<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Suriye'nin kuzeyindeki Umm el-Marra'da, alfabe kullanılarak yazıldığı bilinen en eski işaretlemeden yaklaşık 500 yıl öncesine tarihlenen ve MÖ 2.400 yılına ait olduğu düşünülen bir kil silindir üzerinde yeni bir yazı örneği keşfedildi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi notu: Çivi yazısı ve hiyeroglif gibi sistemlerden sonra geliştirilen ve modern alfabelerin atası olan yazı sisteminin, günümüzde Levant olarak adlandırılan bölgede yaşayan Fenikeliler tarafından Tunç Devri'nde icat edildiği düşünülüyordu.</li></ul>

Aposto Gündem

<img src="https://images.aposto.com/2022/3/2/1649173112363.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.31" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yeni alfabesini uygulayan bir yazıcı. National Geographic, 1929.1928 yılında, yeni kurulan laik Türkiye Cumhuriyeti Millet Meclisi, ülke çapında Arap alfabesinden Latin alfabesine geçiş için bir yasa çıkardı. Bu geçişin ardından Arap alfabesiyle yazı yazmak tek bir kamusal alan, cami hariç Türkiye’de suç sayıldı. Cumhuriyetçi toplum mühendislerinin yazı reformuyla devlet güdümlü laiklik arasında kurdukları üstü örtük bağlantı yorumcularını on yıllar boyunca hayret içinde bıraktı. Bunlardan bazıları ilk Türk yasa koyucularıyla, alfabe değişikliğinin dinsel inanç ve ifadelerde bir değişiklik getirebileceği konusunda hemfikir olurken bazıları da bu tür bir ilişkilendirmeyi etik ve mantıksal açıdan sorguladı.Daha sonraki adıyla Harf Devrimi, genellikle, devletin laik nitelikleriyle ilgilenen kişiler arasında bir ilişki biçimi olarak sunuldu. Hikâye devam etti ve devrim, hepsi birbiriyle ilişki içinde olan farklı grupları yiyerek beslendi: Dilbilimcileri⁴, ideologları⁵, toplum mühendislerini, eskiden okuma yazma bildiği halde artık okuma yazma bilmez duruma düşen okurları, okuma yazma öğrenmek üzere olanları⁸, ilerlemeci bir devlet etme tarzını tepkiyle karşılayanları⁹ ve Cumhuriyet radikalizminin kurbanlarını. Bu hikâyedeki insan-dışı elementler —özellikle alfabe ve Tanrı— iletişimin dışında kaldılar.Peki, bu insan-dışı elementleri, yazının ve dinsel alanın hikâyesine geri sokmanın anlamı ne olabilir? Harf Devrimi’ni ciddiye almanın, gerçekten harflerin ve sembollerin bir devrimi olarak ele almanın anlamı ne olabilir?Yazının birinci bölümünü <a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3sv5vsU" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a>, ikinci bölümünü ise <a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3oaeWhX" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> okuyabilirsin.

Ruth Miller’ın yazı reformu, laiklik ve algoritmik devrim üzerine iki bölümden oluşan yazısı.

Yok Edilmiş Alfabeler ve Radikal Algoritmalar 

<img src="https://images.aposto.com/2021/9/3/1633512162123.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">©&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.mainz.de/microsite/gutenberg-museum-en/rubrik4-11/bereich1.php#" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">42 Satırlık İncil</a>Ağda dizgi, ilginç bir düşünceden paha biçilmez uygulamaya dönüşmüştür. Yirmi yıl içinde, mecralarına uyum sağlayan karmaşık arayüzler çok sayıda yazıyüzü ile etrafımızda belirmeye başlamıştır. Aynı şekilde, güçlü açıkyazı özellikleri ile birlikte animasyonları ve geçişleri kullanmak ya da ekran metinlerini dengelemek yalnızca mümkün değil, aynı zamanda beklenen bir durum haline gelmiştir. Peki içinde bulunduğumuz durumdan nereye doğru gidiyoruz? Tipografinin geleceğine katkıda bulunmak için gereken beceriler nelerdir? 15. yüzyıldan kalma iki hayalet figürün bu gelecekle ne ilgisi var?Robin Rendle, sorduğu sorular üzerinden Avrupa’da taşınabilir yazıyla basıma öncülük eden Gutenberg’in atölyesine bizleri konuk ediyor ve Gutenberg ile matbaasının tuhaf harfleri metalden nasıl yarattığını, 42 Satırlık İncil’in basımına kadar geçen yıllarda, Gutenberg’in önceden var olan teknolojileri kendi aletlerini yaratmak ve basım sürecini hızlandırmak için nasıl birleştirdiğinin üzerinde duruyor. Gutenberg’in mucitliği, çoğunluğun yanlış bildiği gibi matbaayı keşfetmesinde değil, kuyumculuk çalışmalarından gelen bilgilerini basım sürecini hızlandıran bir sürece dönüştürmesindedir. Gutenberg’in gerçek buluşu aslında yazı kalıbıdır. Metal harflerden alfabe yapmak yaklaşık bir yıl sürebileceğinden gizli tutulacak kadar önemli bir araçtır, böylece yazılar kalıp ile kolayca yeniden üretilebilir. Şöyle düşünün: Yazı kalıbı aslında küçük bir çoğaltma makinesidir ve Gutenberg, her bir harfin birden fazla kopyasını yaptığında, maliyetinin çok altında kitap basabilir. Rendle, bu mühendislik ve kültürel sentezin ardındaki tek ve asıl amacı Fred Smeijers’in “Counterpunch” adlı eserinden alıntılıyor: Dönemin geleneksel el yazımına benzer harfler yaratmaktır. Bu nedenle, tipografinin amacı öncelikle harf ya da tasarım değil, mesele tamamen zamandan tasarruf ile ilgilidir. Tipografinin amacı, kitabın yazıldığından daha hızlı çoğaltılmasıdır.<a fr-original-style="" href="https://medium.com/tipografi/tipografinin-gelece%C4%9Fi-8c4b01c088b3" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalenin tamamı burada →</a>

Türkçe tipografi literatürüne katkı sağlayacağını düşündüğümüz makaleleri tercüme ediyoruz. Bu ayın dosya konusunda, Robin Rendle’ın gelenekselden günümüze tipografinin geleceğine ışık tuttuğu makalesi var.

Tipografinin Geleceği

<img src="https://images.aposto.com/2021/7/0/1630250755724.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Harf Devrimi günlerinde elinde yeni alfabesiyle gururla gülümseyen genç (Şinasi Acar Arşivi). Alfabenin başlığında eski yazıyla “Türk Alfabesi Levhası” yazıyor." ratio="0.76" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkçe okuma yazma öğrenmek açısından Arap ve Latin alfabelerinin karşılaştırılması üzerine yazdığı yazısında Şinasi Acar, yazının ortaya çıkışına kısaca değinerek Türkçede kullanılan Arap alfabesinin sorunlarını yedi maddede toplayarak anlattı. Arap alfabesinde sesli harfler kullanılmadığından dolayı, okurun yazılan kelimeyi bilmemesi hâlinde, yani onu daha önce duymamış ve yazılışını görmemiş olması durumunda, o sözcüğü doğru olarak okuyamadığını vurguluyor. Acar’ın belirttiğine göre, alfabenin bu durumu Osmanlı aydınları tarafından da biliniyor ve zaman zaman dile getiriliyordu. Asıl alfabe tartışmaları 1839 yılındaki Tanzimat hareketiyle birlikte başlamış, bu tartışmalarda herkes imladaki karışıklığın giderilmesinde hemfikir olmuştur.Ayrıca Acar, Türkçedeki sekiz tane ünlü harfi Arap alfabesi karşılamamasından dolayı eski yazıları tam ve kesin olarak okuyamadığımızı; Arap alfabesinde Arapçadaki kimi seslerin nüanslarını gösteren farklı harfler kullanılmasının Türkler için okuma-yazma öğrenmeyi güçleştiren bir başka etken olduğunu belirtiyor.Yazının sonunda ise 1 Kasım 1928 tarihinde kabulünden ve 3 Kasım’da Resmî Gazete’de yayımlanmasından sonra eğitim ve öğretimde Latin alfabesi uygulanmasının, okuma yazma oranındaki artıştan, bunun eğitime olumlu yansımasından ve yayıncılıktaki gelişmelerden bahsediyor. <a fr-original-style="" href="https://medium.com/tipografi/t%C3%BCrk%C3%A7e-okuma-yazma-%C3%B6%C4%9Frenmek-a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan-arap-ve-latin-alfabelerinin-kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1-d40090606794" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Makalenin tamamı burada →</a>

alfabe ile ilgili hikayeler