Bir sporcu kendini iyi hissederek sporu bırakamaz mı?

Ash Barty kendini iyi hissettiğini söyleyerek emekli oldu, genelde tam tersini görüyoruz bir sporcu kendini iyi hissederek sporu bırakamaz mı izleyici olarak neden bu kadar şaşırdık?

Barty’nin emekliliği beni şaşırttı ama bir taraftan da çok şaşırtmadı açıkçası. Çünkü Barty’nin geldiği yere baktığımızda ona sadece tenisçi demek çok mümkün olmayabilir. Şöyle; çok başarılı bir tenisçi WTA’de kadınlarda dünya 1 numarası, bunu istikrarlı bir şekilde sürdürüyordu ve sürdürebilecek bir noktadaydı. Ama hiç beklenmedik bir şekilde zirvedeyken, Avustralya Açık şampiyonluğundan sonra tenisi bırakmış oldu. Şimdi işin ucunda şöyle bir gerçek var; sporcuların çok başarılı oldukları için hayatlarını tamamen spor üzerinden var ettiklerini görüyoruz ki belki de gerçekten öyle. Ama ben bu noktada Barty’nin çok farklı biri olduğunu düşünüyorum. Varoluşunu sadece tenis üzerinde inşa eden bir tenisçi olmadı hiçbir zaman. Birazcık daha kendini fark eden ya da gerçekten o dönem neye ihtiyacı olduğunu dinleyen, farkındalığı çok yüksek, hayatta onu besleyen, sevdiği şeylere devam eden biri. Hırsları olan biri ama bizim alıştığımız illa belli bir şeyin içerisinde dibine kadar gitme hırsı çok fazla olan biri mi orası soru işareti.

Fotoğraf: Criket Australia

Aslında Barty’e baktığımızda netbol, kriket, golf, okçuluk gibi birçok branşa ilgili olduğunu da görüyoruz ki bir dönem tenisi bırakıp kriket oynayarak profesyonel olarak hayatına devam etti. 25 yaşında, tenis oynayabileceği uzun bir zaman dilimi varken ve zirvedeyken bunu yapıyor olmasının ardında — bu iş bana bu hazzı verdi ve bu benim için yeterli önemli olan hayatta istediğim şeyi yapmak — noktasında bir bakış açısı. Bu durum çok büyük bir sporcu olduğunu ve gerçekten bir birey olarak büyük bir farkındalığı olduğunu gösteren bir olay. Tabi ki de daha fazla izlemek isterdik buna şaşırmamızın ardında da bir sporcu başarılıysa ve iyi bir noktadaysa; onu yaşının götürdüğü, fiziksel olarak dayanabildiği yere kadar gitmesini bekliyoruz. 

Biz onları sadece sporcu olarak görüyoruz ama hayatta çok fazla başka rolleri de var; varoluş olarak bir birey olma, eş olma, kardeş olma, arkadaş olma gibi. Belli ki Barty hayatının merkezinde rolünü tenisçi olarak sürdürmek istemedi biz de buna şaşırdık. Çünkü bir şeye başlıyorsak ve çok iyiysek onu her zaman sürdürmeliyiz, hayatımızın merkezi olur diye bakıyoruz. Barty bunu biraz kırdı. Barty’nin birgün — tenis bana çok büyük keyif verdi ulaşabileceğim hedeflere ulaştım bu bana yeterli diyebileceğini düşünüyordum ama Avustralya Açık sonrası olacağını düşünmüyordum. Bu arada bu kadar farkındalığı olan bir tenisçinin tenise kattıkları da çok değerli, bütünsel bir sporcu ona sadece tenisçi demek az bile kalabilir. Başka bir spor yapmak isterse orada da başarılı olabileceğini düşünüyorum.

Medyanın gitgide sporda hikâye odağını gençlik üzerinden yapması pek çok sporcunun küçük yaşlarda ilgi odağı haline gelmesine neden oluyor. Sporcuların fiziksel gelişimi yanı sıra mental gelişimlerini tamamlayabilmeleri için nasıl çalışmalar yapılıyor?

Spor psikolojisinin amaçladığı şey; mental dayanıklılık oluşturmak, mental dayanıklılık kası geliştirmek. Bir sporcu nasıl bir kol ya da bacak kası geliştiriyorsa aslında küçük yaştan itibaren bir mental dayanıklılık kası da geliştirmeye ihtiyacı var. Bu da tabi ki düzenli olarak çalışmayla gerçekleşiyor. Bu noktada birçok çalışma yöntemimiz var; psikolojik beceri antrenmanlarıyla birlikte sporcularla belirli mental beceriler üzerine çalışıyoruz. Örneğin; hedef belirleme, motivasyon, konsantrasyon, duygu yönetimi ya da iletişim gibi pek çok mental beceriyi çalışmak üzerine kurulu ve sporcularla birlikte bu mental becerileri geliştirmek için belirli stratejiler çalışıyoruz. 

Fotoğraf: Yahoo Sport Australia

Bu mental stratejiler; nefes egzersizi, içsel konuşma teknikleri ya da yoğunluklu olarak kullandığımız zihinde canlandırma tekniği gibi farklı farklı stratejileri oluşturuyor. Tabii mental gelişimi sağlamak günün sonunda hemen var oluyor gibi bir şey yok, çok küçük yaştan itibaren edinilmesi gereken bir alan. Çünkü sporda en büyük amaç aslında sporcunun kendi maksimumunu keşfetmek ve bu keşfetme süreci de sonsuz bir yolculuk. Mental gelişim, bu stratejilerle beraber sporcunun belirli zorluklarla karşılaştıklarında baş etme becerilerini güçlendirmesi onlara büyük bir katkı sağlıyor ve kendi sınırlarını biraz daha aşmalarını, birazcık da mental bariyer dediğimiz o bariyerlerin önünde daha rahat etmelerini sağlıyor. 

Araştırmalarda, fiziksel performansı birbirine yakın olan iki sporcuyu birbirinden ayırt eden en önemli özellik mental dayanıklılık olduğu bulunuyor. Yani bir yüzücünün saliseyle yarışta birinci olmasındaki en önemli faktör aslında mental olarak nasıl bir dayanıklılık gösterdiği ve o en kritik anla nasıl baş ettiğiyle alakalı. 

Takım sporları ile bireysel sporların mental açıdan bir farklılığı var mı?

Tabii ki mental açıdan farklılıklar var çünkü içerisinde farklı dinamikler var. Örneğin; ben basketbolcu ile çalıştığımda sonuçta o sporcunun kendi dinamikleri ve kendi yolculuğu ile çalışıyorum ama aynı zamanda takımın dinamiklerini de bilmeye ihtiyacım var. O yüzden bir takım sporu söz konusu olduğunda o sporcunun bireysel olarak kendi motivasyon seviyelerini, konsantrasyon becerisini, duygularını yönetme becerisi gibi birçok beceriyi çalışıyorum. Takım arkadaşlarıyla, antrenörüyle iletişimi ya da grup dinamiklerine de çok hakim olmak gerekiyor. Takım sporlarında biraz daha dış faktör olabiliyor.  

Takımla değil o takım içerisindeki bir sporcuyla çalışıyorsam da bu grup dinamiklerine de müdahale etmek zor olabiliyor. Bir basketbolcunun performansı kendi istediği gibi gidiyor ama antrenörüyle iletişim problemleri yaşıyor diyelim. Bu noktada antrenörüyle açık iletişim kurmasını destekliyoruz ama günün sonunda her şeyi denedik ve karşı tarafta değişmeyen bir tavır varsa, her seferinde cezalandırma yöntemi uyguluyorsa o sporcuya bununla nasıl baş edebileceğini ve dayanıklılık gösterebileceğini çalışmam gerekiyor. O yüzden dinamikler farklılaşabiliyor.