ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yayımlanan verilere göre ABD’de üretici enflasyonu mart ayında aylık bazda %0,5 azalışla yıllık bazda %2,7 seviyesine gerileyerek beklentilerin oldukça altında gerçekleşti. Böylece üretici enflasyonunda, pandemi şartlarının geçerli olduğu Nisan 2020’den bu yana aylık bazda en yüksek düşüş kaydedilmiş oldu.💉 Hatırlatma dozu: Verinin kapsadığı tarihten bir yıl önce, Fed’in faiz artırım serisine başladığı 2022 yılının mart ayında ABD’de üretici enflasyonu yıllık bazda %11,2 ile rekor seviyede gerçekleşmişti.Gıda ve enerji hariç olarak hesaplanan çekirdek ÜFE ise aylık bazda %0,1 azalışla yıllık bazda %3,4 seviyesinde gerçekleşerek manşet ÜFE’nin üzerinde gerçekleşti. Bu durum, gerileyen enerji maliyetlerinin ülkedeki üretici fiyatları üzerindeki güçlü etkisine işaret ediyor.&nbsp;Yayımlanan verilere göre mart ayında enerji kaleminin aylık bazda %6,4 ile açık ara en çok gerileyen kalem olduğu görülüyor. Dolayısıyla mart ayı üretici enflasyonundaki düşüşün %80’inin gerileyen enerji maliyetlerinden kaynaklandığını söylemek mümkün.&nbsp;Bunun yanı sıra OPEC+ tarafından alınan petrol üretim kesintisi kararının, brent petrol varil fiyatını %6’dan fazla artışla 86 USD seviyesine çıkarması, gelecek ay açıklanacak olan nisan ayı ÜFE verisindeki gerilemenin daha sınırlı olmasına yol açabilir. &nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tartışmalar</h2>Ülkede Fed’in mayıs ayı toplantısına ilişkin tartışmalar, beklentilerin oldukça altında gelen ÜFE verisiyle birlikte daha da alevlendi. Geçtiğimiz günlerde yayımlanan mart ayı FOMC tutanaklarında, Fed yetkililerinin mayıs ayında atılacak adım hakkında kararsız olduğu ve verileri beklemek istediği ifade edilmişti.Yetkililerin açıklamaları ise tutanaklarda yer alan “kararsızlık” ifadelerini doğrular nitelikte. Örneğin, San Francisco Fed Başkanı Mary Daly, “Önümüzdeki döneme bakıldığında, para politikasının enflasyonu düşürmek için daha fazla sıkılaşması gerekebileceğini düşünmek için nedenler var, ama ilave politika adımları atılmadan, ekonominin yavaşlamaya devam edebileceğini düşünmek için de nedenler var” ifadelerini kullanırken; Fed’in şahin üyelerinden biri olarak görülen Richmond Fed Başkanı Thomas Barkin, enflasyonun tepe noktasının geride kaldığını fakat Fed’in daha fazla adım atması gerektiğini düşündüğünü söyledi.&nbsp;Geçtiğimiz günlerde konuşan Chicago Fed Başkanı Austan Goolsbee ise Fed’i faiz artışları konusunda daha sağduyulu ve sabırlı olmaya çağırmıştı.Ekonomi çevrelerinde Fed’in mayıs ayında son bir kez 25 baz puanlık artış yapacağı ve gelecek toplantılarda “bekle ve gör” politikasına geçeceği konuşuluyor. CME FedWatch verilerine göre ise Fed’in mayıs toplantısında 25 baz puanlık artış kararı alma ihtimalı %70 ile fiyatlanıyor. Faizlerin sabit bırakılma ihtimaliyse %30 olarak görülüyor.&nbsp;👉 Öte yandan: Ülkede istihdam piyasası da bir yandan soğuma emareleri göstermeye devam ediyor. ABD’de işsizlik maaşı başvuruları 8 Nisan ile sona eren haftada 239 bine ulaşarak beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Böylece başvurularda 15 Ocak haftasından bu yana en yüksek seviye kaydedilmiş oldu.

EXANTE

ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yayımlanan verilere göre ABD’de üretici enflasyonu mart ayında Nisan 2020'den bu yana en yüksek aylık düşüşünü kaydetti

ABD'de ÜFE beklentilerin altında

Son dönemde küresel piyasalarda çoğu haber başlığı enflasyonu konu alıyor. Neredeyse her ülkede hane halkının satın alma gücü azalırken merkez bankalarının bu sorunlu gidişata müdahale şiddeti de aynı derecede artıyor. Peki küresel ekonomileri ve tüketicileri, pandeminin güzel günlerinden (alım gücü anlamında) buraya ne getirdi?<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sorunun kaynağı</h3>Enflasyonun temel nedenlerini küresel (genel) ve ülke bazlı (özel) olmak üzere ikiye ayırmak mümkün. Genel nedenler arasında Covid sonrası tedarik zinciri sorunları, kuraklık ve kötü hava koşulları nedeniyle artan gıda fiyatları ve savaş etkisiyle yükselen enerji fiyatları yer alıyor. Hükümetlerin ve merkez bankalarının geri alamadığı ya da müdahale etmekte zorlandığı kısmı yukarıda bahsettiğimiz nedenler oluşturuyor.Mayıs ayında yıllık bazda %8,6 enflasyon açıklayan ABD örneğinden ilerlersek; enflasyonun en temel özel nedeninin “yüksek talep” olduğunu söylemek yanlış olmaz. Yüksek talebi doğuran sebepler arasında, pandemi döneminde sıfır bölgesinde olan faiz oranları ve ABD hükümetinin 5 trilyon dolar değerindeki pandemi yardımları yer alıyor. Sıfır bölgesindeki faiz oranları hem hane halkının hem de şirketlerin borçlanarak harcama/yatırım yapmasını kolaylaştırırken çeklerle ödenen pandemi yardımları direkt olarak hane halkının tüketim harcamalarının artmasına neden oldu. Eve kapanılan dönemde seyahate ya da restoranlara harcanamayan birikimler, hükümetin yardım çekleriyle de birleşerek mobilya, otomobil ve elektronik ürünlerine ekstra talep olarak yansıdı. San Francisco Fed’in çalışmasına göre, pandeminin etkilerini azaltmaya yönelik uygulanan maliye politikası (destek paketleri), 2021 sonunda enflasyonun %3 daha fazla açıklanmasıyla sonuçlandı.Sonuç olarak pandemi döneminde uygulanan maliye ve para politikaları nedeniyle artan talep, yine pandemi kaynaklı tedarik zinciri sorunlarıyla çakışınca şirketler haklı olarak hızlı bir şekilde fiyatları artırdı. Enflasyon yükselmeye başlamışken Fed’in durumu “geçici enflasyon” başlığıyla ele alması ve gevşek para politikasını sürdürmesi, fiyatlardaki artışın daha da momentum kazanmasında önemli rol oynadı. Sorunu ABD örneği üzerinden incelesek de Avrupa’da da durum oldukça benzer; mayıs ayında Avrupa bölgesinde enflasyon %8,1, Birleşik Krallık’ta ise %9,1 olarak gerçekleşti.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çözüm adımları</h3>Merkez bankaları, küresel nedenlerden kaynaklanan enflasyonu çözme şansına sahip olmasa da talebi daraltarak fiyatlardaki bu artışı yavaşlatabilir/durdurabilir. Enflasyona geçici gözüyle baktığı için faiz artışlarında geç kalan Fed, 40 yılın zirvesindeki enflasyonla mücadele etmek için son toplantıda 75 baz puan faiz artırdı. Fed en son 1994 yılında benzer agresiflikte bir faiz artışına gitmişti. Fed’den daha önce faiz artışlarına başlayan Birleşik Krallık Merkez Bankası (BOE) ise ekonomiyi resesyona sokmaktan korktuğu için artışları 25 baz puanlık adımlarla sürdürüyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise çok daha geriden geliyor. 21 Temmuz’da toplanacak ECB’nin ilk faiz artışını (25 baz puan bekleniyor, 50 baz puan da kuşkusuz masada) bu toplantıda gerçekleştirmesi bekleniyor.Merkez bankalarının attığı bu agresif, sıkılaştırıcı adımların enflasyonu hangi hızda aşağı çekeceği en büyük soru işareti. Çarşamba günü ECB forumunda toplanan merkez bankası başkanları, bu sorunun kalıcı olabileceğini kabul eden açıklamalarda bulundu. ECB Başkanı Christine Lagarde, geçmişteki kalıcı düşük enflasyon ortamına yeniden dönüleceğini düşünmediğini; BOE Başkanı Andrew Bailey ise para politikaları için potansiyel bir dönüm noktasında olunduğunu belirtti.Merkez bankalarının uyguladığı para politikasının istenmeyen ve korkulan en büyük olası sonucu ise daralan bir dünya ekonomisi (resesyon). Teoride bir ülke ekonomisinin art arda birkaç ay küçülmesi resesyon anlamına geliyor. ABD ekonomisi 2022’nin ilk çeyreğinde daralarak bu korkunun yersiz olmadığını ortaya koydu. Fed Başkanı Powell da çarşamba günü “iş gücü piyasasının mevcut gücünü bozmadan enflasyonu düşürme görevinin gün geçtikçe daha zorlayıcı olduğunu” söyledi ve resesyon riskini kabul ettiğini açıkça gösterdi.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Enflasyon ve resesyon korkularının piyasaya etkisi</h3>Enflasyon yeni zirve yapıp Fed’in faiz patikası daha şahin bir görünüm kazandıkça ABD endekslerindeki satış daha da derinleşti. S&amp;P 500, zirve seviyeden %20 değer kaybederek resmî olarak ayı piyasasına girdi. Faiz artışlarının satışa neden olmasının bariz bazı nedenleri bulunuyor. Bu nedenlerden ilki, değerlemeler üzerinden gerçekleşiyor. Şirketlerin gelecekte sağlayacağı nakit akışları bugüne indirgenirken daha yüksek faiz oranı daha düşük şirket değeri anlamına geliyor. İkinci neden; şirketlerin geçmişte olduğu gibi düşük maliyetle borçlanamamasından kaynaklanıyor. Şirketler, borçlarını çevirmek ya da yeni yatırımlar yapmak için artan faizler nedeniyle daha yüksek maliyetle borçlanıyor. Son olarak artan faizler hane halkının alım gücünü olumsuz etkilediği için talepteki daraltıcı etkinin şirketlerin satışlarına olumsuz yansıması bekleniyor. Özetle faizlerdeki artış, hızlı büyüme hedefleyen her şirketin planlarını altüst ediyor. Bu dönemin ne kadar süreceğini tahmin etmek oldukça zor olsa da ABD endekslerinin her ayı piyasası sonrası uzun vadede toparlandığını hatırlamak gerekiyor. Mevcut satışların bir noktada sonlanacağı beklentisiyle (belki gerilemeye başlayan enflasyon sayesinde, belki be başka nedenlerle) yeniden hisse piyasalarına ilginin artacağı günler çok uzak olmasa gerek.

Pareto

Merkez bankaları, yüksek enflasyonla nasıl mücadele ediyor? Yurt dışı piyasalardaki satışın nedeni ne? Ayı piyasası ne anlama geliyor?

Yüksek enflasyonun kaynağı ve piyasalara etkisi

• Para piyasaları <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-06/markets-bet-on-sharpest-fed-tightening-in-almost-three-decades?srnd=premium&sref=4TAH79Na" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fed</a>'in bu yılın kalanında 25 baz puanlık 9 faiz artırımı gerçekleştireceğini fiyatlamaya başladı. Eğer beklenti gerçekleşirse Fed'in politika faizi yıl sonunda %2,5 seviyesine ulaşmış olacak.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;Piyasalar Avrupa Merkez Bankası'nın politika faizini eksi %0,5 seviyesinden %1,25'e çıkaracağını fiyatlıyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Açıklama: Fed Yönetim Kurulu Üyesi Lael Brainard ve San Francisco Fed Başkanı Mary Daly, enflasyonun kontrol altına alınması için faizlerin gereken şekilde artırılacağını; ancak bunun resesyona neden olmayacağı açıklamasında&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/04/05/-key-people-from-the-fed-just-spooked-the-markets-heres-what-they-said.html?utm_term=Autofeed&utm_medium=Social&utm_content=Main&utm_source=Twitter#Echobox=1649248603" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulundu</a>.</li></ul>

Aposto Gündem

ABD'de tüketici fiyatları, ekim ayında yıllık %6,2 artışla son 31 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Veriler, ülkede yüksek enflasyonun geçici olup olmadığına dair tartışmaları canlandırırken ABD Başkanı Joe Biden,&nbsp;“Enflasyon, Amerikalıların cebine zarar veriyor ve bu eğilimi tersine çevirmek birinci önceliğim,” dedi.Enflasyon neden yükseliyor?&nbsp;Pandemi sürecinde yaşanan ekonomik durgunluktan çıkılması, kısıtlamaların kalkmasıyla talebin canlanması ve tedarik zincirlerinde yaşanan aksaklıklar, tüm dünyada enflasyonun yükselmesine neden oluyor. ABD’de gıdadan benzine tüm mal ve hizmetlerin fiyatlarında artış yaşanırken özellikle enerji fiyatlarındaki artışın ekimdeki yükselişte etkili olduğu görülüyor. Enflasyonun ana bileşenlerine bakıldığında enerji endeksi, aylık %4,8 ve yıllık %30 artış ile ilk sırada yer alıyor. Bazı temel ihtiyaçlardaki artışlar şu şekilde:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gıda fiyatları, bir önceki yıla göre %5,3 artarak Ocak 2009’dan bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Benzin, bir önceki aya göre %6,9 artarak mart ayından bu yana en yüksek kazancını elde etti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrik maliyetleri, %1,8 ile 2014’ten bu yana en yüksek aylık artışını yaşadı.</li></ul>Fed ne diyor?&nbsp;Enflasyon artışı, Fed’in pandeminin başlarında uygulamaya başladığı kolay para politikalarını gevşetmesini zorlaştırırken Biden yönetiminin ekonomi planlarını da olumsuz etkiliyor. ABD Hazine Bakanı ve eski Fed Başkanı Janet Yellen, pandeminin sona ermesiyle enflasyonun normal olarak değerlendirilen %2 seviyelerine döneceğini savunuyor. Ekonomistler ise enflasyondaki yükselişin “geçici” olmayacağını ve kritik bir eşiğe gelen Fed’in neredeyse sıfıra yakın olan faiz oranlarını artırma yolunu seçeceğini düşünüyor.Sorumlu, kurtarma planı mı?&nbsp;Veriler, Biden’ın ABD ekonomisini yeniden istikrara kavuşturmak adına hayata geçirdiği destek paketlerinin de sorgulanmasına yol açıyor. San Francisco Fed araştırma ekibinin yayımladığı <a fr-original-style="" href="https://www.frbsf.org/economic-research/publications/economic-letter/2021/october/is-american-rescue-plan-taking-us-back-to-1960s/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Amerikan kurtarma planı ülkeyi 1960’lara mı döndürecek?”</a>&nbsp;başlıklı makalede, ekonomik toparlanmadaki güçlü ivmenin yüksek enflasyon riskini arttırdığına dikkat çekilerek devasa büyüklükteki destek paketlerinin aşırı ısınmaya neden olduğu belirtiliyor. Makalede, enflasyondaki yükselişin 2022’ye kadar devam edeceği tahmini de yer alıyor.

San Francisco Fed ile ilgili hikayeler