Seçimli otoriteryanizm, dünyada yükselen bir trend. Benim de hocam olan ve “seçimli otoriter rejim” kavramını siyaset bilimi literatürüne kazandıran Prof. Dr. Andreas Schedler, temsilî demokrasinin kurumlarını keyfî şekilde kullanarak, demokratik normları sistematik şekilde aşındırarak ve seçimler dahil tüm demokratik süreçleri manipüle ederek otoriter pratiklerini hayata geçiren bu rejimlerin Soğuk Savaş’ın sona ermesinden itibaren dünyadaki en yaygın anti-demokratik rejim şekli haline geldiğini ifade ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AK Parti'nin otoriterleşme süreci</h2>Zaman zaman, özellikle de önemli kırılma anlarında Türkiye’ye çok fazla odaklanıyoruz ve buradaki siyasi gelişmelerin küresel siyasi trendlerin içinde nereye denk düştüğü konusuna kafa yormuyoruz. Oysa Türkiye de bu seçimli otoriteryanizm trendinin dışında değil.Schedler’in dersi için 2017’de “Türkiye’de Erdoğan ve AKP yönetiminde ortaya çıkmakta olan seçimli otoriteryanizm” başlıklı bir makale yazmıştım. Medyadaki tekelleşmeden Gezi protestolarının şiddetle bastırılmasına, devlet kurumlarında kadrolaşmadan siyasetin yargıya müdahalelerine özellikle 2011’den sonra rejimin gösterdiği otoriterleşme emarelerini anlatmıştım.2017’den bugüne ise bu trend hızlandı. Aynı yıl kabul edilen anayasa değişikliği ile Türkiye’nin yönetim sistemi değişti. Muhalefetin “ucube tek adam rejimi” olarak tanımladığı Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde başbakanlık makamı kaldırıldı, TBMM’nin yetkileri azaltılırken yürütmenin başı olan Cumhurbaşkanı’nın yetkileri artırıldı ve yargı bağımsızlığına ket vuruldu. İktidar partisi ile devlet arasındaki sınırlar daha da muğlaklaştı. “Türkiye otoriterleşiyor mu acaba?” sorusunun yerini “Türkiye, seçimli otoriter bir rejimdir.” tespiti kesin olarak aldı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Otoriter yönetimlerin baskısı altındaki milletler Türkiye'yi izliyor</h2>Türkiye, Millî Mücadele döneminde ulusal seferberlik ile işgalcilerin “geldikleri gibi gönderilebileceğini” tüm mazlum milletlere ispatlamıştı. Saltanatı ve halifeliği tarihe karıştıran, laik, üniter bir ulus devlet kuran ve hakimiyeti “kayıtsız şartsız millete” devreden “Türk devrimi”, henüz Avrupa’da kadın haklarından bahsedilmiyorken kadın-erkek bir arada ve eşit bir yaşamın var olabileceğini kanıtlamıştı. Türkiye’nin çok partili hayata sorunsuz geçişi, çoğunluğu Müslüman milletlerin de demokratik bir sistem kurabileceğini göstermişti.Konumu, tarihi, kültürü, demografik yapısı, liderleri ve büyüklüğü, Türkiye’nin tarihin akışı içinde yalnız trendleri takip eden değil, zaman zaman trendleri belirleyen bir ülke olmasını sağladı. Bu, yalnız övünülecek bir tarih anlatısı değil, bugün ya da başka bir zaman, en karanlık anda en imkânsız gözükeni yapmak, yapmaya kalkışmak için cesaret bulunacak bir gerçekliktir.İşte Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu da 6 Mayıs Cumartesi günü İstanbul Maltepe’de gençlere yönelik “Sizler otoriter bir yönetimi demokratik yollarla değiştireceksiniz. Sadece bizim siyasi tarihimize değil dünya siyasi tarihine de önemli bir armağan bırakacaksınız. Bu onur size yeter.” sözlerini söylerken bunu kast ediyordu.&nbsp;Daha önce ABD’de Donald Trump, Brezilya’da Jair Bolsonaro, İsrail’de Binyamin Netanyahu gibi otoriter/popülist pratiklerle ülkelerini yöneten liderler demokratik seçimler sonucunda -gitmemek için manipülasyon dahil çok yol deneseler de- demokrat liderlere karşı seçim kaybedip görevi bırakmak zorunda kalmıştı. Ancak ne ABD’de ne Brezilya’da ne de İsrail’de bu otoriter rejim heveslisi liderler, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın aksine otoriter rejimlerini kurumsallaştıracak sistem değişiklikleri yapamamıştı.Viktor Orban’ın seçimli otoriter rejimi görece kurumsallaştırdığı Macaristan’da ise birleşik demokrat muhalefet, Orban’a karşı seçim kazanmayı başaramamıştı.14 Mayıs’ta otoriterliği kurumsallaştıran, yargı bağımsızlığını yok eden, medyayı ve muhalifleri susturan, seçim güvenliği konusunda bile endişe yaratan bir iktidarın demokratik yollarla görevden uzaklaştırılması mümkün gözüküyor.Türk milleti daha önce yaptığını bir kere daha yapıp küresel siyaset trendine yön verebilir. Seçimli otoriter rejimden çıkışın formülü Türkiye'de yazılabilir ve bu rejimlerin demokratik alternatiflerine kaybettiği küresel bir süreci tetikleyebilir. Türkiye, dünya demokrasi tarihine adını -bir kere daha- kocaman harflerle, “seçimli otoriteryanizmin yükseliş trendine son veren ülke” olarak yazdırabilir ve Millî Mücadele dönemindeki gibi mazlum milletlere yol gösterebilir.Polonya’dan Rusya’ya, Macaristan’dan İran’a, Belarus’tan Mısır’a, Sırbistan’dan Özbekistan’a dünyanın dört bir yanında otoriter yönetimlerin baskısı ve keyfî yönetimi altında kıvranan milletler, Türkiye’yi izliyor. Türkiye’den saçılacak demokrasi ve özgürlük ışığının kendi yollarını aydınlatmasını bekliyor.&nbsp;

Spektrum

Millet İttifakı seçimi kazanırsa seçimli otoriteryanizmden çıkışın formülünü dünyaya hediye etmiş olacak. 

Seçimli otoriteryanizmden çıkış: Dünya Türkiye’yi izliyor

"Ulus, hayal edilmiş bir siyasal topluluktur. Aynı zamanda hem egemenliği hem de sınırlılığı barındıracak şekilde hayal edilmiş bir cemaattir." Benedict Anderson, milliyetçiliğin kökenlerini tartıştığı "Hayalî Cemaatler" eserinde ulus kavramını bu sözlerle tanımlıyor.&nbsp;Anderson, ulus devletlerin doğmasından önce insanların hanedan mülkü ve dinî cemaat üyesi olarak yaşadığını, heterojen topluluklara sahip, sınırları daima genişleyebilen veya daralabilen, "tanrısal vergilerle geçinen" hanedanlıkların da meşruiyetlerinin kaynağının çeşitli kutsallıklar olduğunu ifade ediyor. Bu kutsallıkların sorgulanamamasının da imparatorlukları uzun ömürlü kıldığını söylüyor. Bugün, modern ulus devletlerin meşruiyetlerinin temelindeyse "millet" ve vatandaşlar yer alıyor.17. yüzyıl itibarıyla "kutsal" krallıkların etkisini kaybetmeye başladığını ifade eden Anderson, bunda Latince gibi kutsal yazı dillerindense insanların konuştukları dillerde basın yayın faaliyetlerinin gelişmesine bağlıyor. Ulusal dillerin okuma diline dönüşmesi ve kapitalizmin gelişmesiyle insanların hayallerinin ve düşüncelerinin ortaklaştığını, topluluk ruhu yakaladığını ve&nbsp;"uluslaştığını" öne sürüyor. 1500'lü yıllarda 20 milyon olan basılı kitap sayısının 1600'lerde 200 milyona çıkmış olması da bu tezi doğruluyor.18. yüzyılda meydana gelen Fransız Devrimi ile Fransa'da mutlak monarşinin yerle bir edilmesi, 1'inci Cumhuriyet'in kurulması ve Katolik Kilisesi'nin ülke yönetimindeki rolünün sınırlanması, önceki yüzyılda ortaya çıkan millet kavramının siyasileşmesini, milliyetçiliğin siyasi bir ideoloji olarak dünyada yayılmasını sağladı. Hanedanların kutsallığının dünya genelinde sorgulandığı, imparatorlara karşı "milleti" temsil eden devrimcilerin güç kazandığı bu çağ ile başlayan süreçte çok uluslu imparatorluklar yerlerini teker teker ulus devletlere bıraktı. Modern devleti tanımlayan eserleriyle bilinen Max Weber de Anderson'a benzer şekilde "duygu topluluğu" olarak tanımladığı ulusların "normal olarak kendi devletini üretme eğiliminde olduğunu" ifade ediyor.20. yüzyılda özellikle 1'inci Dünya Savaşı'nın sonuçlanmasıyla imparatorlukların parçalanması ve ulus devletlerin ortaya çıkması süreci hız kazandı. Keza Türkiye Cumhuriyeti de savaşın kaybedeni Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasının sonunda Türk milletinin ulus devleti olarak kuruldu.İki dünya savaşı arasındaki süreçte ise özellikle 1'inci Dünya Savaşı'nın kaybedeni Almanya'ya dayatılan ağır ekonomik ve askerî şartlar, milliyetçiliğin faşizme doğru evrilmesine alan açtı. 2'inci Dünya Savaşı'nın sonunda faşist devletlerin yenilgiye uğratılması, belki de dünyayı başka soykırımlardan, faşist bir dünya düzenin egemen olmasından ve sonu gelmeyecek savaşlardan kurtardı.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663834221607.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="nazi almanyası" ratio="1.49" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Soğuk Savaş döneminde demokrasilerle komünizm arasındaki cepheleşmede milliyetçilik, liberal demokrasilerde ulus bilincini sağlayan, Türkiye gibi ülkelerdeyse komünizmle mücadele adına silahlanan bir ideoloji oldu. Tarih sahnesine devrimci bir ideoloji olarak çıkan, daha sonra faşizme evrilen milliyetçilik, bu dönemde aynı ülkenin vatandaşlarını bir arada tutan bir tutkala,&nbsp;"komünizm tehlikesine" karşı batı blokundaki ülkelerin işbirliği yapmasına da elveren bir ideolojiye dönüştü. Sol, milliyetçiliğin bu dönemde "dünyanın tüm işçilerinin birleşmesini", sınıf mücadelesinin ortaklaşmasını engelleyen bir bariyer olarak kullanıldığı eleştirisini yaptı. Komünizmin yıkılmasıyla Post-Sovyet devletler de milliyetçilik sayesinde ulus devletler olarak doğdu.&nbsp;Soğuk Savaş'ın sona erdiği, liberal demokrasilerin egemen olduğu dönemde güçlenen küreselleşmenin milliyetçiliğin de sonunu getireceği düşüncesi yaygınlaşmıştı; ancak gerçekler öyle olmadı. Ulus devletlerin varlığını tartışmasız şekilde sürdürdüğü günümüzde hâkim olan milliyetçilik, küreselleşmenin her sorunu çözmek yerine daha fazla sorun doğurduğunu öne süren Donald Trump, Viktor Orbán ya da Jair Bolsonaro gibi liderler eliyle popülistleşti ve sekülerlikten uzaklaştı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663834304381.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="TRUMP" ratio="1.44" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Milliyetçiliğin uzun yıllar boyunca dünya tarihini şekillendireceği de neredeyse kesinleşti.

Fransız Devrimi ile siyasileşen millet kavramı, o günden bu yana dünya tarihini şekillendiriyor. 

Tebaadan millete: Milliyetçiliğin doğuşu ve küresel seyri

Türkiye’de laiklik kavramı, cumhuriyetin kuruluşundan itibaren hem siyasetin hem de toplumun temel çatışma alanlarından birini oluşturuyor. Başörtüsü yasağı, Diyanet İşleri Başkanlığı, zorunlu din dersi gibi birkaç konu etrafında sürekli olarak kutuplaşma ve çatışma üreten laiklik tartışmaları siyaseten de bitmek tükenmek bilmeyen bir mücadele alanı olmaya devam ediyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rejimin kuruluşunda laiklik</h2>1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, ulus-devlet anlayışı üzerinde toplum ve siyasetin her alanında cumhuriyetin kurucu ilkelerini yerleştirme anlayışıyla inşa edildi. Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümünden Doç. Dr. &nbsp;Murat Akan’ın da ifade ettiği üzere “Bu dönem, devletin toplumun önünde olduğu bir dönemdir. Hiçbir kamusal alan devletin ve kurucu iradenin kontrolü dışında bırakılmıyor. Keza din de kontrol altına alınarak devletleştiriliyor.”&nbsp;Dolayısıyla, laik cumhuriyet ideolojisine karşı tehdit oluşturabilecek her türlü fikir, ideoloji veya dini inanış bu dönemde devlet kontrolü altına alınıp yok edilerek veya revize edilerek bir tehdit unsuru olmasının önüne geçilmeye çalışılıyor. Akan bu durumu şu şekilde özetliyor:“Rejimin kuruluş aşamasında, rakip bir ideolojinin İslam üzerinden örgütlenerek cumhuriyete bir tehdit oluşturma olasılığı var. Bu engellenmek isteniyor. Buradaki düşünce şu: Eğer İslam’ı biz örgütlemezsek, başkaları örgütleyebilir. Bu da cumhuriyetin altını oyar.”Bu politika etrafında, erken cumhuriyet döneminde gerçekleşen 4 önemli gelişme bulunuyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1924 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kurulması ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitiminden dinden ayrılması</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1928 yılında anayasadan devlet dini ibaresinin kaldırılması</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1937 yılında anayasaya laiklik ibaresinin eklenmesi</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">1980 darbesiyle değişen paradigma</h2>1980’e geldiğimizde, iktisadi ve siyasi bir krizin içindeki Türkiye’de 12 Eylül askeri darbesiyle asker yönetime el koymuştu. Askeri yönetim altında yeni bir anayasa hazırlanmış ve Türkiye sol hareketlerin baskılandığı, işçi örgütlenmelerinin dağıtıldığı, siyasi baskıların artırıldığı bir döneme girmişti. Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri, toplumda yükselen sol hareketlere bir alternatif oluşturma amacıyla milliyetçiliğin ve Sünni İslam’ın devlet eliyle güçlendirildiği bir dönemin başlamış olmasıdır.Murat Akan, bu dönemi şu şekilde anlatıyor:“1980 darbesi, siyasal İslam’ın yükselişini sağlayan bir unsurdu. Hem soldan potansiyel rakiplerinin örgütsel yapısını ortadan kaldırmıştı hem de darbe öncesi yaşanan siyasi ve iktisadi krizlerin çözümü ve makbul vatandaşın bir özelliği olarak dini ahlakı doğrudan desteklemişti. Sivil toplumun askeri şiddet tarafından yeniden düzenlenişini Sünni İslam’ı toplumun çimentosu olarak kuran kurum siyaseti izledi.”1980 darbesiyle birlikte, askeri yönetim ülkenin ekonomik, siyasi ve toplumsal dinamiklerini değiştirdiği gibi cumhuriyetin kurucu ilkelerinde de bir dizi değişikliğe gitti. Bunlardan en önemlisi, rejimin İslam dinini algılama pratiğinin değiştirilmesidir. Erken cumhuriyet döneminde yeni kurulan ulus-devlete bir tehdit olarak görülen ve bu nedenle devlet kontrolü altında tutulan İslam, 1980 darbesiyle birlikte ülkenin içinde bulunduğu krizlere karşı bir çözüm olarak görülmüş ve Sünni İslam’ın kamusal alana nüfuz etmesi teşvik edilmiştir.“Dinin, toplumun çimentosu olarak harekete geçirilmesi 1982 anayasasının 24. ve 136. maddelerinde ifade edilir. 136. maddede şöyle yazar: Genel idare içinde yer alan Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasi görüş ve düşünüşlerin dışında kalarak ve milletçe dayanışma ve bütünleşmeyi amaç edinerek, özel kanunda gösterilen görevleri yerine getirir. 24. maddenin 4. paragrafı, ilk ve ortaokullardaki din ve ahlak derslerini zorunlu hale getirir.”&nbsp;Sol hareketlerin 1980 darbesi ile zayıflatılması, Diyanet İşleri Başkanlığı üzerinden Sünni İslam’ın devlet eliyle hâkim ideolojiye dönüştürülmesi, toplumdaki muhafazakâr hareketlerin güçlenmesine, İslam’ın siyasallaştırılarak siyasete dahil edilmesine ve 1990’larda Refah Partisi ile yükselen İslamcı partilerin güç kazanmasına zemin hazırlamıştır. Bir diğer ifadeyle, 1980’lere kadar Diyanet İşleri Başkanlığı üzerinden kontrol altında tutulmaya çalışılan siyasal İslam, askeri rejimin İslam’ı toplumu bir arada tutacak hâkim ideolojiye dönüştürme politikasıyla zincirlerini kırmış ve siyasetin kılcal damarlarına kadar nüfuz edecek yeni bir dönemi başlatmıştır.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dinin dozunu ayarlama mekanizması: Diyanet İşleri Başkanlığı</h2>1924 yılında kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), genç cumhuriyete karşı bir tehdit olarak görülen İslam’ı devletleştirerek kontrol altına alma mekanizması olarak kullanıldı.Akan, Diyanet İşleri Başkanlığı'nı şu şekilde tanımlıyor:“Diyanet İşleri Başkanlığı, ‘biz örgütlemezsek başkası örgütler’ yaklaşımıyla İslam’ı belirli sınırlar içinde tutma projesi olarak başlamıştır. Ulus-devlet oluşturma döneminde din, cumhuriyete bir tehdit oluşturmaması için devlet kontrolü altına alınmıştır. Bu anlayış çerçevesinde kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı da yürütme kimin elindeyse onun kontrolü altında olan ve politikaları etrafında şekillenen bir kuruma dönüşmüştür. Diyanet, rejimin sorunlarına göre dinin dozunu ayarlama mekanizmasına dönüşüyor. 1980’lerdeki ekonomik krize ve rejim krizine karşı dinin çözüm olarak önerilmesi çok iyi bir örnektir. Aslında, rejim krizlerine karşı çözüm olarak dinin ve diyanetin kullanılması cumhuriyetin kuruluşundan beri uygulanan bir politikadır.”<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Vatandaşların kanun önünde eşitliğinin ihlali</h2>Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye’de laikliğin önünde engel oluşturması önermesiyle birçok açıdan eleştiriliyor. Peki Diyanet, laikliğe neden ve nasıl bir tehdit oluşturuyor? Murat Akan ile yaptığımız söyleşide bu konuyu de detaylı bir şekilde ele aldık.Akan, bu soruyu şu şekilde cevaplıyor:“Türkiye’de laiklik hep ideoloji üzerinden tartışılır ancak bu vergi meselesi ile ilgili bir konudur. Devletin, tüm vatandaşlarından topladığı vergi ile tek bir dini, hatta tek bir dinin belirli bir yorumunu finanse etmesi ‘vatandaşların kanun önünde eşitliği’ ilkesinin ihlali demektir. Devlet tek bir yaşama biçimine veya bir dinin tek bir yorumuna vatandaşlarının vergisi üzerinden yatırım yapamaz.”Laiklik tartışmalarını ideolojik bir döngüden çıkararak daha somut bir alana taşıyan Murat Akan, Diyanet İşleri Başkanlığı ile ilgili ikinci büyük sorunun diğer kamu kurumları ve bakanlıklarla imzalanan protokoller olduğunu belirtiyor.“Diyanet İşleri Başkanlığı’nın, Kemalist rejime yaptığı eklemelerin en sorunlusu başka devlet kurum ve bakanlıkları ile imzalanan protokollerdir. AK Parti döneminde devletin diğer kurumlarıyla imzalanan protokoller, dinin politika alanını genişletiyor, laikliğin temeli olan alanlar ayrımı prensibi ve pratiğinin kurumsal seviyede ihlalini derinleştiriyor, devlet içindeki iş bölümünü, bürokratik ayrışmayı hiçe sayıyor ve dolayısıyla sadece devleti dinselleştirmekle kalmıyor, aynı zamanda devleti de zayıflatıyor.”<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Siyasal İslam'ın bayrak taşıyıcısı</h2>1990’larda Refah Partisi ile başlayan siyasal İslam’ın yükselişi, AK Parti’nin 2002 yılında iktidara gelmesiyle yeni bir ivme kazandı. AK Parti’nin kesintisiz 20 yıllık iktidarı süresince hâkim ideoloji haline gelen siyasal İslam, başta emniyet ve yargı olmak üzere neredeyse devletin tüm kurumlarına nüfuz etti. Diyanet İşleri Başkanlığı da bu dönemde bütçe, çalışan sayısı ve diğer devlet kurumları ile imzaladığı protokoller neticesinde güçlenerek AK Parti’nin siyasal İslam anlayışının bayrak taşıyıcısı konumuna geldi. Her ne kadar Diyanet İşleri Başkanlığı’nın AK Parti döneminde büyüyüp güçlendiği düşünülse de kurum erken cumhuriyet döneminden beri kriz dönemlerinde bir kurtuluş reçetesi olarak kullanılıyordu.“Diyanet kurulduğu günden beri, kimin iktidarda olduğundan bağımsız bir şekilde kurumsal olarak büyüyor. Kemalist laiklik ve AK Parti’nin Siyasal İslam’ı, her ne kadar başörtüsü konusunda ayrışsa da devlet bütçesiyle finanse edilen bir Diyanet İşleri Başkanlığı konusunda ortak paydada buluşabiliyor. AK Parti dönemini diğerlerinden ayıran şey devlet içindeki görevler ayrılığı ve sınırların ihlal edilmesidir. 2021-2022 Adli Yıl Açılışında Diyanet İşleri Başkanının dua etmesi, bu sınırlar ihlalinin en net örneğidir. Laikliğin merkezinde yer alan ‘vatandaşların kanun önünde eşitliği’ ilkesinin koruyucusu yargıdır. Diyanet ile yargının bu şekilde iç içe geçmesi, din ile yargı arasındaki sınırın ihlal edilmesi devlet içindeki güçler ayrılığı ve laikliğin koruyucusu olan kurumun da ihlal edilmesi anlamına gelir.”Murat Akan buna ek olarak, CHP’nin 4+4+4 eğitim kanunundaki seçmeli din dersleri hakkında açtığı davada Anayasa Mahkemesi’nin kararında ‘Müslüman çoğunluk’ fikrine yer verilmesinin hem vatandaşların eşitliği hem de laiklik ilkesinin açıktan ihlal edilmesi anlamına geldiğini belirtiyor.“Fransa’da laiklik, Katolik çoğunlukçuluğa karşı kazanılmıştır. Bizim şu an rejim seviyesinde laiklikten uzaklaşıyor oluşumuzun en büyük örneği ‘Müslüman çoğunlukçuluk’ fikrinin yargıya nüfuz etmesidir.”Ayasofya’nın camiye çevrilme kararını da yorumlayan Akan, şu ifadeleri kullanıyor:“Son bir yıl içinde Diyanet çok ön plana çıktı. Siyasi ve ekonomik krize karşı diyanet ve vicdan mobilize edildi. 60’lardan beri İslamcı kesimin Ayasofya’yı cami yapma projesi vardır. 24 Temmuz tarihi, Ayasofya’nın ibadete açılmasına ek olarak aynı anda Lozan Anlaşması’nın da yıldönümüdür. Ankara’da Lozan Anlaşması’nın yıldönümü kutlanırken, İstanbul’da Ayasofya’nın ibadete açılması kutlanıyordu. Yani, vatandaşları ikisi arasında bir seçim yapmak zorunda bırakıldı. Bu durum, toplumu kutuplaştırmanın bir örneğidir.”&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeniden fetih sembolizmi</h2>Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın Ayasofya’nın ibadete açılmasının ardından kılınan ilk namazda, elinde kılıçla minbere çıkarak hutbe okuması aslında bir “yeniden fetih” sembolizmiydi. Halihazırda biri 1453’te Fatih Sultan Mehmet tarafından bir diğeri de 1923 yılında Lozan Barış Anlaşması’nın imzalanmasının ardından Şükrü Naili Paşa komutasındaki 3. kolordu tarafından iki kez fethedilmişti. 1453’te yapılan fetih Bizans İmparatorluğuna son verirken 1923’teki yeniden fetih de işgal kuvvetlerinin hakimiyetine son vermişti.Peki, Ali Erbaş aracılığıyla iktidarın fethi kime karşı yapılmıştı? Bu soruya verilebilecek birçok cevap olmakla birlikte en tatmin edici cevap şu olabilir: 1980 darbesiyle arkasına askeri rejimin desteğini alan siyasal İslam, 1990’larda ivme kazanan siyasi gücü ve AK Parti iktidarıyla devletin en kılcal damarlarına kadar nüfuz edebilme imkânı bulmuş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin laikliğinin en önemli sembollerinden biri olan Ayasofya’yı tekrar ibadete açabilmişti. İşte kılıçla hutbe okuyup namaz kıldırmanın arkasındaki sembolizm, siyasal İslam’ın eski laik rejime karşı zaferini temsil eder.“Peki, Diyanet sadece Sünni İslam’ı değil de tüm inanışları kapsayan bir kurum olsaydı, bu yine de laikliğin ihlali anlamına gelir miydi?” sorusunu Akan şu şekilde cevaplıyor:“Tarafsızlık ilkesi ya da vatandaşların kanun önünde eşitliği ilkesi tüm dinleri kapsayan bir Diyanet olsa da ihlal edilebilirdi. Türkiye’nin daha laik bir noktaya nasıl evrileceği konusuna tüm aktörlerin bir araya getirilerek karar verilmesi lazım. Laiklik aslında birlikte yaşayabilme pratiğidir ancak otoriter yönetimler bunu istemezler. Dolayısıyla, din üzerinden toplumun kutuplaştırılması ve laikliğin ihlal edilmesi insanların birlikte yaşayabilme pratiğine zarar vererek otoriterleşmeyi besleyen bir mekanizma oluşturuyor.”

ulus ile ilgili hikayeler