<h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2025/1/4/1739457803554.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.54" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h1><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Cezasızlıklar ülkesinde çocuk yetiştirmek</h1>Çocukların okulda bir fanusun içinde olduğuna, steril ortamda öğrendiğine dair bir yanılgımız var. Okulda çocuklara kararlarının sonuçlarını değerlendirme, hatalarından ders çıkarma, işbirliği yapma ve toplumsal değerleri koruma gibi beceriler kazandırarak, sorumluluk ahlakı teşvik edilebilir elbette. Ancak bu beceriler aileyle, toplumla tamamlanan bir değerler bütünü oluşturmuyorsa hakiki bir zemine oturamaz.Yazı: Ayşe Alan“Sorumluluk özgür bir insanın en temel erdemidir.” Jean Paul SartreBolu yangınında 79 canımızı kaybettik, bunların 36’sı çocuk. Çocuklarımız, günlerce yangına ve sonrasındaki “kim sorumlu” kavgalarına tanık oldu. Çocuklarımız, Narin cinayetine aylarca susan koca bir köye, 6 Şubat depremlerine ve bu büyük yıkımın sorumlularından hesap sorulmadığına, kadın cinayetlerinin işleyenlerin yanına kaldığına, yolsuzlukların takipsiz, dolandırıcılıkların cezasız kaldığına tanık oldular.Son yirmi yılın Türkiye’sini birkaç kavramla özetlemek zorunda olsam biri kesinlikle cezasızlık olurdu. Uzunca bir süredir en çok duyduğumuz şeylerden biri “Sorumlular hesap versin”&nbsp;cümlesi. Geçmişte örgütlü kalabalıkların pankartlarında rastladığımız bu cümleyi artık sıklıkla sosyal medyada görüyoruz. Evet, burası bir cezasızlıklar ülkesi. Şairin “Yok başka bir cehennem, yaşıyorsunuz işte”&nbsp;dediği yerdeyiz.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#090909" color="#fefefe" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#090909 !important;color:#fafbfc !important" href="https://aposto.com/s/cezasizliklar-ulkesinde-cocuk-yetistirmek?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(9, 9, 9) !important; color: rgb(250, 251, 252) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Spektrum

“Sorumluluk özgür bir insanın en temel erdemidir.” Jean Paul SartreBolu yangınında 79 canımızı kaybettik, bunların 36’sı çocuk. Çocuklarımız, günlerce yangına ve sonrasındaki “kim sorumlu” kavgalarına tanık oldu. Çocuklarımız, Narin cinayetine aylarca susan koca bir köye, 6 Şubat depremlerine ve bu büyük yıkımın sorumlularından hesap sorulmadığına, kadın cinayetlerinin işleyenlerin yanına kaldığına, yolsuzlukların takipsiz, dolandırıcılıkların cezasız kaldığına tanık oldular.Son yirmi yılın Türkiye’sini birkaç kavramla özetlemek zorunda olsam biri kesinlikle cezasızlık olurdu. Uzunca bir süredir en çok duyduğumuz şeylerden biri “Sorumlular hesap versin”&nbsp;cümlesi. Geçmişte örgütlü kalabalıkların pankartlarında rastladığımız bu cümleyi artık sıklıkla sosyal medyada görüyoruz. Evet, burası bir cezasızlıklar ülkesi. Şairin “Yok başka bir cehennem, yaşıyorsunuz işte”&nbsp;dediği yerdeyiz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hayat, hayat bilgisi dersinin tam tersini söylüyor</h2>Bugün geldiğimiz noktada, neredeyse içtiğimiz suya, yediğimiz yemeğe, soluduğumuz havaya karışmış bir cezasızlık kültürüyle karşı karşıyayız. İlk bakışta sadece hukukla ilgiliymiş gibi görünse de cezasızlık, yalnızca adalet sisteminin değil, toplumun etik değerlerinin de çöküşünü de ifade eder. Bu kavramı sadece hukuki bir mesele olarak değil, kolektif ahlak anlayışını ve toplumun özgüvenini derinden etkileyen bir sorun olarak kavramalıyız.&nbsp;Cezasızlık, bireysel düzeyde “Nasıl olsa başıma bir şey gelmez” düşüncesini tetikler ve besler. Depremler, yangınlar, seller, katliamlar, suikastlar, tecavüzler ve tacizler evreninde sorumluların görünmez olduğu ya da boşlukta kaybolduğu kocaman bir kara delikte yaşıyor gibiyiz. Hukukun işlemediği ve siyasi kararların bizzat kendisinin cezasızlığı körüklediği bu ortamın, bu hukuk ve ahlak aşınmasının çocuklarımız üzerindeki etkilerine karşı ise neredeyse “körlük” içindeyiz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Cezasızlık ve sorumsuzluk birbirini besler</h2>Böyle bir iklimde çocuklarımızı özgür, eşit, adil ve etik değerlerle donanmış bireyler olarak yetiştirmek oldukça zor. Çünkü sorumluluk sadece hukuki bir kavram değil, bir etik değerdir. Toplumları birarada tutan bağlardan biri, belki de en önemlisidir. Cezasızlığın hüküm sürdüğü bir toplumda sorumluluk değeri de silikleşir. Çocuklar tanık oldukları hesap vermezlik, haksızlık ve liyakatsızlık örnekleriyle büyürse bu onların ahlaki pusulasını doğrudan etkiler. Adaletsiz bir düzende büyüyen bir çocuğun, “Neden sorumluluk alayım?” ya da “Doğruyu yapmanın bir anlamı var mı?” “tavrında” olması kaçınılmazdır.Esasen çocukların zihinlerini özgürleştiren bir eylem olarak bu ve benzeri soruların peşinden koşması gerekir. Ancak cevapların peşinde koşarken alet çantasındaki referans noktalarının çok büyük etkisi vardır.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eğitim sistemimiz içinde sorumluluk kavramı</h2>Peki nedir sorumluluk? Eğitim sistemimiz içinde sorumluluk kavramının nasıl bir ağırlığı var? Çocuklarımıza sorumlu oldukları konulardan sınava girmek, sorumlu oldukları saatte okulda olmak, derse girmek, teneffüse çıkmak, iyi notlar almak ve benzerlerinden öte bir değer olarak “sorumlu olmayı” öğretebiliyor muyuz?Okullarda çocuklarımız çoğunlukla bir nevi “tüketici olarak” yaşıyor. Öğrenme mekanlarının, spor ve oyun alanlarının, kullandıkları eğitim ekipmanının ve hatta kişisel eşyalarının dahi sorumluluklarını başkaları üstleniyor. Kullanan atan, kirleten bırakan, giysilerini sağda solda unutan, öğretmenlerine ve diğer eğitim personelini kendisine hizmet etmeye atanmış kişiler olarak gören çocuklar yetiştiriyoruz.Çocukların okulda bir fanusun içinde olduğuna, steril ortamda öğrendiğine, deneyimlediğine dair bir yanılgımız var. Okulda çocuklara kararlarının sonuçlarını değerlendirme, hatalarından ders çıkarma, işbirliği yapma ve toplumsal değerleri koruma gibi beceriler kazandırarak, sorumluluk ahlakı teşvik edilebilir elbette. Ancak bu beceriler aileyle, toplumla tamamlanan bir değerler bütünü oluşturmuyorsa hakiki bir zemine oturamaz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ev içinde sorumluluk kavramı ve ebeveynler</h2>Diğer yandan, biliyoruz ki bir çocuğa sorumluluk almayı öğretmenin en etkili yolu, ona sorumluluk alan yetişkin örnekleri göstermektir. Oysa bugün ebeveynlerin çoğu çocuklarına karşı “Senin yerine sorumluluk alırım”&nbsp;ya da “Davranışlarından sen sorumlu değilsin” tavrı içinde. Bunu en çok çocuğun ve velilerin okul/öğrenme ile ilişkisinde deneyimliyoruz.Bugünün ebeveyni çocuğa evde yaşına uygun sorumlulukları vermekte zorlanıyor. Bu yüzden çocuklar okula çok temel becerilerden yoksun başlayabiliyorlar. Ebeveynlerin çocuğun öğrenmesinin sorumluluğunu her geçen gün daha fazla üstlendiği bir dönemde yaşıyoruz.Bu kavrayışın çocukların okuldaki sosyal duygusal gelişimlerini de etkilediği açık. Okul tarafından hatalı davranışlarını düzeltme adına verilen geri bildirimlerin de ebeveyn tarafında pek karşılık bulmadığını da görüyoruz. Çocuğun kendi öğrenmesinden sorumlu olmasının bizzat ebeveyn tarafından engellenmesi neredeyse bir norm hâline geldi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sorumluluk ve toplumsal karşılıkları</h2>Burada merceği büyütelim. Bir toplumda sorumluluk ahlakı yaygın değilse bireyler de eylemlerinin sonuçlarına karşı duyarsızlaşır. Çevreye, kamu kaynaklarına, insanlara ve diğer canlılara zarar vermenin karşısında, tüm kurumlarıyla bir hukuk devleti durmuyorsa adalet, güven ve liyakat gibi değerler zayıflar.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Siyasi liderler kararlarının sonucunu üstlenmezse, liyakatsızlık norm olmuşsa, kamu görevlileri yaptıklarının sonuçlarına katlanmak zorunda kalmıyorsa toplumsal çürüme büyür. Hesap vermeden hesap sorabilenlerin dünyasında adalet de olmaz, eşitlik de.</li></ul>Aslında sorumluluk ahlakı, tıpkı adalet, eşitlik ve dayanışma gibi, toplumsal birliğimizi yeniden inşa etme aracı olarak tutunulacak en önemli dallardan biri. Oysa diğerlerinde olduğu gibi burada da tıkanıyoruz.&nbsp;Bu yüzden her geçen yıl çok daha güçsüz çocuklar yetiştiriyoruz. Bunca psikolojik sağlamlık mesajları boşuna değil. Çocukların kendini ve çevresini daha iyi bir yer hâline getirme gücünü ellerinden alıyor bunu da çocuklara “özgüven verme” etiketiyle yapıyoruz. Böyle yapmanın daha iyi bir gelecek umudunu da elimizden aldığının farkında değiliz.Böylece ebeveynler bir yandan, toplum bir yandan çocukların haksızlıklar karşısında ses çıkar(a)mayan, adaletsizliklerin engellenebileceğine inancı olmayan, yaptıklarının sorumluluğunu al(a)mayan, özgüveni zayıf, pasif ve eleştirel olmayan bireyler olarak yetişmesine yol açıyor.Bana sorarsanız geldiğimiz noktada çocuklara kendi değerlerine sahip çıkmayı öğretmek, insan onurunu savunmanın ve tüm bu çürümüşlüğe karşı ayakta kalmanın, hayata tutunmanın bir yoludur.Yaşadığımız bu toplumda birer özne olabilecek çocuklar yetiştirmek hakiki bir direniştir.

Çocukların okulda bir fanusun içinde olduğuna, steril ortamda öğrendiğine dair bir yanılgımız var. Okulda çocuklara kararlarının sonuçlarını değerlendirme, hatalarından ders çıkarma, işbirliği yapma ve toplumsal değerleri koruma gibi beceriler kazandırarak, sorumluluk ahlakı teşvik edilebilir elbette. Ancak bu beceriler aileyle, toplumla tamamlanan bir değerler bütünü oluşturmuyorsa hakiki bir zemine oturamaz.

Cezasızlıklar ülkesinde çocuk yetiştirmek

Varoluşun anlamı üzerine düşünen pek çok filozof her şeyi başlatan bu basit kaygının yaşamı anlamlandırarak kendi-bilincini kazanmanın en önemli adımı olduğunu söyler. Kendini âdeta "dünyaya fırlatılmış" olarak bulan insanın bu absürt durumda yapabileceği iki şey vardır: Ya karamsar bir tavırla yaşamı çekilmesi gereken bir dert gibi görürsün ya da yaşamı talep etmediğin bir oyunun bileti gibi görerek oynamaya mahkum edildiğin bu oyunu kendin için anlamlı hale getirirsin. Bu Nietzsche'nin aktif ve pasif nihilizm ayrımını anımsatır; tanrının ölümünden sonra boşunalığın hâkimiyet sürdüğü küskün varoluşa karşı bir sanatçı gibi anlam ve değer yaratıcısı olmak... Sonlu zamana sahip olduğumuz düşünüldüğünde bence ikincisi çok daha makul bir yol. 2500 yıl önce <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=-Kf05DM6Z74&t=113s" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Stoacıların&nbsp;</a>da söylediği gibi, "Gücümüz dahilinde olana odaklanmalı!"&nbsp;Benzer bir şekilde, varoluşçu terapinin kurucularından sayılan Victor Frankl,&nbsp;"İnsanın Anlam Arayışı" adlı kitabında İkinci Dünya Savaşı sırasında toplama kampındaki mahkûmların deneyimlerini aktararak bireylerin elinden her şeyleri alınsa bile takınacakları tutumu seçme özgürlüğünün ellerinden alınamayacağını söyler. Varlığımız ya da hangi şartlarda varolacağımız üzerinde tam bir kontrolümüz olmasa da mevcut durumda nasıl davranacağımızı kendimiz belirleyebiliriz.<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:01:13.348Z_sm.jpeg" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Bu durum Antik Yunan mitolojisinde yer alan <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=q4pDUxth5fQ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sisifos’un hikayesini&nbsp;</a>anımsatır. Tanrıların buyruklarına karşı geldiği için lanetlenen Sisifos, bir kayayı dağın tepesine kadar yuvarlayarak çıkarmakla cezalandırılmıştır. Binbir güçlükle kayayı dağın tam zirvesine çıkardığında kaya yeniden aşağı düşer. Sisifos bu sonsuz döngüye hapsolmuştur.<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:02:09.151Z_sm.jpeg" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Günümüzde bu mit, insanın mahkum edildiği sonlu yaşamındaki bitmek bilmeyen işlerini anlatan bir metafor haline gelmiştir. Varoluşçu düşünür Albert Camus'a göre Sisifos, bu durumu çile gibi görmek yerine benimseyerek cezayı işlevsiz kılar. Çünkü her ne kadar tanrılar cezayı belirlemiş olsa da Sisifos'un bu duruma karşı nasıl bir tavır takınacağını belirleyemezler. Bu yüzden Camus'a göre Sisifos'u mutlu düşünmek gerekir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:28:59.785Z_sm.jpeg" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Bu durumu varoluşçu felsefenin diğer bir öncüsü Jean Paul Sartre, şu sözüyle özetler: &nbsp;“İnsan, seçimleridir.” &nbsp;Bu açıdan yaşamımız boyunca hali hazırda var olan özümüzü keşfetmeyiz aslında, nitekim eylemlerimizin ötesinde kalan sabit bir kendilik-özü yoktur. Aksine, seçimlerimizle kendi kendimizi anbean yaratmaktayız. Dünyadaki diğer varlıklardan farklı olarak insan önce var olup, sonra kendi özünü yaratan tek varlıktır. Bu noktada Sartre, Varlık ve Hiçlik adlı kanonik yapıtında;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendinde Varlık (Nesne Varlığı)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendisi için Varlık (Bilinçli İnsan Varlığı)&nbsp;ayrımını yapar.&nbsp;</li></ul>Sartre'a göre bir taşın dünyadaki varlık biçimi ile insanınki arasında en temelde özgürlüğe bağlı bir farklılık vardır. Yönelimsel ve bilinçli bir varlık olan insan, kendisini seçimler yaparak açığa çıkarır, bu açıdan kendisini seçer. Bu yüzden varoluşçu felsefeye göre yaşamın anlamı, bulduğumuz mutlak bir yanıt değil; bizim eylemlerimizle yarattığımız bir şeydir.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left-width: 2px; border-left-style: solid; border-left-color: rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">Yani, varoluş özden önce gelir!</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:30:36.465Z_sm.png" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Bu noktada başlangıçta sorduğum o zehirli soru yerini daha önemli ve bir o kadar zor başka soruya bırakır: Elindeki bu hayatla sen ne yapmayı seçiyorsun?Benim neyi seçtiğimi merak ediyorsan sevgili şüpheci, bunu sana çok sevdiğim&nbsp;Ölü Ozanlar Derneği adlı filmde de anılan Henry David Thoreau'nun birkaç satırıyla anlatmak isterim:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left-width: 2px; border-left-style: solid; border-left-color: rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">"Ormana gittim; çünkü bilinçli yaşamak istiyordum. Hayatı tatmak ve yaşamın iliğini özümsemek istiyordum. Yaşam dolu olmayan her şeyi bozguna uğratmak ve ölüm geldiğinde aslında hiç yaşamamış olduğumu farketmemek için.”</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T09:38:25.447Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yaşamı özümseyerek kendin için anlam yaratman ve başkalarına da ilham vermen dileklerimle, haftaya başka bir sorgulamada görüşürüz.-Dilara

Jean Paul Sartre ile ilgili hikayeler