Duende

Fatih Akın’ın Duvara Karşı’dan hemen sonra, Yaşamın Kıyısında’dan hemen önce film kariyerinde bir köprü olan Crossing The Bridge-The Sound of Istanbul belgeseli, restore edilmiş 4K hâliyle yakında MUBI’de izlenebilecek. 2000’lerde İstanbul müziğinin ayak izlerini takip eden belgesel ile ülkenin yakın geçmişini de hatırlıyoruz. 

İki zamanın ve iki kıtanın ortasında: Crossing the Bridge yeniden

Rakı kadehinde, çay bardağında. Öğle saatlerinde, gün batarken. Zeytinyağlıyla, sakatatla. Müzeyyen Senar eşliğinde belki de Tom Waits'le. Önce peynirle mi yoksa kavunla mı? Kutlamada veyahut dertleşmede. Meyhanede, evde, lokantada. Etrafındakilerle dönüşebilen; dönüşebildikçe her yerde ve herkesin her hâlinde kendini konumlandırabilen rakının sınır ötesi ifadelerine odaklanıyoruz.&nbsp;Denemeden evvel rakı ve Türkiye kültüründeki yerine dair kulaklarına çalınanları, ilk içişlerinde tadı, kokusu ve mezeleri hakkındaki düşüncelerini, meyhane deneyim ve gözlemlerini. Rakı kültürünün Türkiye toplumuna dair düşündürdüklerini Ali, Blue ve Sara'ya sorduk.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Rakıyı severek doğmazsın, aranızdaki ilişki zamanla gelişir. Ya da belki de o paylaşılan anlar o kadar değerli hâle gelir ki rakıyı sevdiğine kendini ikna edersin."</h2></blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://instagram.com/alikingo?igshid=MzRlODBiNWFlZA==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ali</a>, Türkiye asıllı Londralı</h3>Türkiyeli olarak duymamam mümkün mü? Rakı bir alkollü içecekten çok daha fazlası; bir deneyim, &nbsp;çoğunlukla paylaşılan bir deneyim. Meyhaneler sunulan çeşitli mezeler ve arkada çalan müzikle bu deneyimin en iyi yaşanabileceği yerler; maalesef artık Türkiye’deki gelir standartlarına uygun olmayan maliyet etiketleriyle.&nbsp;Üzgünsün ve söylenmeye mi ihtiyacın var? Arkadaşlarınla rakı içebilirsin. Neşeli bir anı mı kutluyorsun? Cevap yine rakı. Mutlu ya da üzgün farketmeksizin; hikâye anlatımının sahnede yerini aldığı zamanların daimi eşlikçisi. Türkiye’ye gitmek sana bu deneyime dair çok fazla fırsat sunabilir fakat niyet aynı olduğu sürece Türkiye dışında her yerde de bunu yaşayabilirsin. Hem tadı hem de çevrili olduklarıyla kesinlikle kazanılmış bir deneyim.&nbsp;Rakıyı severek doğmazsın, aranızdaki ilişki zamanla gelişir. Ya da belki de o paylaşılan anlar o kadar değerli hâle gelir ki rakıyı sevdiğine kendini ikna edersin. Oysa gerçekte can attığın şey çevrenizdekilerin arkadaşlığıdır. Türkiye’de veya değil, rakıyı her yerde içerim. Ve hatta bence daha fazla insan içmeli. Yakınlaşmak, birbirimizin hikâyelerini dinlemek, yargılamadan daha açık olmak rakıyla sağlanabiliyorsa, belki ve sadece belki, yavaş yavaş bu güzel ülkenin özünü öldüren kutuplaşmaya da son verebilir.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Sokaklarda bir araya gelmiş insanlar, sürekli devam eden sohbetin uğultusu ve kahkahalar eşliğinde şıngırdayan bardakların sesini hayal edebiliyorum. Türkiye’nin havasınınsa tatlı anason koktuğunu hissedebiliyorum."</h2></blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://instagram.com/blue.ren?igshid=MzRlODBiNWFlZA==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Blue</a>, Londra</h3>Rakıyı ilk kez etrafındaki ritüellerle zihnimde ona dair pastoral bir resim çizmemi sağlayan arkadaşım Ela’dan duydum. Loş bir barda yada birinin dairesindesin, müzik dinliyorsun ve masanın etrafında toplanmış dertlerinden bahsediyorsun; bir nevi katartik bir sosyal kayganlaştırıcı. Rakıyı ilk içtiğimde tadına bayıldım; suyla birlikte hazırlanan meyan kökümsü anason aromasının büyük hayranıyım.&nbsp;Hiç Türkiye’ye ve meyhaneye gitmedim fakat çok isterdim. Uzaktan bir izleyici olarak Türkiye bana inanılmaz derecede topluluk temelli bir kültüre sahip gibi geliyor. Sokaklarda bir araya gelmiş insanlar, sürekli devam eden sohbetin uğultusu ve kahkahalar eşliğinde şıngırdayan bardakların sesini hayal edebiliyorum. Türkiye’nin havasınınsa tatlı anason koktuğunu hissedebiliyorum. Bir masanın etrafında toplanmış insanlar seçimleri ya da aşka dair fikirlerini tartışıyorlar.&nbsp;Çoğu mutfak deneyiminde olduğu gibi çevrenin deneyiminizde büyük bir rol oynadığına inanıyorum. Rakı ve meyhane kültürünü Londra'da yaşamanın gerçekten uzak bir deneyim olduğunu değil sadece eksik kalacağını düşünüyorum.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Meyhaneler sadece eğlence amaçlı kurulmuş mekânlar değil, çok daha anlamlı bir işleve sahip; sunduğu atmosferle bir sohbetin derinine inmek ya da yaşattığı bir anla hayata bir tutam tuz katmak gibi."</h2></blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://instagram.com/sarenski?igshid=MzRlODBiNWFlZA==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sara</a>, Amsterdam</h3>İçene kadar hiç duymamıştım. Deneyince gördüm ki en iyi zamanların ideal eşlikçisi. İlk kez Yunanistan’da içtim ve kalbimi sonsuza dek çaldı. Sakin bir akşamda arkadaşlarınızla sohbet ederken içebileceğiniz en güzel içki. Mevcut siyasi oyunlar bu gerçeği silmeye çalışsa da Türkiye’nin farklı milletlerden oluşan zengin bir tarihi var. Meyhaneler sadece eğlence amaçlı kurulmuş mekânlar değil, çok daha anlamlı bir işleve sahip; sunduğu atmosferle bir sohbetin derinine inmek ya da yaşattığı bir anla hayata bir tutam tuz katmak gibi.Meyhanedeyken zaman daha yavaş akıyor. Burada da arkadaşlarımla onu taklit etmeye çalışıyoruz. Türkiyeli olmasam da hayatımda böyle akşamların olmadığını hayal edemiyorum. Türkiye’den bir arkadaşımın Haziran’daki düğünü için yemek organizasyonuna yardım ediyorum ve rakıyla kavuşma anımızı sabırsızlıkla bekliyorum.

apéro

Senin, benim, bizim. Kadehte: Rakının kültürel dönüşümünden sınır ötesi ifadelerine.

Coğrafyanın kimliğiyle bezeli rakısı

Pek çoğumuz bunu bir şarkı olarak bilsek de Mehmet Selahattin’in yazısına göre belli ki bu şarkının bir çıkış noktası var. Bir hikâyeye göre <a fr-original-style="" href="https://www.bilgenc.com/mavi-boncuk-deyiminin-hikayesi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nasreddin Hoca</a>’nın iki karısı birbirlerini sürekli kıskanırmış. Bir gün Hoca’yı sıkıştırıp “Hangimizi daha çok seviyorsun?” diye sorarlar. Hoca da onlara birbirlerinden habersiz birer mavi boncuk verir ve “Bu mavi boncuk benim aşkımın nişanesidir, sakın bunu başkasına gösterme” der. Bundan sonra kadınlar aynı soruyu sorduklarında Hoca,&nbsp;“Canım ne sıkıştırıp duruyorsunuz? Mavi boncuk kimde ise benim gönlüm ondadır.”&nbsp;demeye başlar. Benzer bir hikâye <a fr-original-style="" href="http://fahrettin-bayrasa.blogspot.com/2012/12/mavi-boncuk-kimdeyse.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Peygamber</a>’in eşleri için de anlatılır. Özneler değişmiş, boncuğun yerini de yüzük almıştır ancak kadınların erkeklerin nesnesi olma hikâyesi aynıdır.Şarkı ise <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/69xtWpMzF2H3RonEjRpWXh?si=00bbd43e4e1d4a7e" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Mavi Boncuk”</a> adıyla ilk defa Emel Sayın tarafından seslendirilir. Çoğumuz bu şarkıyı aynı adı taşıyan Yeşilçam filmiyle özdeşleştiririz. Ancak <a fr-original-style="" href="https://www.cnnturk.com/magazin/emel-sayinin-mavi-boncuk-sarkisi-ile-ilgili-sok-iddia?page=2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir bilgiye göre</a> şarkının orijinali Azerbaycan’a ait olup ilk kayıt 1968 yılında alınmış. Sözleri Mikail Müşfik’e ait olan şarkının bestecisi ise Alekber Tağıyev.Gidelim Göksu’ya<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Gidelim Göksu'ya bir âlem-i âb eyleyelim Ol kadeh-kâr güzeli yâr olarak peyleyelim Bize bu tâli’imiz olmadı yâr n’eyleyelim Ol kadeh-kâr güzeli yâr olarak peyleyelim"</blockquote>Belli ki Göksu’nun eğlence âlemleri çok meşhurdu. Şiirlere ve şarkılara dahi konu olmuştu. İşte bunlardan en bilineni Yahya Kemal Beyatlı’nın şiiri olan “Gidelim Göksu’ya bir âlem-i âb eyleyelim”. Şiir <a fr-original-style="" href="https://eksisozluk.com/gidelim-goksuya--135478" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Lavtacı Hristo</a> tarafından bestelenmiş. Kürdilihicazkâr makamındaki bu şarkıyı Safiye Ayla’dan Zeki Müren’e ve Müzeyyen Senar’a kadar pek çok isim ve grup seslendirmiş. Biz <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/625da2322acadc0006579d00" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Safiye Ayla</a>’nın sesinden dinlemeyi daha çok sevdik. Şarkıyı <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/7qwhFAm088o9wzBpereGdZ?si=269a2e9aa6784025" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> bırakıyoruz.Şiirde/şarkıda geçen <a fr-original-style="" href="https://www.facebook.com/Divan.Edebiyat/photos/a.106941309399711/1226355820791582/?type=3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“âlem-i âb”</a> içki meclisi demekken, “kadeh-kâr” saki, içki dağıtan demektir.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Mavi boncuk

Bu şarkı, hakkında ayrıntılı bilgi olmasa da <a fr-original-style="" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/kul-nesimi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1600’lerde</a> yaşadığı bilinen Bektaşi Şairi <a fr-original-style="" href="https://www.turkedebiyati.org/sairler/nesimi.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kul Nesîmî</a>’nin şiirinden esinlenilerek bestelenmiş. Şiirlerinde kullandığı aruz vezni onu dönemdaşı saz şairlerinden daha başarılı kılsa da asıl gücünü hece vezniyle yazdığı şiirlerden almış. Kendisi insanî aşk temalı şiirlerin yanı sıra didaktik ve nasihat türünde şiirler de kaleme almış.Günümüze dek Müslüm Gürses ve Müzeyyen Senar gibi pek çok usta ismin de seslendirdiği bu şarkıyı siz <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/3UxPbLkQniiproORCEFgzH?si=5c39dcc71b494c6e" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Neşet Ertaş’tan</a> dinleyebilirsiniz.

     

Haydar Haydar (Ben Melamet Hırkasını)

<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">The receipient of 2021 edition of the literary prize awarded in the name of Alfred Döblin, German novelist best known for "Berlin Alexanderplatz" since 1979 author Günter Grass granted it, is Berlin based author <a fr-original-style="" href="http://denizutlu.de/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Deniz Utlu</a>.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">As Ali Ekber Aydoğan, more widely known as Derdiyoklar Ali, passed away on May 14th, we decided to publish our interview with him before planned. From the village in Malatya, to making music at weddings in Germany, we talked about his conception of his triple neck guitar and disco folk music out of his own unique poetry-interspersed language, enriched by anecdotes with musicians as Müzeyyen Senar and Neşet Ertaş...</li></ul>

Müzeyyen Senar ile ilgili hikayeler