Ne zamandır siyasetin de merkezinde yer alan Kobani davası, geçen hafta karara bağlandı. Artık istinaf mahkemesi ve Yargıtay süreçleri beklenecek.&nbsp;Davanın en önemli sonuçlarından biri, aralarında eski HDP eşbaşkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ'ın da bulunduğu çok sayıda ismin ağır cezalara mahkum edilmeleri. Demirtaş 42, Yüksekdağ 32 yıl 9 ay hapse mahkum edildi. Üstelik, bu cezalara tek bir suçtan değil, onlarca suçlamadan verilen cezalar toplanarak erişildi. Kararlar bozulmazsa Demirtaş ve Yüksekdağ’ın da aralarında olduğu onlarca kişi, uzun yıllar cezaevinde kalacaklar.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ancak ortada Kobani davasını yakından ilgilendiren temel bir soru&nbsp;var: Bu cezaların hangi suçlamalarla verildiği ve davanın temelini oluşturan suçlamaların sonucunun ne olduğu…</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir adım geriden</h2>Çözüm sürecinin devam ettiği dönemde IŞİD, Suriye’de YPG’nin kontrolündeki Kobani’ye saldırdı. Bu süreçte Kuzey Irak’tan Kobani’ye destek verilmesi için Türkiye’den koridor açması talep edildi. Hükümet, bu koridoru uzun süre açmadı. HDP Merkez Yürütme Kurulu da bu konuda çağrı yaptı.&nbsp;Bu süreçte, 6-8 Ekim tarihleri arasında Doğu ve Güneydoğu’daki pek çok kentte eylemler yapıldı. Çıkan olaylarda 46 kişi yaşamını yitirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, o dönem yaptığı konuşmalarda, 6-8 Ekim 2014’teki Kobani olaylarından Demirtaş’ı sorumlu tuttu. Demirtaş’ın halkı sokağa dökerek olaylara neden olduğunu iddia etti. Ankara Başsavcılığı, çözüm sürecinin devam ettiği o dönemde, HDP MYK üyeleri hakkında soruşturma açtı ve milletvekili olan isimlerle ilgili fezleke hazırlayarak Meclis’e gönderdi.&nbsp;AKP’nin tek başına iktidar olmak için gerekli oyu alamadığı 7 Haziran 2015 seçiminden sonra çözüm süreci sona erdi. 1 Kasım 2015’teki yenileme seçimine kadar yaşanan dönemde, büyük bölümü IŞİD tarafından, kanlı bombalı saldırılar düzenlendi. AKP’nin yeterli oyu aldığı bu seçimden sonra, başkanlık sistemi tartışmaları başladı. Aynı dönemde dokunulmazlıkların kaldırılması da gündeme geldi.&nbsp;Demirtaş hakkındaki 31 nolu fezleke, Kobani olayları ile ilgiliydi. Dokunulmazlıkların kaldırılmasından sonra “terör örgütü üyeliği, yöneticiliği” suçlamasıyla bu fezlekeden de işlem yapıldı. Diyarbakır Başsavcılığı, Ankara’dan gelen fezlekeyi diğer fezlekelerle birlikte iddianameye dönüştürdü. Ancak Demirtaş bu suçtan yargılanmış olmasına rağmen, yıllar sonra, 30 Aralık 2020’de, aynı suçlamaları da içeren bir iddianame hazırlandı ve 108 sanık hakkında ayrı bir Kobani davası açıldı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'Ölümlerden sorumlular'</h2>Erdoğan, o dönemden itibaren yaptığı tüm açıklamalarda Demirtaş ve HDP MYK üyelerinin ölümlerden sorumlu olduğunu iddia etti.Aslında Kobani davasının temelini de bu iddialar oluşturuyordu. Yasin Börü’nün Diyarbakır’da öldürülmesi de şiddet olayları arasında simgeleştirildi. Börü’nün ve diğer isimlerin HDP’nin şiddet çağrısı nedeniyle öldürüldüğü öne sürüldü. İddianamede, bu iddiaya paralel olarak onlarca kamu kuruluşu davaya müdahil oldu.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ancak garip biçimde, kararda HDP’liler bu nedenle cezalandırılmadı. Hatta Demirtaş ve diğer sanıklar, Yasin Börü’nün de aralarında olduğu cinayetler konusundaki suçlamalardan beraat etti. Ancak kimse bu detay üzerinde durmadı.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kim öldürdü?</h2>Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kobani olaylarında 52 kişinin yaşamını yitirdiğini söylemesine karşılık, resmî kayıtlarda 46, iddianamede ise 37 kişinin öldürülmesi konu edildi. HDP’li siyasetçiler Börü dahil, 6 kişinin ölümünden sorumlu tutuldu.&nbsp;Ancak bu 37 kişiden 31’inin, nerede, nasıl öldürüldükleri bilgisi iddianamede yer almadı. Avukatlar, yaptıkları araştırmalarda hayatını kaybedenlerin kimler olduğunu ve nerede öldürüldüklerini saptadı. Hizbullah tarafından öldürüldüğü iddia edilen 7 isim şöyle:&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mardin Dargeçit’te 2 (Sinan Toprak, Bilal Gezer),&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Batman’da 1 (Emre Demir),&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diyarbakır’da 4 (Baver Şeyhanoğulları, Uğur Özbay, Mahmut Enez, Süleyman Kale)</li></ul>Diğer ölümlerle ilgili olarak da şu saptamalar yapıldı:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Adana’da 2 kişinin (Yusuf Güldiren, Ahmet Albay) IŞİD’liler tarafından öldürüldüğü iddia edildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Siirt’te bir (Kamil Taş) ve Kurtalan’da 3 kişinin (Necmettin Çelik, Yusuf Çelik, Mehdi Erdoğan) korucular tarafından öldürüldüğü öne sürüldü.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İzmir’de 1 (Ekrem Kaçeroğlu) ve İstanbul’da 2 kişinin (Mert Değirmenci, Serdar Arslan) aşırı milliyetçi gruplar tarafından öldürüldüğü iddia edildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dargeçit’te 1 (Abdülkerim Seyhan), Siirt’te bir (Davut Nas), İstanbul’da 1 (Serhat Savaş), Van’da 1 (Yunus Aktaş), Muş’ta 1 (Hakan Buksur), Mardin’de 1 (Kerem Karaaslan), Diyarbakır’da bir maktulun (Murat Dağ) kolluk güçlerinin açtığı ateşle öldürüldüğü belirlendi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diyarbakır’da 1 kişinin (Mahsum Çoban) yanlışlıkla kendini vurarak hayatını kaybettiği saptandı.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Talepler geri çevrildi</h2>Kobani yargılaması boyunca avukatlar, ölen bu kişilerle ilgili soruşturma dosyalarının mahkemeye getirilerek incelenmesini talep etti.Ancak mahkeme sistemli olarak bu talepleri reddetti. Türkiye, uzun süre bu ölümleri konuştu, HDP’liler hakkındaki suçlamalara bu ölümler temel oluşturdu ancak bu dosyaların akıbeti hâlâ bilinmiyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kapatma davası</h2>Sonuç olarak ölümler, bu cezalar arasında yer almadı. Aksine şiddet çağrısı ve ölümlerden sorumlu olmakla ilgili suçlamalar beraatla bitti.Mahkeme, dönemin HDP Eş Başkanları Selahattin Demirtaş'a 42 yıl, Figen Yüksekdağ'a 32 yıl 9 ay hapis cezası verdi. Bu cezalar aslında açılan onlarca davada verilen kararlarla oluştu. Sadece Demirtaş hakkında 47 ayrı suçlama vardı. Demirtaş ve Yüksekdağ bu davaların önemli bir bölümünden beraat etse de bu kadar yüksek bir ceza aldılar. Mardin Belediye Başkanı olan, 1982’den bu yana üç kez tutuklanarak yıllarca cezaevinde tutulan Ahmet Türk'e 10 yıl, Alp Altınörs'e 22 yıl 6 ay, Sabahat Tuncel’e 12 yıl ceza verildi.&nbsp;Toplamda 30 kişi onlarca yıl ceza aldı. Bu cezalar, kararın onanması durumunda Demirtaş başta olmak üzere çözüm sürecinde HDP’de siyaset yapan etkili isimlerin onlarca yıl daha cezaevinde kalmaları anlamına geliyor.Kapatma davasında da bu karar kullanılacak. Anayasa Mahkemesi’nin kısa süre içerisinde bu kararı esas alarak kapatma davasını da hükme bağlaması bekleniyor.&nbsp;Kobani olayları tarihe şiddet eylemleriyle geçti ancak Kobani davası ve HDP kapatma davası, bu şiddet olaylarının aydınlatılmasını sağlayamadı. Cinayetlerin nasıl işlendiği ve sorumlunun kim olduğu bir muamma olarak kaldı.

Spektrum

Kobani davası geçen hafta karara bağlandı. Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ'ın da dahil olduğu çok sayıda isim ağır cezalara mahkum edildi. Bu cezalar arasında Yasin Börü'nün de içlerinde yer aldığı cinayetlerle ilgili suçlamalar yoktu. Ancak kimse bu detay üzerinde durmadı.

Kobani davasından geriye kalanlar: Bu cinayetleri kim işledi?

Almanya gezisi dönüşünde gazetecilerin sorusu üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, “50+1 mecburiyeti partileri yanlış yollara sevk ediyor. Kimin eli, kimin cebinde belli değil” diyerek cumhurbaşkanının salt çoğunlukla seçilmesi kuralını tartışmaya açtı. Bunun üzerine MHP lideri Devlet Bahçeli bu konuyla ilgili olarak “(Cumhurbaşkanının) 50+1’le seçilmesi demokrasiye örnektir. Dikkat edin muhtar seçmiyoruz. Milletvekili değil cumhurbaşkanı seçiyoruz. MHP olarak dün ne dediysek bugün de aynı görüşteyiz” ifadelerini kullandı.[4] Cumhur İttifakı’nın mensubu olan iki parti arasında cereyan eden gerginlik üzerine iki liderin görüşmesi planlanmış fakat bu görüşme iki kez ertelenmişti. En nihayetinde, bu değerlendirmenin kaleme alındığı gün liderler arasında ikili görüşme gerçekleşti ve sistem değişikliği ile ilgili tartışmalara değinilmeden Cumhur İttifakı’nın yerel seçimde birlikte çalışacağı açıklaması yapıldı.[5]Bu açıklamayla birlikte, şimdilik, en azından yerel seçimlere kadar yüzde 50+1’in kaldırılması önerisinin gündemden düştüğünü söyleyebiliriz. Ne var ki, önümüzdeki yıllarda bu konunun Erdoğan tarafından tekrar gündeme getirileceğini tahmin ediyoruz. Bu nedenle, Erdoğan’ın motivasyonunu ve bu önerisinin Türk demokrasisine sakıncalarına göz atmak yararlı olacaktır.&nbsp;İlk olarak, Erdoğan’ın yüzde 50+1 ile ilgili eleştirilerini sürpriz bir gelişme olarak görmemek gerekiyor. Erdoğan kendisini seçim öncesinde ittifaka ve seçim sonrasında koalisyona mahkûm etmeyecek bir sistem arıyor. Bu nedenle başkanlık sisteminden feragat etmeden en yüksek oy alanın kazandığı bir başkanlık sistemi istiyor. Nitekim, ‘’Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’’ne geçildiğinden beri Erdoğan başta MHP olmak üzere küçük partilerle ittifak yapmak zorunda kalmış olmasından memnun değil. AKP’nin oylarının yüzde 35’lere düşmesi ve geçtiğimiz iki genel seçimde de TBMM’de sandalye çoğunluğunu bulamaması da Erdoğan’ı Cumhur İttifakı’nı genişletmeye zorluyor. İttifak ortaklarına yürütme erkinden herhangi bir pay vermiyor olsa da cumhurbaşkanının yüzde 50+1 ile seçilmesi Erdoğan’ı ittifaktaki parti sayısını artırmaya zorluyor ve hareket alanını daraltıyor. Üstelik Erdoğan kendisinin cumhurbaşkanlığına destek karşılığında herhangi bir seçim bölgesinde seçilme ihtimali olmayan bazı küçük partilere de Meclis’te koltuk vermek zorunda kalmıştı.Cumhurbaşkanı Erdoğan seçim kuralının dayattığı bu “mekanik etki”den rahatsız. Hatırlayacak olursanız Erdoğan daha önceki yıllarda da dar-bölge seçim sisteminin getirilmesi gerektiğini savunmuş, o zaman da buna ittifak ortağı MHP karşı çıkmıştı. Bu bağlamda, Erdoğan’ın bu tür çıkışlarını, hem parlamento seçimlerinde hem de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde&nbsp;partisinin ve kendisinin “en az oyla en fazla temsili” elde etmeye yönelik girişimler olarak okumak gerekiyor.Ayrıca, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın öteden beri sistem değişikliği veya anayasa değişikliğinden muradı kendi gücünü hem siyasi muarızlarına hem de müttefiklerine karşı artırmak olmuştur. Dolayısıyla, Erdoğan’ın seçim sistemi, hükümet sistemi, anayasa değişikliği vb. olarak dile getirdiği taleplerini “daha iyi bir kurumsal tasarım” olarak değil de “gücünü daim kılmayı&nbsp;tasarlayan kurumsal bir erozyon” girişimi olarak görmek gerekiyor.&nbsp;Erdoğan’ın hükümet sistemi değişikliğini kastedip kastetmediğini, bu konuyla ilgili parti kurmaylarının herhangi bir çalışması olup olmadığını henüz bilmiyoruz. Elbette parlamenter sistemin Erdoğan’ın gündeminde olmadığını biliyoruz. Şimdiye kadar söylediklerine bakıldığında başkanlık sisteminin değişmemesini fakat plüralist seçim kuralını istediğini görüyoruz. Yine de yarı-başkanlık benzeri bir hükümet sisteminin AKP kulislerinde konuşulduğu da söyleniyor. En çok oyu alanın kazandığı bir yarı-başkanlık sistemi cumhurbaşkanının ve büyük partilerin küçük partilere olan mahkumiyetini azaltacak olsa da kabinenin hem cumhurbaşkanına hem de TBMM’ye karşı sorumlu olduğu bu sistemde Erdoğan’ın MHP ve diğer ittifak ortaklarına olan bağımlılığını daha da artıracaktır. Parlamentonun kabineyi onaylamama yetkisinin olduğu bir yarı başkanlık sisteminde küçük partiler veto gücüne sahip olur ve Erdoğan yürütme erkinde de güç paylaşmaya zorlanırdı. Dolayısıyla, Erdoğan’ın istediği şeyin hükümet sistemi değişikliği olmadığı, başkanlık sistemi altında onu diğer partilerle ittifaka zorlamayan bir seçim yöntemi olduğu çıkarımını yapabiliriz.Son olarak, cumhurbaşkanının plüralist yöntemle seçilmesi durumunda yürütme erkinin meşruiyet sorunu yaşayacağını, bunun Türk demokrasisine zarar vereceğini öngörmek gerekiyor.&nbsp;Zira bu kadar geniş yetkilerle donatılmış cumhurbaşkanının, yarışacak aday sayısına göre yüzde 20, 30 veya 40 oyla seçilmesi yönetimde meşruiyet krizine yol açacaktır. Unutmamak gerekir ki, demokrasilerde prensip olarak yürütme erkinin yüzde 50+1 desteğe sahip olması beklenir. Bu, parlamenter sistemler için de başkanlık sistemleri içinde geçerli bir prensiptir. Bu prensibin Erdoğan’ın kolay seçilebilmesi, tekrar aday olabilmesi, ittifak ortaklarının baskısından kurtulması gibi herhangi bir gerekçe ile siyasi ikbali için zedelenmesi Türkiye’nin siyasal sistemine verilebilecek en büyük zararlardan biridir.

Özgürlük Gündemi

Cumhurbaşkanının plüralist yöntemle seçilmesi durumunda yürütme erkinin meşruiyet sorunu yaşayacağını, bunun Türk demokrasisine zarar vereceğini öngörmek gerekiyor. Zira bu kadar geniş yetkilerle donatılmış cumhurbaşkanının, yarışacak aday sayısına göre yüzde 20, 30 veya 40 oyla seçilmesi yönetimde meşruiyet krizine yol açacaktır. Unutmamak gerekir ki, demokrasilerde prensip olarak yürütme erkinin yüzde 50+1 desteğe sahip olması beklenir.

Yüzde 50+1 Tartışması

• Aksoy araştırma şirketinin araştırmasında, “AK Parti'yi kendi içerisinde değerlendirecek olsanız, hangi dönemi diğer dönemlerine göre daha iyi olarak tanımlarsınız?” sorusuna katılımcıların %54,3'ü 2002-2007 yılları arası cevabını verdi. 2008-2013 yılları arası diyenler %19,2, 2014-2019 cevabını verenler %16,1, 2019 sonrasını işaret edenlerse %10,4 oldu. Cevapların parti seçmenlerine dağılımı ise aşağıdaki gibi oldu:&nbsp;&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-17T09:21:06.437Z.jpeg" alt="&quot;AK Parti'nin en iyi dönemi&quot;"><figcaption>Kaynak: Aksoy Araştırma Türkiye Monitörü Ocak 2021</figcaption></figure>&nbsp;<ul><li>Türkiye'nin gidişatı: Aynı araştırmada “Türkiye iyiye doğru mu, yoksa kötüye doğru mu gidiyor?” sorusuna katılımcıların %61,5’i “kötüye”, %17,4'ü "iyiye" cevabını verdi. “Aynı kalıyor” diyenlerin oranı %14,5, kararsız olanların oranı ise <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmNlMjY4NmE5MzgwMDAwN2M1ZjAzZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ0d2l0dGVyLmNvbSUyNTJGQWtzb3lBcmFzdGlybWElMjUyRnN0YXR1cyUyNTJGMTM2MTY2ODQxOTA0NTc1MjgzMw=="">%6,6 oldu.</a> &nbsp;</li><li>Erken seçim talebi: "Türkiye'nin mevcut koşullarını düşündüğünüzde sizce erken seçime ihtiyaç var mıdır?" sorusuna %46,4 evet, %32,6 ise hayır cevabını verdi. &nbsp;</li><li>Parlamenter sistem talebi: “Aynı referandum bugün tekrar yapılsa, parlamenter sistemi mi yoksa başkanlık sistemini mi tercih edersiniz?” sorusuna katılımcıların %53,6’sı parlamenter sistem, %28,8’i ise başkanlık sistemi cevabını verdi. &nbsp;</li><li>Tarikatlara bakış: "Cumhurbaşkanı olsaydınız, ülkede faaliyet gösteren tarikatlara yönelik aşağıdakilerden hangisini uygulardınız?" sorusuna katılımcıların %46,6’sı tamamen kapatmayı, %37,2’si çok sıkı denetim yapmayı tercih edeceğini belirtti. Tamamen serbest bırakacağını söyleyenler %4,4 oldu.</li></ul>

başkanlık sistemi ile ilgili hikayeler