarındaki konuların %90'ı stratejik genişleme hedefine adanmış değil. Konu, bazı üyelerin nasıl ihraç edileceği ve böylece AB'nin nasıl genişletilmeyeceği, ancak azaltılacağıdır" demişti.Janša bir bakıma haklıydı. AB liderlerinin Macaristan ve Polonya'da liberal olmayan hükümetlerle yüzleşmek için mücadele ettiği bir dönemde, otokratik Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić yönetiminde Sırbistan'ı kabul etmek muhtemelen yorucu olduğu kadar endişe verici de görünüyor. Aynı şekilde, AB liderleri Kremlin yanlılığına da karşı çıkıyorlar. Kremlin'in Ukrayna'yı işgalini başlatmasından bu yana, hem Vučić hem de Bosna-Hersek’teki Sırp federal tarafı Sırp Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı Milorad Dodik, AB'nin Rusya'ya karşı yaptırımlarını <a fr-original-style="" href="https://foreignpolicy.com/2022/10/07/bosnia-elections-milorad-dodik-putin-russia/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">desteklemeyi</a> <a fr-original-style="" href="https://foreignpolicy.com/2022/01/05/serbia-vucic-mladic-mural-lithium-china-russia-threat-europe/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">reddetti.</a>Sırp milliyetçileri uzun zamandır Rusya ile <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/oct/28/the-cult-of-putin-in-serbia-reflects-a-nation-that-has-still-not-dealt-with-its-past" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ittifak</a> hâlindeler. Ancak Rusya'nın Ukrayna'daki askerî gerilemeleri, bölgedeki desteğine mal oldu. Bugün, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, oradaki etkisinin sınırlarını anlıyor. Bu, tüm tahminlere rağmen, Rusya'nın, Bosna Savaşı'nı sona erdiren 1995 Dayton Anlaşması'nın uygulanmasını denetlemek üzere Bosna'da konuşlandırılan Avrupa askerî gücü EUFOR'un görev süresini uzatan BM Güvenlik Konseyi kararını veto etmemesiyle ortaya çıktı. Vučić ve Dodik <a fr-original-style="" href="https://sarajevotimes.com/will-russia-support-the-extension-of-the-eufor-mission/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">veto edilmemesini bile tavsiye etti.</a>Rusya, EUFOR'a alternatifin sağlam bir NATO olduğundan ve bunun sona ermesinin ittifak için bir Bosna misyonunu yeniden canlandırabileceğinden korkuyor. Avrupa'nın bu askeri varlığı ve Biden yönetiminin bölgeyle, <a fr-original-style="" href="http://www.hscentre.org/europe/return-us-involvement-western-balkans/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeniden ilişki kurma</a> niyeti göz önüne alındığında, AB liderleri muhtemelen Batı Balkanlar'ın katılımının beklemeye devam edebileceğini düşünüyor.Arnavutluk, Karadağ ve Kuzey Makedonya zaten NATO üyesi ve Bosna da katılmak istiyor. Bu da yorgun bir AB'nin Batı Balkan ülkelerinin adaylıklarını beklemede tutmasına izin veriyor. Macron'un eşmerkezli çevrelerden oluşan Avrupa'sı resmî AB politikası olmasa da kesinlikle öyle görünüyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Eski İsrail Dışişleri Bakanı Shlomo Ben-Ami, Toledo Uluslararası Barış Merkezi Başkan Yardımcısı ve&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://global.oup.com/academic/product/prophets-without-honor-9780190060473?cc=cz&lang=en&" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prophets Without Honor: The 2000 Camp David Summit and the End of the Two-State Solution (Oxford University Press, 2022)</a>&nbsp;kitabının yazarı.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Telif hakkı: Project Syndicate, 2022.<a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">www.project-syndicate.org</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Not: Bu makalede yer alan tüm görüşler yazarlara ait olup, Aposto'nun editoryal bakış açısını yansıtmamaktadır.

Arnavutluk, Karadağ ve Kuzey Makedonya zaten NATO üyesi ve Bosna da katılmak istiyor. Bu da yorgun bir AB'nin Batı Balkan ülkelerinin adaylıklarını beklemede tutmasına izin veriyor.

Avrupa’nın Genişlemekten Yorulmasının Bedeli  

<a fr-original-style="" href="https://www.international.ucla.edu/israel/person/2289" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Shlomo Ben-Ami</a>On dokuzuncu yüzyıl İngiliz tarihçisi J.R. Seeley, İngiltere'nin imparatorluğunu bir "akıl tutulması" sonucu elde ettiğini söylemiştir. Aynı şey Soğuk Savaş sonrası Avrupa Birliği için de söylenebilir. Bazı açılardan AB'nin Batı Avrupa merkezinin ötesine genişlemesi, SSCB'nin çöküşünden sonraki dikkat dağınıklığına denk geldi. Şimdi ise yorucu bir hâle geldi.Avrupa'nın sınırları, liderlerinin zihninde her zaman esnek olmuştur. Charles de Gaulle'e göre Avrupa, Rusya'yı Ural Dağları'na kadar kapsıyordu. Fransa'nın şimdiki Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 2018'de, tartışmalı da olsa daha incelikli bir tanım önerdi: her bir dairenin farklı bir kimlik düzeyini ifade ettiği "eşmerkezli dairelerden" oluşan bir Avrupa. Bu, Doğu ve Güneydoğu Avrupa ülkelerinin yerlerinin bildirildiği, iki tabakadan oluşan bir Avrupa vizyonudur.&nbsp;Macron'un fikri hiçbir zaman resmî AB politikası hâline gelmemiş olsa da Avrupa'nın periferini değersizleştiren yerleşik bir zihinsel haritayı yansıtmaktadır. Hâlihazırda AB'de hakim olan dünya görüşüne göre, dış çevreler sadece merkezin onlara ihtiyacı olduğunda veya güvenliğine tehdit oluşturduklarında önemlidir.2020 AB-Batı Balkanlar zirvesinde, Covid-19 salgınının ilk aşamalarında, Avrupalı liderler Doğu ve Güneydoğu Avrupa için büyük bir yardım paketini onayladı. Rusya ve Çin de ayrı müdahalelerde bulundu. Ancak AB aynı zamanda Arnavutluk, Karadağ, Kosova, Sırbistan, Kuzey Makedonya ve Bosna Hersek'in bloğa katılımına da destek verdi. Dönemin Almanya Başbakanı Angela Merkel bu hamlenin "mutlak bir jeostratejik çıkara" yanıt verdiğini söyledi.Ancak Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı işgal bile bu ülkeleri üyeliğe yaklaştırmadı. Haziran ayında AB'nin Ukrayna ve Moldova'ya adaylık statüsü vermesi, katılım müzakerelerinin durma noktasına geldiği Batı Balkanlar'daki liderler arasında hayal kırıklığı yarattı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki Avrupa neden oyalanıyor?</h2>2022 AB-Batı Balkanlar zirvesinde Avrupalı liderler AB üyeliğinin "inandırıcı reformlara, adil ve sıkı koşullara ve kendi liyakatleri ilkesine" dayanması gerektiğinde ısrar etti. Kısacası, bölgenin hazır olmadığını söylediler. Ancak tüm hikaye bundan ibaret değil.Avrupa'nın tereddütlerinin temelinde Batı Balkanlar'daki istikrarsızlığın ve zayıf demokratik kurumların yattığına şüphe yok. Bugün Sırbistan ve Kosova toprak ve kültür meseleleri yüzünden anlaşmazlık yaşıyor. Kosova hukukun üstünlüğünün uygulanması ve yolsuzlukla mücadelede ilerleme kaydetmiş olsa da, etnik Sırplar ve Arnavut çoğunluk arasındaki gerilimler bölgenin bölünmüş kalmasına neden oluyor. Bazı AB üyeleri (İspanya, Romanya, Yunanistan, Slovakya ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) Kosova'nın egemenliğini bile tanımıyor.Aynı şekilde Makedonya da AB üyelerinin talepleriyle mücadele etti. Yunanistan'ın baskısıyla 2019'da adını Kuzey Makedonya olarak değiştirdi. Bulgaristan Haziran ayında Kuzey Makedonya'nın AB üyeliği üzerindeki vetosunu kaldırmış olsa da Makedoncanın resmî dil olarak tanınmaması konusunda ısrar ediyor.Ancak bu sorunların hiçbiri AB üyeliğini engellememelidir. Gerçek şu ki Avrupa genişleme yorgunluğu yaşıyor, özellikle de katılmaları hâlinde AB bütçesine katkıda bulunmayacak ülkeler söz konusu olduğunda.AB ayrıca otoriterliğe karşı da temkinli. Kendisi de AB'nin eleştirilerine hedef olan Slovenya'nın o dönemki başbakanı Janez Janša, durumdan "Sorun şu ki AB kurumlarındaki konuların %90'ı genişlemenin stratejik hedefine adanmış değil. Konu, bazı üyelerin nasıl ihraç edileceği ve böylece AB'nin nasıl genişletileceği değil, nasıl küçültüleceğidir." şeklinde yakınıyordu.Janša bir anlamda haklıydı. AB liderlerinin Macaristan ve Polonya'daki liberal olmayan hükümetlerle mücadele ettiği bir dönemde, otokratik Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç yönetimindeki Sırbistan'ı kabul etmek muhtemelen yorucu olduğu kadar endişe verici de görünüyor. Aynı şekilde AB liderleri de Kremlin yanlısı duygulardan çekiniyor. Kremlin'in Ukrayna işgalini başlatmasından bu yana hem Vuçiç hem de Bosna Hersek'teki Sırp federal oluşumu Sırp Cumhuriyeti'nin başkanı Milorad Dodik, AB'nin Rusya'ya yönelik yaptırımlarını desteklemeyi reddetti.&nbsp;Sırp milliyetçileri uzun zamandır Rusya ile müttefik. Ancak Rusya'nın Ukrayna'daki askerî gerilemeleri bölgedeki desteğini kaybetmesine neden oldu. Bugün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bölgedeki nüfuzunun sınırlarının farkında. Bu durum, tüm tahminlerin aksine Rusya'nın, Bosna Savaşı'nı sona erdiren 1995 Dayton Anlaşması'nın uygulanmasını denetlemek üzere Bosna'da konuşlandırılan Avrupa askerî gücü EUFOR'un görev süresini uzatan BM Güvenlik Konseyi kararını veto etmemesiyle ortaya çıktı. Hatta Vuçiç ve Dodik vetoya karşı tavsiyelerde bulundu.&nbsp;Rusya, EUFOR'un alternatifinin güçlü bir NATO olmasından ve bunun sona ermesinin ittifak için Bosna misyonunu yeniden canlandırabileceğinden korkuyor. Avrupa'nın bu askerî varlığı ve Biden yönetiminin bölgeyle yeniden ilgilenme niyeti göz önüne alındığında, AB liderleri muhtemelen Batı Balkanların birliğe katılımının beklemeye devam edebileceğini düşünüyor.Arnavutluk, Karadağ ve Kuzey Makedonya zaten NATO üyesi ve Bosna da katılmak istiyor. Bu da yorgun bir AB'nin Batı Balkan ülkelerinin adaylıklarını bekletmesine izin veriyor. Macron'un "eşmerkezli dairelerden oluşan Avrupa"sı resmî AB politikası olmayabilir; ama kesinlikle öyle işliyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Eski İsrail Dışişleri Bakanı Shlomo Ben-Ami, Toledo Uluslararası Barış Merkezi Başkan Yardımcısıdır.©&nbsp;<a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=https://link.aposto.com/click?uri%3DaHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjM5MzQxOTYzYjVkODgwMDA2ZGEwMzQ2JnN1YnNjcmliZXI9NjEzNjQ3ZmMzOGU5ZTAwMDA2Yjc1MzM5Jm5ld3NsZXR0ZXI9NjMxNjQxY2E2YWRhZTUwMDA2MjliZGExJnB1Ymxpc2hlcj01ZWQzZWNkNmM1YTg2Y2NkMWUyNGNhNGEmc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmxpbmsuYXBvcy50byUyNTJGYyUyNTJGVnF1NFFERE1rbWhjJTI1M0ZjJTI1M0REc05fZC03NGh3QXdsQ2sxcEltaW8lMjUyNnN1YiUyNTNENjFkNWI2ZWE4Y2UzYWMwMDA2NDM0NmY3JTI1MjZzJTI1M0R3ZWImdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGbGluay5hcG9zLnRvJTI1MkZjJTI1MkZWcXU0UURETWttaGMlMjUzRmMlMjUzRERzTl9kLTc0aHdBd2xDazFwSW1pbyUyNTI2c3ViJTI1M0Q2MWQ1YjZlYThjZTNhYzAwMDY0MzQ2ZjclMjUyNnMlMjUzRHdlYiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZsaW5rLmFwb3MudG8lMjUyRmMlMjUyRlZxdTRRRERNa21oYyUyNTNGYyUyNTNERHNOX2QtNzRod0F3bENrMXBJbWlvJTI1MjZzdWIlMjUzRDYxZDViNmVhOGNlM2FjMDAwNjQzNDZmNyUyNTI2cyUyNTNEd2Vi&source=gmail&ust=1671457313866000&usg=AOvVaw2Rii8sDAJEcpVCYlLmZoKO" fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjM5MzQxOTYzYjVkODgwMDA2ZGEwMzQ2JnN1YnNjcmliZXI9NjEzNjQ3ZmMzOGU5ZTAwMDA2Yjc1MzM5Jm5ld3NsZXR0ZXI9NjMxNjQxY2E2YWRhZTUwMDA2MjliZGExJnB1Ymxpc2hlcj01ZWQzZWNkNmM1YTg2Y2NkMWUyNGNhNGEmc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmxpbmsuYXBvcy50byUyNTJGYyUyNTJGVnF1NFFERE1rbWhjJTI1M0ZjJTI1M0REc05fZC03NGh3QXdsQ2sxcEltaW8lMjUyNnN1YiUyNTNENjFkNWI2ZWE4Y2UzYWMwMDA2NDM0NmY3JTI1MjZzJTI1M0R3ZWImdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGbGluay5hcG9zLnRvJTI1MkZjJTI1MkZWcXU0UURETWttaGMlMjUzRmMlMjUzRERzTl9kLTc0aHdBd2xDazFwSW1pbyUyNTI2c3ViJTI1M0Q2MWQ1YjZlYThjZTNhYzAwMDY0MzQ2ZjclMjUyNnMlMjUzRHdlYiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZsaW5rLmFwb3MudG8lMjUyRmMlMjUyRlZxdTRRRERNa21oYyUyNTNGYyUyNTNERHNOX2QtNzRod0F3bENrMXBJbWlvJTI1MjZzdWIlMjUzRDYxZDViNmVhOGNlM2FjMDAwNjQzNDZmNyUyNTI2cyUyNTNEd2Vi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Project&nbsp;Syndicate</a>, 2022.

Avrupa’nın genişleme yorgunluğunun bedeli

Görünen o ki kral(içe) unvanı 16. yüzyıldan beri Türkçede bulunmaktadır. Sadece yabancı hükümdarlar için kullanıldığının altını çizelim. Hiçbir zaman Osmanlı padişahlarının veya daha eski Türk hükümdarlarının unvanları arasında kral(içe) yer almamıştır.Sondaki +içe ekine bir aşinalığımız vardır, imparatoriçe, tanrıça, çariçe, ve kraliçe gibi.Bu son ek, kraliçe kelimesinin kendisi gibi, bir Güney Slav dilinden geçmiştir Türkçeye. Bu Güney Slav dilinin Sırp-Hırvatça olması <a fr-original-style="" href="https://www.nisanyansozluk.com/kelime/kral" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">muhtemeldir</a>.Osmanlı Türkçesinde +içe eki, dişilleştirme eki olarak karşımıza çıksa da, kökeninde tam olarak böyle değildir. Sırp-Hırvatçada hatta Slav Anadilinde bile +iça +ица&nbsp;eki küçültme ekidir, Türkçe +cık/+cik gibi. Slav dillerinde +iça&nbsp;olan ek, Türkçe ses uyumunda göre uygun kelimelerde incelip +içe şeklini almıştır.Peki Sırp-Hırvatça král&nbsp;unvanı nereden gelmiştir? Bir özel isimden türemiştir desek inanır mısınız? M.S. 800-1806 yılları arasında Kıta Avrupası’nın merkezinde bulunan devletin, Kutsal Roma İmparatorluğu’nun ilk hükümdarı, “Pater Europae – Avrupa’nın Atası” gibi lakaplar ile de bilinen Frenk asıllı Şarlman’dır.Türkçede bilinen adıyla Şarlman, Fransızca&nbsp;aynı okunuşa sahip Charlemagne isminden gelmiştir. Latince Carolus Magnus yani “Yüce Karolus” olarak da yazılan isim, günümüz Almancasında Karl der Große&nbsp;“Yüce Karl” <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Charlemagne" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">anlamındadır</a>.Kıta Avrupası’nda, özellikle Batı Avrupa tarihyazımı açısından Şarlman öylesine büyük bir yere sahiptir ki, birçok Avrupa dilindeki hükümdar unvanı onun adından türemiştir:Çekçe král, Slovakça kráľ, Macarca király, Litvanca karalius, Letonca karalis, Rusça korol король, Makedonca kral крал, Bulgarca kral крал, Sırp-Hırvatça král краљ, ve tabii ki muhtemelen bu sonuncu üzerinden Türkçe kral.Karl özel isminin kökü Germen Anadili *karlaz, *karilaz “adam” biçimine kadar takip <a fr-original-style="" href="https://en.wiktionary.org/wiki/Karl#German" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">edilebilmiş</a>. Bu açıdan bir Alman için çocuğuna Karl adı vermek Türkçe Adem adı vermeye benziyor olabilir. Bir başka yabancı hükümdar unvanı olarak çar(içe) ve Türkiye ile bağlantısından <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/kayserili-sezar" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bahsetmiştik</a>. Bazı kaynaklarda “prenses, kraliçe” anlamlarına eşdeğer olarak verilen Türkçe Ece ismi ise, Eski Türkçe eçe “abla” kelimesinden türemiştir. Nişanyan nihai kökü çocuk dili <a fr-original-style="" href="https://www.nisanyansozluk.com/kelime/ece" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">olarak verir</a> ve Eski Türkçe eçi / eçü kökünün ata, ağa isimleri ile kökdeş olduğunu ileri sürer. Özellikle özel isimlerden türeyen kelimelerin hikayesi genellikle ilgi çekici oluyor. Açıkçası ben bu hikaye karşısında bakaKarldım ...<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kelime Köşesi'nden Ata LeblebiciInstagram'da <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/kelime_kosesi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">@kelime_kosesi</a>

Kelime Köşesi

Bu yaz sonunda ülkemizdekilere güzel bir haberimiz var:&nbsp;Bu yaz iklim krizinin şiddetini yeryüzünün diğer bölgeleri kadar yaşamadık.&nbsp;Bunun atmosferin yapısı ve meteorolojiden gelen sebepleri var, ama amacım sizleri bilimle boğmak değil. Merak edenler Azorlar Yüksek Basıncı ve La Nina arasındaki etkileşimi inceleyerek neden bu yazı pek de fena geçirmediğimizi bulabilirler. Ama esas amaç, fazlasıyla sıcak da olsa, az yağış alıyor da olsak, durumumuzun diğer bölgelerden çok daha iyi olduğunu anlatmak ve bu iyi durumun geçici olduğuna sizleri ikna etmek.Bu yazın ortasında&nbsp;Batı Avrupa&nbsp;daha önce benzeri pek de görülmemiş bir sıcak hava dalgası ile boğuşmak zorunda kaldı. Bu sıcak hava dalgası&nbsp;Portekiz, İspanya, Fransa ve İngiltere’de sıcaklık rekorlarının kırılmasının ardından&nbsp;Almanya’da da sıcaklığın daha önce pek de görülmemiş seviyelere yükselmesine neden oldu. Almanya ya da İngiltere’de görülen sıcaklıklar ülkemizde Antalya veya Adana’da görüldüğünde normal karşılanabilir ama ülkemizden oldukça kuzeyde bulunan bu yerlerin güney sahillerimizin sıcaklığına ulaşması orada yaşayanlar açısından dayanılması zor bir durum yarattı. Neyse ki 2003’te binlerce kişinin ölümüne yol açan sıcak hava dalgasından alınan dersler bu sefer daha şiddetli bir sıcak hava dalgası olmasına rağmen benzer bir hasara yol açmadı.Amerika Birleşik Devletleri de o sırada kuraklık sorunuyla boğuşuyordu. Birçok eyalete su sağlayan ve kıtanın orta kesimlerinden çıkıp Meksika’da Pasifik Okyanusu’na dökülen Kolorado Nehri’nin suları görülmemiş biçimde azalınca acil durum ilan edilmek zorunda kalındı. Teksas’ta ise hava sıcaklıklarının çok yükselmesinden dolayı serinlemek amacıyla klima kullanımı artınca elektrik sistemi yetersiz kaldı.Çin&nbsp;ise en az yetmiş gündür süren bir sıcak hava ve kuraklık alarmı içerisinde. Yangtze gibi hem tarım için önemli miktarda su sağlayan bir nehir neredeyse kurumaya başladı, hem de bu nehir üzerine yapılan hidroelektrik santrallerin de üretimleri ciddi biçimde azaldı. Dünya’nın çoğu yerinde kuraklık olması önemli bir sorundur ama bu kuraklık Çin ve Hindistan gibi yüksek nüfusa sahip iki ülkede görüldüğünde tarımda yaratacağı problemlerden dolayı çok daha büyük bir sorun haline gelir. Çin hala bu sıcak hava dalgası ve kuraklıkla baş etmeye çabalıyor.Sıcak hava dalgasının ardından azalan yağışlardan dolayı Avrupa’nın önemli nehirlerinin çoğu neredeyse akmaz oldu. Avrupa ve Çin’de bu nehirler aynı zamanda ticaret yolu olarak kullanıldığından sadece tarıma ve elektrik santrallerine sağlanan su miktarı düşmedi, aynı zamanda ülke içi ve ülkeler arası ticaret de bundan etkilendi.Bu iklim krizinin sadece bir yüzü, diğer yüzünü de&nbsp;Pakistan, Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda’da&nbsp;görebiliyoruz. Pakistan ve Hindistan’da bu sene normalin üzerinde gelen muson yağmurları nedeniyle oluşan can kaybı bini aştı. Avustralya ve Yeni Zelanda’da ise aşırı yağışlar nedeniyle seller görülmeye devam ediyor. Elbette, nüfus yoğunluğu çok fazla ve altyapısı daha zayıf olan Hindistan ve Pakistan’da bu yağışlar çok daha fazla can ve mal kaybına yol açıyor.Bu olaylar arasında sevinilecek bir nokta, şimdiye dek okyanuslarda çok fazla siklon görülmemesi. Atlantik’de kasırga ve Pasifik Okyanusu’nun batısında tayfun adını verdiğimiz bu dev fırtınalar normalde yaz aylarında okyanus kıyılarına kıyameti taşırdı. Ancak bu sene, en azından şimdiye kadar, ülkemizde olduğu gibi bu bölgelerde de şiddetli bir fırtınaya rastlanmadı.Kısacası, ülkemiz bu yazı nispeten sorunsuz atlatıyor gibi görünüyor, ama yeryüzünün her noktası bu yaz bizim kadar şanslı değil. Ama bu bizim gelecek yaz için şimdiden hazırlanmamamız anlamına gelmiyor çünkü bu yazı atlatmış olabiliriz, ancak gelecek yazlar emin olun bundan daha ciddi problemler getirecek bize. O nedenle gevşemeden iklim krizine uyum sağlamak için ülke olarak çabalarımızı hızlandırmalıyız çünkü iklim krizi de hızlanıyor. İnanmıyorsanız, İngiltere ve Çin’e sorabilirsiniz.

Dünyahali

İklim krizi hızlanıyor.

Dünya'nın Hali

Batı Avrupa'da son 20 yılın en büyük sel felaketi yaşandı. 180’den fazla kişi hayatını kaybetti, binlerce kişiden ise haber alınamıyor. Fransa, Belçika, Lüksemburg, Hollanda sular altında kaldı. Felaketten en çok Almanya’nın Rheinland-Pfalz, Kuzey Ren - Vestfalya ve Bavyera eyaletleri etkilendi.Aynı zamanda Avrupa Birliği’nin iklim değişikliğine karşı geniş kapsamlı bir paket açıklaması da küresel ısınma tartışmalarını yeniden alevlendirdi.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Almanya seçimleri</h2>Selin Almanya’yı seçimlere iki ay kala vurması ülkenin iç siyasetini de karıştırdı. Almanya Başbakanı Angela Merkel, afetzedelere maddi destek sağlayacaklarını açıklasa da vatandaşlar hükümetin kendilerini zamanında uyarmadığını söylüyor.Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ve Hristiyan Demokrat Birlik'in (CDU) eylül genel seçimlerindeki başbakan adayı ve Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin Başbakanı Armin Laschet ise iklim krizine işaret ederek acilen önlemler alınması gerektiğini vurguladı.&nbsp;Batı Avrupa’daki sel felaketinin AB iklim stratejileri üzerinde belirleyici etkiye sahip olması bekleniyor ancak paketin eleştirilen maddeleri de var.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Paketin ayrıntıları</h2>2030’a kadar sera gazı salımının 1990 seviyelerine göre %55 azaltılması hedefine dikkat çekmek için "Fit for 55’" (55'e Uygunluk) ismi verilen 13 maddelik paket, hem vatandaşların günlük hayatını hem de küresel şirketlerin işleyişlerini etkileyecek.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Otomobiller için emisyon sınırı:&nbsp;Petrol ve dizelle çalışan araçların satışına 2035'te son verilecek ve bunların yerini elektrikli otomobiller alacak. 2030’a kadar üç milyon kamuya açık şarj istasyonu kurulacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uçak yakıtlarına vergi:&nbsp;Çevreyi kirleten uçak yakıtlarından vergi alınacak. Düşük karbonlu yakıt kullananlar ise 10 yıl vergiden muaf olacak. Alternatif enerjilerin maliyet yüksekliği göz önüne alındığında, uçak biletlerinin pahalanması bekleniyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği de bu nedenle bu maddeye itiraz ederek "sürdürülebilir havacılık hedefine" ters düştüğünü açıkladı ve "cezalandırıcı vergiler" yerine sürdürülebilir yakıtların daha fazla desteklenmesi gerektiğini <a fr-original-style="" href="https://www.aerotime.aero/28380-iata-eu-climate-deal-ambitious-airlines-fuel-tax-proposal" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>. Ayrıca, Avrupa içi uçuşlarda olduğu gibi gemilerin de emisyon ticaretine dâhil edilmesi hedefleniyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Binaların yenilenmesi:&nbsp;Evlerin yalıtımı, ısınma ve soğuma sistemleri için enerji tasarrufu bakımından sorunlu binalar yenilenecek. Bu maddenin konutların doğal gaz faturalarında artışa sebep olacağı tartışılıyor. AB bu yüzden vatandaşlara maddi yardım sunulacağını açıkladı. Avrupa’da düşük gelirli hanelerin gelirlerinin büyük bir kısmını ısıtmaya harcadığı biliniyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji vergilerinin değişmesi:&nbsp;Doğal gaz, benzin ve petrolün fiyatı artarken elektriğin ucuzlaması hedefleniyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karbon sınır vergisi: Bu maddeye göre, karbon yoğunluğu yüksek olan, demir çelik, alüminyum, çimento gibi ürünlerin ithalatı için AB dışındaki imalatçılara daha fazla vergi uygulanacak. Uygulama, ihracatının %40’ından fazlasını AB ülkelerine gerçekleştiren Türkiye’yi de etkileyecek. Türkiye’deki şirketlerin AB standartlarına uyum için üretim yöntemlerini değiştirmesi gerekecek. Aksi durumda Türkiye AB’de pazar kaybedebilir. Türkiye’nin sera gazı emisyonları geçtiğimiz 30 yıl %130 arttı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca bu durum ABD, Rusya ve Çin ile olan ticaret dengesini sarsabilir. Avrupa Parlamentosu Ticaret Komitesi Başkanı Bernd Lange, Vaşington ile anlaşılamazsa ticaret savaşları çıkabileceğini ve AB’nin en önemli çabasının bu yönde olacağını söyledi. ABD ile Çin, dünyada en fazla miktarda karbon emisyonuna neden olan ilk iki ülke.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tepkiler</h2>AB ülkelerinin liderlerinin çoğu, paketin sosyal eşitsizlik yaratmasından endişe ediyor. Fransa, İspanya, İtalya, Macaristan, Letonya, İrlanda ve Bulgaristan, paketin vatandaşları ekonomik açıdan olumsuz etkileyebileceğine dair <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/883a676c-7370-4e42-9b3a-dcf7e898e7bd" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tereddütlü</a>. Reuters'a konuşan bir AB diplomatı ise paketin başarısının adil olmasına ve ekonomik dengeleri bozmamasına bağlı olduğunu belirtti.&nbsp;Paketin uygulanmasıyla oluşacak fiyat artışlarının Brüksel’de yaratacağı etkiyle daha düşük asgari ücrete sahip ülkelerde aynı olmayacağı aşikâr. AB’nin maddi yardımlarıyla bu farkın kapanıp kapanmayacağı ise merak konusu.&nbsp;Paketin 27 AB üyesi ülke tarafından istişare edilerek onaylanması gerekiyor. Bu sürecin 2 yıla yakın sürebileceği tahmin ediliyor. Yasalar başarılı olursa, karbon salımında 2019'da %24 seviyesine ulaşan AB, 2050'ye kadar iklim açısından nötr ilk dünya bölgesi olacak.

Batı Avrupa ile ilgili hikayeler