Aposto İstanbul

27 Mart Dünya Tiyatro Günü’nü sokaklardan, meydanlardan, kampüslerden, evlerin camlarından yükselen "hak, hukuk, adalet" seslerine selam veren oyunlar eşliğinde kutluyoruz. Mücadelenin ve dayanışmanın kıymetini anımsatan, kaydını tutan, umudumuzu da diriltmeyi salık veren oyunlardan oluşan bir seçki…

Sahnelerden selam: Mücadelenin kaydını tutan, umudumuzu dirilten oyunlar

Üç ay önce seyirciyle buluşan 9/8’lik Kıyamet&nbsp;oyununun başarısı kulaktan kulağa yayıldı. Ben de bir fırsat yarattım, kendimi oyunda buldum. Kısa süre sonra da bu söyleşiyi planladık. Mek’an sahnenin yeni oyununu, oyunun yazarı Şamil Yılmaz ve tek başına sahnede yıldızlaşan Oğulcan Arman Uslu’yla konuştuk.Karşımızda iklim krizinden salgınlara, mülteci sorunundan azınlıklara uzanan, toplumun neredeyse kanayan yaralarına tek tek parmak bastığınız bir metin var. Apokaliptik metni kurarken nasıl bir yol izlediniz? Biraz metnin yazım sürecinden bahseder misiniz?Şamil Yılmaz: Hem benim hem de ekibin düşünme biçiminde bazı meseleler birbirinden ayrı değil. Kadın ve LGBTQ+&nbsp;düşmanlığı, azınlık haklarıyla hayvan hakları, göçmen nefreti, hepimizi kuşatan sömürü düzeni, hep iç içe geçmiş durumda. “Kesişimsellik” teorik bir şımarıklık değil, yaşadığımız dünyayı anlamak için elimizdeki en kullanışlı araçlardan biri. “Bunu da anlatayım, şuna da değineyim,” demedim yazarken. Bu hikaye, benim için tam da bu biçimde anlatılabilirdi zaten. Buradaki teknik zorluk, seyirciyi de bu meselelerin tam da böyle iç içe geçmiş olduğuna ikna etmekti. Buna politik olarak ikna olabilirsiniz. Ama bir oyun formu içinde yine de direnç gösterebilirsiniz. Politik olanla didaktik olanı, haklı olarak, yan yana düşünmeye yatkınız çünkü. Benim için zor olan bir kıyamet evreni kurmak değildi yani. Bu hayal gücünüz ve okumalarınızla ilgili bir şey, işin en kolay kısmı aslında.Zor olan, seyirciyi bu kadar yoğun ve sert bir politik atmosferle kuşatırken, sığınıp soluklanacağı, kendini kısmen güvende hissedeceği alanlar açmaktı. Bu alanlara, yazdığım dünyanın içinde boğulmamak için, benim de ihtiyacım vardı. Bunun için bir dolu teknik araç kullandım; metnin kendine özgü ritmi, zamanla oynama biçimi, sinematografik imajlarla oluşturduğu evren, farklı dil düzeylerinde gezinmesi, kıyametin fiziksel tarafını çok da ciddiye almayan mizahı, şarkılarla kurduğu ilişki… Ama yazma sürecinin asıl güçlüğü, hikayenin anlatıcısı olan Diyar’ın ses tonunu bulmak oldu. Tatlı ama tekinsiz, neşeli ama karanlık, sempatik ama kuşku uyandırıcı bir ses… Bizi neşeli bir hikaye vaadiyle peşine takacak, ama hemen sonrasında karanlık bir yola sapıp vaadine ihanet ettiğinde bile peşini bırakmayacağımız bir ses…Bir de Leyla ve Kopil var tabii. Aslında sadece Leyla ve Kopil var. Bu iki kişi, oyunun ruhunu taşıyorlar; hem siyasetin tam merkezinde, hem de onun üstündeler. Oyunun politik sözü taşıma biçimi, bu iki kişiden daha büyük değil. Oyun onlar için yazıldı ve en çok onlar sayesinde ayakta duruyor.Henüz izlemeyenler için 9/8’lik Kıyamet ne anlatıyor?ŞY: Oyun yakın gelecekte geçiyor. Daha çok bilimkurgunun bir alt dalı olarak görülen “spekülatif kurgu”nun içine dahil edebileceğiniz bir hikayesi&nbsp;var. Bildiğimiz dünya, iklim krizi yüzünden biraz çözülmüş. Her toplum kendi canavarlarını yaratıp bir “temizlik” sürecinden geçmiş. Sağ kalanlar ülke sınırlarında gezinmeye başlamış. Anlatıcımız Diyar, bu yeni toplumun hikaye anlatıcılarından. Hem bu sürecin İstanbul’da nasıl yaşandığını, hem de sonu ihanetle biten bir aşk hikayesi anlatıyor.9/8’lik Kıyamet&nbsp;ve daha önceki yazdığınız oyunlara baktığımızda tiyatroyu bir hikaye anlatma aracı olarak kullanıyorsunuz diyebilir miyiz?ŞY:&nbsp;Aslında “anlatı” formunda olanlar Dansöz ve&nbsp;9/8’lik Kıyamet. Ekip olarak anlatı biçimini özel olarak seviyoruz ama. 9/8’lik Kıyamet&nbsp;özelinde, oyunun anlatıcısı Diyar, çok eski ve bilindik bir arketip olan Gezgin Ozan arketipinin temsilcisi. Dünyayı gezerken enstrümanıyla hikayeler anlatan bu arkaik figür, neredeyse insanlık tarihi kadar eski. Dinleyiciyle kurduğu ilişkide, atavistik hafızayı uyandıran bir doğrudanlık var. Diyaloğa dayalı klasik oyun yapısının da başka güçleri var tabii. Diyalog, zaten kendi başına müthiş bir araç. Ama iyi bir hikaye anlatıcısıyla bu çıplaklıkta bir karşılaşma yaşamak, hep özel bir deneyimdi ve öyle de kalacak sanırım.Yazdığınız metinde bireysel konular üzerinden toplumsal konulara da değiniyorsunuz. Eserlerinizde kendi düşünce yapınıza yakın bir çizgide misiniz? Yoksa bir yazar olarak kurmaca dünyayı mı anlatmak istiyorsunuz?ŞY:&nbsp;Oyunların içinde şekillendiği düşünce atmosferi, benim dünyaya bakışımdan oluşuyor. Fakat karakterler, bu dünyaya kendi sesleriyle geliyor. Bazen benim gibi düşünüyorlar. Bazen de benimle bütünüyle karşıt tarafta duruyorlar. Onların seslerine ve kendi etik/politik duruşuma ihanet etmeden, estetik bir denge kurmaya çalışıyorum. Galiba aşağı yukarı bütün yazarlar da benzer bir yol izliyor.<img src="https://images.aposto.com/2025/0/1/1737401080704.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.56" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Sedef TurunçDaha önce oynadığınız oyunlarda kalabalık bir kadro bulunuyordu. Bu sefer sahnede yalnızsınız. Tek kişilik oyun nasıl bir deneyim? Size neler kattı? Neler zorladı? Mesela darbuka çalmayı daha önceden biliyor muydunuz?&nbsp;Oğulcan Arman Uslu:&nbsp;Sahnede bir tabure, bir darbuka ve bir oyuncunun olduğu bir oyun bu. Bir oyuncu için hem korkunç hem de iştah açan bir durum. Tek kişilik oyunlar, oyuncunun laboratuvarı gibi geliyor bana. İyi ve eksik yaptığın her şey açık seçik, kaçamayacağın şekilde ortada. Daha önce karşılaşmadığın ve tahmin etmediklerinle sınanıyorsun. Bu anlamda zorlandığımı itiraf edeyim. İyi tarafı şu ki; çözüm üretme becerilerin gelişiyor. Sahneye başka türlü bakmaya başlıyorsun.Şamil’in, yazım süreciyle ilgili bahsettiği “Diyar’ın sesini bulmak”, pratikte de bizim en zorlandığımız mesele oldu. Bu aynı zamanda “sahnede Diyar diye biri var mı, yok mu?” demek aslında. Çok uzun süre Diyar’ı bulmakla uğraştık. Anlatı formunu, aşina olmakla birlikte -ufak tefek denemeler dışında- neredeyse ilk kez çalıştım. Bir şey anlatıyorsun temelde, evet ama bunu birisi anlatıyor. Dolayısıyla sahici bir biçimde Diyar diye birini kurmak zorundasın. Anlatıcıdan önce karakter ya da karakter anlatıcı. Ve onun dünyası… Bu, Şamil’in anlatı metinlerinin omurgası bence.Metin zaten kendi başına bir ritimle yazıldı. Karakterin ritmi, oyunun ritmini belirliyor. Bir yıl kadar darbuka dersi aldım, hala da çalışıyorum. Ritimlerle haşır neşir oldukça, oyunun talep ettiği ritme de yaklaştım prova sürecinde. Zaman alan şeylerden biri de buydu. Saklamak zorunda olduğum bir matematik var sahnede. Sezen, uzun süredir Dansöz gibi bir oyunu oynadığı ve anlatı çalıştığı için bu anlamda çok güvendeydim. Hikayeyi ve karakteri merkeze alan bir anlayışla, sahnede kurduğu hareket ve ritim rejisi, oyunun duygu takibine hizmet edecek şekilde tasarlandı. Bu anlamda işin matematiğiyle çokça uğraşmış olduk.Yok gibi görünen şey rejinin kendisi. Oyuncudan talebi çok olan bir anlayış bu. Karakter ve duygu evreni inşası, oyuncuyla beraber rejinin de işi haline geliyor. Zorluk diye sayılabilecek bir çok şey, aslında bu yapı içinde, çalışmak ve becermek zorunda olduğum isterlere dönüştü. Kaçış yok. Bundan heyecan duyuyorum açıkçası. Darbuka beni hala korkutsa da çalarken keyif alıyorum mesela.Tek başına sahnede olmanın, oyunu bırakmamak, düştüğünde kaldırmak gibi bir görevi de var. Daha inatçı biri hâline gelebilirim bu oyunla.Son yıllarda tek kişilik oyunlara daha çok denk geliyoruz. Sizin tek kişilik oyunlara bakışınız nasıl?&nbsp;OAU: Birçok farklı formda tek kişilik oyun var. Özellikle bağımsız sahnelerle beraber çokça artmıştı. Hala da devam ediyor. Konvansiyonel sahnelerden başka türlü performans alanları türedikçe, bu alanları-mekanları inşa edenler kendi hikayelerini de üretti. Bir bağımsız tiyatro kültüründen bahsedebiliyoruz. Bu süreç, birçok oyuncu-yönetmen-oyun yazarı çıkardı. Topluluklar kuruldu, dağıldı. Ve anlatı formunda tek kişilik oyunlar bu süreçte çok arttı. Birbirlerini de beslediler bence. Sevdiğim ve takip ettiğim ekipler var. Dirsek temasında olduğumuz ekipler var. Tek kişilik olup olmamasından ziyade sahnede olup biten şey beni ikna ediyor mu ona bakıyorum açıkçası.Kulaktan kulağa yayılan bir başarı söz konusu. Seyircinin 9/8’lik Kıyamet için dönüşleri nasıl? Tiyatroda apokaliptik tür seviliyor mu?ŞY:&nbsp;Tiyatro seyircisinin çok bildiği bir tür değil aslında spekülatif kurgu. Bilen de daha çok edebiyat ve sinemadan biliyor. Son birkaç yıldır sahnede de görmeye başladılar ama böyle hikayeleri. Seviyorlar demek için erken belki ama yavaş yavaş alışıyorlar diyebiliriz sanırım.Elimizdeki tek PR gücü “kulaktan kulağa” bu arada, iyi ki öyle yapıyorlar. Genel olarak olumlu dönüşler alıyoruz. Yine de seyirci için zor bir oyun 9/8’lik Kıyamet. Duygusal ve politik olarak çok tetikleyici tarafları var. Ama yangında sevdikleriyle birlikte ateşe ilk atılacaklar arasındayım. Haliyle kimseye bir “orta yol” borçlu hissetmiyorum. Her sabah, kadın haklarında kazanılmış mevzilerin bile tehlikede olduğu, hükümet destekli LGBTQ+&nbsp;karşıtı “aile yürüyüşlerinin” yapıldığı, sokak hayvanlarının katledildiği bir ülkenin gerçekliğine uyanıyoruz. Var olan bu nefretin, bir kriz anında nasıl bir linç atmosferi yaratacağı apaçık ortada. Kimseye sözde sanat kılıfında siyaseten yalan borcum da yok yani. Seyirciye ve tiyatroya tek borcumuz var: İşimizi iyi yapmak. Bunun için de sürecin her aşamasında, ekip olarak, çok uğraştık. Büyük prodüksiyonların bile iki üç katı prova zamanıyla çıktı 9/8’lik Kıyamet. Arman muazzam bir performans çıkardı ortaya. O kadar zor şeyleri bile bazen o kadar elinin tersiyle yapıyormuş gibi görünüyor ki, insana oyuncunun arkadaki takıntılı işçiliğini unutturabiliyor. Sezen, ürkütücü büyüklükte bir dünya gömdü Arman’ın bedenine. Ne yazık ki -ve iyi ki- hemen fark edilmeyen, neredeyse her saniyesi hesaplı, çok ağır bir reji yükü var oyunun.Seyirci de, sanırım, bazen uzlaşamadığı şeylere rağmen, oyuna bunlar yüzünden de sahip çıkıyor.Metnin Fransızcaya çevrileceğine dair yazılar okudum. Bir sonraki hedefiniz nedir?ŞY:&nbsp;Evet, Maison Antoine Vitez çeviri desteği aldı metin. Şu anda Sylvain Caville tarafından çevriliyor. Bu yıl içinde Sylvain’ın sahibi olduğu Kontr Editions tarafından yine Fransızca olarak basılma ihtimalini konuşuyoruz. Almancaya çevrilen bir oyunum var: Tevafuk. Üç sezondur, iki farklı ekip tarafından oynanıyor orada. Bir süredir onun provasındayız, Şubat ayı içerisinde İstanbul’da prömiyer yapmak istiyoruz.Son olarak sezonda 200’den fazla oyun var neden bu oyuna gelsinler?OAU: Oyuna, “şu yüzden gelmeliler” gibi bir şey söyleyemem. Şimdiden oyuna birkaç kez gelen seyircilerimiz var. Onları tekrar getiren şey nedir bilmiyorum, konuşmadık. Herkesin sebebi muhtemelen başkadır. Bu konuda hissime bakıyorum. İlk oyundan beri kendimi “kalabalık” hissediyorum. Oyunun sorusu: Bildiğimiz dünya elimizden kayıp giderken, biz kimin elini tutacak, kimlerle yan yana yürüyeceğiz? Bu soru muhtemelen “bir arada olmak” ile ilgili bir cevap içeriyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">9/8’LİK KIYAMETYazar: Şamil Yılmaz Yönetmen: Sezen Keser Oyuncu: Oğulcan Arman Uslu Yardımcı Yönetmen: Merve Ülgentay Kostüm Tasarım: Hilal Polat Işık Tasarım: Utku Kara Eğitmen: Cem Mazlum Afiş Tasarım: Behiç Cem Kola Fotoğraf: Sedef” Turunç Yapım: Mek’an Sahne

Mek’an sahnenin yeni oyunu 9/8’lik Kıyamet’i oyunun yazarı Şamil Yılmaz ve tek başına sahnede yıldızlaşan Oğulcan Arman Uslu’yla konuştuk.

Sahnede bir spekülatif eser: '9/8’lik Kıyamet'

Yazı: Sibel TürkerEdebiyatın daha aşina sularından çıkıp her bölümünde kitabı elinizden bırakarak okuduğunuzu düşünmeye iten, varlığın ve zamanın değişik hâlleri ile bizi farklı bir dünyaya, daha doğrusu yaşadığımız dünyanın son gününe götürüp orada kendimizle baş başa bırakan bir romanla tanışmaya hazır mısınız?Okurun zihnini sorularla dolduran bu romanın adı Kıyamet Sonrası Olağan Bir Gün...&nbsp;Murat Gülsoy’un pandemi ile boğuşan zihninin ürettiği oldukça sıra dışı bir metin var karşımızda.Kıyamet sonrası bir günün hikayesi bu. Gece olmadığı için uyku ve rüyanın da olmadığı, zaman olmadığı için geçmiş ve geleceğin bulunmadığı bir gün. Artık saatlere ihtiyaç kalmadığı için bulabildiği tüm saatlerin akrep ve yelkovanlarını bir kadifeye madalya gibi dikip kendine üniforma yapan bir "zaman şövalyesi" de var burada, kütüphanenin rafından aldığınız kitabın sayfalarından kum taneleri gibi dökülen harfler de... Medyumlar işsiz kalmış çünkü artık haber verecek bir gelecek kalmamış.&nbsp;Bir kadın görüyorsunuz, eski karınız olduğunu sanıyorsunuz. Sonra ruhunun tüm girinti ve çıkıntılarını bildiğiniz o kadın bir anda uzaklaşıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Başlangıçta size ulaşılamaz kayalık gibi görünen iç dünyası yerle bir olur. İlginç olduğunu düşündüğünüz her özelliği bayağı bir zavallılıkla yer değiştirir.”&nbsp;</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Resim ile edebiyatın işbirliği</h2>Disiplinlerarası birliktelik deyince genellikle kitaptan filme uyarlanmış filmlerde, sinema ile edebiyatın işbirliği yaptığına şahit oluruz. Burada yazılmış bir metin beyazperdeye uyarlanır. Bir başka işbirliği, ekfrasis'te görsel bir temsilin şiir gibi sözel bir temsil ile yeniden canlandırılmasında karşımıza çıkar.Murat Gülsoy ise bu romanında bu ilişkiyi tersine çeviriyor ve daha önce örneğine nadir rastlanan disiplinlerarası bir çalışmaya öncülük ederek edebiyat ile resmi biraraya getiriyor. Henüz roman yazılırken Monday Art Collective adı altında biraraya gelen üç ressam, Ayşenur Köksal, Işıl Güleçyüz ve Joel Menemşe, metni okuyarak kendilerinde yarattığı hisleri tuvale aktarıyor ve kitap basılmadan önce eserlerini tamamlıyorlar.Bir sergi hâlinde hazırlanan tablolarda ana karakter, Murat Gülsoy’un kitabının da ana karakteri olan duyguları olmayan, zamandan koparılmış, kurtulamadığı göbek bağı ile dünyada kıyameti yaşayan, oradan oraya savrulan bir kadın. Üç sanatçı da metinden aldıkları ilhamla kendi ana karakterlerini resmediyorlar. Bunu da bir triptik, yani birbiriyle ilişkili yan yana üç resimden oluşan bir pano olarak hazırlıyorlar.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böylece ortaya çıkan eser, hem bireysel hem kolektif hâle geliyor. Tasarımı yaparken de Rönesans döneminin altarları için hazırlanan ünlü sarı çerçeveli triptikleri baz alıyorlar.</li></ul>Kitabı bitirdikten sonra, resimleri ise görmeden hemen önce romanın yarattığı duyguları düşünüp şu soruyu sordum: "Bir eser yaratıcısından çıktıktan sonra kime aittir" Beliz Güçbilmez Anne ben düştüm mü?: Kurmacalara neden muhtacınız? kitabında bu ilişkiyi şöyle yorumluyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ortaya çıkan bir sanat yapıtıysa, ona ilgi gösteren herkesle, hazırlığında edinilmiş, kullanılmış bilgiler olmadan da 'konuşabilmelidir.' Zira bana kalırsa 'sanattan anlamak' diye özel bir uzmanlık kategorisi yoktur. İyi sanatla karşılaşma anı, benim için bilgiyle, kültürel birikimle ilişkisizdir. Onu üreten sanatçının neler 'okuyarak' kendini yapıta hazırladığı, yapıt ortaya çıktığında önemsizleşir (ya da önemsizleşmesi gerekir). Sanat yapıtı herkesle konuşmaya dünden hevesli, kimsenin anadilinde yazılmamış, dolayısıyla yerlisi olmayan yeni bir dünyadır.”</blockquote>“Bir sanat yapıtının kimsenin ana dilinde yazılmamış olması” sanatın yaratması gereken etkiyle ilgili çok güçlü bir ifade. Zira her birimiz farklı kültürel, entelektüel, psikolojik sermayelere sahibiz. Ancak iyi bir sanat eseriyle karşılaştığımızda bu birikimler biraraya gelerek her birimizde farklı bağlantısallıklar, farklı çağrışımlar, farklı hisler yaratıyor.Kıyamet Sonrası Olağan Bir Gün bu yüzden de çok değerli. Sizi daha önce üzerine pek de düşünmediğiniz ancak bir ölümlü olarak eninde sonunda karşılaşacağınız o son güne götürüyor ve o günden bugünkü hayatınıza bakıp nasıl yorumlayacağınızı size bırakıyor.&nbsp;Zihnimizde ise Murat Gülsoy'un ifadesiyle “tüm düşmanlarını da beraberinde getiren umudun” halen elimizde olan zamanı daha anlamlı hâle getirip getiremeyeceği sorusu asılı kalıyor.

Aposto Kitap

Murat Gülsoy’un pandemi ile boğuşan zihninin ürettiği sıra dışı bir metin "Kıyamet Sonrası Olağan Bir Gün". Burada gece olmadığı için uyku ve rüya, zaman olmadığı için de geçmiş ve gelecek yok. Medyumlar işsiz kalmış, saatlerin akrep ve yelkovanı "zaman şövalyeleri"ne madalya olmuş. O kaçınılmaz sonu düşünüp bugünkü hayatını nasıl yorumlayacağı ise okura kalmış.

Murat Gülsoy'dan kıyamet sonrası bir günün hikayesi

Kıyamet Sonrası Olağan Bir Gün | Murat Gülsoy | Can Yayınları&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne anlatıyor? Zamanın durduğu, hep aynı günde, belki de hep aynı gecede devam eden bir hayatı, Kıyamet sonrası o günde anıların belirsizleştiği, yaşamla ölümün birbirine geçtiği, eşyanın anlamsızlaştığı bir dünyayı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden okumalısınız?&nbsp;Birçok ulusal ödül kazanmış ve eserleri farklı dillere çevrilmiş Murat Gülsoy'la birlikte geçmiş, şimdi ve geleceği, insan ile insan dışını ayıran belirsiz sınırda yürümek için.</li></ul>

Aposto Gündem

<img src="https://images.aposto.com/2024/9/3/1730313499174.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.83" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kıyamet Sonrası Olağan Bir Gün | Murat Gülsoy | Can Yayınları&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne anlatıyor? Zamanın durduğu, hep aynı günde, belki de hep aynı gecede devam eden bir hayatı, Kıyamet sonrası o günde anıların belirsizleştiği, yaşamla ölümün birbirine geçtiği, eşyanın anlamsızlaştığı bir dünyayı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden okumalısınız?&nbsp;Birçok ulusal ödül kazanmış ve eserleri farklı dillere çevrilmiş Murat Gülsoy'la birlikte geçmiş, şimdi ve geleceği, insan ile insan dışını ayıran belirsiz sınırda yürümek için.</li></ul>

Kahramanmaraş ve çevre illerde yaşanan felaket, bir süredir derin dondurucuda yer alan büyük İstanbul depremine ilişkin tartışmaların yeniden alevlenmesine yol açtı. Tarihin en önemli kentlerinden biri olan İstanbul, deprem konusunda derin yaralar taşıyan bir metropol. Bu yaraların en tazesi olmasa da en çok iz bırakanı ise bundan 514 yıl önce açıldı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kıyamet-i Suğra</h2>Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul, 10 Eylül 1509’da oldukça güçlü bir depremle sarsıldı. Sabaha karşı meydana gelen depremin 160 bin nüfuslu şehir üzerindeki etkisi oldukça yıkıcı oldu. Şehirde binden fazla bina yıkıldı, 13 bin insan hayatını kaybetti, 10 binden fazla insan yaralandı. Fatih Camii ve henüz yeni tamamlanmış olan Bayezid Camii çok ağır hasar aldı. Anadolu ve Rumeli Hisarları, Kız Kulesi, Bozdoğan Kemeri ciddi hasar gördü. İstanbul surlarında yer alan 49 burç ya yıkıldı ya da önemli ölçüde hasara uğradı. Ayasofya’nın fethin ardından yapılan minareleri yıkılırken, onlarca cami ve kilise tahrip oldu.Sultan II. Bayezid’in ikamet etmekte olduğu Topkapı Sarayı da ağır hasar gören yapılar arasındaydı. Hatta öyle ki sultan, enkaz altında kalmaktan sabah namazına kalkması sayesinde kurtulabildi. Çünkü deprem, sultan abdest almak için odasını terk ettiğinde gerçekleşmiş ve deprem sırasında sultanın odası yerle bir olmuştu.Depremin ardından bir de tsunami tehlikesi baş gösterdi. 6 metreye ulaşan dalgalar Ceneviz Surları’nı aşarak şehrin içine girdi. Galata bölgesinde onlarca ev sular altında kaldı, bazıları ise denize karıştı.Deprem öylesine büyüktü ki Rumeli’den, Viyana’dan hatta ve hatta Mısır’dan dahi hissedildi. O dönem Mısır’a hükmeden Memlük Devleti’nin kayıtlarında, depremin bölgede bıraktığı izler hakkında raporlar yer aldı.Kimi bilim insanları bu depremin büyüklüğünü 7.2 olarak hesaplarken, kimileri ise depremin 8 büyüklüğünde gerçekleştiğini söylemektedir. Dönemin kaynakları ise bu depremi “Kıyamet-i Suğra” yani Küçük Kıyamet olarak adlandırmaktadır. Hatta öyle ki deprem sonucunda toprak üzerinde su ve kum fışkırtan dev yarıkların oluştuğu ve insanların bu yarıkların içine düştüğü tasvir edilmektedir.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeniden inşa süreci</h2>Sultan II. Bayezid depremin ardından yaklaşık 15 gün Gülhane’de bir çadırda kaldıktan sonra devletin eski başkenti olan Edirne’ye gitti. Buradan şehrin yeniden imar edilmesini emreden sultan, Mimar Hayreddin’in nezaretinde yaklaşık 66 bin işçi, 11 bin kalfa ve 3 bin inşaat ustası görevlendirdi. Her 20 haneden bir kişi yeniden inşa sürecine dahil olmak adına göreve çağrıldı. İnşa edilecek yeni binaların ahşaptan yapılması kararlaştırılırken, taştan ev yapılması ise yasaklandı.Olağanüstü inşaat maliyetlerinin giderilmesi adına birtakım ek vergiler konuldu. “Avarız” adı verilen olağanüstü vergi ile birlikte her haneden 22 Osmanlı gümüş akçesi toplanması kararlaştırıldı. Avarız vergisi nedeniyle Rumeli eyaletinde toplam 622 bin haneden 13,6 milyon akçe toplanırken, Anadolu eyaletinde ise 502 bin haneden toplam 11,1 milyon akçe toplandı. Totalde toplanan 24,7 milyon gümüş akçenin o dönemki toplam vergi gelirlerinin yaklaşık %10’una karşılık geldiği tahmin ediliyor.&nbsp;Bütün bu hazırlıklara rağmen yeniden inşa süreci 41 gün boyunca devam eden artçı sarsıntılar ve artçıların ardından bastıran kış mevsimi nedeniyle sekteye uğradı. Çalışmalara ancak 1510 yılının Mart ayında başlanabildi. Fakat geç başlanılmış olmasına rağmen çalışmalar 64 gün gibi kısa bir sürede tamamlandı ve haziran ayında inşaat iskeleleri söküldü. Bazı küçük ölçekli yapıların yeniden inşasının ise 1511’e kadar bekletildiği konusunda kayıtlar bulunuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya bugün?</h2>İstanbul bugün resmi kayıtlara göre 16 milyonluk nüfusuyla ülkenin beşte birine ev sahipliği yapan bir mega kent. TÜSİAD, TÜRKONFED ve SEDEFED tarafından hazırlanan İstanbul Depremi Senaryosu: İş Dünyası Raporu’na göre İstanbul ulusal sanayi üretiminin %40'ını, vergi gelirlerinin %46’sını, ihracatın ise yaklaşık yarısını tek başına karşılamaktadır. Raporda bu nedenle İstanbul’da yaşanabilecek büyük bir depremin faturasının 25 ile 300 milyar USD arasında olabileceği tahmin ediliyor. Bu sebeple, İstanbul’da benzer bir felaketin yaşanması hem ekonomik hem de beşeri anlamda altından kalkılması çok zor bir yük doğuracaktır.&nbsp;Bu sebeple, olası kayıpları asgari seviyeye çekebilmek adına çalışmaya hemen bugün, Kahramanmaraş ve çevre illerde yaşanan kayıpların acısı hala çok tazeyken başlamamız gerekiyor.&nbsp;

Kıyamet ile ilgili hikayeler