Soli

İstanbul-Paris-Londra ve ötesinde ajandamıza not ettiğimiz sergiler, buluşmalar, pop-up'lar.

Kasım 2024

General Léon Marie Eugène de Beylié'nin 1903 yılında kaleme aldığı "L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de Constantinople" adlı eserde, Fener Evlerindeki mimarinin Bizans'a dayanan kökenleri çeşitli çizimler ve fotoğraflar ile açıklanmıştır.&nbsp;De Beylié, 20.yüzyıl başında Fener Caddesi'nde eski deniz surlarının dışında bu evlerden 20 tane bulunduğunu; şehrin genelinde ise benzer mimari özelliklere sahip toplam 80 tane ev olduğunu öne sürer. Evlerin genellikle 17 ve 18.yüzyıl kitabesi olduğunu ancak bazılarının 15.yüzyıla tarihlendiğini belirtir. İster fetih sonrası dönemden, isterse de 17. yüzyıldan kalma olsunlar; tüm Fener Evleri 14.yüzyıl Bizans sivil mimarisinden esintiler taşımaktadır.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674905813595.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.59" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri Çizimi, 1927 Kaynak: Louis Rosenberg / The William S. Pilling KoleksiyonuOsmanlı sivil mimarisinin özgün örneklerinden olan Fener Evleri, İstanbul'un diğer semtlerinde yer alan geleneksel ahşap mimariye tezat oluşturan taş yapılardır. Kalın duvarlar, iri demir parmaklıklar, konsollar üzerinde taşınan cumbalar ve kemerli kapılar, Fener Evlerini karakterize eden mimari unsurlar olmuştur. Bu evlerde, geç Bizans dönemi mimarisinin ana ögelerinden olan kirpi saçak, yarım daire biçimli pencereler ve taş-tuğla almaşık cephe düzeni sürdürülürken; kubbe veya tonozla örtülen bir plan tipolojisi benimsenmiştir. Sivri kemerli-şebekeli pencereler ise Bizans mimarisinden kopuşun ve dönemin yeni üslup özelliklerinin benimsendiğinin göstergesidir.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674906233428.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.33" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri, 1900'ler Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de ConstantinopleDe Beylié, ilk Venedik Elçiliği'nin; sonrasında ise Fenerli Spatharis ailesinin kullandığı 270 ve 272 nolu Fener Evleri üzerine, Stephen Gerlach'ın 1690 İstanbul ziyaretinde yaptığı mimari analizleri şöyle aktarır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"İki katlı Petite Voite Evi (küçük tonozlu ev), tuğla ve taştan inşa edilmiştir. Küçük bir tonozla örtülü giriş mekanı, sağında merdiven olan bir hole açılmaktadır. Denizden su sızdığı için evde bodrum kat bulunmamaktadır; bunun yerine sokak seviyesinde bulunan tonozlu bir oda depo olarak kullanılmaktadır. Birinci katta yer alan büyük tonozlu merkez oda ise neredeyse tüm evin genişliğini kaplamaktadır. Tonozlu narteksin önünde yer alan mukarnas başlıklı mermer sütunlar merkez odayı çevrelemektedir. Çatı yükünü hafifletmek için 5.yüzyıl Bizans mimarisine benzer şekilde tonoz ve çatı arasındaki boşluk toprak çömleklerle doldurulmuştur. Bu yöntem diğer Fener Evleri'nde de kullanılmıştır."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674769195848.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.86" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">270 numaralı evin 1. kat plan şeması Kaynak: L'habitation Byzantine: Les Anciennes&nbsp;Maisons de Constantinople<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674905050145.png" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.90" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Benzer plan şemasına sahip olan Fener'deki&nbsp;Sina Manastırı Metochionu İkametgahı Kaynak: W. H. Bartlett, “A Turkish Apartment in Phanar”, 1830.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674905682851.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Sina Manastırı Metochionu, 1900'ler Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de Constantinople<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"270 nolu evin bitişiğinde yer alan ve yine Venedik Elçiliğinin kullandığı 272 numaralı ev ise ilginç bir plana sahiptir. Sütunlarla çevrili ve düz tavanlı geniş bir oda ile tonoz örtülü bir hol arasında merkezi bir merdiven yer almaktadır. Ne yazık ki zemin kattaki merdiven ve tonozlar depremden zarar gördüğü için Bay Spatharis bu binayı yıkmak zorunda kalacağından korkmaktadır. Böylece Fener'in tüm eski evleri yavaş yavaş yok olacak gibi duruyor."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674771777988.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.18" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">272 numaralı evin 1. kat plan şeması Kaynak: L'habitation Byzantine: Les Anciennes&nbsp;Maisons de Constantinople<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674773702936.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.29" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">270-272 numaralı Fener Evleri, 1900'ler Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de Constantinople<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674774167222.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.95" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">270-272 numaralı Fener Evleri, 1934 Kaynak: Dumbarton Oaks Araştırma Kütüphanesi - Nicholas V. Artamonoff Koleksiyonu<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674904959935.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri (sağda 270-272 numaralı evler) Kaynak: Gurlitt, Die Baukunst Konstantinopels, Berlin, 1907.Fener'deki eski evlerin ileride tamamen yok olacağından endişe duyan yazar, son olarak merkezi kubbeli plan şemasına sahip olan 302 numaralı evi Bizans mimarisiyle özdeşleştirerek anlatır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"302 numaralı ev eski Venedik elçiliğine yakın bir konumdadır. Birinci katında yatak odası veya oturma odası olarak kullanıldığını düşündüğümüz merkezi bir odadan bahsedeceğiz. Her Fener Evi'nde olduğu gibi, bu oda da yine pencereleriyle sokağa bakan bir düzen tercih edilmiştir. Bizans üslubunda sarıya boyanmış bir korniş, sütun başlıklarının yüksekliğinde duvarlar boyunca uzanır. 270 ve 302 numaralı evlerin oturma odaları-yatak odaları, Labarthe tarafından çok iyi şekilde tarif edilen Konstantinopolis İmparatorluk Sarayı'nın benzer işleve sahip odalarıyla benzerlik taşıyor. Narteksi, tonozlu veya kubbeli odayı her zaman Bizans mimarisinde buluruz; burada eksik olan sadece mozaikler."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674772628267.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">302 nolu evin 1. plan şeması Kaynak: L'habitation Byzantine: Les Anciennes&nbsp;Maisons de Constantinopleİstanbul'un Fethiyle beraber Fener-Balat bölgesine geçen Venedik kolonisinden miras kalan Fener Evleri, 18.yüzyıldan itibaren gelişim gösterir. Fenerli Rum Beylere ait sarayların, "selamlık" ya da "divanhanesi" olarak kullanılmaya başlanan evler; yapım tekniğiyle Bizans mimarisini, mekan biçimlenişiyle ise Osmanlı dönemini yansıtacak şekilde inşa edilmeye devam eder. İç mekanlardaki süsleme ve bezemelerde Osmanlı Baroğu'nun izlerini görmek mümkündür. Yapılar 18. yüzyıldan kaderine terk edildiği döneme kadar; depo, atölye, ticarethane, konaklama ve eğlence gibi farklı amaçlara hizmet verir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674906711278.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.42" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri, 1900'ler Kaynak: Atatürk Kitaplığı Kartpostal Arşivi<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674904425751.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.57" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener kıyıları, 1900'ler Kaynak: Atatürk Kitaplığı Kartpostal Arşivi<div fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" title="Page 1">Sanayi tesislerinin 19.yüzyıldan itibaren kıyıda yoğunlaşmasıyla Fener Evlerinin imalathane olarak kullanılmaya başlanması, ileriki süreçte harap bir hale gelmesine neden olur. Eski Venedik Elçiliği'nin de dahil olduğu pek çok Fener Evi, 1985 yılındaki Haliç kıyısında gerçekleştirilen kentsel planlama çalışmaları sonucunda yıktırılır. Böylelikle günümüze oldukça az Fener Evi ulaşır ve çoğunluğu harap haldedir.</div>

Strolling Istanbul

Fener Evleri'nin tarihsel süreci ve Bizans mimarisine dayanan kökenleri üzerine.

Tarihi Fener Evleri

Cumhuriyet kurulduktan sonra Ayasofya Camii ibadet için Müslümanlara hizmet vermeye devam etti. Ancak Ayasofya’nın durumu hiç iyi değildi. Merkez kubbenin yıkılma tehlikesi vardı. Tarihi önemi sebebiyle de Vakıflar Genel Müdürlüğü, onarım sorumluluğunu üstüne almak istemiyordu. Bu görevi üstlenen Bayındırlık Bakanlığı, tespit ve onarım işine başladı.&nbsp;Kubbe kurşunları, alçı pencereleri tamir edildikten sonra zayıf olduğu görülen güneybatı esas ayağının geçidi kapatılarak ayağın bir kısmı demir levha ile güçlendirildi ve yağmur sularının girişini önlemek amacıyla kubbe demir çubuklarla bağlandı.&nbsp;1926’da son bulan bu tamirat işleri, tarihi yapıya bir nebze nefes aldırdı, süre kazandırdı. Çünkü Ayasofya’nın hala çok ciddi bakıma ihtiyacı vardı. İşte müzeye giden yolda küçük küçük adımlar burada atılmaya başlandı. 1926’dan itibaren Amerikan mimarlar cemiyeti Ayasofya’nın tamirini, masrafları da karşılayarak üstlenmek istedi. Türkiye Cumhuriyeti ise milli gurur gerekçesiyle bu teklifi reddetmeye <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1184889" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hazırlanmaktaydı</a>.&nbsp;1929’a gelindiğinde Ayasofya bakımsız bir durumdaydı. Yenilenmesi için gerçekten büyük bir projeye ihtiyaç vardı. İki yıl sonra Amerikan Bizans Enstitüsü Müdürü’ne, Ayasofya mozaiklerini ortaya çıkarma ve temizleme izni verilir. 1932’nin nisan ayından itibaren mozaiklerin ortaya çıkarılma çalışmaları başlar. Ayrıca güçlendirme ve onarım çalışmaları da yapılmaktaydı. Ayasofya’nın etrafında devam eden kazı çalışmaları ile birlikte bu tarihi yapı hem güçlenir, hem yenilenir hem de tüm mimari değeri, ihtişamlı güzelliği ortaya çıkmaya başlar. Özellikle 500 yıldır üstü sıva ile kapatılmış şekilde duran mozaiklerin ortaya çıkacak olması büyük bir heyecan yaratmıştı. &nbsp;Belki de ortaya çıkan bu ihtişamlı güzellik, bu yapı hakkında müze kararı verilmesini kolaylaştırdı.Sonuç olarak 1930 ila 1935 yıllarında restorasyon çalışmaları sebebiyle halka kapatılan Ayasofya, Bakanlar Kurulu'nun 24 Kasım 1934 tarihli kararıyla müzeye çevrildi. Müze, 1 Şubat 1935’te açıldı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/1/2/1645500160355.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.79" width="550" alt="Ayasofya mozaiklerini ortaya çıkarma, temizleme çalışmaları" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

     

Müze olmadan önce Ayasofya

<img src="https://images.aposto.com/2022/2/1/1646684286613.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550">Tarkovski ve Méliès gibi ünlü yönetmenlerin imzasını taşıyan 4 filmin yer aldığı <a fr-original-style="" href="https://www.peramuzesi.org.tr/film-program/bizans%E2%80%99a-yelken-acmak/2465" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bizans’a Yelken Açmak</a> seçkisi 20 Mart’a kadar Pera Müzesi web sitesinden ücretsiz izlenebilecek.Gösterimdeki filmler:&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Justinianus’un İnsan Meşaleleri / Justinian's Human Torches</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bizans'ın Izdırabı / The Agony of the Byzantine</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Andrey Rublev&nbsp;/ Andrei Rublev</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bizans Mavisi / Byzantine Blue</li></ul>Yolunuz düşerse yakın zamanda görüp çok beğendiğimiz İstanbul’dan Bizans’a ve İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm sergilerini de Pera Müzesi’nde gezmenizi tavsiye ediyoruz. Sanal olarak gezmek isteyenlerse <a fr-original-style="" href="https://www.dreamreality.com.tr/3d-model/istanbulda-bu-ne-bizantinizm/fullscreen" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hemen tıklayabilir.</a>

Bu Hafta Ne İzlesem?

<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/0/5/1642163284041.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" alt="“İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!” | Popüler Kültürde Bizans" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">“İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!”: Popüler Kültürde Bizans, 2021 Görsel: Pera Müzesi<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">7. Tura çıkıyoruz: “İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!” | Popüler Kültürde Bizans&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir?&nbsp;Sergi turu. “İstanbul’da Bu Ne Bizantinizm!”: Popüler Kültürde Bizans sergisini, serginin küratörü Emir Alışık eşliğinde geziyoruz.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nerede?&nbsp;Pera Müzesi&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne zaman? 18 Ocak saat 19.00’da&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden gitmeli?&nbsp;Bizans’ın popüler kültürdeki eklektik varlığını keşfe çıkan sergi, Bizantinizmin çoklu ve birbiriyle çakışan anlamlarını ortaya çıkarıyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Not almalı:&nbsp;Kontenjanlı bir tur bu. <a fr-original-style="" href="https://www.biletix.com/etkinlik/17W02/TURKIYE/tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Buradan</a> bilet alabilir veya resepsiyon@peramuzesi.org.tr e-posta adresinden rezervasyon yaptırabilirsin.</li></ul>

Aposto İstanbul

Pandemiden hemen önce hatırlarsan Kasım 2019’da Venedik’i sel basmıştı. Venedik Belediye Başkanı Luigi Brugnaro, tarihi şehrin çoğunu sular altında bırakan, şehrin 50 yıldır yaşadığı en kötü sel felaketinden dolayı Venedik "dizlerinin üstünde" diye tweet atmıştı. Seller, Bizans mimarisinin dünyadaki en güzel örneklerinden biri ve şehrin en ünlü simgelerinden biri olarak kabul edilen 1000 yıllık bir kilise olan San Marco Bazilikası'na bile nüfuz etmişti.Venedik bir lagünün kenarındaki bataklık üzerine kurulu olduğundan, varlığı her zaman şehir ve doğal dünya arasında dikkatli bir dengenin korunmasını gerektiriyor. Ancak son yıllarda iklim değişikliği dengeleri alt üst etmekle tehdit etti.Venedikliler her zaman, alışılmadık derecede yüksek gelgitler olan "acqua alta" - yüksek su - olarak bilinen fenomenin neden olduğu sel baskınlarıyla yaşamışlar. Bu sel baskını su seviyesinin yaklaşık 140 cm yükselmesi anlamına geliyor. Bununla birlikte, bu tür taşkınlar, Akdeniz'in tarihsel olarak önemli gelgitleri olmadığı için nispeten nadirmiş. Fakat deniz seviyeleri yükseldikçe, bu tür gelgitler ve neden oldukları seller daha yaygın hale gelmiş. Associated Press'e göre, Kasım 2019’da Venedik, bir hafta içinde rekor düzeyde üç "acqua alta" etkinliği yaşamış. Rekor düzeyde derken bu sefer su seviyesi 193 cm artmış!Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde doçent olan Chiara Bertolin, pis, tuzlu suyun Venedik'in binalarını ve anıtlarını oluşturan değerli malzemelerin içine girebileceğini ve bunların genişlemesine, çatlamasına, hatta kabarmasına ve patlamasına neden olabileceğini söylüyor. Selden ötürü bazilikanın duvarlarında beyaz lekeler oluşmuş bile. Mimar Kobi Karp ise Architectural Digest'e “Suyun içindeki tuz bu binaların malzemelerine nüfuz ettiğinde kristalleşir ve hava kuruduğunda dikey olarak yükselir” diyor. Ve Bertolin, binalar tarihi oldukları için, daha dayanıklı malzemelerle güçlendirilemediğini ve bunun da uyarlanabilir önlemleri almayı zorlaştırabileceğini söylüyor. Su, binaların içine gittikçe yükseliyor ve temellerini tehlikeye atarak yapısal bütünlüklerini baltalıyormuş.İklim değişikliğinin sebebiyet verdiği bu durumda, 2019’da yaşanan sel öncesi şehir konseyinin aldığı önlemler de çok sınırlı. “MOSE” ismini verdikleri, en basit haliyle şehre giren suyu kanalların altına kurulacak 78 geçitle limitlemeyi hedefleyen projelerinde 2014’e kadar sadece 4 geçidi hayata geçirmeyi başarmışlar. 2016’da tamamlanması beklenen projenin bitiş tarihi 2022’ye ertelenmiş. Konunun içine projeye ayrılan fonları kendi kişisel amaçları için kullanan ve yolsuzluğa karışan politikacılar da girince Venedikliler tarafından büyük bir tepki almış. Sadece bakım maliyeti yıllık 50 ile 100 milyon euro arasında; umarım çok geç olmadan ve yeni bir sel vurmadan projeyi tamamlayabilirler.Sel, iklim değişikliğinin sık yaşanan etkilerinden sadece biri (yangın, hortum gibi diğer etkilerle kıyaslandığında) ve küresel olarak birçok hassas alanı ve bölgeyi tehdit ediyor. Uzmanlar tarafından açıkçası üzerine çok fazla kafa yorulmayan önemli bir konu var; o da iklim değişikliğinin dünya mirasına zarar vermesi. Seninle biraz da bu konuyu konuşmak istiyorum.Dünyanın her yerindeki doğal ve insan yapımı miras alanları, iklim değişikliği nedeniyle temelden değişme, hasar görme veya yok olma tehlikesiyle karşı karşıya maalesef. Bu Newsletter’da daha önceki sayılarda yer verdiğim yerlerin de bir kısmı buna dahil. İklim değişikliği bazı bölgeleri kökten farklı şekillerde etkileyecek. Bazıları Venedik gibi selden, bazıları ise diğer aşırı hava olaylarından veya Türkiye’de olduğu gibi yükselen sıcaklıklardan etkilenecek. Örneğin, Malezya eyaleti Penang'ın başkenti George Town, yükselen deniz seviyeleri, toprak kaymaları ve daha şiddetli tayfunlarla karşı karşıyayken, Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki Yellowstone ekosistemi eriyen karlar, daha sık orman yangınları ve değişen ekosistemlerle karşı karşıya.Okyanustaki değişikliklerin de dünya mirası içinde sayılan yerlerin üzerinde derin bir etkisi olacak gibi duruyor. Isınan sular Büyük Set Resifi'ndeki mercanların çoğunu öldürmekle tehdit ederken, yükselen deniz seviyeleri İskoçya'daki Neolitik köy Skara Brae de dahil olmak üzere dünyanın birçok büyük arkeolojik alanını yok etmekle tehdit ediyor. Maalesef Türkiye’de de Efes Antik Kenti iklim değişikliğinden etkilenecek kültürel miras listesinde bulunuyor. 2035’e kadar Efes Antik Kenti alanında beklenen 2 derecelik sıcaklık artışının, geneli taşlardan oluşan antik kentte mekanik çözülmeler ve çatlamalar oluşturabileceği düşünülüyor.*Dünya Mirası Merkezi Direktörü Mechtild Rossler, TIME'a ülkelerin miras alanlarını korumaya yönelik stratejilerini oluşturmak için birlikte çalışmaları gerektiğini söylemiş. UNESCO, ülkelerin işe yarayan ve yaramayan çözümler hakkında deneyim alışverişinde bulunmalarını istiyor.Endişeli Bilim Adamları Birliği'ndeki (Union of Concerned Scientists, böyle bir birlik varmış, ben de ilk defa duydum)İklim ve Enerji programının müdür yardımcısı Adam Markham, dünya bu siteleri kurtarmak istiyorsa, ülkelerin de finansal kaynak yaratması gerektiğini söylüyor. Venedik gibi ünlü bir şehir büyük bir uluslararası destek alabilse de, daha az bilinen siteler ve ülkeler para toplamak için daha büyük zorluklarla karşılaşabilir. Sen ve ben de, daha büyük etkiler görmeden özellikle Türkiye’deki Dünya Mirası Alanlarının ne durumda olduğunun araştırılması ve bilim adamlarının, park çalışanlarının ve arkeologların onları kurtarmak için neler yapacakları konusunda talepkar olmalı ve konunun takipçisi olmalıyız.<img src="https://images.aposto.com/2021/7/0/1628407960112.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> *İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN KÜLTÜREL MİRAS ÜZERİNDEKİ ETKİSİ EFES ANTİK KENTİ ÖRNEĞİ, Diler Yılmaz* Tuğba Öztürk* Levent Kurnaz

Good City Guides

Venedik, selden sonra

Venedik, İtalya

Döneminin en önemli mimarlık tarihçilerinden İstanbullu Spiro Kostof’un <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMTk3NGE4MzcxNTc2MDAwNjg4YTVkZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5hdGxhc2Rlcmdpc2kuY29tJTI1MkZrZXNmZXQlMjUyRmdlemklMjUyRml0YWx5YWRha2ktYml6YW5zLXJhdmVubmEtcmF2ZW5uYS1nZXppLXJlaGJlcmkuaHRtbCUyNTNGZG9pbmdfd3BfY3JvbiUyNTNEMTYxMTU5NTI2Mi43NDM4MTIwODQxOTc5OTgwNDY4NzUw"""">bu sözü</a> gerçekten söyleyip söylemediğini doğrulayamasam da Kostof, 1960’larda tamamladığı doktora tezinde doğduğu şehrin kültürünün İtalya’nın bu küçük şehrini ve daha nice Ravenna’yı nasıl etkilediğini ayrıntılarıyla anlatıyor. Bu sayfalarla akademik bir metinde bile İstanbul özlemini hissettiren Kostof’un, Yale Üniversitesi’ne gidişinden ölümüne kadar uzanan süreç boyunca İstanbul’u ne kadar özlediği aslında herkes tarafından bilinirmiş. Hatta Kitap Yayınevi tarafından ilk kez Şubat 2007’de basılan Şehirler ve Sokaklar, aynı zamanda kitabın editörleri olan eski öğrencileri tarafından Kostof’a ithaf edilmiş ve kitapta İstanbul’un farklı şehirlere olan etkisi üzerine şöyle yazmışlar: “Kostof’un üretken meslek hayatı bu etkiyi hep yansıttı.” Ölümünden sonra Kostof’un yakın dostları ve eşi, küllerini İstanbul’a getirmiş; Kostof’un mezun olduğu Robert Kolej – şimdinin Boğaziçi Üniversitesi – önünden bir sandalla açılarak onu Boğaz sularına kavuşturmuş. Ben de İstanbul’la mimarî bağlarla örülmüş bir maziye sahip Ravenna’yı; ömrünü şehir ve mimariye adamış Kostof’a saygıyla, onun ayak izlerini takip ederek gezmek istedim. Bir İstanbullunun gözünden bakarak…Batı Roma içindeki İstanbul: Ravenna, Venedik’in güneyinde ufak bir şehir ve erken Bizans sanatının, özellikle 4. yüzyıl ile 6. yüzyılın ilk yarısı arası dönemin önemli merkezlerinden biri sayılıyor. Yaklaşık 160 bin kişinin yaşadığı sessiz sakin bir İtalya şehri olmasına rağmen İtalya'nın Emilia-Romagna bölgesinin başkenti olma özelliğini taşıyor. Kısa bir süre Germen asıllı Ostrogotların yönetiminde kalsa da Bizans’ın 540 yılında Ostrogotlar’a karşı aldığı galibiyet Ravenna’yı bir Bizans vilayeti yapmış. Roma’nın düşüşe geçerken Konstantinopolis’in en parlak günlerini yaşadığı bu dönemde Ravenna’nın stratejik açıdan önemini tahmin edersiniz: Batı Roma içindeki İstanbul.&nbsp;Yapılar ve benzerlikler: 5. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar Bizanslılar, İtalya’yı Konstantinopolis'in kardeş şehri olan Ravenna'dan yönetiyor. Bu durum hâliyle şehrin hem Konstantinopolis’ten hem de Bizans kültüründen çokça etkilenmesine sebep oluyor. Katolik inancın merkezi olan İtalya’da, şehrin her yerine inşa edilen Ortodoks mekânlar; kiliseler, bazilikalar, şapeller ve vaftizhaneler… Bu yapıların dış mimarisi, diğer erken Bizans yapılarında veya bazilikalarda rastladığımız gibi oldukça sade inşa ediliyor; içi renk cümbüşü mozaiklerle bezeli. Yani Ravenna’nın tam da Bizans’ın altın çağında, 5. ve 6. yüzyıllar arasında gelişmesi, şehrin dokusunda erken dönem Bizans sanatının benzersiz örneklerini bıraktı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMTk3NGE4MzcxNTc2MDAwNjg4YTVkZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFsZXRlaWEub3JnJTI1MkYyMDIxJTI1MkYwMSUyNTJGMjIlMjUyRmEtam91cm5leS10by10aGUtbW9zYWljcy1vZi1yYXZlbm5hLWl0YWx5JTI1MkY="""">diyebiliriz</a>. İstanbul’da olduğu gibi…&nbsp;Mozaikler: Ravenna'nın bugün mozaikleriyle tanınan sekiz yapısı var. Bunlardan biri Sant’Apollinare Nuovo Bazilikası. Bu yapının İstanbul ile arasındaki bağ sadece dönemden ibaret değil; bazilika tıpkı Ayasofya gibi Marmara (Prokonnesos) Adası’nın mermerlerinden inşa edilmiş. Yapıyı inşa ettiren Got Kralı Theodorik aslen Bizanslı olmasa da İstanbul’da yaşamış olduğu düşünülüyor. Ayasofya demişken, Ravenna’daki diğer bir sanat eseri, 1400 yıllık Basilica di San Vitale’den bahsetmek gerek. San Vitale, Antik Roma sanatının sonuncusu ve Hristiyan döneminin ilklerinden sayılıyor. Aynı zamanda da Konstantinopolis'te kendisinden 10 yıl sonra inşa edilen Ayasofya'nın bir prototipi; büyük bir kubbeyle örtülmüş merkezi sekizgen bir plana sahip. Aynı dönemde Justinianus'un Konstantinopolis'te yaptırdığı Aziz Sergius ve Bacchus Kiliseleri (şimdinin Küçük Ayasofya Camii), Samatya’daki Sancaktar Hayrettin Mescidi, Sultanahmet’teki Euphemia Kilisesi de yapısal açıdan San Vitale ile benzerlikler <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMTk3NGE4MzcxNTc2MDAwNjg4YTVkZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50aGVieXphbnRpbmVsZWdhY3kuY29tJTI1MkZyYXZlbm5h"""">taşıyor</a>.&nbsp;Deniz feneri: San Vitale’nin bugün Ayasofya’da karşılaşamadığımız türdeki mozaikleri, kilisenin içinde o günlerin hikâyesini hâlâ aynı parlaklığıyla aktarıyor. Duvarların kaplamasında kullanılan mermerin orijinal görünümünü şu an bilemiyoruz; ama sanat tarihçileri orijinal kaplamalarda yarı saydam ve ışığı yansıtan niteliğiyle bilinen; dönemin en değerli mermerlerinden sayılan ve Konstantinopolis yakınlarındaki taş ocaklarından çıkan beyaz-grimsi Prokonnezyen mermeri kullanıldığını düşünüyor. Bu mermeri düşününce, ünlü Bizans şairi Paulus Silentiarius’un Ayasofya’nın geceleri Boğaziçi ve Marmara Denizi'ndeki gemicilere fener görevi gördüğünü söylerken neyi kastettiğini anlıyorum. Zamanında, Ravenna’nın envaiçeşit mozaiklerinin İstanbul ve çevresinde de parladığını düşlüyorum.&nbsp;Kaynakça Danışman, H. H. Günhan; “İstanbullu Spiro Kostof Anısına Şehirler ve Sokaklar”, Mimar.İst, 23/6, 2007.Tvrzníková, Veronika; “Ritual, Body and Perception: A New Perspective on the Orthodox Baptistery of Ravenna”, 2016.

“Bizans’ı ve Hristiyanlığı, sanatının öyküsü ve mimarî süreçleriyle okuyabildiğimiz iki İstanbul vardır yeryüzünde; ikincisi Ravenna’dır.” - Spiro Kostof 

Bizans ile ilgili hikayeler