Türkiye Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine 1954 yılında taraf olmakla birlikte, Sözleşmenin koruma organı olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) yargı yetkisini &nbsp;ancak1989 yılında tanımıştır. Bu tarihten beri AİHM, Türkiye’de hakkının ihlal edildiğini düşünenlerin adalet arayabileceği son umut kapısı haline gelmiştir. 1990’ların sonundan itibaren Mahkemenin iş yükünün önemli bir bölümünü Türkiye’den yapılan başvurular oluşturmuştur. 31 Ağustos 2024 itibariyle Mahkeme’nin önünde derdest olan 65.050 başvurudan 24.200’ü (% 37,2) Türkiye aleyhine yapılan başvurulardan oluşmaktadır.[1] Ayrıca Mahkemenin çalışmaya başladığı 1959 yılından 2023 yılı sonuna kadar verdiği toplam 22.676 ihlal kararının 3530’u Türkiye aleyhine verilmiştir. Bu arada Türkiye 222 başvuruda dostane çözümü kabul etmiştir.AİHM’den ortalama bir kararın çıkması yaklaşık beş yıllık bir süreyi bulmaktadır. Buna rağmen AİHM, Türk vatandaşları için hâlâ bir umut kapısıdır. Son üç yılın istatistiklerine bakılırsa, Türkiye aleyhine 2021 yılında 9.548, 2022 yılında 12.551, 2023 yılında da 8.341 başvuru bir yargısal formasyonun önüne gönderilmiştir.[2] Bu sayılar Türkiye’den gönderilen başvuruları değil, Mahkeme yazı işlerince incelenerek bir yargısal formasyona tahsis edilen başvuruları göstermektedir. Türkiye’den gönderilen başvuru sayıları çok daha yüksektir. Ayrıca 2023 yılı sonu itibariyle Türkiye aleyhine yapılan başvurulardan 16.874’ü Komite veya Daire tarafından incelenmek üzere tahsis edilmiştir. Yani bu başvurularda ihlal kararı verilme ihtimali çok yüksektir.Ancak Türkiye’nin son on yılda, insan hakları karnesini düzeltme, ihlalleri önleme ve başvuru sayılarını azaltma yönünde bir çabasının bulunmadığı görülmektedir. Aksine, yasama, yürütme ve yargı dahil tüm kurumların AİHM tarafından verilen ihlal kararlarını görmezden gelme, kararların gereklerini yerine getirmeme konusunda ortak bir tutum içinde olduğu anlaşılmaktadır. AİHM tarafından verilen, temel hakları sınırlama yetkisinin kötüye kullanılmasını yasaklayan 18. madde ihlali kararlarına rağmen Kavala ve Demirtaş’ın yıllardır tahliye edilmedikleri herkesin malumudur. Ancak AİHM kararlarına uymama bununla sınırlı değildir. AİHM’in yapısal sorun tespit ettiği ve yasal ve yargısal çözüm bekleyen onlarca sorun konusunda uzun zamandan beri herhangi bir adım atılmamıştır. Vicdani retçilerin sorunları, evli kadının önceki soyadını tek başına kullanamaması, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkına ilişkin yapısal sorunlar, cezasızlık sorunu, Alevilerin ibadethane ve zorunlu din dersleriyle ilgili sorunları gibi pek çok yapısal sorun konusunda on yıllardır herhangi bir adım atılmış değildir.[3] AİHM kararlarının uygulanmasını izlemekle yetkili Bakanlar Komitesinin Kararların İnfazı Bölümünün verilerine göre, Türkiye aleyhine yapısal sorunlarla ilgili 142 derdest öncü dava bulunmaktadır.Mesela, 2021 yılında verdiği Vedat Şorli kararında AİHM, Cumhurbaşkanına hakaret suçunu düzenleyen ve bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası öngören Türk Ceza Kanunu’nun Sözleşmeye aykırı olduğunu tespit etmiş ve bu sistemik sorunun giderilmesi için yasa değişikliği gerekli olduğuna karar vermiştir.<a fr-original-style="" href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="">[4]</a> Bakanlar Komitesi de o tarihten bu yana Hükümetten 299. maddenin yürürlükten kaldırılmasını talep etmektedir. Ne var ki bu yönde ne yasama organı herhangi bir adım atmış, ne de yargı organları Anayasa’nın 90. maddesinde uluslararası sözleşme hükümleriyle çatışan hükümlerin uygulanmayacağını öngören açık hükme uymuştur. Anayasa Mahkemesi Vedat Şorli kararından sonra Cumhurbaşkanına hakaretle ilgili başvurularda esastan tek bir karar dahi vermemiştir. Her yıl bu suçtan onbinlerce soruşturma açılmakta, Adalet Bakanlığı da bu suçla ilgili kovuşturmaya izin vermeye devam etmektedir.AİHM Büyük Dairesi 2023 yılında verdiği Yüksel Yalçınkaya kararında Sözleşme’nin kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini düzenleyen 7. maddesinin ihlal edildiğine karar vermiş ve bu hususun terör yargılamalarında sistemik bir soruna işaret ettiğini belirterek Sözleşme’nin 46. maddesi çerçevesinde benzer davalarda bu kararın gereğinin yerine getirilmesi gerektiğine dikkat çekmiştir. Ne var ki, bir yıldır tek bir mahkeme bile bu karara atıf yapmamıştır. 12.09.2024 tarihinde yapılan yeniden yargılama duruşmasında da Kayseri 2. Ağır Ceza Mahkemesi AİHM kararına uymayı reddederek başvurucu Yalçınkaya’yı tekrar aynı cezaya mahkûm etmiştir.[5] AİHM kararlarını sürekli yok sayan bir ülkenin uzun dönemde Avrupa Konseyi içinde kalmaya devam etmesi mümkün değildir. Hükümetin niyeti Konsey üyeliğinden çıkmaksa, bunun ülkenin ve vatandaşların hayrına olmayacağı açıktır.Yeni adli yıl açılış töreninde Yargıtay Başkanınca yapılan konuşmada milli hukuk vurgusu yapılarak açıkça evrensel hukuk ilkelerinin ve uluslararası hukuk kurumlarının dikkate alınmayacağı ima edilmiştir. Evrensel hukuk ilkelerini dikkate almayan bir milli hukukun vatandaşlar için hukuksuzluk, güvencesizlik ve yoksulluk vadettiğini akılda tutmak gerekir.<a href="#_ftnref4" name="_ftn4" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="#_ftnref5" name="_ftn5" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>

Özgürlük Gündemi

Yeni adli yıl açılış töreninde Yargıtay Başkanınca yapılan konuşmada milli hukuk vurgusu yapılarak açıkça evrensel hukuk ilkelerinin ve uluslararası hukuk kurumlarının dikkate alınmayacağı ima edilmiştir. Evrensel hukuk ilkelerini dikkate almayan bir milli hukukun vatandaşlar için hukuksuzluk, güvencesizlik ve yoksulluk vadettiğini akılda tutmak gerekir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türkiye

Spektrum

Kavala'ya yönelik mahkumiyet kararı AB-Türkiye sürecini etkileyebilir mi? 

Kavala kararı AB - Türkiye ilişkilerini etkileyebilir mi?

Türk Medeni Kanunu (“TMK”) md. 187 uyarınca “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir.” Bu kanuna göre, bir kadın evlendiğinde yalnızca eşinin soyadını alabileceği gibi yazılı başvurusu üzerine eşinin soyadıyla birlikte kendi soyadını da kullanabilir. Yani TMK bir kadının yalnızca evlenmeden önceki soyadını korumasını hiçbir şekilde güvence altına almıyor.Anayasa Mahkemesi (“AYM”) bu hükmü Şubat 2023’te iptal etti. Bu karar “bir anda” alınan bir karardan ziyade, kadınların verdikleri mücadelenin bir sonucu. [Karar için&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/38?EsasNo=2022%2F155" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bkz</a>. Esas Sayısı: 2022/155, Karar Sayısı: 2023/38, Karar Tarihi 22.02.2023]<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Anayasa Mahkemesi Kararına Giden Yollar</h3>AYM bu hükümle ilk defa karşılaşmıyor. “Kadın evlenmekle kocasının soyadını alır” kuralı norm denetimi yoluyla AYM’nin önüne gitmiş ve AYM 1998 tarihli kararında bu hükmün Anayasa’ya uygun olduğuna karar vermişti. Mahkeme öğretide bulunan “kadının erkeğe göre farklı yaratıldığı, zorunluluklar ve toplumsal gerçekler karşısında kadının korunması, aile bağlarının güçlendirilmesi, evlilik birliğinde düzen ve uyum sağlanması, aile içinde iki başlılığın önlenmesi gerektiği gibi” görüşlere de atıf yapmış ve bu hükmün kamu yararı, kamu düzeni ve kimi zorunluluklar (!) gerekçesiyle eşitliğe aykırı olmadığına karar vermişti.Daha sonra, yalnızca kendi soyadını kullanmak isteyen Ünal Tekeli, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (“AİHM”) başvurmuş ve AİHM de kadınların yalnızca kendi soyadlarını kullanma imkânı olmamasının özel hayata ve aile hayatına saygı hakkıyla birlikte ayrımcılık yasağını ihlal ettiğine karar vermişti. Fakat bu karar TBMM’nin ya da AYM’nin duruşunda bir değişikliğe yol açmadı.Nitekim, bu hükümle tekrar karşılaşan AYM, 2011 yılında da bu hükmün eşitlik ilkesini ihlal etmediğine karar verdi. Aynı soyadına sahip olmanın aile birliğini ve bütünlüğünü koruduğunu ve kayıtların tutulması gibi kolaylıklar sağlayarak kamu yararına hizmet ettiğini söyledi. AYM’ye göre aile kutsal bir kurumdu ve eşlerden birinin soyadına üstünlük tanıması yasamanın takdirindeydi. 2011 kararında özgürlükçü ve ilerici karşıoylar olduğunu da hatırlatalım. O gün karşıoy yazan hakimlerden Prof. Dr. Engin Yıldırım, bugünün kararını yazan hakimlerden.AYM’ye bireysel başvuru hakkının tanınmasıyla birlikte bir şeyler değişmeye başladı. Sevim Akat Ekşi başvurusunda AYM, kocanın soyadını alma zorunluluğunun kişinin maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkını ihlal ettiğine karar verdi. Karar ilgili hükmü eşitlik ilkesi yönünden tartışmadı ama kadının yalnızca kendi soyadını kullanmasının önünü açtı. Her ne kadar TBMM bireysel başvuru kararını dikkate alıp bu doğrultusunda bir düzenleme yapmadıysa da (hukukçu olmayanlar için not: bireysel başvuru kararları kanun hükmünün iptali sonucunu doğurmaz, bu yöndeki tartışmaların yeri de burası değil) kadınlar aile mahkemelerine dava açarak yalnızca kendi soyadlarını kullanmaya başladılar. Burada çelişkili kararlar çıksa da 2015 yılında Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kocanın soyadını alma zorunluluğunun eşitlik ilkesine aykırı olduğuna ve kadınların mahkemeye başvurarak yalnızca kendi soyadını koruyabileceğine karar verdi.Bu gelişmeler sevindirici olmakla birlikte erkek kendi soyadını kolayca korurken kadının yalnızca kendi soyadını koruyabilmesi için dava açmak zorunda kalması da eşitlik ilkesine aykırılık teşkil ediyordu. Bu kanun yıllar sonra tekrar AYM’nin önüne norm denetimi yoluyla geldi. Bu hükmü AYM’nin önüne getiren İstanbul Aile Mahkemesi’ne de bir kadın olarak teşekkür ediyorum. (Hukukçu olmayanlar için not: Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümlerini Anayasa'ya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, AYM’ye iptal için başvurabilir.)<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tarihî Anayasa Mahkemesi Kararı</h3>AYM bu sefer, bireysel başvuru kararlarından farklı olarak eşitlik ilkesine atıf yaparak bir değerlendirmede bulundu. Mahkeme, eşitlik ilkesi yönünden inceleme yapılırken, aynı ya da benzer durumda olanlara farklı muamele olup olmadığının ve bu farklılığın nesnel ve makul bir temele dayanıp dayanmadığının ve ölçülü olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Kararında Anayasa’nın kadın ve erkek eşitliğinin “tam anlamıyla sağlanması” gerektiğini öngördüğünü vurgulayan Mahkeme, soyadının yalnızca bir yükümlülük değil aynı zamanda bir hak olduğunu da ifade etti.Genel açıklamalardan sonra, AYM, erkekler yalnızca kendi soyadını kullanabilirken kadının bu hakkının olmamasının benzer durumdaki eşler arasında “cinsiyet temelinde farklı muamele” teşkil ettiğini belirtti. Karara göre bu farklı muamelenin nesnel ve makul bir temeli yok. Bu doğrultuda, her ne kadar nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ya da soy bağının tespit edilmesinde kamu yararı bulunsa da, TC kimlik numaraları ya da nüfus hizmetlerinin artık bilişim teknolojilerinden yararlanıyor olması kamu yararının sağlanması için tek yolun kadının soyadı kullanması olduğunun kabulü mümkün değil. AYM ailenin tek bir isimle anılmasının ailenin toplumsal işlevini yerine getirmede rolü olduğunu kabul etse de, bunun da tek yolunun kocanın soyadının alınması olmadığını belirtti. AYM’ye göre eşler ortak bir soyadı belirleyebileceği gibi içlerinden birinin soyadını da alabilir. Kaldı ki, ortak soyadı taşımak aile bağının korunmasının zorunlu unsuru da değil. AYM, bu açıklamalar doğrultusunda farklı muamelenin makul bir nedeni olmadığına hükmetti.Bu arada, AYM kararı kadın haklarının süreç içindeki gelişimini de yer yer açıklıyor. Ayrıca kararda AİHM ve AYM’nin daha önceki bireysel başvuru kararlarına atıflar da var. İlgilenenler kararı bu açılardan da okuyabilir. &nbsp;Karar çok sevindirici olsa da, bu karar oybirliği ile alınmadı. Kadın hakları konusunda ilerici yaklaşıma hâlâ sahip olamayan AYM hakimlerinin bir kısmı bu eşitsizlikte “kamu yararı” olduğunu savunmaya devam ederken, bir hakim kadın ve erkek eşitliğinin “modern hurafe” olduğu görüşünde. Bu görüş hakkında ben ne düşünüyorum? İzninizle, düşünmüyorum.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki Ya Sonra?</h3>İptal kararı, kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından itibaren 9 ay içinde yürürlüğe girecek. Yasamanın da bu süreçte bu karara uygun şekilde kanun çıkarması bekleniyor. TBMM ilerici bir yaklaşımla bazı Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi eşlerin birbirlerinin soyadını almasını ya da kullanacakları ortak soyadına (kadının veya erkeğin) karar vermelerini öngörebilir. Meclis daha muhafazakâr bir yaklaşım benimseyip kuralı kocanın soyadını almak üzerine kurgulayıp kadının yalnızca kendi soyadını kullanması konusunda bir istisna da tanıyabilir.Doğrusunu söylemek gerekirse mevcut dağılımı itibariyle TBMM’nin ilerici bir yaklaşım benimseyeceğine inanmıyorum. Önceki meclisler de bu konuda çok ilerici olmamış, kanun tekliflerini <a fr-original-style="" href="https://m.bianet.org/bianet/kadin/166047-hdp-li-kerestecioglu-ndan-kadinin-soyadi-icin-kanun-teklifi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">reddetmişti</a>. Umarım yanılırım.Bu arada kadınların ek bir çaba göstermeksizin yalnızca kendi soyadlarını kullanmaya devam etme imkânına sahip olmalarına sevinmekle birlikte “kadınlar muhakkak kendi soyadını kullanmalıdır” görüşünü kendi soyadlarını da aslında bir başka erkek olan babalarından almaları sebebiyle mutlak bir şekilde savunamıyorum. TBMM’de ve/veya mahkeme kararlarında çocuğun soyadı düzenlemesinin babadan geçmesi hususunun eşitlik çerçevesinde tartışıldığı günleri görmeyi iple çekiyorum.

Günebakan

İnadına hep ileri

Anayasa Mahkemesi Kararı ve Kadının Soyadı

Anayasa Mahkemesi (AYM), Türk Medeni Kanunu’nun kadınlara evlendikleri erkeğin soyadını alma zorunluluğu getiren 187. Maddesi’ni "eşitlik ilkesiyle bağdaşmadığı" sebebiyle <a fr-original-style="" href="https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/38" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iptal etti</a>. Bu kararla birlikte, evlenen kadınlar evlenmeden önceki soyadlarını mahkemeye başvurmak zorunda kalmadan kullanabilecekler.Nasıldı? Bir kadın evlenmeden önceki soyadını kullanmak istediğinde, kocasının soyadına ekleyerek alabiliyordu. Tek başına kullanmak isterse ise dava açması gerekiyordu.&nbsp;187. Madde neydi? "Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.”<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Oy çokluğuyla alınan kararda, 2 Kasım 2001 tarihli olan 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 187. maddesinin birinci cümlesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verildi.&nbsp;</li></ul>İtiraz Gerekçesi: AYM'nin yayımladığı <a fr-original-style="" href="https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/norm-denetimi-basin-duyurulari/kadinin-kocasinin-soyadini-almasini-ongoren-kuralin-iptali/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">basın duyurusunda</a>; soyadının kadının kimliği ile kişiliğinin bir parçasını oluşturduğu, itiraz konusu kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını kullanma hakkına getirilen sınırlamanın meşru bir amacının bulunmadığı yer alıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Eşitlik ilkesi ile bağdaşmıyor": Bununla birlike, erkeğin doğumla kazandığı soyadını ömrü boyunca kullanması mümkün iken aynı hakkın kadına tanınmamasının eşitlik ilkesiyle bağdaşmadığı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) söz konusu farklı muamele nedeniyle ihlal kararları verdiği, ayrıca bireysel başvuru alanında Anayasa Mahkemesince verilen ihlal kararlarının da bulunduğu ancak değiştirilmeyen kuralın idare tarafından uygulanmaya devam edildiği, bu durumun ise Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı ilkesini ihlal ettiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülüyor.</li></ul>10. maddeye aykırı: AYM, kadının kocasının soyadını almasını öngören kuralın, Anayasa'nın 10. maddesi olan&nbsp;"Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür" hükmüne aykırı olduğuna karar verdi.&nbsp;Bu durumda çocuklar?&nbsp;Annenin ve babanın ayrı soyadları kullanması durumunda çocuklarının hangi soyadını kullanacağına ilişkin bir bilgi AYM kararında yer almadı.&nbsp;AYM kararında başka ne dendi? &nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Erkekler evlendikten sonra yalnızca evlilik öncesi soyadlarını kullanabildiği halde kadınların evlilik öncesi soyadlarını tek başına kullanamaması&nbsp;cinsiyet temelli farklı muameledir.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kadınlar evlendikten sonra soyadlarını değiştirmek zorunda tutulamaz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesinde kamu yararı bulunmaktadır. Bu söz konusu kamu yararının sağlanmasının yegâne yolunun kadının evlendikten sonra kendi soyadını ancak eşinin soyadının önünde kullanması olduğu söylenemez.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almasının ailenin ortak bir soyadına sahip olmasını mümkün kılan tek seçenek olmadığı açıktır. Bu bağlamda eşlere içlerinden birinin soyadını veya bunun dışında bir adı ortak soyadı olarak belirleme imkanının tanınması ya da ortak soyadının eşlerin evlenmeden önceki soyadlarının birleşimden oluşacağının öngörülmesi de mümkündür.</li></ul>

Aposto Günsonu

Bu kararla birlikte, evlenen kadınlar evlenmeden önceki soyadlarını mahkemeye başvurmak zorunda kalmadan kullanabilecekler.

AYM iptal etti: Kadınlara kocalarının soyadını alma zorunluluğu “cinsiyet eşitliğine aykırı”

Uluslararası Af Örgütü, “Dünyada İnsan Haklarının Durumu” raporu ile 2022 yılı başından itibaren başlayan savaş ve bunun sonucunda dünyada gelişen ekonomik kriz ile gıda ve enerji krizlerinin de pekiştirdiği evrensel özgürlüklerin kısıtlanması ve savunmasız gruplar üzerinde baskının artması gibi birçok konuyu küresel, bölgesel ve ülkesel olarak ele aldı.&nbsp;İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 75. yıl dönümünde yayımlanan raporda; Türkiye’nin değerlendirilmesi, Avrupa ve Orta Asya Bölgesel Değerlendirmelerinin altında yer alıyor.&nbsp;Raporun genelinde Türkiye, yargı bağımsızlığının azalması; insan hakları savunucuları, aktivistler ve siyasi muhaliflerin temelsiz soruşturmalarla karşı karşıya bırakılması; dezenformasyon yasasının onaylanması; ve bölgenin batısında Fransa dışında dernekleri kapatmaya çalışmak yoluyla örgütlenme özgürlüğünü kısıtlayan tek ülke olmasıyla öne çıkıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Raporda Türkiye ile ilgili hangi değerlendirmeler yer alıyor?</h2>İnsan haklarına ilişkin konuların 8 başlık altında incelendiği raporda;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İfade özgürlüğü: Gazetecilerin ve vatandaşların gösteri ve eylemleri kaydetmesini engelleyen genelgenin yürütmesinin durdurulmasına yönelik Danıştay kararının kesinleştiği; tutuklu yargılanan Dicle Fırat Gazeteciler Derneği Eş Başkanı ve 16 gazetecinin iddianamelerinin hâlâ hazırlanmadığı; pop şarkıcısı Gülşen’in davasının devam ettiği; 2019 Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi’nin 11 üyesine yönelik mahkeme kararına yapılan itirazının hâlâ sonuçlanmadığı; “sansür yasası” olarak da bilinen Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun yetkilerinin artırıldığı ve “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçunun getirildiği; ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu “kamu görevlisine hakaret” suçundan mahkum eden ve siyasetten men eden yargılamanın temyiz kararının beklendiği,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toplanma özgürlüğü: Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın toplanmasının ve Onur Yürüyüşlerinin hukuksuz kısıtlandığı ve protestolarda bir çok kişinin gözaltına alındığı,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Örgütlenme özgürlüğü: Türkiye’nin kara para aklama ve terörizmin finansmanı önleme standartlarını ve Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun’u, Sivil Toplum Örgütleri’ne müdahale için kullanması nedeniyle hükümetler arası Mali Eylem Görev Gücü'nün “gri listesinde” kalmaya devam ettiği; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), HDP eski Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ ve diğer 13 eski milletvekilinin haklarının, devletlerin insan haklarını kısıtlama yetkisini sınırlayan 18. Madde kapsamında ihlal edildiğine hükmettiği; Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’na yönelik kapatma davası ile Tarlabaşı Toplum Merkezi'ne “toplumda LGBT+ olarak bilinen bireylerin cinselliğini normalleştirerek çocukların cinsel yönelimlerini etkilemeye çalışmak” iddiasıyla açılan davanın devam ettiği,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cezasızlık: Cemal Kaşıkçı cinayeti davasının Suudi Arabistan’a devredildiği; insan hakları avukatı Tahir Elçi’yi öldürmekle suçlanan üç polis memuru ve bir olası PKK üyesinin yargılanması ile 2011 yılında protesto sırasında Metin Lokumcu’nun ölümüne neden olmaktan suçlanan 13 polis memurunun yargılanmasının devam ettiği,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnsan hakları savunucuları: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş davaları hakkında kararlarının uygulanmaması ve hükümetin bu kararların Türkiye’yi bağlamadığını iddia etmesi üzerine Avrupa Konseyi'nin Türkiye aleyhine ihlal prosedürü başlattığı; insan hakları avukatı Eren Keskin’in ve önde gelen adli tıp uzmanı Şebnem Korur Fincancı’nın, terörle ilgili asılsız suçlamalarla karşı karşıya bırakıldığı; Öztürk Türkdoğan hakkında “terör örgütü üyeliği”, “kamu görevlisine hakaret” ve “Türk milletini aşağılama” suçlarından üç ayrı davanın sürdüğü,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrımcılık: kadınları ve sağlık çalışanlarını şiddetten korumayı amaçlayan bir yasanın yürürlüğe girdiği; kadın cinayeti istatistikleri (Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu tarafından 393 kadın, hükümet tarafından ise ilk on ayda 225 kadının öldürüldüğü); İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmeye yönelik kararın iptali için yapılan başvuru reddedildi; Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) LGBTİ+’ların “virüs” olarak anıldığı ve “ailelerin yıkımına” neden olmakla suçlandığı bir “kamu spotu” videosuna onay verdiği; LGBTİ+’lara karşı nefret söyleminin ve karalama kampanyalarının devam ettiği ve medya tarafından körüklendiği,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mültecilerin ve göçmenlerin hakları: Afgan mültecileri başvurularını almadan, atış mühimmatı dahil olmak üzere hukuka aykırı güç uygulayarak İran’a geri gönderdiği; yüzlerce Suriyeli mülteciyi keyfi olarak gözaltına aldığı, alıkoyduğu ve hukuka aykırı şekilde geri gönderdiği,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İşkence ve diğer türde muamele: Nisan ayında kalabalık bir gardiyan grubunun İstanbul'daki Marmara (eski adıyla Silivri) Cezaevi’nde mahkumları dövdüğü ve intihara sürüklediği, Ferhan Yılmaz adlı bir mahkumun kötü muameleye maruz bırakılması sonucu kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetmesi konusunda başlatılan soruşturmanın devam ettiği,</li></ul>belirtiliyor.&nbsp;Raporun tamamına ve diğer ülkelerin değerlendirmelerine <a fr-original-style="" href="https://www.amnesty.org.tr/icerik/rusyanin-ukraynayi-isgaline-verilen-tepkiler-uluslararasi-sistemin-kuresel-krizlerle-basa-cikmaya-elverissiz-oldugunu-gosterdi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz.

Aposto Gündem

Türkiye’de insan haklarının durumu

Uluslararası Af Örgütü 2022/23 Raporu

Avrupa İnsan Hakları

Avrupa İnsan Hakları ile ilgili hikayeler