Miyazaki’nin dönüşünden 20’lerindekilerin buhranlarına, yaşayan ölülerin gecesinden zepline atlayıp kanundan kaçan gizemli hırsıza; bu hafta sinemalarda, evde ve şehirde izleyebileceğin birçok seçenek var.

Duende

<img src="https://images.aposto.com/2022/9/3/1665567221245.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">🎃 Cadılar Bayramı Sona Eriyor / Halloween Ends: Pek inanmadık ama ersin bakalım.🙄 Gulliver Dönüyor / Gulliver Returns: Nedenini bilmiyoruz ama dönsün bakalım.🎤 Sevmedim Deme: Yeni nesil şarkıcılardan 97 doğumlu Kurtuluş Kuş ve 96 doğumlu Burak Bulut’un hayatını anlatan bir film. Müslüm Gürses, Bergen, Dilberay’dan neyimiz eksik diye düşündülerse.👽 Shin Ultraman: Kaiju filmi (Google-&gt; Kaiju nedir-&gt; Enter).🪦 Hara: Atalay Taşdiken’in Altın Portakal için yarışan filmi çok geçmeden vizyona giriyor. Serkan Ercan, Dolunay Soysert&nbsp;ve&nbsp;Nehir Erdoğan başrollerde.👑 Kadın Kral / The Woman King: 1800’lerde Dahomey Afrika Krallığı’nda tamamı kadınlardan oluşan askeri alay Agojie’nin hikâyesini anlatan filmin başrolünde Viola Davis parlıyor. Olumlu eleştiriler alan, perdeye layık, destansı bir epik.🌱 Kurtarıcı / La Croisade: Louis Garrel’in yönettiği ve Laetitia Casta’yla başrolü paylaştığı filmde; 13 yaşındaki oğullarının gezegeni kurtaracağına inandığı için Afrika'daki gizli bir ekolojik projeyi finanse etmek adına evdeki değerli eşyalarını gizlice sattığını öğrenen ebeveynlerin yaptıkları anlatılıyor. 67 dakikalık bir tatlışlık.📱 Etkileyici / Deinfluencer: Amigo kız kıyafetleri giyen bir influencer, Jigsaw tarzı bir katil tarafından kaçırılır ve bir saatte bin beğeni almazsa öldürüleceğini öğrenir. Kız başardıkça, katil daha fazla “like” alması gereken görevler verir. GAİN’de izlediğimiz <a fr-original-style="" href="https://www.gain.tv/t/By2MCNH5/etkileyici" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Etkileyici</a> adlı dizinin ilk sezon finali, bu filmin başladığı yerde bitiyordu. Çok ilginç, onun devamı niyetine izlenebilir.

Bu Hafta Ne İzlesem?

⚫️ Axios giderek büyüyor ve formatının da normalleşmesini <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/03/07/business/media/axios-local.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlıyor</a>.👑 Gazeteci gerektiğinde herkesle röportaj yapar ama bunu nasıl yapması gerektiği tartışması <a fr-original-style="" href="https://www.poynter.org/commentary/2022/when-and-how-should-journalists-interview-autocrats/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hâlâ bitmiş değil</a>.🇷🇺 Rusya'nın yalan haber yasasıyla birlikte <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2022/03/an-information-dark-age-russias-new-fake-news-law-has-outlawed-most-independent-journalism-there/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ülkedeki sansür</a> ve muhabirlerini çıkartan yayınların sayısı her geçen gün <a fr-original-style="" href="https://www.poynter.org/commentary/2022/news-organizations-leaving-russia-ukraine-invasion/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artıyor</a>.📈 Bloomberg pandemi sürecini iyi değerlendirip büyüyen medya kurumlarından birisi <a fr-original-style="" href="https://www.poynter.org/business-work/2022/bloomberg-media-success-pandemic-explosive-growth/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oldu</a>.💰 Hiperyerel bir yayın olmak bir milyon aboneye ulaşmanın önünde bir engel <a fr-original-style="" href="https://whatsnewinpublishing.com/we-built-a-playbook-from-day-one-hyper-local-publisher-hits-1-million-newsletter-subscribers/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değil</a>.🇲🇽 Meksika'da gazetecilere karşı şiddet <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2022/mar/04/seventh-journalist-killed-mexico" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">durmuyor</a>. Bu yıl içerisinde öldürülen gazeteci sayısı yedi oldu.🇷🇺 Rusya üzerine araştırma yapıyor ve haber yazıyorsanız <a fr-original-style="" href="https://gijn.org/2022/03/07/investigating-russia-around-the-world-a-gijn-instant-toolkit/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradaki kaynakları</a> el altında bulundurmanızda fayda var.🛠 Jigsaw, sosyal medyada maruz kaldığınız taciz ve saldırıları belgeleyip raporlamayı sağlayan bir araç <a fr-original-style="" href="https://medium.com/jigsaw/technology-to-help-women-journalists-document-and-manage-online-abuse-5edcac127872" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayınladı</a>. Yazılım açık kaynaklı, o yüzden ülkemiz için uyarlamak isteyenler olursa kodu <a fr-original-style="" href="https://github.com/conversationai/harassment-manager" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Github'da bulabilirler</a>.

n okuyoruz|

• <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2022/3/8/22966204/google-jigsaw-perspective-ai-twitter-moderation-harassment-manager-journalists" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Google’s Jigsaw unit</a> is releasing an open-source anti-harassment tool called Harassment Manager, intended for public figures. The tool, which lets users filter potentially abusive comments and report users in bulk on social media platforms, will be launched for Thomson Reuters Foundation journalists in June.

Aposto World

Google'ın "Teknoloji tüm dünyada insanların daha güvende olmalarını nasıl sağlayabilir?" sorusuna yanıt arayan ve ölçeklenebilir çözümlere ilham vermeyi amaçlayan birimi Jigsaw'un <a fr-original-style="" href="https://jigsaw.google.com/the-current/shutdown/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Internet Shutdowns Issue</a> başlıklı yeni çalışması, hükümetler tarafından dayatılan internet kesintilerinin küresel ölçekte arttığına ve toplumlar üzerinde yıkıcı etkileri olduğuna dikkat çekiyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Veriler ne söylüyor?</h2>Söz konusu çalışmada dijital hakların korunması amacıyla çalışan kâr amacı gütmeyen kuruluş <a fr-original-style="" href="https://www.accessnow.org/the-internet-shutdowns-issue/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Access Now'ın</a> verilerinden faydalanılıyor. Access Now'ın ve 106 ülkeden 258 organizasyonu temsil eden <a fr-original-style="" href="https://www.accessnow.org/who-is-shutting-down-the-internet-in-2021/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">#KeepItOn</a>&nbsp;koalisyonunun verileri, 2021 Ocak-Mayıs döneminde&nbsp;21 ülkede en az 50 internet kesintisinin kaydedildiğini gösteriyor. Söz konusu internet kısıtlamalarından 24'ünün bir ülkenin tamamını ya da birden fazla eyaletini, bölgesini; 11'inin aynı ülkede birden fazla şehri, 13'ünün ise bir şehri, ilçeyi ya da köyü etkilediği ortaya koyuluyor.Hükümetlerin kontrolündeki internet kesintilerinin&nbsp;2020'den 2021'e, daha uzun sürelere genişleyebildiği eğilimi göze çarpıyor. Cemmu - Keşmir bölgesindeki internet kısıtlamalarının 2019 Ağustos'undan 2021 Şubat'ına kadar sürdüğü, Etiyopya'nın Tigray bölgesinde 100 milyondan fazla insanın 2020 Kasım'dan bu yana internet erişiminde problemler yaşadığı, Myanmar'daki cuntanın yönetime el koymasının ardından yalnızca çeşitli kurumlara, şirketlere ya da bireylere internet erişimi verildiği biliniyor.2021'in ilk altı ayında kaydedilen erişim kısıtlamalarının gerekçeleri arasında seçimler öne çıkıyor. Uganda'da dört gün, Nijerya'da seçimler sonrası çıkan protestoların ardından on gün, Kongo'da seçim sandıklarının açılmasından saatler önce başlayan ve üç gün süren kesintilere dikkat çekiliyor.Diğer yandan otoriter rejimlerin ve zayıf demokrasilerin protestolarda internet erişimini&nbsp;insan hakları ihlallerini gizlemek ve protestoları zayıflatmak için kısıtladığı ya da engellediği belirtiliyor. Ayrıca İsrail-Hamas arasında yaşanan çatışmalarda İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki altyapılara verdiği hasar örnek gösterilerek çatışma bölgelerinde de kesintilere rastlandığı ifade ediliyor.&nbsp;Access Now'ın 2020'de kaydettiği en az 29 ülkedeki 155 internet kesintisinin sebepleri arasında politik istikrarsızlık öne çıkıyor. Seçimler, protestolar, toplumsal şiddet gibi başlıklar diğer sebepler arasında yer alıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Güncel vakalar ve yöntemler</h2>Jigsaw projesinin, internet kesintilerinin nasıl yapıldığını anlattığı bölümde üç yöntem dikkat çekiyor. Throttling&nbsp;(kısma), internet sitelerine erişimi imkânsız hâle getirecek kadar yavaşlatmayı tanımlıyor. IP Engelleme yöntemi belirli internet sitelerini çoğunluğun erişimine kapatmayı mümkün kılıyor. Mobil veri kesintileri, özellikle bireylerin internete mobil cihazlarla ulaştıkları ülkelerde internet erişimini neredeyse tamamen ortadan kaldırmanın bir yolu olarak öne çıkıyor.&nbsp;İnternet özgürlüğünü izleyen <a fr-original-style="" href="https://netblocks.org/reports" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">NetBlocks'un kayıtlarına göre</a>,<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Keşmir'de&nbsp;ayrılıkçı lider Syed Ali Gee'nin ölümünün ardından 2 Eylül'de bir kesinti kaydedildi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güney Sudan'da&nbsp;29 Ağustos'ta hükümet karşıtı protestolardan önce mobil ve sabit bağlantıları etkileyen önemli bir kesinti görüldü.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zambiya'da&nbsp;12 Ağustos seçim gününde sosyal medya ve mesajlaşma araçlarına erişimlerde problemler raporlandı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer yandan 15 Temmuz'da İran'daki Huzistan eyaletinde su kesintilerine tepki için gerçekleşen protestolarda mobil bağlantılarda görülmeye başlanan kesintiler 21 Temmuz'a kadar sürdü.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küba'da sosyal medya platformları hükümet karşıtı protestolar sırasında kısıtlandı.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kimler, nasıl etkileniyor?<img src="https://images.aposto.com/2021/8/3/1631712714889.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Mukhtar Khan" width="550" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h2>Mukhtar Khan | APİnternet kesintileri sağlıktan bankacılığa, ticaretten eğitime birçok alanı doğrudan etkiliyor. Özellikle dünya küresel bir salgınla&nbsp;boğuşurken gerçekleşen kesintiler doğru bilgiye erişmeyi ve eğitim hakkını engelliyor, sağlık yönetimini düzensizleştiriyor ve ülke ekonomilerinde milyonlarca dolarlık zarara sebep oluyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Myanmar'da&nbsp;1 Şubat'ta gerçekleşen darbenin ardından kapalı kalan internetin ülke ekonomisinde 2,1 milyar dolar kayıp yarattığı, Myanmar'ın bazı bölgelerindeki insanların bir süre pandeminin güncel boyutlarından habersiz yaşamak zorunda kaldığı biliniyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Keşmir'de yaşanan kesintilerin insanların temas takip uygulamalarını indirememesine sebep olduğu, Endonezya'da en az bir hastanenin bir süre işlemez hâle geldiği söyleniyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ATM'lerin&nbsp;ya da mobil para sağlayıcıların çalışmasını da engelleyen kesintilerin işletmeleri kapanmaya zorladığı ifade ediliyor.&nbsp;</li></ul>#KeepItOn projesi paydaşlarından Marianne Díaz Hernandéz konuyla ilgili "Hükümetler interneti kestiğinde, insanların hayatlarının etkilenmeyen hiçbir parçası kalmıyor." diyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne gibi riskler var?</h2><a fr-original-style="" href="https://www.technologyreview.com/2021/09/09/1035237/internet-shutdowns-censorship-exponential-jigsaw-google/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MIT Technology Review'dan</a> Tate Ryan-Mosley'le konuşan Jigsaw projesi yöneticisi Dan Keyserling gerçek riskin ne olduğuna ilişkin bir soruya aşağıdaki yanıtı veriyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Bu kesinlikle bir hoşnutsuzluktan daha fazlası. Bu bazı durumlarda bir ölüm kalım meselesi. Bu kesinlikle bir geçim meselesi; sivil toplumun, bilgiye erişimin, ifade özgürlüğünün kısıtlanması meselesi. Bence daha fazla insan hayatlarını çevrim içi yaşıyor ve demokratik kurumlar sivil katılımı kolaylaştırmanın bir yolu olarak internete daha çok güveniyor. Bir hükümetin interneti kapatması, artan maliyetler taşır."</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nasıl mücadele edilebilir?</h2><a fr-original-style="" href="https://www.dw.com/en/afghanistan-how-can-messaging-work-safely-in-an-internet-shutdown/a-59018976" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">DW'nin derlediği bir listede</a> Access Now ve Open Technology Fund tarafından desteklenen Briar isimli bir uygulamadan söz ediliyor. Briar, Wi-Fi ya da Bluetooth bağlantısı üzerinden kısa mesafelerde iletişim kurmayı mümkün kılıyor. Ayrıca ikiden fazla insan Briar ile bir ağ oluşturup iletişim ağını daha da genişletebiliyor. Bir başka uygulama olan Bridgefy ise Android ve Apple'da kullanılabiliyor. Briar gibi çalışan Bridgefy sayesinde örneğin birinci kişi, ikinci kişi aracılığıyla bir üçüncü kişiyle bağlantı kurabiliyor. Bu teknoloji mesh network, örgüsel ağ olarak adlandırılıyor. Diğer yandan VPN’ler ve Tor gibi anonim tarayıcılar bu kısıtlamaları delmeyi mümkün kılabiliyor.Yine de internet kullanıcılarının genel anlamıyla bu konuda farkındalık sahibi olmaları önem arz ediyor. Küresel çapta yaşanan kesintilerin raporlanması, bu kesintilere maruz kalanların hikâyelerinin toplanması ve yaygınlaştırılması bu farkındalığı artırmada önemli rol oynuyor. Hernández sivil toplumun bu konuda daha yenilikçi olması, yaşananları gün ışığına çıkarması gerektiğini savunuyor. Ayrıca Keyserling’e göre uluslararası toplumun da giderek daha ciddi bir güvenlik ve özgürlük tehdidi hâline dönüşen bu durumu gündemine alması gerekiyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye ve internet erişimi</h2><img src="https://images.aposto.com/2021/8/3/1631712932711.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nyunt Win/EPA/SHUTTERSTOCKİfade Özgürlüğü Derneği'nin <a fr-original-style="" href="https://www.diken.com.tr/turkiyede-sansur-cenderesi-secim-yaklasirken-amac-susturmak-ve-sindirmek/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">EngelliWeb</a> raporuna göre 2020'de Türkiye'de erişime engellenen internet sitesi sayısı 467 bini aşıyor. Mahkemeler dışında bir sayfayı erişime engellemeye yetkili 20'yi aşkın kurum olduğu belirtilirken bu kararların hukuki olup olmadığının meçhul olduğu ifade ediliyor. Diğer yandan Freedom House Index 2020 verilerinde Türkiye'nin internet özgürlüğü puanı 100 üzerinden 35 olarak belirleniyor ve Türkiye 63 ülke arasında 46'ncı sırada yer alıyor.&nbsp;Bu gibi veriler, son dönemde sıkça konuşulan yeni sosyal medya düzenlemeleri konusundaki belirsizliklerle beraber değerlendirildiğinde Haziran 2023 ya da daha erken gerçekleşebilecek bir seçime doğru hazırlanan Türkiye’de de internet kesintilerinin potansiyel bir risk olduğunu düşündürüyor. Bilgi Üniversitesi'nden Prof. Dr. Yaman Akdeniz;&nbsp;seçimlerin yaklaştığı bir dönemde iktidarın amacının "susturmak ve sindirmek" olduğuna dikkat çekerek EngelliWeb 2021 değerlendirmesinin 2020'den de vahim olacağını öngörüyor.

Quando

Hükümetler internetin gücünü fark ettikçe internet kesintileri küresel bir fenomene dönüşüyor.

Hükümetler ve kontrol: internet kesintileri

Dünyada 50 milyona yakın kullanıcısı bulunan ve hiç online dating denemeyi aklından dahi geçirmemiş insanların bile bildiği Tinder; parayı verenin date’e çıkabildiği bir platform olma yolunda ilerleyedursun; çevrim içi çöpçatanlık pazarı yepyeni deneyimlere kapı aralıyor.Özellikle pandemi süreciyle birlikte bir hayli değişen sosyal alışkanlıklarımızın ardından kolayca söyleyebiliriz ki; internet üzerinden insan ‘seçmek’ ve bu insanla birliktelik kurmaya çabalamak artık bugünün ‘gerekliliği’ haline geldi. (Şu an birçok arkadaşımın “yoo” deyişini duyuyorum.)Tinder’da katalogdan ürün seçer gibi fiziksel görünüşe göre seçmek veya seçilmekten sıkıldıysan ve “para vermek zorunda mıyım ya” diye yakınıyorsan, gel birlikte çevrim içi çöpçatanlık olayının nereye gittiğine bir göz atalım.&nbsp;Ne yazık ki, eğer Türkiye’de yaşıyorsan, aşağıda bahsedeceğim uygulamaların neredeyse hiçbirini kullanamayacaksın. Ama zaten bugün burada yalnızlar kulübü olarak buluşurken amacımız hemen bir partner bulmak değil; hayatımız boyunca arıyor olacağımızın ön kabulü değil mi? Şakayı bir kenara bırakarak, konuya geçiyorum hemen. 1. “İnsanlarla çıkın, fotoğraflarla değil”&nbsp; JigsawJigsaw, karşıdaki kişiyle muhabbet etmeden önce yüzünü görmene müsade etmeyerek fiziksel görünüme göre seçim yapmanı engelliyor.App, beğenebileceğini düşündüğü kişileri karşına getirirken yüzlerini bir yapboz ile kapatıyor ve senin muhabbet ettikçe yapbozu tamamlamanı, yani ortadan kaldırmanı sağlıyor.Jigsaw, bağımsız bir kuruluşun desteği ile yaptığı araştırma sonucunda Amerika’da yalnız insanların %70’inin mevcut çöpçatanlık platformlarını ‘yapmacık’ bulduğunu tespit etmiş.&nbsp;Jigsaw, “yapmacık olmayan date” vaadiyle geliyor.Bu uygulama şu an için sadece Londra ve New York’ta aktif olduğu için maalesef indirip deneyimleme fırsatı bulamadım. Okurlarımızdan bu illerde yaşayıp da deneyimleyen olursa, yorumlarını bekliyorum.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T07:08:03.615Z.jpeg"></figure> 2. S’moreS’more da tıpkı Jigsaw gibi karşındaki insanı, blurlayarak, sohbet etmeden tam olarak görmene izin vermiyor. Jigsaw’a göre farkı ise günde sadece 8 kişiyle ilgilenmeni sağlıyor ve görüntülü görüşmelerde ilk 2 dakika her iki tarafın da yüzünü blurlayarak dış görünüşe değil sohbet kalitesine odaklanılmasını sağlıyor. Hem mesajda hem de görüntülü sohbette zaman geçtikçe blur yavaş yavaş ortadan kalkıyor.*S’more da ülkemizde kullanıma sunulmadığı için deneyimleme fırsatı bulamadım.&nbsp; Ayrıca Android uygulaması da yakında geliyormuş 3. CheckmateTıpkı Tinder gibi insanların birbirini dış görünüşe göre seçmesine izin veren Checkmate, metin üzerinden mesajlaşmayı ortadan kaldırarak sadece sesli ve görüntülü sohbet ortamı sunuyor. Ses veya görüntü ile sohbet ettikten sonra olur da yüz yüze buluşmak isterseniz direkt uygulama üzerinden bir randevu tarihi ve yeri belirlemenize fırsat veriyor. Şu dönemde yüz yüze buluşmak ne kadar sağlıklı tartışılır ancak pandemi sonrası dünyamızda da bu tarz applerin önemi büyük olacak gibi.“Uygulama, insanlarla gerçekten bağlantı kurmanıza olanak sağlıyor. Hiçbir yere gitmeyen milyon tane "selam güzellik" ve "hey naber" mesajının geldiği diğer uygulamalardan çok daha iyi. Ayrıca randevuyu doğrudan uygulama içinden rezerve edebilmemizi de seviyorum!“ demiş bir kullanıcı.4. &nbsp;Anadolu style: ChorusBu uygulamanın bizim ülkede tutması çok muhtemel. Tinder ve benzeri uygulamaların hepsine çöpçatanlık uygulaması diyoruz ancak bu ismi en çok Chorus hak ediyor olabilir.Chorus; uygulamayı ilk indirdiğinizde “Çöpçatan mı olmak istersin yoksa partner mi arıyorsun?” diye soruyor. Yani dilersen arkadaşların için uygun birisini aramana ya da arkadaşlarının senin için en uygun kişiyi aramasına ortam sağlıyor. Böylece çöpçatanlık teriminin tam karşılığını bulmuş oluyor.Chorus, diğer uygulamaların aksine Türkiye’de de indirilebiliyor ancak yakınlardaki kişileri bulabilmek için posta kodu istemesinden dolayı pratikte Amerika dışında kullanılamıyor. Ayrıca yine kendi çöpçatanını kendin bulman gerekiyor. Yani benim, beni iyi tanıyan bir arkadaşımı uygulamaya davet etmem gerekiyor. Türkiye şartlarında hâlâ Tinder’ın utanılası bir app olduğunu düşünürsek, bu özellik ne kadar benimsenir, ne kadar yayılır bilemiyorum.5. “Ruh eşin yıldızlarda yazıyor”: NUiTBurada lafı fazla uzatmayacağım. NUiT astrolojik inançlara sahip insanlar için oluşturulmuş bir platform. Yani bana göre değil.Doğum gününü, saatini ve yerini giriyorsun; yıldızlara yazılmışsanız, kaderinizde varsa eşleşiyorsunuz.Karşına gelen insanlarla “uyumluluğu ölç” butonuna basınca “Romantik”, “İş”, “Kimya” ve “Arkadaşlık” gibi parametrelerde ölçüm yapıyor. Mesela ben Tuana isimli bir arkadaş ile uyumluluğumu ölçtüm, %88 arkadaşlık, %45 romantik ilişki çıktı. App’ten friendzone yedim diyebiliriz.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T07:09:19.689Z.png"></figure>Diğer uygulamalara göre bir artı olarak gösterebileceğimiz detay ise, Queer insanların ‘Queer olmayan insanlar tarafından görülmeme’ seçeceğini seçebilmesi. Bildiğiniz gibi Tinder’da heteroseksüel bir insan ile LGBTİ+ bir insan birbirilerini görüyor ve bu defalarca kez istemedikleri insanlarla eşleşebilmelerine sebep oluyor.*Bu uygulamayı indirip denemek mümkün. İstanbul’da birkaç kişi kullanıyor. Ayrıca “teleport” özelliği ile farklı ülkelere uçup başka insanlarla tanışman da mümkün. 6. Müzik ruhun gıdasıdır, belli ki aç kalacağız: VinyllyVinylly, Spotify hesabınla eşleşerek, müzik zevkine hitap eden insanlarla tanışabilmeni sağlıyor.Müzik kültürü konusunda utanılası bir durumda olan ben; bu uygulamayı Türkiye’de sunmadıkları için deneyememekten ötürü mutluyum, fakat geleceğe dair karamsarlığım arttı diyebilirim.7. Bebek düşünenlere: HeybabyBu uygulama tamamen bebek sahibi olan veya ilerde bebek yapmayı düşünenler için tasarlanmış. Başlangıçta ebeveynlik tarzın konusunda sorular soruyor ve buna göre eşleşmeler yapıyor. Böylece daha uzun vadeli plan yapmak isteyen insanlar birbirini bulabiliyor.Uygulama Türkiye’de sunulmadığı için indiremedim. (yaay) Bu uygulamalar henüz ana akım hale gelememiş ve ülkemizde kullanılamıyor olsa da, yakın gelecekte nasıl bir kültür yaratacaklarını az çok kestirebilmek mümkün. İnsan sayısının bir hayli fazla olduğu; her insanın sürekli olarak veri (girdi-input) yarattığı ve artık tarafımızdan değerlendirmenin imkansız hale geldiği günümüzde; online dating uygulamaları da tamamen algoritma odaklı bir şekle bürünmek zorunda. Zira sosyal medya sağ olsun, tanıştığımız ve hoşlandığımız bir insanla sohbetimizin ilerlemesinin, bu sırada farklı insanlarla sürekli iç içe ve sürekli rekabet içinde olmamızdan dolayı oldukça zorlaşması, “tamam ya ben flört olayını bırakıyorum. Asistanım bulsun” dedirtiyor. Asistan derken yukarıdaki Chorus uygulamasındaki çöpçatan arkadaşları değil de yapay zekâyı kastediyorum. Pek de uzak olmayan bir gelecekte, tüm flört süreçlerimizi yapay zekâlı akıllı asistanımızın yürütmesi ve bizi hiç rahatsız etmediği 5 aylık bir süreçten sonra “Bu insan ile gayet iyi anlaşıyoruz. Bence sen devam edebilirsin” demesi çok muhtemel gözüküyor benim için. Gönül ister ki bu ekosistemin doğacağı tarihlerde hâlâ flört peşinde koşuyor olmayayım.Bu yazıyı yazdığım sıralarda acaba örnek bir video bulabilir miyim diye araştırırken 2 yıl önce buna benzer bir vaat ile ortaya çıkan AIMM isimli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjgxZmE5MzcxNTc2MDAwNmIzNjA3MiZ1c2VyPTVlYTJmZWFlODhjMDk3MmI1MGZhMDFhMCZhdXRob3I9NWZmZjI2OTM1Njg2MGYwMDA4ZmJlMzRiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnlvdXR1LmJlJTI1MkZFd2FQUDFINEF0NA=="">bu girişimi</a> gördüm.AIMM, 1 hafta boyunca sohbet ederek sizi tanıdıktan sonra karakterinize en uygun kişileri karşınıza getiren ve sonrasında ilişkinizin ilerleyişini takip etmek için iletişimde kalan bir çöpçatan, hatta bir ilişki koçu diyebiliriz.AIMM’i indirip kısa bir süreliğine denedim. Uygulama kullanıcıyı sürekli olarak (en azından profilin kurulumu aşamasında) kameradan izliyor. Ekrana gelen asistan, kamerayı göz hizana getirip gülümsemeni rica ediyor ve gülümsediğinde ilerleyebiliyorsun. Sonrasında diğer bir asistan geliyor ve sürecin nasıl ilerleyeceğini anlatıyor. “Ben sana müzikle ilgili sorular soracağım, şunu ne kadar seversin diye soracağım sen de 1-10 arası rakam söyleyeceksin veya sana en sevdiğin şarkıyı soracağım” (Evet tam olarak böyle hızlı ve yorucu konuşuyor) gibi detaylar veriyor ve sonrasında süreç boyunca fotoğraflarımı çekeceğini söylüyor. Bu fotoğrafların hepsinin muhteşem olmayacağını ama beni oldukça iyi tanıtacak fotoğraflar olduğuna dair de uyarıyor (o sırada kötü çıkmış insan fotoğrafları gösteriyor) ama sonrasında gerekirse aralarından iyi fotoğrafları filtreleyebileceğini de vurguluyor. Çok kısa bir kullanım deneyimi beni oldukça darlanmış hissettirdi. Soruları çok seri bir şekilde sorup, cevapladığım anda da çok hızlı dönüş yapıyor.&nbsp;Gelecekten bir kesit:&nbsp;Duşunu alıp, en janti kıyafetlerini giydikten sonra parfümünü sıkmış ve VR gözlüğünü takmışsın. Birkaç aydır yapay zekâ asistanının yürüttüğü görüşmeler sonunda date'e çıkmaya layık gördüğün bir kişi ile buluşacaksın. Konum olarak yapay zekânın önerdiği, iki tarafın da çok sevdiği bir yer seçilmiş (Kadıköy Sahil…). Heyecanlısın, aylardır kimseyle görüşmediğin için gerginsin. Baban çay koymuş, kardeşin de kurabiye hazırlamış. Haydi hayırlı dateler!&nbsp;Bu yazıyı okuduktan sonra bir de Instagram'da paylaştığımız <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjgxZmE5MzcxNTc2MDAwNmIzNjA3MiZ1c2VyPTVlYTJmZWFlODhjMDk3MmI1MGZhMDFhMCZhdXRob3I9NWZmZjI2OTM1Njg2MGYwMDA4ZmJlMzRiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZ0diUyNTJGQ0xSQW5aS0ExUzYlMjUyRiUyNTNGaWdzaGlkJTI1M0QxNjM0b3Z5OXhqZGlm"">“Pandemi Sırasında Sanal Date”</a> videosunu izleyerek 14 Şubat Sevgililer Günü'nün hakkını tam olarak verebilirsin diye umuyorum.&nbsp;Sahi, gelecekte flört ve ilişki konuları nasıl bir hâl alacak, hiç düşündün mü?&nbsp;Yukarıdaki 7 uygulamanın kaynağı: <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjgxZmE5MzcxNTc2MDAwNmIzNjA3MiZ1c2VyPTVlYTJmZWFlODhjMDk3MmI1MGZhMDFhMCZhdXRob3I9NWZmZjI2OTM1Njg2MGYwMDA4ZmJlMzRiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm1hc2hhYmxlLmNvbSUyNTJGYXJ0aWNsZSUyNTJGYmVzdC1kYXRpbmctYXBwLWFsdGVybmF0aXZlcy10by10aW5kZXIlMjUyRg=="">Mashable</a>

Jigsaw ile ilgili hikayeler