Kaçkınlığın dille estetize edilebilmesi, hemen herkesin zaman zaman kapıldığı "aklı başında bir delilik" hâlinin, hayata çomak sokan muzip bir oyununa dönüşür. Bu oyunu gündelik hayatın içine yedirebilenler farklı alanlarda bu tatlı deliliğin sarhoşluğunu yaşarken bunu edebiyata dönüştürenler yarattıkları humour'un sınırlarını acı bir kahkaha eşliğinde dil üzerinden yeniden belirler.&nbsp;Ferit Edgü tabiri caizse bu tatlı kaçıklığın Türkçedeki sesi olmayı başarmıştı. Topyekün bir deliliğin eşiğinde durduğumuz bu çağın ironik ve ayrıksı seslerindendi. Hem çağın nabzını toplumsal hareketlilikler üzerinden hem de insanın kendi kendisiyle iç hesaplaşmasını birey üzerinden öykülerine yansıtabilmişti.20. yüzyılın ikinci yarısına denk düşen en verimli döneminde çağının ve kuşağının dertlerini imgelerine, kelimelerine nakşettirirken yaşadığı çağ üzerine sözünü söyleyen bir yazar olarak hayal dünyasını var etti. Öyle ki henüz 20 yaşındayken kaleme aldığı Kaçkınlar başlıklı kitabı için şunları söylemişti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Kuşağımın birçok yazarının ilk yapıtlarındaki boğuntunun, bunaltının, bunalımın, başkaldırının, birey olma çabasının, barışık olmamada direnmenin, yerleşik değerleri sorgulama, yadsıma eğilimlerinin, yalnız özgür düşünce ve aydınlar üzerindeki baskıyı gün geçtikçe artıran siyasal iktidar tarafından değil, sözüm ona ilerici bağnaz çevrelerce de ‘mahkûm’ edildiğini gördüm, yaşadım. Bu açıdan bakıldığında, diyebilirim ki bir yalnızlıkta yazdık. Bireyselliğe yer olmayan bir toplumda, birer aykırı olarak, birer horlanmış olarak yazdık. Kendi benzerlerimizi bulmak için yazdık."</blockquote>Belki de onu farklı kılan özel yaşamını gözlerden uzak, izole bir şekilde sürdürürken yaşananlara karşı apolitik kalmayışıydı. Kayıtsızlığın tavan yaptığı dönemde politik tavrını bağırmadan gösterebilen bir yazar oluşu onu ayıran özelliklerdendi. Bu gürültülü zamanının ironik ama dingin sesi olarak kendini var etti. 2010'lu yılların politik iklimine karşı geliştirdiği Cahil (Aforizmalar) metni hem sosyal medyada hem gündelik hayatta dilden dile dolaştı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Cahillik, başa bela, demiş eskiler. Bugün tam tersi: Cahillik baş tacı. Yalnız politikada değil, edebiyat, sanat hattâ akademik yaşamda en çok aranan nitelik (üstün nitelik) cahillik. Cahil olmayana tüm yollar kapalı. Bu bir fantezi değil, bir gerçek."</blockquote>Kişisel bir duygu belirtmem gerekirse Ferit Edgü'yü ilk okuyuşta hissettiğim şey onun hiçbir yazara benzemiyor oluşuydu. Onu ayrıksı kılan üslupçuluğuydu. '50 kuşağı öykücüleri içerisinde yer alan Adnan Özyalçıner, Demir Özlü, Demirtaş Ceyhun, Erdal Öz, Leylâ Erbil, Nezihe Meriç, Onat Kutlar, Orhan Duru, Yusuf Atılgan gibi Ferit Edgü de edebiyatta bilinen dil kalıplarının yavaş yavaş yıkıldığı ve öyküde klasik yapıları sorgulayan bir zamana denk gelmişti. &nbsp;Toplumsal yaşamın hareketlendiği ve siyasal çalkantıların yoğunlaştığı bu dönemde, hızlanan kentleşmeyle de beraber yaşanan bu kültürel dönüşüm, edebiyat dünyasında bireycilik, toplumculuk, gerçekçilik, öznellik, iç hesaplaşma, yerlilik ve taklitçilik gibi konular etrafında yoğunlaşan tartışmalara ve eserlere sebebiyet veriyordu. Ferit Edgü de öykülerinde farklılaşan içerik öğeleri kullanarak gerçeküstücülük ve varoluşçuluğun izini sürdü ve anlamsızlık, hiçlik, bunaltı, kötücüllük, suç ve intihar&nbsp;gibi izlekler üzerinden bir dünya kurdu.Yazarın bir diğer özelliği, edebi metinlerinin yanı sıra görsel sanatlarda da eser vermesiydi. Edebi yönünün verdiği yaratıcılıkla görsel imajlara estetik bir yorum getirdiği Görsel Yolculuklar Rembrant'tan Bacon'a, Goya'dan Picasso'ya, Matisse'ten Fikret Muallâ'ya 50'ye yakın sanatçı üzerine yazılarından oluşmuştu. Bir yazarın görsel sanatlara 40 yıl boyunca kuram ve kural dışı bakışının toplamı olan eser, çağdaş sanat dünyasına bir perspektif kazandıran yazarın akılda kalan yapıtları arasında yer aldı.&nbsp;Yazarın yakın dostları ve sanat dünyasından isimlerle mektuplaşmaları da hafızalarda yer etti. Bunların en ünlüleri arasında Bedri Rahmi (1976), Yüksel Arslan: Bir Dönem 1951-1961 (1978), Eren Eyüboğlu (1981), Ergin İnan (1988), Füreya: Ateş ve Sır (1992), Avni Arbaş (1992), Aliye Berger (1998), Komet: Coşkun Gürkan (1999), Abidin (2003) gibi metinler var.Ferit Edgü, yayıncılık sorumluluğu üstlenmesiyle de yazın dünyamıza büyük katkıda bulundu. Yazarın 1976 yılında Paris’ten döndükten sonra kurduğu Ada Yayınları 15 yıl içinde 140'a yakın kitap yayımladı. Ada Yayınları, faal olduğu dönemde cüretli biçim denemelerinin ve tasarım estetiğinin ürünü kitaplarıyla modernist ve yaratıcı bir hava estirdi. Ferit Edgü yayınevi için şunları söylüyordu:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Türkiye’de az sayıda okuyucunun ilgilendiği yazarların, konuların kitaplarını, özenli bir tasarımla, sınırlı bir sayıda gerçekleştirmek istiyorduk. Her kitabın kendine özgü bir boyutu, kâğıdı, kapak düzeni olması gerektiğine inanıyorduk. Bu açıdan işin ticaretini değil, sanatını düşünüyorduk. Ada Yayınları çok zamanımı aldı. Ama hiçbir zaman pişman olmadım."</blockquote>Ferit Edgü, kendine has diliyle sade, kısa ve öz bir şekilde kurulan bir anlatım biçiminin de avangardı olmayı başardı.&nbsp;"Bir gün içinde bile, birkaç kez ölebilir insan" diyen Edgü'nün yapıtları, fikirleri ve kelimeleri nesiller boyu okurları etkilemeye ve ilham vermeye devam edecek.

Aposto Kitap

Kuşağının en özgün kalemlerinden Ferit Edgü muadiline pek rastlanmayan bir dilin ironik seslerini arkasında bırakıp gitti. Edgü’yü, yazın ve düşünce hayatımıza kattıklarıyla uğurluyoruz. 

Aklı başında bir deli: Ferit Edgü'yü uğurlarken

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AK Parti'nin temel haklara bakışı</h2>Temel insan hak ve özgürlüklerinin “insanlığın yüzyıllar boyu süren boyu süren mücadeleleri sonucu elde edilmiş kazanımı” olduğunu ifade eden <a fr-original-style="" href="https://www.akparti.org.tr/parti/parti-programi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">AK Parti programı</a>, medeni toplum olmanın göstergesini de bu özgürlüklerin düzeyine endeksliyor. Özgürlüklerin demokrasinin de temeli olduğunu savunuyor. “Toplumun en önemli güven unsurunun toplum içinde yaşayan bireylerin kendi hak ve özgürlüklerine saygı duyulduğuna dair inançları” olduğunu, bu saygının demokratik rejimin toplum tarafından benimsenmesini, toplumsal barışın korunmasını sağladığını ifade ediyor.Parti temel haklar alanında “Başta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Paris Şartı ve Helsinki Nihai Senedi olmak üzere Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin insan hakları alanında getirdiği standartlar uygulamaya geçirileceği” sözünü veriyor. Sivil toplumun görüşlerinin dikkate alınacağı, basın, düşünce ve ifade özgürlüklerinin uluslararası standartlar temelinde inşa edileceği, laikliğin din düşmanlığı şeklinde yorumlanmayacağı vaatlerinde bulunuyor. Dindarların hassasiyetlerine vurgu yaparken dinin farklı yaşayan insanlar üzerinde baskı kurma aracı olamayacağını belirtiyor.Hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının sağlanacağı, işkence, kaybedilme gibi konularda şeffaf bir ortam yaratılacağı, kadın, çocuk ve çalışma hayatı hak ve özgürlüklerinin de uluslararası standartlar temeline oturtulacağı öne sürülüyor. Tüm bunlarla devlet kurumlarına güvenin artacağı ifade ediliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uygulamadaki problemler</h2>AK Parti’nin programında temel hakların ele alınış biçiminin iktidarındaki uygulamalarıyla çeliştiğini söylemek yanlış olmaz. 2002 yılında “muhafazakâr demokrat” bir çizgiyi benimseyerek ve liberallerin de desteğini alarak tek başına iktidara gelen AK Parti, “3Y” (yasaklar, yoksulluk, yolsuzluk) ile mücadele edeceğinin vaadini vermişti. O dönemlerde kimi çevrelerin 28 Şubat döneminin anti-tezi olarak özgürlükçü bulduğu, kimilerininse her daim yasakçı zihniyet taşıdığını savunduğu AK Parti hükümetinin temel haklara dair yaklaşımı 2013’teki Gezi protestolarının ardından belirgin şekilde değişti. Mart 2021’de “özgür birey, güçlü toplum, daha demokratik bir Türkiye” vizyonuyla açıklanan, hukukun üstünlüğüne vurgu yapılan reformist İnsan Hakları Eylem Planı da uygulamaya geçmedi.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/3/1668606524842.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Erdoğan" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AABugün gözle görülen en büyük çelişkinin programda AİHM standartlarına uyulacağı belirtilmesine rağmen bazı AİHM kararlarının uygulanmaması olduğu söylenebilir. Beş yılı aşkın süredir tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala veya altı yılı aşkın süredir hapiste tutulan eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkında AİHM’nin verdiği tahliye kararları yürürlüğe konmuyor. Hükümet yetkililerinin en üst tondan suçladığı bu insanlar, AİHM kararlarının etrafından dolaşma amacıyla yazılmış başka iddianamelerle hapiste tutuluyor. Bu davalar, yargı bağımsızlığının yok edilmesinin net örnekleri olarak gösteriliyor. AK Parti iktidarında Türkiye’nin başlatılan ihlal süreci sonucunda Avrupa Konseyi’nden çıkarılmasının mümkün olduğu ifade ediliyor.Partiyle ilişkili insanların yer aldığı sivil toplum kuruluşları haricindeki sivil inisiyatiflerle düzenli bir ilişki kurmayan AK Parti'nin geçtiğimiz günlerde yasalaşan ve “sansür yasası” olarak da bilinen dezenformasyon kanunuyla ifade ve haber alma özgürlüğünü kısıtladığı da değerlendiriliyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler’in basın özgürlüğü endeksinde Türkiye, 180 ülke içinde 149'uncu sırada yer alıyor. &nbsp;“Dinin bir baskı unsuru olamayacağı” ifade edilse de LGBTİ+’ların talepleri, dinî hassasiyetler gerekçe gösterilerek göz ardı ediliyor. “İşkence ve kaybedilme gibi konularda şeffaf olunacağı” söylense de 1980’lerden bu yana kayıp evlatlarını arayan Cumartesi Anneleri’nin eylemlerine izin verilmiyor. Üstelik, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2011’de başbakanken Cumartesi Anneleri ile buluşmasına rağmen..Kadın haklarını koruyan İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılırken çalışma hayatına dair sözlere rağmen İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin raporu, 2022’nin ilk dokuz ayında iş cinayetinde hayatını kaybeden işçilerin sayısının 1359’a ulaştığını gösteriyor.Parti programında yer alan devletin temel haklara yaklaşımının toplumun kurumlara güveniyle doğrudan ilişkili olduğu tespiti oldukça makul. Öte yandan araştırma şirketlerinin düzenli olarak yürüttüğü çalışmalar, Türk Silahlı Kuvvetleri haricindeki kamu kurumlarına güvenin giderek azaldığını gösteriyor. Yani AK Parti’nin programı, hükümetin temel haklara yaklaşımının vadedilene ters olduğunu doğruluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yanıtsız kalan sorular</h2>Çeşitli AK Parti yetkililerine ve kurullarına, program metniyle uygulamadaki çelişkilere dair aşağıda sıraladığım üç soruyu göndermeme rağmen herhangi bir yanıt alamadım. Partiden bu sorulara cevap gönderilirse olduğu gibi yayımlayacağımızı belirtmek isterim.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AK Parti programında insan hakları, “demokrasinin ön koşulu” olarak tanımlanıyor. Öte yandan, muhalefet çevrelerinden AK Parti’nin demokrasiyi “sandığa” endekslediği, demokrasinin oy verme dışındaki temel ilkelerinin yok sayıldığı eleştirileri yapılıyor. Benzer şekilde programda “Düşünce ve ifade özgürlükleri uluslararası standartlar temelinde inşa edilecek, düşünceler özgürce açıklanabilecek, farklılıklar birer zenginlik olarak görülecektir.” deniyor. Öte yandan, dezenformasyon yasası ile “yanıltıcı bilgiyi yayma” suçunun hapisle cezalandırılmasının ve yanıltıcı bilginin ne olduğuna yargı tarafından karar verilecek olmasının ifade hürriyetini kısıtladığı eleştirileri yapılıyor. Bu örnek üzerinden ya da ilkesel düzlemde, bu eleştirilere nasıl yanıt verirsiniz?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Parti programında, “Başta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Paris Şartı ve Helsinki Nihai Senedi olmak üzere Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin insan hakları alanında getirdiği standartlar uygulamaya geçirilecektir.” ifadesi yer alıyor. Bildiğiniz üzere, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin denetleyici yargı yetkisini tesis ediyor. Türkiye’ye Avrupa’dan Kavala ve Demirtaş davalarında AİHM kararlarına uygun davranmadığı eleştirileri yapılıyor. Bu eleştirilere nasıl yanıt verirsiniz?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Parti programınızda “İnsan hakları alanında faaliyet gösteren gönüllü kuruluşların, sivil toplum örgütlerinin görüş ve önerileri dikkate alınacak, devlet organları ile bu kuruluşlar arasında sıkı bir işbirliği oluşturulacaktır.” ifadeleri yer alıyor. Bu alanda atılan adımları açıklayabilir misiniz?</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">MHP’nin temel haklara bakışı</h2><a fr-original-style="" href="https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_programi_2009_opt.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MHP ise programında</a> “her insanın insan olmaktan kaynaklanan hak ve özgürlükleri olduğunu” belirtirken devlete “başta yaşama hakkı olmak üzere, insanın dokunulamaz, devredilemez, vazgeçilemez temel hak ve özgürlüklerini koruma ve geliştirme” görevini yüklüyor.MHP programında temel haklar kişi dokunulmazlığı, düşünce ve kanaat özgürlüğü, hak arama özgürlüğü ve kanun önünde eşitlik, özel hayatın gizliliği ve dokunulmazlığı, din ve vicdan özgürlüğü, eğitim ve öğretim hakkı, örgütlenme, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı, kadın ve çocuk hakları ile basın hürriyeti ve basın ahlakı olarak tanımlanıyor.Öte yandan program, temel haklara kısıtlama getirilmesini meşrulaştırırken bunun ancak “Millî güvenliğe, Cumhuriyetin temel niteliklerine, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, kamu düzenine, genel ahlaka, genel sağlığa ve başkalarının temel haklarını kullanmasına tehdit oluşturmamak kaydıyla” yapılabileceğini savunuyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/3/1668606452372.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="BAHÇELİ" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AA<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Muğlak tanımlarla hak kısıtlamak</h2>MHP, temel haklar konusunda Cumhur İttifakı’nın uygulama ile programı en çok örtüşen parti olarak öne çıkıyor. Temel hakların önemi vurgulanırken devlete hem görev tanımlanıyor hem de tıpkı bugün olduğu gibi en temel hakların dahi yeri geldiğinde kısıtlanabileceği savunuluyor. Öte yandan, “genel ahlak ve kamu düzeni” gibi tanımı kişiden kişiye değişebilen, hukuki tanımı çok farklı şekillerde yapılabilen kavramlarla temel hakların kısıtlanması, otoriterleşmenin önünü açıyor. Dahası, bugün hakları kısıtlanan toplumsal kesimlerde rövanşist duyguları körüklüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">BBP’nin temel haklara bakışı</h2><a fr-original-style="" href="https://www.bbp.org.tr/bbp/dosyalar/Parti-Programi.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Büyük Birlik Partisi programında</a> da temel hakların düşünce, ifade, mülk edinme gibi medeni haklar, ekonomik refah ve güvenlik gibi sosyal haklar ve karar alma süreçlerine katılım gibi siyasi haklar eksenlerinin toplamı olduğu belirtiliyor. Partinin “temel hakların çiğnenmesine ya da yıkıcılığa alet edilmesine karşı olduğu” vurgulanıyor. Yeni anayasanın temel hak ve özgürlük anlayışını esas alması öneriliyor. Parti, siyasi anlayışının temelinde “uluslararası standartlara uygun, millî duyarlılıklara saygılı özgür bir Türkiye” olduğunu beyan ediyor.BBP programında haklar konusunda eleştirel bir dil kullanılıyor. Temel haklardan olan toplantı, gösteri ve yürüyüş hakkının kısıtlamalar sebebiyle tam olarak kullanılamadığı savunuluyor. Uzun veya gereksiz tutukluluğun adalet sisteminin “kanayan yarası” olduğu belirtiliyor. Bu konularda “vatandaş odaklı” bir anlayışın sözü veriliyor. “İnsanların temel hak ve özgürlüklerinin korunması ve genel güvenlik anlayışı” gereğiyle terör olaylarına izin verilemeyeceğinin de altı çiziliyor. &nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/10/3/1668606352291.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="DESTİCİ" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">DHA<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Programla çelişen söylem</h2>BBP de programı itibarıyla MHP’nin aksine, tıpkı AK Parti gibi temel haklar konusunda özgürlükçü bir perspektife sahip. Öte yandan programda kullanılan eleştirel dil, günlük siyasete yansımıyor. Parti, kendi programıyla da çelişen AK Parti’nin temel hakları kısıtlayan uygulamalarını özgürlükçü bir perspektifle eleştirmek yerine Cumhur İttifakı’na desteğini sürdürüyor. Ayrıca partinin sosyal konulardaki muhafazakar tavrı da temel haklar konusundaki özgürlükçülüğünün inandırıcılığını azaltıyor.Örneğin parti lideri Mustafa Destici’nin 2016’da LGBTİ+ Onur Yürüyüşü için &nbsp;"Gitsinler yürüyüşü nerede yapacaklarsa yapsınlar, benim memleketimde yapamazlar. Benim memleketim bir sapıklar ülkesi gibi gösterilemez." sözleri, partinin toplantı, gösteri ve yürüyüş hakkının kısıtlanmasına yönelik eleştirileriyle çelişiyor, yasakçı pratiklerle örtüşüyor.

Spektrum

Cumhur İttifakı temel haklarımıza nasıl bakıyor?

Reich bir psikiyatristti. 1920’lerde Sigmund Freud’la beraber çalıştı. Dönemin toplumundan oldukça aykırı bir profildi. Bu yüzden Dinle Küçük Adam adlı eseri yazdı.Okuyup bitirdiğim vakit ben de kitap hakkında şunları yazmışım:“Bu kitap, gözlerdeki bağları gevşeten cinsten. Ama bilirim ki, insan o bağlardan kurtulmak istemez. Hayatı, ona bağlayan halatmışcasına sıkı sıkıya sarılır. Böylece kabul görür toplum diye adlandırdığı başka başka insanların arasında. Aslında hiçbiri birey değildir o an orada. Öfkeli kalabalıkların yakıp yıktığı caddeleri düşün ya da boğazına kadar toprağa gömülen insanlara taş atanları. Biri dahi çıkıp da "yahu durun, biz ne yapıyoruz?" demez. Dese de kimse onu dinlemez. Wilhelm Reich bu yüzden eserinin adını "Dinle" olarak seçmiştir belki de."Kafka’nın da dediği gibi, bir kitap suratımıza inen bir tokat gibi bizi sarsmıyorsa bir işe yaramaz!Bu kitaplardan herhangi birini okuduysan ve fikirlerini, görüşlerini paylaşmak istersen hiç çekinmeden bana yazabilirsin. Yazının da başında belirttiğim gibi, sen de bana kitap önerisinde bulunursan çok sevinirim! Kendine çok iyi bak, bir sonraki yazıda görüşmek dileğiyle!Zihnin için taze bir başlangıç: Medya deneyimini e-posta yayınlarının ötesine taşıyan Aposto, yeni mobil uygulamasını duyurdu. Güvenilir, doyurucu ve kullanışlı bir dijital medya servisi deneyimi sunan Aposto’nun iOS uygulamasını <a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=https://link.aposto.com/click?uri%3DaHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjJiNmMyYmFmNThlMDgwMDA2NmVkOGY0JnB1Ymxpc2hlcj02MDI1NTUyNjM3MTU3NjAwMDZhYjhjNzcmbmV3c2xldHRlcj02MDI1NTg0ZDM3MTU3NjAwMDZhYjhlZTUmc3Vic2NyaWJlcj01ZmUzMGUyNzQ0MjZmYTAwMDcxZjQ3MDImc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFwcHMuYXBwbGUuY29tJTI1MkZ0ciUyNTJGYXBwJTI1MkZhcG9zdG8lMjUyRmlkMTUwNDMyODUzMA%3D%3D&source=gmail&ust=1658656688398000&usg=AOvVaw069dqUeFMIqXCO5IVbFEdt" fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjJiNmMyYmFmNThlMDgwMDA2NmVkOGY0JnB1Ymxpc2hlcj02MDI1NTUyNjM3MTU3NjAwMDZhYjhjNzcmbmV3c2xldHRlcj02MDI1NTg0ZDM3MTU3NjAwMDZhYjhlZTUmc3Vic2NyaWJlcj01ZmUzMGUyNzQ0MjZmYTAwMDcxZjQ3MDImc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFwcHMuYXBwbGUuY29tJTI1MkZ0ciUyNTJGYXBwJTI1MkZhcG9zdG8lMjUyRmlkMTUwNDMyODUzMA==" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> indirebilirsin. Yıldızlı Bir Hikâye'nin de aralarında yer aldığı yepyeni dijital gazete ve dergiler seni bekliyor.

Yıldızlı Bir Hikâye

“Hiçbir zaman küçük adam, mutluluğu dolu dolu özgürlük içinde tatmadın. Bu yüzden, mutluluğu tıkınıyorsun, mutluluğun güvencesinden sorumluluk duymaksızın. Mutluluğu bulmayı, onun üzerinde titremeyi, ona bahçıvanının çiçeklerine, rençberin buğdayına baktığı gibi bakmayı öğrenmedin (çünkü engellendin). Büyük araştırmacılar, şairler ve bilgeler, kendi mutluluklarını sağlamak istedikleri için, senden kaçtılar. Senin yanında, küçük adam, mutluluğu yutmak kolay, ama sağlamak kolay değil.”

Dinle Küçük Adam – Wilhelm Reich

Uzm. Kli. Psikolog &amp; Jungiyen Analist&nbsp;Özüm DemirelNew Yorker’da hayvan haklarına dair ilginç bir makaleye rastladım geçenlerde. <a fr-original-style="" href="https://www.newyorker.com/magazine/2022/03/07/the-elephant-in-the-courtroom" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Makale,</a> Nonhuman Rights Project&nbsp;- NhRP (Insan Olmayan Varlıkların Hakları) ve Bronx Hayvanat Bahçesi müdürü James Breheny arasında uzun zamandır devam eden bir davadan bahsediyor. NhRP,&nbsp;Happy adında dünya tatlısı bir filin, birey hakları gereği zorla hayvanat bahçesinde tutulamayacağını ve yabani hayvanları koruma programına alınması gerektiğini savunuyor. Karşı tarafsa kısaca “Nereden çıktı şimdi bu bilinçli birey kavramı, ne güzel bilet kesiyorduk?” diye ahkam kesiyor. Hayvanların “Bireylik” haklarını yeniden tanımlamaya yönelik bu çekişmeli süreç, hayvan ve insan aleminin birlikte yaşama kurallarına dair anlamlı ve kıymetli soruların da altını çiziyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birey olmak ne demektir?&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir varlığı birey yapan nedir?&nbsp;Özgür olması mı?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akıl yürütme kapasitesi mi? Duygusal tepki verebilme yetisi mi? Benlik bilincinin oluşması mı?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hayvanlar yasalara göre birey kabul ediliyor mu?&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnsan, kendi yazdığı yasalara göre hayvanı nasıl tanımlıyor ve ona hangi hakları veriyor?&nbsp;</li></ul>Psikoloji laboratuvarlarında çocukların ve hayvanların öz farkındalığını Mirror Self- Recognition Test (SMR), Ayna testi ile ölçüyoruz. Ayna testi, 1970 yılında psikolog Gordon Gallup Jr. tarafından geliştirilen ve bir hayvanın ya da çocuğun aynada kendini tanıma yeteneğine sahip olup olmadığına karar vermeye yarayan bir deney. Aynada kendini tanıyan bir varlığın öznellik algısı ve benlik bilinci oluşmuştur, diye yorumluyoruz.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1654808100608.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Şu ana kadar&nbsp;testi geçen&nbsp;dostlarımız arasında &nbsp;yunuslar, balinalar, bonobolar, orangutanlar, şempanzeler, filler, saksağanlar, güvercinler ve karıncalar var. Kendimizi sürekli teste tabi tuttuğumuz yetmiyor gibi, hayvanları da test ediyoruz, orası ayrı konu. Ancak şimdilik en azından ayna testi canlarını yakmıyor, özgürlüklerini kısıtlamıyor diyerek uzayalım sınav yerinden.&nbsp;Peki aynaya bakmak ve bakan gözün “sahibi” olduğumuzu iddia ve idrak etmek yeter mi birey olmamıza?&nbsp;Carl Jung, bireye ve bireyleşmeye çok daha derin ve bütüncül bir yerden bakıyor. Jungiyen Analitik Psikolojiye göre birey, kendi derinliğini bilen ve otantik kimliğini gerçekleştirmek için özgür seçimler yapabilen&nbsp;kişidir. İşte bu biricik özümüzü tanıma ve birlik, bütünlük hissine ulaşma çabasına da "bireyleşme süreci" denir. Öze ve bütüne doğru giden, hiç bitmeyen spiral bir yolculuk... Bunu yapabilmek için de kişinin hem kişisel bilinçdışı hem de kolektif bilinçdışı ile samimi bir bağ kurması; özü kadar bütünle de uyumlu olması gerekir. Hadi bireyleşme tamam da, kolektif bilinçdışı derken…Kolektif bilinçdışını insan veya hayvan hafızasında kayıtlı her türlü deneyimi, dürtüyü, sembolü kapsayan bütün olarak tanımlar Jung. Kısacası hepimizin üzerinde büyüdüğü toprak. İçinde hem tarihimizi hem tohumlarımızı barındıran bir hazine. Yaşadıkça dönüşen ve hepimizi dönüştüren canlı bir organizma…&nbsp;Yüksek ses duyduğumuzda bedenimize korku salan da, bir çocuk kahkahasıyla ruhumuza çiçek açtıran da, hiç tanımadığımız bir canlının canı yandığında içimizi burkan da işte bu ortak miras. İstesek de istemesek de, farkında olsak da olmasak da kolektif bilinçdışından bilincimize sızan tepkiler var.&nbsp;Bronx Hayvanat Bahçesi’ne hiç gitmemiş, Happy adlı filin tutsak gözlerine bakmamış olsak da esaretin, hasretin, kilit sesinin yarası var derinlerde bir yerde. Doğadan, doğamızdan uzak olmanın; ailemizi, sevdiklerimizi özlemenin izi var içimizde.&nbsp;Dava nasıl sonuçlanacak bilemiyorum ama Happy tutsak kaldıkça ruhumuzda nedenini bilmediğimiz bir ağrı olacağı kesin.&nbsp;Sanırım birey olmanın yasal tanımından, farkındalık testlerinden çok; bireydeki ve kolektifteki deneyimi belirleyecek gerçeğimizi. Belki birey olmak aynaya baktığımızda gözden öte özü, özün geldiği bütünü görmektir. Kolektifte geçmiş yaralarımızın anısı, acısı kadar geleceğe dair hayallerimiz, dönüşüm ihtimallerimiz de saklı.&nbsp;Amerikan legal sistemine uzaktan sözümüz geçmese de, belki bugün Happy’nin özgürlüğü ve mutluluğu için umutlu bir adım atarız. Yanı başımızdaki bir cana sevgi gösterir, bakım veririz. Sınırlarımızı kısıtlamak için değil korumak için çizeriz. Aletlerimizi katletmek için değil iyileştirmek için kullanırız. Belki bugün hem biricik hem birlikte olduğumuzu hatırlayan bireyler olarak hayvan dostlarımızın yanında oluruz. &nbsp;&nbsp;Kim bilir? Belki. Aşk ve minnetle..

Dünyahali

Bireylik hakkı nedir?

Birey Olmak Ne Demektir? 

Harvard'dan mezun olduktan sonra, bir süre boyunca babasının dükkanında çalışan Thoreau, daha sonra ise öğretmenlik yapmaya başladı. Bu yıllardan sonra <a fr-original-style="" href="http://www.sozkimin.com/a/120-ralph-waldo-emerson-kimdir-sozleri-ve-hayati.html" rel="noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ralph Waldo Emerson</a> ile tanışan David Thoreau bir süre Emerson’ın &nbsp;asistanı gibi yaşadı ve The Dial isimli dergiye şiir ve yazılarıyla katkıda bulundu. Bu arada, Emerson’ın fikirlerinden oldukça etkilenen yazarın düşünceleri Eski Hint Felsefesi’ne ve Alman İdealizmi’ne kadar dayanmaktadır. Thoreau, böyle akımlardan esinlenerek Amerika insanına özgü bireyciliği dile getirir, üretici köylüyü sömürerek büyüyen tüketici egemenliğine karşı çıkar. Concord, şehrinin dışında yer alan Walden Gölü kıyısında, Emerson'a ait bir arazi üzerine kulübe inşa ederek yaklaşık 2 yıl burada yaşadı. Bu kulübede yaşadığı yıllarda "Walden&nbsp;ve Concord ve Merrick Nehirleri Üzerinde Bir Hafta’’ adlı kitabı yazdı. Thoreau sağlığında sadece bu kitabı ayrıca Doğal Yaşam ve Başkaldırı'yı yayımlayabildi. Yazar, Sanayi Devrimi henüz en büyük savaşlara sebep olmamış masum bir bebekken, toplumdan kaçıp Walden Gölü’nde hem araştırmalar yapmış hem de toplumun, insanın ve devletin aslında ne olduğunu bizlere anlatmaya çalışmıştır. Aradan yaklaşık 200 yıl geçmesine rağmen haklılığından bir şey kaybetmişe de benzemiyor.

birey ile ilgili hikayeler