Yazıda geçen Fatih Merkez Pasta ve Birahanesi gibi bir mekâna yaptığımız araştırmalara rağmen rastlayamadık.Araştırma yaparken herhangi bir mekân ile ilgili bilgiye ulaşamamanın başlıca sebepleri şunlar: Bahsi geçen mekân gazetelere reklam ve ilan vermemiştir; o mekânda gazetelere konu olacak adli bir vaka gerçekleşmemiştir ya da 1 Kasım 1928 tarihli Harf İnkılabı sonrası Latin harfleriyle kaydı tutulacak bir olay yaşanmamıştır.Bu tip sonuçsuz aramalardan sonra başka sorulara odaklanmak gerekiyor. Mesela, “Hem pasta hem de bira sunan işletmeler bulunuyor muydu, neden?” güzel bir soru. Ya da 1920’ler ve 30’larda Fatih’teki alkollü mekanların sayısına ulaşmak mümkün mü? Belki merak edilmesi gereken, bir işletmenin birahane-pasta ruhsatına sahip olma sebebi ve Fatih’teki diğer işletmelerin sayısıdır. Bakalım.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1665413244009.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.58" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1929-12-05/5" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aralık 1929</a> tarihli bu haber, İstanbul’da içkili mekanların sayıca artmasına odaklanıyor. Her geçen gün yeni bir meyhanenin şartlara uygun olmadan açıldığını iddia eden habere göre, İstanbul'da Beyoğlu, Üsküdar, Adalar ve Boğaziçi dahil, içki ruhsatı olan 829 adet mekan var. Kalabalık ilçeler arasında içkili mekânın en az olduğu üç yer Aksaray, Eyüp ve Fatih. Fatih’te sadece 4 tane içkili mekân bulunuyor. Evet, “Hiç Fatih’te birahane yaşar mı?” sorusunun cevabını almış olduk.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki pasta-birahane ruhsatına ne demeli?&nbsp;</h3>Aynı haberde birahanelerin gece yarısına, pastanelerin ise saat 01.00’e kadar açık kalmasına izin verildiği yazılmış. Saat kuralı sebebiyle birahanelerin pasta ruhsatı da aldığını düşünebilir miyiz? Üstelik aynı habere göre, Fatih’teki birahaneler saat 22.00'ye kadar açık kalabiliyor. Belki de içki müşterilerinin bir süre daha mekânda takılabilmesi için küçük bir pastaya ve ruhsatına ihtiyaç duyulmuş.Pasta-birahane uygulamasının geçmişi, Milli Mücadele sırasında 14 Eylül 1920’de yürürlüğe giren Men-i Müskirat (içki yasağı) Kanunu’na dayanıyor olabilir. 9 Nisan 1924’te yasakların kalkmasına kadar geçen sürede birçok pastane, <a fr-original-style="" href="https://www.muharrembalci.com/kitaplika/304.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">içki servisine kahve fincanlarında</a> devam eder. &nbsp;Yani, bu dört yıl boyunca bir dükkânın tabelasında “pasta” yazıyorsa içeride büyük ihtimal içki satışı yapılıyordur.“Fatih Merkez Pasta ve Birahanesi” yazan tabelada “pasta”nın “birahane”den önce gelmesi güzel bir ipucu. Bu dükkânın da benzer süreci yaşadığını, pastacı olarak yasaklı içki satışı yaptığını, yasakların kalkmasından sonra birahane olarak hizmet verdiğini anlatıyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Muhabirin gözünden yasak içki</h3>Yasaklı döneme tekrar bakalım...Vatan gazetesi muhabirinin 10 Aralık 1923 tarihli haberindeki cümleler, yasak içki satışının kanıtlarını ortaya döküyor. Muhabirin sözleri diğer yanıyla da bir yasağı delmenin heyecanını ve gerginliğini taşıyor.Muhabir, Beyoğlu'nda konyaklı pasta sattığı söylenen bir pastaneye gider. Garsondan pasta ister. Ancak servis edilen pastada konyak yoktur. Mekândaki karanlık bir köşeye geçer ve garsonu çağırır.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ben pasta istedim, siz bana kuru pasta getirdiniz ricâ ederim bunu yapmayınız. (Burada azıcık gözümü kırparak) pasta istiyorum, pasta getiriniz.”&nbsp;</blockquote>Garson tekrar pasta getirir, pasta yine konyaksız çıkar. Garsonu bir kez daha çağırır ve bu sefer çay ister:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Her ikimiz de yekdîğerimizin gözleri içine baktık. Aramızda hiçbir kelime teâtî edilmedi. Fakat her ikimizde de Cûmhuriyyetin bir Kanûnu’nu ayaklar altına almakta olduğumuz hissi vardı. Ben âdetâ namûslu ve genç bir kıza fenâ bir teklîfte bulunuyormuş gibi elîm bir hissin altında eziliyordum. Ve ağzımı açmaktan korkuyordum. Nihâyet garson benden cesûr çıkarak dedik ki: - Çayınız sıcak mı olacak, soğuk mu? Bu arada kalbimin sızladığını hissettim. Fakat bütün cesâretimi toplayarak: - Soğuk dedim ve garson her şeyi anlamış bir adam tavrıyla yanımdan ayrılırken arkasından bağırdım: Sert olmalı… Kendi kendime diyordum ki: -Mademki serhôş olacağım tam olayım. Bir müddet sonra garson çaydanlığı ile süzgeciyle, şekeriyle sepet içinde her şey ile beraber bir çay getirdi ve masanın üzerine koyarak çıktı gitti. Ben derhâl çayı fincana döktüm ve büyük bir yudum içmeye çalıştım. Fakat yıldızlı olacak ki boğazımı fenâ halde yaktı. Birkaç yudum sonra başım ağırlaşmaya sonra da hafîfleşmeye ve gözümle gördüğüm her şey dönmeye başladı… Kaç para verdiğimi bilmiyorum. Ama iyice mikdârda evrâk-ı nakdiyye sayarak bu tedkîk ve müşâhadeye bir nihâyet verdim.”</blockquote>Alkollü bir şeyler içmenin, yedi düvele karşı savaşmış, bu savaştan galip çıkmış gencecik Türkiye Cumhuriyeti’ni, onun bir kanununu ayaklar altına alma hissi verdiği yıllar, zor yıllar…<img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1665413962459.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.26" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.muharrembalci.com/kitaplika/304.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1 Mayıs 1924 tarihli Zümrüd-i Anka gazetesinden, gazeteciler halay çekerek içki yasağının kaldırılmasını kutluyor</a>&nbsp;Özetle, içkili mekânlardaki kapanış saati dahil tüm kısıtlamalar ve mekâncının bunla mücadelesi yüz yıl öncesine dayanıyor. Zabıta denetlemesi sırasında 20 kadar müşterinin önüne sunulmayı bekleyen üç günlük pastalar, bugünlerde pek çözüm olmasa da kimi mekânlar saat 01.00’den sonra devam edebilmek için silent disco'ya geçiyor, müşterilerine kulaklık dağıtıyor.Smet verebilen Fatih’teki dükkân, yasakların kalkmasından sonra neden battı?on olarak başka bir soru gündeme geliyor: İçki yasakları boyunca hiz

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Fatih Merkez Pasta ve Birahanesi'nin hikâyesi... Bir dükkân neden hem pastacı hem de biracı olur? Bu konsept nasıl doğdu?

Bira bulamıyorlarsa pasta yesinler!

18 Ekim’de çıkacak sayımız için çok heyecanlıyız :) Bilin bakalım neden?<img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1665426308908.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.42" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.bitmezat.com/urun/5603298/tc-ic-isleri-bakanligi-istanbul-vilayeti-bisikletlere-mahsu-trafik-ruhsatnamesi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bisikletlere verilen bir trafik ruhsat belgesi</a>Eski sayılardan:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/616e7f45f88d4f0006d5c417" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Rakı yerine keskin şıra içen de var</a></li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/ey-okuyucular-burasi-muharebe-meydanidir-8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Harf İnkılabı hangi meslekleri, nasıl etkiledi?</a></li></ul>E-posta: <a fr-original-style="" href="mailto:istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.com</a>Instagram: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/istanbuldanasilegleniyorduk/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk?</a>

<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Harf İnkılabı hangi meslekleri, nasıl etkiledi?</h2>Harf İnkılabı (Devrimi) Cumhuriyet’in en çok tartışılan inkılaplarından birisi. Kimileri “bir gecede cahil kaldık” derken, kimileri de toplumun okuma yazma oranının artmış olmasında ve cehaletin yenilmesinde Harf İnkılabı’nın payından bahseder. Ve bu tartışmalar hala devam etmektedir. Biz burada Harf İnkılabı olmalıydı ya da yanlıştı gibi konuya kuramsal açıklamalar veya yorumlar getirmeyeceğiz. Pratikte, yani uygulamada 1 Kasım 1928 yılının hemen akabinde devrim sebebiyle hangi mesleklerin etkilendiğini ya da bitme noktasına geldiğini ele almak istiyoruz.&nbsp;Mehmet Selahattin yazısının sonunda, yeni harflerle çıkacak ilk nüsha için gazetede yapılacak toplantıdan bahsediyor. Yazarımız burada gazetenin tamamının Latin harfleriyle basılmasını kastediyor. Zira 1 Kasım’dan itibaren gazeteler eski ve yeni harflerle karışık olarak basılmaya zaten başlamıştı. Ancak tam geçiş 1 Aralık’ta olmuştu.<a fr-original-style="" href="http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11499/28578/10320390.pdf?sequence=1&isAllowed=y" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ziya Gökalp</a> Türkçülüğün Esasları isimli kitabında dil ve meslek arasındaki ilişkiye değinerek dilin bireyler tarafından usul ile yapılan bir şey olmadığını, dil kurallarının ve kelimelerin ancak kendiliklerinden değişebileceğini söyler. Ona göre bireyler dile ancak yeni terimler ve lafızlar -<a fr-original-style="" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/lafiz" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yani anlamsız ses ve ses grupları ya da harf ve harf grupları</a>- ekleyebilir. Ancak bu lafızlar ilgili meslek gruplarınca kabul edilirse kelime mahiyeti alır. Bu bilgiden aslında dil ile meslekler arasındaki ilişkiyi, mesleklerin dildeki önemini anlayabiliriz.Buradan yola çıkarsak Harf İnkılabı’ndan etkilenen mesleklerin başında gazeteciliğin geldiğini söyleyebiliriz. İlk etapta, 1 Kasım’da sonraki ilk günler, haftalar darmadağınık geçmiş olmalı. Zaman geçtikçe bu köklü değişikliğe uyum sağlama oranı tabii ki artmıştı.&nbsp;Topluma yön verme gücü bulunan, gündelik hayatın ve siyasetin ayrılmaz bir parçası olan basının ilk zamanlarda yaşadığı zorluklar muazzam olsa gerek. Gazetecilik denince akla şüphesiz muhabirler, köşe yazarları, matbaacılar gibi pek çok meslek geliyor. Bu meslekler, teknik ayağını üstlenenler hariç, çok hızlı bir şekilde bu sürece uyum sağlamak zorunda olmalarının yanı sıra toplumu bu yeniliğe alıştırma ve bu inkılabı kabul ettirme misyonları da taşıyordu. Gazeteciler meslek icabı bu inkılaba hızlıca uyum sağlamaya çalışsalar da yine meslek icabı acele not aldıkları için kişisel hayatlarında pek çok kişi gibi <a fr-original-style="" href="https://www.researchgate.net/publication/335988821_Harf_Inkilabi_Ekseninde_Turk_Aydininin_Arap_Harflerine_ve_Hat_Sanatina_Bakisi_Turkish_Intellectuals%27_Viewpoint_of_Arabic_Letters_and_Calligraphy_Art_in_the_Context_of_Alphabet_Reform" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eski yazıyı kullanmaya</a> devam etmişler.Harf İnkılabı’ndan en çok etkilenen meslekleri düşünürken nedense öğretmenlik aklımıza en son geldi. Halbuki bu süreçte en önemli görev onlara düşmüştü. Yeni harflerle okuma yazmayı hızlıca öğrenip Millet Mektepleri vasıtasıyla halka öğretmek zorundaydılar. Yurdun dört bir yanında açılan okuma yazma kurslarında adeta bir nefer gibi çalıştılar. Bu yüzden de ilk sırada belki de bu mesleği saymak gerekiyor.&nbsp;Tabelacılar ise bu değişimden olumlu etkilenmiştir. Çünkü hemen olmasa da illa ki her dükkanın yeni harfli tabelalara ihtiyacı olacaktı. Hemen yeni harfler öğrenilmeliydi. Yakında tabela ihtiyacı olan bir sürü müşteri gelecekti. İşte o zaman gece gündüz demeden eller harıl harıl çalışmaya başlayacaktı.<img src="https://images.aposto.com/2021/11/1/1638824275067.png" width="550" height="590" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.93" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <a fr-original-style="" href="https://arkaguverte.com/gundem/yeni-harfler-geliyor-tabelalar-degisiyor-14434" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yukarıda yeni harflerle, aşağıda eski harflerle “Yeni Mektepliler Pazarı” yazılı bir dükkan</a>Tabelacıların elleri işlerken hattatların elleri ise durmuştu. Bir zanaat ve sanat olan <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/k24/yazi/kultur-bakanligi-en-ihmalkar-kurum,93" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hattatlık</a> yeni harflerin kabulü ile bitme noktasına geldi. Harf Devrimi’nden etkilenerek hattatlarla aynı kaderi paylaşan meslekler arasında Babıâli’nin küçük esnaflarından dizgiciler, arzuhalciler, mühürcüler, klişeciler ve düzeltmenler de vardı. Bu meslekleri yapanlardan bazıları yeni sisteme uyum sağlayabilmişken bazıları da başka işler yapmak zorunda kaldı.&nbsp;Sahaflar ise geçimini eski yazılı kitaplardan sağladığı için yeni harfler onlara bir darbe oldu. Arap harfli eser bulundurmak ve ticaretini yapmak yasaklanınca <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/337088" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul kitapçıları</a> zarara uğradı. Yeni harflerin öğretilmesi için pek çok kitap basıldıysa da bundan daha çok Devlet Matbaası kâr etti.

Harf İnkılabı ile ilgili hikayeler