Aposto Kitap

Edebiyat sayesinde nefes alanlar ve başkalarının hayal gücüne tahammül edemeyenler. Son zamanlarda edebiyata dair bu iki yaklaşım birbiriyle yarışırken, sorun edebiyatın sıradanlaşmasında mı, siparişle yazılan kitaplarda mı, yoksa yapay zekanın yükselişinde mi?

Başkalarının hayal gücü: Edebiyat giderek sıradanlaşıyor mu?

Varlıklı ve şehirli bir ailede dünyaya gelip, Nişantaşı'nda ailesine ait Pamuk Apartmanı'nda yaşadığı, çok okuyan hatta yazar olmak isteyen bir babası olduğunu Nobel konuşması Babamın Bavulu sayesinde aslında tüm dünya biliyor artık.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"1952'de İstanbul'da doğdunuz. İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Yüksokulu'nu bitirdiniz. Ve roman yazdınız."</blockquote>Doğan Hızlan, 1986 tarihli <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=mrnyEp9fVqM" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">röportajında</a> Orhan Pamuk'un hayatını bu üç cümle ile özetliyor. Gazetecilikten önce bir süre mimarlık okuyor Pamuk ancak okulu bırakıyor. Aslında en büyük hayali ressam olmakmış. Hatta 40 yaşından sonra bu hayaline geri döndüğünü de söylüyor. Gazetecilik bölümünü bitirdikten sonra yazar olmak istediğine karar veriyor ve 23 yaşından itibaren röportajlarında sürekli bahsettiği odasına ve yazı masasına kapanıyor. Böylece ilk romanı Cevdet Bey ve Oğulları'nı 26 yaşında tamamlıyor. Bu romanının Orhan Kemal Roman Armağanı kazanması ile Orhan Pamuk herkesin hayatına girmiş oluyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Gençliğimde ressam olmak istemiştim, herkes biliyor artık bunu. Sonra romancı oldum. Ama içimdeki ressam hâlâ yaşıyor. Hâlâ tutkuyla resim yapıyorum. Veba Geceleri’ne başlamamın ikinci yılında kelimelerle anlattığım dünyayı resmetmek de istedim."</blockquote>Orhan Pamuk kendini mükemmeliyetçi biri olarak tanımlıyor ve romancılığında da böyle olduğunu söylüyor. Gençliğinde tüm işi odasına kapanıp, günlük rutinleriyle beraber sadece ve sadece yazı yazmak olan birinden bahsediyoruz. İş olarak, gelecek olarak, hayal olarak her yönüyle tüm hayatını bu amaca vakfediyor. 28'lerinde eşi dostu "Ee neler yapıyorsun?" diye sorduğunda "Hiçbir şey, evde roman yazıyorum." demenin ne kadar zor olduğunu anlatıyor. Hayatı kaçırıp kaçırmadığını da soranlar oluyor ara sıra. Bunu da çok düşünmüş. En sonunda oyuncaklarıyla oynayan bir çocuk mutsuz olur mu ya da hayatı kaçırdığını düşünür mü diye kendisine sorarak cevaplıyor: Hayır!&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Ben planlı bir romancıyım, mühendis ailesinden geliyorum. Her şeyi planlarım, matematiksel olarak sayarım. Bu bölüm kaç sayfa olacak, ortalama bölüm kaç sayfa olacak, şu kahraman kaç bölümde çıkacak? Ya da bir romanın mimari yapısı... En sonda göreceğimiz manzaradan bir şeyler göstermek. Bir kitabın hikâyesini ana hatlarıyla oluşturmadan işe girişmek istemem...Benim için yeni bir romana başlamanın ilk adımı bu yeni romanı yazabilecek yeni bir insana dönüşmek. Bunun için de ilk iş, kütüphanemdeki kitapların yerlerini değiştirerek kendimi hazırlamak. Kitap bitmeye doğru, bütün kitaplarımda böyle olmuştur, kafam kendiliğinden yeni yazacağım romanı düşünmeye başlar..."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1666611636011.jpeg" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">kaynak: t24.com.trKitabının teması ne ise ya da hangi konulara değinecekse roman yazacağı yerdeki kütüphanesini baştan aşağı değiştirip bu konuya ilişkin elindeki kitaplarla kütüphanesini oluşturmadan işe koyulmuyor Orhan Pamuk. Ve ne yazacaksa dolma kalemi ile, el ile yazıyor. En başından beri ve hâlâ. "48 yıldır yazıyorum ve 48 yıldır elle &nbsp;yazıyorum." Sonra o el yazılarını yayınevi dizgicileri bilgisayar ortamına geçiriyor ve son kontrol tekrar yapılıyor. Bir dönem ilk yayınevi İletişim Yayınları iken Orhan Pamuk; Hüsnü Abbas ile çalışır ve zor okunduğu söylenen el yazısını okuyabilen, bir anlamda her şeyi olan bu kişiyi Nobel ödül törenine dahi davet eder. "En okunmaz yazımı okur ve çok büyük süratle yazar. Bazen ben yazmasam bile onun romanı iyi yazdığını hayal ederim...” dediği bile olmuş Pamuk'un.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1666612170171.jpeg" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Masumiyet Müzesi ilk taslak. (kaynak: twitter/gafebesi)<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 161, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Terbiye edilmiş bir makine gibi yazının başına geçerim. Bazı törencikler, bazı kurallar, ezberlenmiş alışkanlıklar beni disipline eder. Okurlarım hep 'Nasıl iyi yazılır?' diye sorarlar. Benim buna cevabım şudur: Yazarlık çok disiplinli bir iştir. Yüzlerce kuralınız olacak. Bunlar sizi çalışmaya itecek. Geleceksin. Kahveni yapacaksın. Ve küçük törencikler başlayacak.&nbsp;Neler onlar? Masa üzerinde kahven, küçük kağıtların, yapılması gereken işlerin olur. Telefonu kaparsın, kendi kendine volta atarsın. Masanda oturursun. Seni çalışmaya zorlayacak şeyleri yaptıkça mutlu olursun. Onların mutluluk olduğuna inanırsın. Bu bağlamda disiplin ya da kurallar dışardan bakıldığında saçma gibi görünür ama aslında o törenlerden çok, o törenlere boyun eğmek önemlidir. Yazarlıkta da benim dışarıdan saçma gözükebilecek törenlerim, alışkanlıklarım aslında beni bütün gün, sayfaya boyun eğmeye, yazıya hürmete sevk eder."</blockquote>Orhan Pamuk edebiyatının postmodern bir edebiyat olması ile açıkçası çok ilgilenmiyorum. Güncel edebiyatta bazen sırf postmodern olmak için içerikten daha çok yazım tarzına, kurmaca şekline eğilen metinler gördüğümde bu durumdan soğuyorum. Ama Orhan Pamuk yazınında bu zaten yok. Evet arada okura kendini gösteriyor, anlatıcı yer değiştirebiliyor, bunun bir kurgu olduğunu hissettiriyor ama bunu yapabilmiş olduğu için yaptığını düşünmüyorum. Aksine bunu o kadar iyi yapabiliyor ki tekniğinin çok iyi olmasının yanında içeriği de doludizgin bir anlatıma sahip oluyor. Kendisi de tarzında Bertolt Brecht&nbsp;etkisi olduğunu söylüyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/9/1/1666611664489.jpeg" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">kaynak: söylentidergi.comHemen her romanı için geri planda çok uzun süreler düşündüğünü söylüyor Pamuk. Mesela Veba Geceleri'ni 40 yıldır düşündüğünü, düşündükçe bu hayalî yerin haritasını çizmeye karar verdiğini, Masumiyet Müzesi'ni yazarken daha başından itibaren müze planının olduğunu söylüyor. Mesela Füsun'un elbiseleri hakkında hiç yazmamış - ta ki ona göre elbise bulana kadar. Eşyalar müzede olacağı için önce kendisi sahte olarak yaratıp bulmaya çalışmak yerine objeyi bulup öyle yazmak ve yıllarca bunun için uğraşmakla geçirmiş Masumiyet Müzesi yazım sürecini. Bu da 10 yıl sürmüş.Bu yazıda sınırsızca Orhan Pamuk övmüşüm gibi oldu. Ancak belirtmeliyim ki tüm külliyatını henüz okumuş değilim. Örneğin Veba Geceleri'nin klasik Orhan Pamuk edebiyatının iyi bir örneği olmadığı söyleniyor. Yazmak istedim; bir eserini okuduktan sonra tekrar okumam sanırım dediğim yazarlardan olmadığı ve tüm eserlerini okuma konusunda bende heves uyandırdığı için. Neden Orhan Pamuk&nbsp;sorusunu kendime sorarken aslında yola çıkış noktalarımdan biri de buydu.&nbsp;

Orhan Pamuk nasıl yazıyor?

Hayatı ve Romancılığı

•&nbsp;Yapı Kredi Yayınları'nın (YKY) Orhan Pamuk'a&nbsp;Veba Geceleri&nbsp;isimli kitabında "Atatürk'e ve Türk bayrağına hakaret ettiği" gerekçesiyle soruşturma açılması hakkında yayımladığı açıklamada "sanatın, sanatçının ve yaratıcılığın yanında olmaya devam edeceğiz" ifadelerine yer verdi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İfade özgürlüğüne aykırı: Yayıncılar Birliği de Pamuk'a yönetilen soruşturmanın ifade ve yayınlama özgürlüğüne aykırı olduğuna dikkat çeken bir açıklama paylaştı. Birlik, yetkilileri soruşturmanın son bulması için somut adımlar atmaya çağırdı.&nbsp;</li></ul><a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/YKYHaber/status/1458774491132313605" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(64, 169, 255); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: 0px; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/10/2021-11-11T18:34:40.394Z.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Yapı Kredi Yayınları - Orhan Pamuk hakkında basın açıklaması" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>

Aposto Gündem

<img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-09T20:10:53.838Z_sm.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Veba Geceleri/ Orhan PamukBeni uzun zamandır takip edenler, Orhan Pamuk konusundaki hassasiyetimi biliyordur… Kendine özgü bir edebi tarzı olup, her bir detayı bu kadar zekice kurgulayan az yazar tanıyorum, kendisinin dilini, olayları ele alış biçimini çok seviyorum. Kırmızı Saçlı Kadın’dan sonra sabırsızlıkla beklediğim Veba Geceleri’ne sonunda kavuştum, hemen bitmesin diye yavaş yavaş okudum. Bu istemsiz yavaşlık özellikle bu roman için çok gerekliydi Pamuk’un fazlasıyla emek harcadığını her satırında yansıtan bu araştırmasına haksızlık etmiş olmak istemem. Tarihi bir salgını yeniden kurgulayan Pamuk, yarattığı adada, tarihten esinlendiği karakterle o dönemi o kadar iyi anlatmış ki! İçinde bulunduğumuz &nbsp;pandemi süreciyle paralellik gösteren konusu, belki empati yapıp o sürecin kaygılı havasını daha da benimseyerek okumama sebep oldu. Her ne kadar kurgu da olsa kitabı okurken, detaylı bir tarih kitabı okuyormuş hissine kapıldım. Kitabın “Yıllar Sonra” adlı son bölümüne geldiğimde “oh, işte Pamuk” diyebildim. Kişiler, dönemler ve olaylar arasında çok güzel bir köprü kurup yine kendine dair minik bir iz bırakmış. Her ne kadar edebi açıdan doyamamış olsam da son bir yıldır yaşadığımız günleri düşününce romanın içinde bizden daha çok şey bulabildim. Hayal kırıklıkları, kaygı, umut, kayıplar ve tüm bunların çerçevesinde karışık bir siyaset… Bazı sayfalarda detaylarda kaybolsam da, her şeye rağmen Orhan Pamuk okumak!

1Kitap1Mekan

"Hayatımın en mutlu anıymış, bilmiyordum. Bilseydim, bu mutluluğu koruyabilir, her şey de bambaşka gelişebilir miydi? Evet, bunun hayatımın en mutlu anı olduğunu anlayabilseydim, asla kaçırmazdım o mutluluğu."&nbsp;Böyle not etmişti 26 Mayıs 1975 Pazartesi günü saat üçe çeyrek kala yaşananları Kemal Basmacı. 2008 yılında okurla buluşan&nbsp;Masumiyet Müzesi, Orhan Pamuk'un üzerinde en çok konuşulan ve belki de sinemaya en çok uyarlanması istenilen romanlarından biri oldu. Geçtiğimiz günlerde Veba Geceleri ile uzun sayılabilecek bir aranın ardından yeniden okurla buluşan Orhan Pamuk'un ihtimallerle dolu Masumiyet Müzesi'ne ve o ihtimaller deryasına doğru bir "ya öyle olsaydı..." yolculuğuna çıkalım.<div fr-original-class="fr-img-space-wrap" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><span contenteditable="false" draggable="false" fr-original-class="fr-img-caption fr-draggable" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; position: relative; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-09T05:43:19.750Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" alt="masumiyet müzesi" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span contenteditable="true" fr-original-class="fr-inner" fr-original-style="" style="outline: transparent solid 0px; box-sizing: border-box; margin: auto; display: block; padding: 5px 5px 10px; font-size: 14px; font-weight: 400; opacity: 0.9; width: 100%;">İllüstrasyon: Ece TugayBir saplantının müzesi</div> İstanbul'un en güzel semtlerinden biri olan Nişantaşı'nda ticaretle uğraşan varlıklı bir ailenin oğlu olan evlilik arifesindeki Kemal Basmacı, sevgilisiyle çıktığı bir alışverişte Füsun ile karşılaştı ve ömrünün birkaç 10 yılına etki edecek hikâye böylece başladı. Tesadüflerle başlayan bu hikâye, sonrası dram ve acılarla örülecekti. Kemal Basmacı’nın Nişantaşı’daki ünlü Şanzelize Butik’te geçici bir süreliğine çalışan Füsün’a rastlamasıyla başlayan öykü, bugün İstanbul’un en ilginç müzelerinden birinin doğmasına vesile oldu. Çukurcuma’daki Dalgıç Sokak'ta bulunan Masumiyet Müzesi’ni Füsun ile birlikte olduktan sonra ona duymaya başladığı o büyük ve saplantılı aşka borçluyuz.“Füsun sandığım gölgeler, hayaletler” diye anlatıyordu Kemal Basmacı, o büyük aşkına duyduğu o takıntılı bağlılığını. Ömrünün bir bölümünü Füsun’a ulaşmaya adayan Kemal, kendisiyle arasında bir hayli yaş farklı olan uzaktan akrabası Füsun’u bulmak için yolunu olmadık semtlere, bilinmedik rotalara bile düşürdü. Öyle ki ömrünün bir bölümünü Fatih’te normalde pek de iyi gözle bakmayacağı bir otel geçirdi. Her gün Fatih sokaklarında Füsun’dan bir iz aradı. Tüm bu takıntılı sürecin içine sürüklenmeden önce de evlenmek üzere olduğu, yine kendisiyle aynı sosyoekonomik sınıftan Sibel ile ilişkisini sonlandırdı. Bu hem ailesi hem de yakın çevresi için alışılmışın dışında bir durumdu.<div fr-original-class="fr-img-space-wrap" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><span contenteditable="false" draggable="false" fr-original-class="fr-img-caption fr-draggable" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; position: relative; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-09T05:44:02.105Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" alt="masumiyet müzesi" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span contenteditable="true" fr-original-class="fr-inner" fr-original-style="" style="outline: transparent solid 0px; box-sizing: border-box; margin: auto; display: block; padding: 5px 5px 10px; font-size: 14px; font-weight: 400; opacity: 0.9; width: 100%;">İllüstrasyon: Ece TugayFüsun’u, onunla seviştiği anları unutmak için günlerini heba ettiği kaba oyalanmalar ve ardından bir dedektif gibi iz sürmece, okurda Kemal Basmacı’ya karşı bir acıma hissi oluşturacak raddeye ulaştı. Ancak Kemal, ne yapıp ne edip tutkuyla ve daha çok saplantıyla âşık olduğu Füsun'una romanın sonlarına doğru kavuştu. Üstelik bu kavuşma bir evlilik hedefiyle de taçlandı. Çift, o yıllarda İstanbullu zenginler arasında âdet olduğu üzere çeyiz alışveriş için Avrupa’ya doğru çıktıkları yolculukla farklı bir boyut kazandı.</div>Kemal'in kaderini belirleyen kazaTarihte çokça sorulmasına rağmen aslında pek de bir anlamı olmayan “ya şöyle olsaydı?” sorusunu Kemal ile Füsun için soralım. Her iki tarafın birbirine âşık olduğunu düşündüğümüz bu çiftin, Edirne yolunda Avrupa’ya doğru giderken verdikleri mola sırasında Füsun’un birden arabayı sürmeye başlaması ve acı bir kaza geçirip ölmemesi durumda gelecekleri nasıl şekillenirdi? Bunu hiçbir zaman bilemeyeceğiz ama belki Füsun ve Albert Camus’nün ölümü benzer bir olaydı.Füsun, kendisini mi Kemal’i mi yoksa her ikisini mi cezalandırmak için böylesi bir şeye kalkıştı, romanı okuyan herkesin kendince cevap verebileceği bir konu. Ancak Füsun ve Kemal’in bir çeyiz alışverişi için çıktıkları Avrupa yolculuğu bu şekilde bitmese bir Masumiyet Müzesi olmayacaktı. Biriktirilen 4 bin izmarit, sayısız biblo ve Füsun’un dokunduğu eşyalar da olmayacaktı. Peki tüm bunlara değmiş miydi?Bu sorunun cevabı Kemal Basmacı’nın son sözlerinde saklı;“Herkes bilsin, çok mutlu bir hayat yaşadım.”

Duende

Bir saplantının Masumiyet Müzesi

Kemal'in Füsun sandığı gölgeler, hayaletler

• <a fr-original-style="" href="https://www.yapikrediyayinlari.com.tr/veba-geceleri.aspx" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Veba Geceleri</a>'ni okuyorum, mesudum.

Veba Geceleri ile ilgili hikayeler