Son yıllarda kaç kez “Bu kim ya?” anı&nbsp;yaşadığınızı bir düşünün. Arkadaşınız, telefonunun ekranını çevirip “Bu çocuğa çok gülüyorum” diyor. Ekrandaki kişinin profiline bakıyorsunuz; ilk dikkatinizi çeken şey takipçi sayısı. Tam tamına 5 milyon… İşin ilginç tarafı, bu insanı hayatınızda bir kez bile görmediniz. Doğal olarak ilk tepkiniz “Bu kim ya?” oluyor. Peki nasıl oldu da siz “ünlü” olarak addedilebilecek bu insanı hayatınızda hiç görmediniz?&nbsp;Perde arkası: Giderek sayısı artan “Bu kim ya?” anlarının perde arkasına bakabilmek için belki de önce kime “ünlü” dediğimizi düşünmek gerekiyor. Geleneksel bağlamda işi veya sosyal bağlantıları nedeniyle milyonlarca kişi tarafından tanınan insanlar, “ünlü” olarak nitelendiriliyor. Bu kişiler, adları, yüzleri ve sesleriyle tanınmalarına ek olarak genelde geçmişleriyle de bilinen insanlar oluyor.&nbsp;Fakat bugün artık kime “ünlü” dediğimiz, büyük oranda değişmiş durumda. Bu değişimin en büyük tetikleyicisi ise elbette Web 2.0 oldu. Web 2.0 çağı, kullanıcıların yalnızca içerik tüketicisi olmaktan çıkıp üretilen içeriklere katkı sağladığı ve hatta içerik üreticisi hâline gelebildiği bir internet ekosistemi yarattı. Sosyal medyanın doğuşuyla da genişleyen bu ekosistem, kendi içeriğini üreten birçok mikro ünlünün çıkışına zemin hazırladı.&nbsp;Eskiden “ünlü” olarak nitelendirdiğimiz figürleri hatırlamaya çalışın: Cem Yılmaz, Gülben Ergen, Serdar Ortaç, İbrahim Tatlıses ve çok daha fazlası… Muhtemelen bu kişiler,&nbsp;aklınıza gelen ilk isimlerden biri olacaktır. Bir zamanların en yüksek tanınırlığa sahip ünlüleri olan bu isimler, televizyon aracılığıyla evlerimize girerdi ve Türkiye’nin 80 milyonluk nüfusunun her bir üyesi, bu kişilerin isimlerine ve yüzlerine aşinaydı.&nbsp;Şimdi ise “ünlü” dediğimiz isimlerin birçoğu, sosyal medya kanalları üzerinden hayatımıza giriyor. Üstelik bu kişilerin sayısı bir hayli fazla… Duygu Özaslan, Orkun Işıtmak, Barış Özcan, Atik Ailesi ve Çağrı Ergün gibi milyonlarca kişiden oluşan kitlesi bulunan isimleri, artık 80 milyonun tamamı tanımıyor.&nbsp;Dahası:&nbsp;Bu durum, global ölçekte de böyle. Eskiden Brad Pitt, Angelina Jolie, Beyonce, Shakira ya da 50 Cent gibi isimler, neredeyse tüm dünyada tanınırken bugün MrBeast veya PewDiePie, milyonlarca kişi tarafından takip edilmelerine rağmen pratikte herkes tarafından bilinmiyor. Örneğin küresel gündemi sıkı takip etmeyen Kastamonu'da bir bakkal, MrBeast’i hayatında bir kez bile görmemiş olsa da Shakira hakkında fikir sahibi olabiliyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Algoritmanın payı büyük&nbsp;</h2>Üstelik adı MrBeast’ten çok daha az duyulsa da milyonlarca kişiye ulaşabilen pek çok internet ünlüsü var… “Mikro ünlü”&nbsp;olarak da nitelendirebileceğimiz bu kişilerin etrafında oluşan şöhretin birincil sebebi, elbette sosyal medya platformlarının algoritmaları ve bu algoritmaların yarattığı yankı odası.&nbsp;Ayrıntılar: Sosyal medya algoritmaları, genellikle kullanıcılara ne tür içerikler önereceğine karar vermek için üç ana ölçütü temel alıyor. İlk ve en önemli ölçüt, kullanıcının içerikle kurduğu etkileşim oluyor. Kullanıcıların belirli türdeki içeriklere attıkları beğeni, yorum ve paylaşımlar, akışın benzer içeriklerle dolmasına yol açıyor.&nbsp;İkinci ölçüt ise içerikte geçirilen süre. Kullanıcılar, platformda gördüğü bir videoyu uzun süre izlerse veya bir paylaşımda sayfayı kaydırmadan uzun bir süre vakit geçirirse algoritma, bu içeriklere benzer türdeki içerikleri kullanıcıya önermeye başlıyor.&nbsp;Kullanıcıların takip ettikleri hesaplar da bir diğer ölçüt. Takip listesindeki diğer kullanıcıların ilgilendikleri içerikler de akışı şekillendirmede önemli bir rol oynuyor.&nbsp;Ek olarak:&nbsp;Algoritmalarını yapay zeka yazılımlarıyla destekleyen YouTube ve Instagram gibi platformlar, içeriklerdeki anahtar kelimeleri analiz ederek bunları öneri algoritmalarını şekillendirmek için kullanabiliyor. Örneğin YouTube’da bir makyaj malzemesi veya makyaj markasının adının sıklıkla geçtiği bir video, daha çok güzellik ve moda içerikleriyle ilgilenen kişilerin akışına düşüyor.&nbsp;Benzer şekilde içeriklerin açıklama metni veya başlığındaki ifadeler de gönderinin hangi kitlenin akışına düşeceğini tespit etmekte belirleyici bir rol oynuyor.&nbsp;Algoritmik şöhret:&nbsp;Akışa hangi içeriğin düşeceğini belirleyen tüm bu faktörler, algoritmik şöhretin oluşmasında da önemli bir paya sahip. Sosyal medya algoritmaları, kullanıcılara yalnızca ilgilendikleri ve daha sık etkileşim kurdukları türdeki içerikleri gösterdiği için kullanıcılar da akışlarında kendi ilgilendikleri alanlarda belirli bir etkiye sahip kişileri görüyor.&nbsp;Dolayısıyla artık içerik üretimi yapan kişiler, içerik ürettikleri alana ilgi duyan milyonlarca kişiye ulaşsalar dahi esasında toplumun büyük bir kesimi,&nbsp;onlardan haberdar olmayabiliyor. Bir içerik üreticisi, milyonlarca takipçiye sahip olabiliyor, ancak esasında yalnızca belirli bir algoritmik balon içinde “ünlü” olarak nitelendiriliyor.&nbsp;Benzer şekilde:&nbsp;Sosyal medya platformlarının ağırlıklı olarak genç kuşaklar tarafından kullanılması da bu algoritmik şöhretin yaratılmasında önemli bir rol oynuyor. Hâlâ yoğun bir biçimde sosyal medya kullanmayan kuşaklar, mikro ünlülerden ancak ana akımda kendilerine yer bulabilmeleri hâlinde haberdar oluyor. Bu da aslında toplumun oldukça geniş bir kesiminin, mikro ünlülerin ulaşabilecekleri kitleden elenmesine yol açıyor.&nbsp;Dahası:&nbsp;Spor, sanat, güzellik ve moda gibi daha fazla sayıda içerik üreticisi bulunan kategorilerde algoritmik şöhret de belirli alt kategorilere göre sınıflandırılmış hâle geliyor. Bu yüzden bir kullanıcı, bu alanlara ilgi duysa bile bu kategorilerde içerik üreten figürlerin yüzde yüzünü tanımayabiliyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Algoritmik şöhretin olası sonuçları neler?&nbsp;</h2>Algoritmik şöhret, tek başına yeni bir medya kültürünün sonucu olsa da elbette kendisinin de kültürel anlamda kritik olarak kabul edilebilecek potansiyel etkileri&nbsp;bulunuyor.&nbsp;1. Ortak kültürde parçalanma: Ünlü kültürü kategorize hâle geldikçe belirli bir toplumda yaratılan ortak kültür de giderek çok daha niş ve modüler hâle geliyor. Bu durum, toplumun ortak kültürel figürlerinin azalmasına ve herkesin farklı bir dijital gerçeklik içinde yaşamasına neden oluyor.&nbsp;Kimi zaman ortak değerler ve mizah öğeleri&nbsp;de algoritmik şöhretten negatif bir biçimde etkileniyor. Akışında viral olan videolardaki bir mizah elementini arkadaşıyla paylaşan bir kullanıcı, bazen arkadaşının hiçbir şey anlamadan boş gözlerle kendisine baktığı bir gerçeklikle karşılaşabiliyor.&nbsp;2. Bağlam çökmesi: Farklı platformlarda farklı kitlelere hitap eden bir içerik üreticisi, bir noktada geniş bir kitle tarafından fark edildiğinde içeriği orijinal bağlamından kopabiliyor. Örneğin belirli bir topluluk içinde fenomen olan birinin viral bir videosu, ana akım medyaya düştüğünde bu kitle o kişinin içerik üretme tarzını ve karakterini tanımadığı için mevcut bağlamından çok daha farklı değerlendirilebiliyor.&nbsp;Fakat Gülben Ergen’in “Unutmayın ki bana hiçbir şey olmaz” açıklamasını yaptığı video, herhangi bir platformda paylaşıldığında hiçbir bağlam çökmesi yaşanmıyor. Zira toplumun büyük bir kesimi, Gülben Ergen’in geçmişine ve bu açıklamanın perde arkasına hâlihazırda hakim durumda oluyor.&nbsp;3. Kimlik erozyonu:&nbsp;Algoritmalar, belirli unsurları ve belirli türdeki içerikleri öne çıkararak içerik üreticileri sürekli trend formatlara uyum sağlamaya teşvik ediyor. Bu durum, çoğu zaman içerik üreticilerin özgünlüklerini kaybetmelerine ve platformun istediği bir dijital personaya bürünmelerine yol açabiliyor.&nbsp;Örneğin YouTube’da içerik üreten birçok kullanıcı, video içinde izleyicileri kanala abone olmaya davet etmek veya girişte bir kanca atmak gibi şablonları uygulamak zorunda kalıyor. Daha fazla içerik üretici, belirli formatlara veya trendlere uyum sağlamak zorunda hissettiğinde özgünlük de azalıyor.Bu durum, bir&nbsp;dijital eşitsizlik yaratma riski de taşıyor. Algoritmalar belirli içerik türlerini veya profilleri önceliklendirdiği için bazı gruplar gölgede kalabiliyor. Ayrıca algoritmaların önyargılı kalabildiği durumlarda belirli topluluklar, sistematik olarak göz ardı ediliyor.&nbsp;Bununla birlikte:&nbsp;Güven unsuru da konuya ilişkin en popüler tartışma konularından biri. Ünlü kavramı bağlam değiştirdiğinde geniş kitlelerce tanınan insanlara peşinen duyulan güven de bir dönüşüme uğruyor. Artık milyonlara yayınlanan televizyon reklamlarında görülen ünlü figürler, kendi hesabında reklamdaki ürünün değerlendirmesini yapan bir influencer’dan çok daha az güvenilir kabul edilebiliyor.&nbsp;Perspektif: Ünlü kavramındaki zemin kayması, elbette şimdiden pek çok kültürel etki doğurdu. Ana akımın standartlarından sıkılan birçok kişi, bu dönüşümü olumlu olarak nitelendiriyor. Fakat sosyal medya gibi alternatif kanalların, ana akıma dönüşmeye başladığı bir dönemin içindeyiz. Dolayısıyla "Zeki Müren de bizi görünce" yaşananların uzun vadeli etkileri, muhtemelen çok daha karmaşık olacak.&nbsp;Zira algoritmalar tarafından şekillenen şöhret,&nbsp;bir yandan daha fazla kişiye görünürlük sağlarken ünlülüğü viral içerikler, parçalanmış kitleler ve sürekli değişen trendler üzerine kuruyor. Böylece bugünün yıldızı, yarının unutulan ismi olabiliyor ve kültürel ikonlar, geniş bir toplum hafızası yerine izole dijital topluluklarda varlık gösterebiliyor. Geleneksel ünlülük kavramı, yerini algoritmaların yönettiği, kısa ömürlü ama yüksek etkili bir tanınırlık biçimine bırakıyor.&nbsp;

Quando İçgörü

Son yıllarda kaç kez şu anı yaşadınız? Arkadaşınız telefonunda size takip ettiği birini gösteriyor. Ancak onun ve 5 milyonun üzerinde takipçisinin gözünde "çok ünlü" olan bu kişiyi siz hayatınızda bir kez bile görmemişsiniz. Bu nasıl olabilir diyorsanız cevabı basit: Algoritmik şöhret. 

Algoritmik şöhret: Zeki Müren de bizi görürse ne olur?

Ben pek YouTube insanı değilim. Daha doğrusu, kendimi YouTube'da bildiğiniz influencer içeriği tüketen biri olarak görmüyorum. Takip ettiğim kanallar var elbette. Mesela Pick Up Limes&nbsp;gibi vegan tarifler ve vegan yaşamdan kesitler paylaşan bir kanal var. Lone Fox&nbsp;gibi ev dekorasyonu ve renovasyon fikirleri veren bir kanal var. FluTV'yi ülkemizde pek çok kişi biliyor, bu kanalı da genelde ilginç bir şey dinlemek için takip ediyorum.&nbsp;Murat Soner'i Türk dizilerine dair getirdiği sarkastik eleştiriler için takip ediyorum. Bunlar sadece birkaçı. Uzun lafın kısası, YouTube'u biraz daha bir şeyler öğrenmek ve kendimi geliştirmek için hızlı bir araç olarak kullanıyorum.<img src="https://images.aposto.com/2022/6/2/1658870079113.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.71" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Alastyr<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İçeriğin Demokratikleşmesi</h3>Bu tabii son zamanlarda biraz değişti. Sektörde çalıştığım için artık bir mesleki deformasyon yaşadığımı düşünüyorum. Çünkü izlediğim her içeriğe prodüksiyon ve senaryo açısından bakıyorum. Hâl böyle olunca da kafa dağıtmak için ve hızlı tüketilecek içerikler için YouTube'a döndüm.Aslında okurken size çok tanıdık gelecek bazı isimleri ben yeni keşfetmiş bulundum. Düşünün ki o kadar uzağım! Bunlardan biri Orkun Işıtmak&nbsp;oldu. En eski videolarını bilmemekle beraber, kariyerinin son 2-3 yılında biraz daha oyun programları gibi bir içerik modeli izlediğini söyleyebilirim. "Dünyanın En Derin Havuzuna Girdim" veya "Elon Musk'ın Yaşadığı Evi Gezdim" gibi sıradan vatandaşın kolaylıkla yaşayamayacağı senaryolar hazırlayıp bunları deneyen, kimi zaman ekstrem sporları da denkleme katan Işıtmak, aslında Survivor gibi, X Factor gibi pek çok programdan esinlenerek bunun daha kişisel, daha samimi ve daha sempatik bir versiyonunu yapmayı başarmış. Toplamda 9 milyon abonesi var ve videoları da aşağı yukarı 3 ila 5 milyon izleniyor. Piyasada ortalama 1000 izlenme için 18 dolarlık bir reklam payı var. Yani 5 milyon izlenen bir kanal, bu hesapla toplamda 90.000 dolar kazanıyor. Bu da bir içerik için çılgınca bir meblağ. Bu da bugünün kuruyla 1.5 milyon TL yapıyor.Öte yandan, Orkun Işıtmak'ın (2.9 milyon) neredeyse Buğra Gülsoy (3 milyon) kadar takipçisi var. Buğra Gülsoy şu anda en bilindik Türk oyunculardan bir tanesi. Yani aslında kafamızda ayrı tutsak da Işıtmak'ın en az Gülsoy kadar tanınırlığı var, sadece oyuncu ve diğer sanatçılara nazaran çok daha erişilebilir olduğu&nbsp;hissini veriyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/6/2/1658870127345.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Einstein MarketerKeşfettiğim bir başka kanal ise Noluyo Ya?&nbsp;oldu. Burada da Fırat ve Ceyda isimli bir çift, gerek günlük hayatlarından, gerek gezdikleri yerlerden çeşitli içerikler oluşturup bunları izleyiciye sunuyorlar. Orkun Işıtmak kanalına göre neredeyse %50 daha az aboneleri mevcut ve izlenme oranları da aynı şekilde bir farklılık gösteriyor. Yine de çıkardıkları hemen her içerik en az 1 milyon izleniyor, bu da ortalama 30.000 dolar gibi bir gelir ediyor. Haftada bir video paylaşsalar, ayda bu hanenin toplam geliri 120.000 dolar ediyor. Elbette rakamları biraz farazi konuşuyoruz. YouTube'un reklam videolarında takip ettikleri izlenme metrikleri daha sofistike olabilir. Ama 120.000 dolar değil de 90.000 dolar olsun. Bu, oldukça yüksek bir marj. Yine yukarıdaki gibi gelire değil, takipçi sayısına bakalım.&nbsp;Ceyda Kasabalı'nın takipçi sayısı (1.9 milyon) ile Birce Akalay'ın (1.9 milyon) takipçi sayısı aynı. Ancak sokakta görseniz muhtemelen Ceyda Kasabalı ile sohbet eder, Birce Akalay ile fotoğraf çektirirsiniz.Burada da içeriğin demokratikleşmesinin getirdiği bir farklılık hissi var. Dizilerde ve filmlerde izlediğimiz oyuncuların gerçekte canlandırdığı karakterlerde insanlar olmadıklarını biliyoruz. Onların mesleğinin başka bir hayata soluk vermek olduğunun farkındayız, bundan ötürü de aramızda görünmez bir bariyer var. Oysa influencer&nbsp;dediğimiz kişiler, bizlere kendi hayatlarını birer içerik olarak sundukları için bir yerde içeriği demokratikleştirmiş oluyorlar. İçerik konusunda hem kendileriyle ilgili çok fazla bilgi vererek izleyiciye etkileşim alanı sunuyorlar, hem de onlara yorum özelliği ile seçim ve değişim hakkı sunuyorlar. Etkileşim özelliği, bu insanları sanatçılarla aynı seviyede takipçi kazandıkları noktaya getiriyor. Çünkü bu şekilde insanlar sosyal medyayı amacına uygun bir şekilde kullanabiliyorlar. Yani sadece takip etmiyor, söz sahibi de oluyorlar.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Influencerlar ve İçeriğin Geleceği&nbsp;</h3>YouTube&nbsp;içerikleri, yapıları gereği çok kolaymış gibi duruyor. Oysaki 1 milyonun üzerindeki pek çok kanalın arkasında 10 ila 20 kişilik ekipler çalışıyor. Bunun planlaması, çekimi, kurgusu ve reklam takibi derken bu tam zamanlı bir işe dönüşüyor. Üzerine gelecek yorumların hiçbir zaman belli olmaması ve her şeyin aniden popülerleşip aniden sönme potansiyeline sahip olmasın bence bu işi oldukça stresli yapabilecek faktörler.Ancak bu içeriklerde de çok ilginç bir sihir var. Özellikle Işıtmak'ın kanalından gidecek olursak, televizyonda popüler olan bir konsepti alıp kendi menfaati için geliştirmiş ve bundan epey geniş bir kitle tarafından takip edilen bir marka yaratmış. Bana kalırsa içeriğin geleceği açısından çok kilit bir noktayı temsil ediyor. Işıtmak aynı zamanda Exxen ile iş birliği kurarak birkaç akış platformu içeriği de üretti. Öte yandan, bunu deneyen ilk şirket Exxen değil. Hollywood'da da influencerlar üzerinden film çekmeyi deneyen çok oldu, ancak henüz bir başarı yakalanmış değil. Bunun iki sebebi olabileceğini düşünüyorum. Öncelikli sebebi, insanlar bu içerikleri erişilebilir olduğu için seviyorlar ve herhangi bir ücretli platformda bu içerikleri tüketmek, ücretsizi varken onlara çok anlamlı gelmiyor. Aslında reklam izlemek durumunda kalıyorlar, ama bu başından beri böyle ilerlediği için bunu bir paha olarak görmüyorlar. İkincil sebebi de her ne kadar etki çemberleri oldukça genişlemiş olsa da, insanların gözünde hala bir celebrity&nbsp;statüsüne erişemediler - yani onlar kadar "klas" görülmüyorlar. Bu da sinema gibi alanlarda bir filme 90 TL verme motivasyonunu iyice düşürüyor.Ancak YouTube alanında bakacak olursak, bence oldukça kazançlı bir alan ve kendi içeriklerinin kontrolünde olmaları da eşsiz bir durum. Artık bu içeriklere daha fazla bakar mıyım? Emin değilim, ama bu formatı da çok anlamlı bulduğumu söylemeden geçemeyeceğim.

Orkun Işıtmak ile ilgili hikayeler