<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Eurovision 2024'te&nbsp;İsrail'i temsil eden sanatçı Eden Golan&nbsp;prova sırasında yuhalandı. Seyirciler, "Özgür Filistin" sloganları attı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: İsrail-Hamas savaşı yüzünden pek çok izleyici, bu yıl İsrail’in Eurovision’a katılmaması için çağrıda bulunmuştu. Ayrıca İsrail’in bu yılki şarkısı, 7 Ekim'deki Hamas saldırılarına gönderme yaptığı için değiştirilmişti. Şarkının sözlerinde savaşta ölenler için askerî kod olarak kullanılan “çiçekler"e atıfta bulunuyordu.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2024/4/5/1715300259447.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: 2003 yılında Eurovision'da birinci olan Sertab Erener, bu akşam yapılan ikinci yarı finalde konuk sanatçı olarak "Everyway That I Can" parçasını <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/zITpWTXZjgk?t=237" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seslendirdi</a>.</li></ul>

Aposto Gündem

2022 yılının 24 Şubat’ında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’ya bir askerî operasyon düzenlediklerini açıkladı. Putin, Ukrayna ordusuna silahları bırakma çağrısı yaptı ve Rusya'nın meşru müdafaa hakkını kullandığını belirtti. Ukrayna'da sıkıyönetim ilan edildi. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, isteyen vatandaşların silaha erişebileceğini açıkladı.Rusya’nın söylemi, müdafaa; Ukrayna’nın söylemi ise işgaldi.&nbsp;24 Şubat 2022’de başlayan bu çatışma, ikinci yılını dolduruyor. Bölgede anlık olarak sıcak çatışmalar devam etmese de iki ülke arasındaki gerilim sürüyor. Dünyanın gündemi ise İsrail-Hamas savaşına doğru kaydı. Ancak Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ikinci yılı dolarken bölgede yaşananlara odaklanmak gerekiyor. Bu çatışmanın geçmişi kadar geleceği de önemli.&nbsp;Rusya analisti Kerim Has&nbsp;ile Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde son durumunu, Putin’in hedeflerini ve gelecekte cephenin görebileceklerini konuştuk.-Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin dünya gündemindeki yeri özellikle İsrail ve Hamas Savaşı’ndan sonra alt sıralara düşmüş gibi görünüyor. Şu anda işgalin gidişatına ilişkin izlenimleriniz neler? Süreci nasıl değerlendiriyorsunuz?&nbsp;Her şeyden önce Rusya beklediği şekilde işgali hızlı bitiremedi. Rusya topyekûn işgale giriştiği zaman 24 Şubat 2022’de kısa bir süre içinde 1 hafta, 10 gün içinde bitirmeyi planlıyordu. Planlandığı gibi gitmedi ve Rusya’nın bir B planı da yok. Dolayısıyla gidişata göre hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığı anlaşılacaktır. “Ne oldu?”&nbsp;derseniz, gelinen bu noktada Rusya, Donbass bölgesinde tek yanlı bağımsızlığını ilan eden cumhuriyetlerin bağımsızlığını tanıyıp zaten topyekûn bir işgal başlatmıştı ama sadece Donetsk ve Lugansk bölgesini ilhak ettiğini açıklamadı. Aynı zamanda Zaporijya ve Herson’u da ilhak etti. Ancak bu dört bölgenin %100’ü Rusya’nın kontrolünde değil. Lugansk bölgesinin %98 kadarı Rusya’nın kontrolünde. Donetsk bölgesinin %60 kadarı Rusya’nın kontrolünde. Zaporijya’nın %80 civarı diyebiliriz, şehir merkezi dahi Rusya’nın kontrolünde değil. Herson’un %70-75 kadarı Rusya’nın kontrolünde, yine buranın merkezi de Rusya’nın kontrolünde değil. Dolayısıyla ilhak ettiği toprakların tümünü kontrol altına alamadı.&nbsp;Rusya perspektifinden bakıldığında daha Donbas’ı bile kendi kontrolüne alamamış durumda. Bu açıdan bence bugün itibarıyla bile savaş bitse zannımca Rusya hedeflerine ulaşmış olmaz. Rusya açısından bakıldığında bu meselenin devam etmesi gerekir.&nbsp;-Rusya’nın hedeflerini nasıl açıklarsınız? Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bu işgaldeki amacından bahsedelim. Putin’in buradaki amacının Ukrayna’yı işgalden ziyade NATO’ya yönelik bir gözdağı olduğu yorumları yapılıyordu. Bu yorumları 2 yılın sonunda nasıl değerlendirirsiniz?Bu mesele çok tartışılıyor. Putin’in Rusya’nın emperyal hedefleri açısından bakıp bir toprak kazanma amacıyla işgali başlattığı söyleniyor. Ben bu fikirde değilim. Rusya’nın emperyal hedeflerinin olduğunu yadsımıyorum. Bütün ülkelerin vardır. Rusya için mesela bu post-Sovyet coğrafya olarak söylenir. Ama ABD’nin de emperyal hedefleri var. NATO keza ABD’nin Avrupa’daki varlığının bir enstrümanıdır. Bir açıdan da gücü yeten bütün ülkelerin emperyal hedefleri var. Ama bunun haricinde Batı’da bu savaşı isteyen ABD- İngiltere gibi bazı güçlerin de olduğunu düşünüyorum. Bu savaş, 2014’ten 2022’ye kadarki süre içinde Ukrayna topraklarının Rusya’ya karşı "koç başı" olarak kullanılmasının, Rusya’nın güvenlik açısından çıkarları düşünüldüğünde uzun süre o bölgenin kaşınmasının sonucudur.&nbsp;Ukrayna’nın tarafsızlık statüsü bir anlamda fiili olarak NATO yanlılığına dönüşmüştü. Bu egemen ülke kararıdır ama Ukrayna’nın Rusya’ya karşı kullanılmak için provoke edildiğini düşünüyorum. İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace açıklamıştı, kendi resmî rakamlarına göre “2014’ten 2022’ye kadar en az 22 bin Ukrayna askerini biz eğittik” demişti. Bu sadece İngiltere açısından bakıldığında 22 bin, buna diğer NATO ülkeleri katıldığında sayı artabilir.&nbsp;Dolayısıyla Rusya birkaç yıl daha bekleseydi, Ukrayna meselesi kendisi için daha büyük bir baş ağrısına dönüşecekti. Çünkü Ukrayna hukuki açıdan bir NATO ülkesi olmasa da fiili açıdan özellikle Anglosakson cenahın, ABD ve İngiltere’nin, Rusya’ya karşı kullandığı "büyük bir uçak gemisine" dönüşmüş olacaktı. Şimdi orada Rus etnik nüfus var, Rusya yanlısı milyonlarca isim var. Finlandiya’nın, İsveç’in NATO üyeliğinden farklı bir meseleden bahsediyoruz burada.Ukrayna, anti-Rusya yapılmaya çalışıldı. Buna Ukrayna'yı yönetenlerin bir kısmı muhtemelen destek çıktı. Bir kısmı muhtemelen Rusya ile ilişkilerini de sonlandırmak istedi. Bunlar devletlerin egemen kararlarıdır ancak ülkenizi başka bir ülkeye zıtlık üzerinden kurgular ve kalkınmanızı başkalarına da kullandıracak şekilde endekslerseniz, bir de karşınızdaki ülke Rusya gibi büyük bir ülkeyse, onun tepki vermesi meşru olmasa da anlaşılabilir.&nbsp;Putin geçen gün şunu söyledi:&nbsp;"Burada üzülecek bir şey varsa bu savaşa daha önce başlamamamızdır." 2022’de değil de 2018-2019’da Rusya topyekûn işgale başlasaydı tahmin ettiği şekilde 1 hafta-10 gün içinde bu işgal bitebilirdi. Çünkü o 3-4 yıllık süre içinde de Ukrayna'ya yardımlar yapıldı. Almanya, Fransa yani kıta Avrupası ülkeleri bu savaşın çıkmaması için yine çabaladı. Neticede en fazla onlar zarar gördü. Birçok sorun var. Ukrayna meselesinden dolayı, kendi endüstrileri zarar gördü. Uzun bir süredir Almanya ekonomisi daraldı, küçülme gösterdi. Kıta Avrupası büyük sıkıntılar çekti ama okyanusun ötesi veya denizin ötesi İngiltere ile ABD, öyle sıkıntılar çekmedi. ABD gaz satmaya başladı, daha fazla LNG, Almanya’daki Rus gazını ikame edebiliyor, belli ölçüde tabii ki.&nbsp;- Rusya’nın planladığı şekilde bu işgalin kısa sürede bitememiş olmamasının nedeni nedir? Rusya nerede hata yaptı?&nbsp;En büyük hesap hatası, Kremlin kuleleri arasında, oradaki güç mücadelesinde oldu. Rusya bir güvenlik devletidir, birçok güvenlik kurumu vardır. Askerî istihbarat, dış istihbarat, Savunma Bakanlığı gibi birçok güvenlik kurumu bulunur. Devlet bir insan organizması gibidir, bir insanın elleri-ayakları orantılı büyür, devlet de kurumlardan oluşuyor ve Rusya’da güvenlik birimini bir kol olarak düşündüğünüzde o kol o kadar büyümüş ki 3,5 milyon güvenlikçi var. Nasıl bir insanın kolu çok fazla büyürse ona yorgunluk verir, kolunu kaldıramaz, kendisine zarar vermeye başlar, bunun gibi düşünmek gerek. Rusya da güvenlik meselesini fazlaca abarttığı için diğer uzman görüşlerini okuyamadı belki de.&nbsp;Savaşın büyüyeceğini tahmin etmemişlerdi. Putin, 25 Şubat’ta Ukrayna ordusuna "Direnmeyin, darbe yapın, gücü elinize alın" demişti. Putin şuna ikna olmuştu öncesinde de: "Ukrayna bize direnmez."&nbsp;Buna inanmış. Bu da şunu gösteriyor, Putin’e giden istihbarat bilgileri yanlış aktarılmış veya kendisi yanlış anlamış. Burada Putin’in kendisine gelen istihbaratta bir problem, sıkıntı var. Bu güç savaşı hâlâ var, ancak bastırıldı. Putin ipleri eline aldı.&nbsp;İkinci olarak burada Batılı ülkelerin yardımları söz konusu. Ancak sadece silah yardımı değil. NATO generalleri 2022'de açıkça söylemişlerdi "Biz ilk kez NATO tarihinde NATO üyesi olmayan bir ülkeyle bu kadar büyük bir istihbarat paylaşımında bulunuyoruz" diye. Çok büyük bir destek söz konusu. Bir NATO üyesi gibi muamele edildiğini görüyoruz. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg de savaş başladıktan sonra “Biz Ukrayna'ya destek vermeye yeni başlamadık, 2014’ten beri destek veriyoruz" demişti. Bu savaşın çıkmasını isteyen başka ülkeler de vardı. Çünkü Rusya büyüdükçe Çin ile ilişkileri de güçleniyor. Rusya-Çin ittifakı çok daha büyük bir tehlike Batı için.&nbsp;Buradaki savaşa "Batı iyiliği temsil ediyor, Rusya ve Çin kötülüğü temsil ediyor" diye bakmak, çok büyük yanlış olur. Zaten bunu israil-Hamas çatışmalarında görüyoruz. Burada ölen insan sayısı, Ukrayna Savaşı’nda ölen sivil sayısından en az 3 kat daha fazla ve çok daha kısa sürede. Bunu bütün Batı ülkeleri çok güçlü bir şekilde destekliyor. Batı iyiyse o zaman burada ne diyeceğiz? Bu ideolojik bakış açılarından kurtulmak lazım.&nbsp;- Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik müdahalesinde kış aylarında yeni bir aşamaya geçileceğini söylemişti. Zelenski, bu durumun yalnızca cepheyi değil, aynı zamanda sivilleri ve hatta tahıl ihracatını da etkileyeceğini ifade etmişti. Bu durum gerçekleşti mi?&nbsp;Savaş zaten sivilleri etkiliyor en başından beri. En fazla Ukraynalılar zarar gördü. Milyonlarcası ülkesinden göç etti, ayrıldı. Sınır bölgelerinde yaşayan Ruslar da sıkıntı çektiler. Yine Donbas bölgelerinde 8 yıldır devam eden bir savaş da vardı. Bu insanlar da sıkıntı çekiyorlardı, Rus yanlısıydılar. Rusya'ya uygulanan yaptırımlardan dolayı Ruslar da, tabii ki ölüm değil, ama ambargo etkisinden nasibini alıyorlar.&nbsp;Bu açıdan "Rusya bir atağa geçer mi?" sorusu hâkimdi. Olmadı, kısa vadede olacağını da düşünmüyorum. Rusya taarruza geçebilse geçerdi. Kasım 2022'den beri Rusya'nın Herson'dan çıkmasının ardından sahadaki durum çok değişmedi. Haziran 2023'teki Ukrayna'nın karşı taarruzu çok abartıldı. "2-3 ay içinde Kırım'a erişeceğiz", "Ruslar Kırım'dan kaçacaklar" gibi hem Prigojin isyanının bir etkisi hem de Batı'nın abartısı ile... Ancak bir sonuç çıkmadı. Ukrayna kendi topraklarını geri alamadı, hatta Rusya belirli ölçüde bir ilerleme sağladı.&nbsp;Burada bir "yıpratma savaşı" var. Askerî gücü spesifik yerlere çekip mümkün olduğunca zarar verme ve kırma stratejisi. Burada iki taraf da büyük kayıp veriyor. Günün sonunda şunu biliyoruz: Rusya’nın nüfusu Ukrayna’nın nüfusunun 3 katı. Burada Rusya'nın kapasitesi daha fazla. Bu şekilde bakıldığında Rusya'nın savaşma azmi, 2022 yılına göre artmış olabilir.&nbsp;- Son olarak, Rusya’nın işgalinde önümüzdeki süreçte neler olacağını öngörüyorsunuz? İşgalin son bulacağı değerlendirmesi çok da gerçekçi gibi durmuyor. Sizce gelecek günlerde bu cephede neler göreceğiz?&nbsp;Bence burada yıpratma savaşı devam edecektir. Rusya tarafı, Ukrayna’nın askerî gücünün sayısal anlamda kırılması için çabalayacaktır. Büyük şehirlere girmenin anlamı yok şu aşamada. Çünkü oraları Rus şehri olarak görüyor Rusya, bunun bir anlamı yok.&nbsp;Bir de tabii Rusya, tarih boyunca beklemeye alışkındır. Rus kültüründe, beklemek çok önemlidir. Büyük bir coğrafyadır. Avrupa “al-vere” daha yakındır. Rus coğrafyası öyle değil. Geniş olduğu için genellikle bir toprak parçasını aldıkları zaman insan da nüfus da az olduğu için uzun vadeli savunma taktikleri geliştirmişlerdir. Bu da zamana oynamak demek. Zamana oynayarak Rusya kazanç sağlayacağını görür. Ruslar şöyle düşünüyor: "Zaman bizim lehimize, ABD seçimlerini bekleyebiliriz, Trump gelebilir." Ukrayna yine bir karşı taarruza geçerse ve yine başarısız olursa Batı'nın "masaya otur" baskısı başlayabilir.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu röportajı dinlemek için linke <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/5v1HMfkINYA6MKHCIxQsuR?si=d691370d70074f8b" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan ulaşabilirsiniz.</a>

Spektrum

Rusya Analisti Kerim Has ile Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde son durumu, Putin’in beklentilerini ve gelecekte cephenin göreceklerini konuştuk.

'Rusya'nın işgali bir yıpratma savaşına dönüştü'

Ortadoğu'da gerilim tırmanıyor. Bölge ülkelerinin açıklamaları ve Batı ülkelerinin İsrail'e desteği ile yükselmeye başlayan gerilim, İran destekli Husilerin Kızıldeniz'deki saldırılarına ABD'nin yanıt vermesiyle sözden eyleme dönüştü. Geçen hafta İran da bölgesel gerilime dahil oldu. Pakistan, Irak ve Suriye'ye saldıran İran, bunun "misilleme" olduğunu söyledi. "Bu gelişmeler, İsrail-Hamas Savaşı'nın bölgeye yansıması" olarak yorumlanıyor. Peki bu yorumlar doğru mu? Savaş genişliyor mu?&nbsp;Arka plan:&nbsp;İsrail-Hamas Savaşı'nın ardından Hamas'a destek veren Yemen'deki Husiler'in, Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırıları önce İsrail gemilerini hedef almayla başlamış, ardından Batı menşeli gemilerle genişlemişti. ABD ve Birleşik Krallık'ın Husi saldırılarına "Refah Muhafızı Operasyonu" ile karşılık vermesi bölgedeki çatışmaları yükseltti. Lübnan Hizbullahı'nın İsrail'e yönelik saldırıları da gerilimin bir ayrı uzantısı olarak takip ediliyordu. Tüm bu gelişmeler, "Savaş bölgesel bir çatışmaya dönüşecek mi?"&nbsp;sorusunu doğuruyordu.&nbsp;Son gelişmeler:&nbsp;Geçen hafta İran Devrim Muhafızları, Kuzey Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin başkenti Erbil'de "bir casus karargahı" ve "İran karşıtı terörist grupların toplandığı bir yer" tespit edildiğini ve düzenlenen saldırıyla bu noktaların imha edildiğini duyurdu. Irak'ın Enbar vilayetindeki ABD askerlerinin de bulunduğu Ayn el-Esed Askeri Üssü’ne, İran destekli "Irak İslami Direniş" adlı grup tarafından füze saldırısı düzenlendi. ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM), "çok sayıda balistik füze ve roket fırlatıldığını, Irak kuvvetleri mensubu en az bir kişinin yaralandığını, çok sayıda ABD askerinin de 'travmatik beyin hasarı' ihtimali nedeniyle muayene edildiğini" bildirdi.Hemen ardından Suriye'deki hedeflerin de balistik füzelerle vurulduğu, bunlar arasında "komutanların toplanma yerleri ve başta IŞİD olmak üzere son terörist operasyonlarla ilgili ana unsurların" da bulunduğu belirtildi. Salı günü ise İran'daki Beluç grubu, Pakistan'da Ceyl al-Adl (Adalet Ordusu) isimli grubun "militan üs" olarak kullandığı noktalara saldırı düzenlediğini açıkladı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden:&nbsp;3 Ocak'ta Kerman'da Kasım Süleymani'nin türbesi yakınlarında toplanan kalabalığa saldıran intihar bombacıları yaklaşık 90 kişinin ölümüne neden olmuştu. Saldırıyı IŞİD üstlenmişti. Aralık ayında Rask'ta bir polis karakoluna düzenlenen saldırıda da en az 11 İran polis memuru öldürülmüş, bu saldırıyı da 2012 yılında kurulan ve İran tarafından "terörist" grup olarak kara listeye alınan cihatçı Ceyş al-Adl (Adalet Ordusu) üstlenmişti.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım sonrası:&nbsp;Pakistan, İran'ın saldırısından 2 gün sonra, İran'ın Sistan-Balucistan eyaletinde militanlara ait olduğundan şüphelenilen sığınakları hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Ayrıca Cumartesi günü de Suriye'nin başkenti Şam'da en az 10 kişinin öldüğü saldırıda hayatını kaybedenlerden beşi, üst düzey İranlı güvenlik yetkilisiydi. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, saldırıyı İsrail'in düzenlediğini savundu, İsrail ise konuya ilişkin açıklamada bulunmadı.</li></ul>Neden saldırıyor?&nbsp;İsrail-Hamas Savaşı'ndan bu yana Ortadoğu'da gerilim tırmanıyor. Ancak İran, uzun süredir bu savaşa kendi askeri ile dahil olmuyor. İran'ın misillemelerinin hem iç hem de dış dinamiklerle açıklanabilecek nedenleri bulunuyor. Pakistan ile İran arasında uzun süredir istikrarsız bir ilişki var, ancak bu saldırılar muhtemelen iç dinamiklerden kaynaklanıyor. İran, bu ayın başlarında IŞİD'in üstlendiği saldırının yanı sıra İsrail'in Hamas'a açtığı savaş ve iç kamuoyundaki huzursuzluklar nedeniyle de eyleme geçmesi için giderek artan bir baskı altında.&nbsp;Öte yandan son dönemde IŞİD ve Ceyş al-Adl gibi grupların İran'da düzenlediği saldırılar da Tahran hükümetinin ülkenin iç güvenliğini sağlayıp sağlayamayacağının sorgulanmasına yol açtı.&nbsp;<div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bölgeyle ilgili derinlemesine analizler yapan Amwaj medya editörü Mohammad Ali Shabani,&nbsp;"İran, Lübnan'da üst düzey Hamas ve Hizbullah komutanlarının öldürülmesi de dahil olmak üzere tepki göstermesi için baskı altında, ancak İsrail ya da ABD'yi vurarak herhangi bir gerilime doğrudan karışmak istemiyor"&nbsp;diyor.BBC’ye konuşan analist Syed Muhammed Ali de İran'ın şu anda hem kendi içinde hem de "proxy"leri (vekilleri) Hamas, Hizbullah ve Husiler üzerinden operasyonlar düzenlemesi için baskı altında olduğunu söylüyor. Ali, İran’ın dikkatleri iç meselelerden ve Ortadoğu'daki durumdan başka yöne çekmek için Irak, Suriye ve ardından Pakistan'a saldırdığını düşünüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İran'ın proxy'leri:&nbsp;Kasım Süleymani’nin yönetimi altında İran, ABD'nin 2003’te Irak’ı işgalinden sonraki yıllarda büyüyen bir güçler ağı kurdu. İran, İsrail ve ABD karşıtı eylemlerinde proxy’lerini destekliyor. Bu proxy'ler Gazze'de Hamas ve İslami Cihad, Irak'ta Şii milisler, Halk Seferberlik Güçleri, Suriye'de Esad'ın grubu, Lübnan'da Hizbullah, Yemen'de Husiler olarak sıralanabilir. Proxy'lerin bulundukları ülke ve bölgeye göre farklı amaçları bulunuyor. İran, bu grupları destekleyerek bölgedeki gücünü de artırıyor. Özellikle son dönemde Hamas, Husiler ve Hizbullah'a bölgelerinde destekler arttı. Bu, İran'ın da bölgesel ağırlığını artıran bir unsur oldu.&nbsp;</li></ul></div>Şimdi neler olacak? Uzmanlar, İran’ın ABD ya da İsrail ile doğrudan bir askerî çatışmaya girmeyeceğini ancak proxy’lerini kullanarak hem İsrail hem de ABD askerlerini Ortadoğu’da meşgul edeceği kanaatinde. Fakat saldırılarda yanlış bir hamle yapılırsa, gerilimin daha da tırmanması olası.Öte yandan, İran ve Pakistan'ı yakından izleyen gözlemciler, iki ülke arasında son dönemde yaşanan gerginliğin tüm bölgeyi olumsuz etkileyeceği görüşünde. Uzmanlar iki ülkenin de saldırılarını azaltacağını, bölgede bir soğuma görüleceğini düşünse de herkes aynı fikirde değil.&nbsp;BBC'nin konuştuğu Pakistanlı gazeteci ve analist Baqir Sajjad, aksine Pakistan ve İran arasındaki gerilimin artacağını savunuyor. Sajjad, "İran'daki sertlik yanlıları Pakistan'a misilleme yapmakta ısrar edecektir. İki ülke arasında artan güvensizlik, Belucistan bölgesinde İran ve Pakistan arasında yeni bir militanlık dalgasını körükleyebilir ve bölgedeki zaten karmaşık güvenlik durumunu daha da karmaşık hâle getirebilir" diyor.

İsrail-Hamas Savaşı devam ederken Ortadoğu'da Husilerin saldırılarının ardından İran'ın bölgedeki ülkelere yönelik saldırıları da gerilimi artırdı. Pakistan, İran'ın saldırılarına Suriye'deki beş üst düzey İranlı güvenlik yetkilisini öldürerek yanıt verdi.

İran'ın misillemeleri, bölgesel çatışma riskini artırıyor mu?

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">• ABD Dışişleri Bakan Antony Blinken, İsrail-Hamas Savaşı'nın bölgeye yayılabileceğini söyledi. Katar'ın başkenti Doha'da konuşan Blinken, "Bölgede tansiyonun ciddi anlamda yüksek olduğu bir dönemdeyiz. Bu savaş çok kolay şekilde metastaz edebilir; daha fazla istikrarsızlık ve acıya sebep olabilir"&nbsp;şeklinde konuştu.

İsrail-Hamas Savaşı'nın ardından Husiler'in&nbsp;kontrolündeki Yemen'den Kızıldeniz'deki gemilere&nbsp;düzenlenen saldırılar nedeniyle birçok küresel denizcilik şirketi buradaki faaliyetlerini durdurma kararı almıştı. Dün, bu şirketlerden biri olan Danimarka merkezli Maersk, Kızıldeniz'deki faaliyetlerini yeniden başlatma kararı aldı, ancak ABD'nin geçen hafta başlattığı çok uluslu deniz görev gücüne dahil olan Fransa, İtalya ile İspanya girişimden ayrıldıklarını duyurdu.Bölgede gerilim sürüyor. Kızıldeniz'deki gerilimin faturası şimdiden kesilmeye başladı. Peki neler oldu ve neler olacak?&nbsp;Neler oldu? Husiler, Gazze'deki İsrail-Hamas çatışmalarının başlamasından bu yana Kızıldeniz'deki ticari gemilere insansız hava araçları ve füzelerle saldırıyor. Saldırılar uzun süredir aralıklarla yapılıyor. 19 Kasım'da Husiler, Galaxy Leader isimli kargo gemisine helikopterle indirme yaparak el koydu. Husilerin bu gemiye el koymalarının nedeniyse İsrailli bir iş insanına ait olmasıydı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kaçırma: Olaydan yaklaşık 1 hafta sonra, yine İsrailli bir iş insanına ait kimyasal madde yüklü bir gemi Yemen açıklarında kaçırıldı. Mürettebattan iki kişinin Türk vatandaşı olduğu gemi, ABD donanmasının bölgedeki yardımıyla birkaç gün sonra kurtarıldı. 15 Aralık'ta ise Kızıldeniz’in güneyindeki Babülmendep Boğazı’nda düzenlenen saldırılarda, Süveyş Kanalı'na doğru yol alan Liberya bandıralı iki <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/kizildenizde-neler-oluyor" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gemi vuruldu.</a>&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Durdurma:&nbsp;Saldırıların ardından mürettebatın hayatını kaybetme veya gemilerin hasar alma riski nedeniyle çok sayıda deniz taşımacılığı şirketi bir sonraki bildirime kadar Kızıldeniz üzerindeki tüm faaliyetlerini askıya alacaklarını açıkladı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ancak:&nbsp;Rusya medyası Husilerin herhangi bir Rus tankerine saldırmadığını iddia ediyor. Söz konusu haberlerde Husilerin, Rus tankerlerinin Süveyş Kanalı'ndan sorunsuz geçişine izin verdiği ifade ediliyor.</li></ul>Neden? Husiler, bu saldırıların Filistinliler'e destek amacı taşıdığını iddia ediyor. Yemen'deki Husilerin lideri Abdulmelik el-Husi, 14 Kasım'daki açıklamasında, Kızıldeniz'de İsrail gemilerini hedef alabilecekleri tehdidinde bulunmuştu. Husiler, Gazze'de İsrail'in askerî harekatı sona erene kadar saldırılara devam edeceklerini belirtmişti.&nbsp;Ya sonra?&nbsp;ABD, beklendiği üzere geçen hafta "ticaretin serbest akışını tehdit eden, masum denizcileri tehlikeye atan ve uluslararası hukuku ihlal eden" bu "devlet dışı aktörün yarattığı zorlukla mücadele etmek" amacıyla Birleşik Krallık, Bahreyn, Kanada, Fransa, İtalya, Hollanda, Norveç, Seyşeller ve İspanya'dan oluşan yeni bir çok uluslu deniz görev gücü kurduğunu açıkladı. Girişimin ismi "Refah Muhafızı Operasyonu" olarak duyuruldu. Husiler ise buna karşılık ABD'nin kurduğu herhangi bir girişime karşı saldırı düzenleyeceklerini bildirdi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Perspektif:&nbsp;The Guardian'ın <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/business/2023/dec/19/red-sea-shipping-crisis-bp-oil-explained-what-is-happening-and-what-does-it-mean-for-global-trade" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberine göre</a>, bazı analistler Husilerin amacının ABD'yi doğrudan bir çatışmaya sokmak olduğunu ifade ediyor. Bu gerilimin artmasının, Husiler ile Suudi Arabistan arasında yürütülen barış görüşmelerini de tehlikeye atabileceği vurgulanıyor.&nbsp;</li></ul>Gerilim operasyonla durabilir mi? Al Jazeera'de konuya ilişkin <a fr-original-style="" href="https://www.aljazeera.com/news/2023/12/25/analysis-has-the-us-led-red-sea-force-calmed-shippers-amid-houthi-attacks" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir değerlendirme kaleme alan Zoran Kusovac</a>, ABD'nin bu gerilimdeki yerine vurgu yapıyor. Saldırıların başladığı günden bu yana ABD'nin Husilerin girişimlerini kırmaya çalıştığını vurgulayan Kusovac, oluşturulan girişimin çok uluslu olmasını ise iki nedenle açıklıyor. Birincisi ABD'nin bu saldırılara müdahale edecek sayıda gemiye sahip olmaması ikincisi ise Yemen'e saldıran tek ülke olma konusundaki isteksizliği, çünkü bu "Ortadoğu'da, İsrail'e yardım amacıyla yapılan doğrudan bir askerî müdahale" olarak yorumlanabilir.ABD'nin girişimi duyurmasının ardından Fransa, İtalya ve İspanya'nın ABD komutası altındaki bir misyona yalnızca Avrupa Birliği veya NATO gücü söz konusu olduğunda katılacağını açıklayarak girişimden çekilmesinin ABD'yi az sayıda ülkeyle yalnız bıraktığının anlatıldığı yazı şu değerlendirmeyle bitiyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Katılımcı ülke sayısı ne olursa olsun, Refah Muhafızı Operasyonu, sadece Kızıldeniz boyunca gemilere eşlik etmek gibi basit bir eylem olmayacak. Son birkaç günde yaşanan gelişmeler, büyük bölgesel aktörlerin dahil olduğu yeni bir cephenin kolayca açılabileceğini gösterdi ve büyük bir gerilimin işaretlerini veriyor."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya bu gerilimin faturası?&nbsp;</h2>Kızıldeniz'deki saldırıların, siyasi gerilimin ve istikrarsızlığın yanı sıra büyük ekonomik faturaları da bulunuyor. Bu fatura, şimdiden kesilmeye başladı.Nakliye masrafları:&nbsp;Deniz taşımacılığı şirketleri, rota değişikliği yaparak gemilerini Afrika'nın güney ucundaki Ümit Burnu'na yönlendirdi ve bu, yolculuk sürelerini iki haftaya kadar uzattı; nakliye maliyetlerine ise 1 milyon dolardan fazla ekledi. Al Jazeera, şirketlerin daha uzun rotada seyreden her konteyner için 700 dolarlık ek ücret uygulamaya başladığını yazdı. Maliyet artışı, müşterilere de yansıdı, bu durum ise enflasyona yol açtı. Yolculuk süresinin uzamasının dağıtım gecikmelerine, kıtlığa ve ekonominin daha da bozulmasına yol açabileceği değerlendirilmeleri de yapılıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ek olarak:&nbsp;Şirketlerin aynı rotayı izlemeye devam etmesi durumunda ise yüksek riskli bölgelerden geçişle ilgili sigorta risk primleri artıyor. Denizcilik şirketlerinin ödediği bu risk primi, Aralık ayı başında bir geminin değerinin sadece %0,07'si iken, son günlerde yaklaşık %0,5-0,7'ye yükseldi.</li></ul>Petrol: BP'nin Kızıldeniz üzerinden sevkiyatı durdurduğu haberi üzerine petrol ve fosil gaz fiyatları yükseldi. Analistler, gemilere yönelik saldırıların devam etmesi ve daha fazla petrol şirketinin Kızıldeniz üzerinden sevkiyatı durdurması durumunda enerji maliyetlerinin daha da artabileceğini söylüyor.

İsrail-Hamas Savaşı'nın ardından Husiler'in kontrolündeki Yemen'den Kızıldeniz'e düzenlenen saldırılar devam ediyor. ABD'nin başlattığı operasyonun bölgede gerilimi azaltması beklense de Kızıldeniz'de yaşananların faturası şimdiden kesilmeye başladı. 

Husi saldırılarının faturası ne olacak?

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Macaristan dönüşü gazetecilerin sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkanı Joe Biden ile yaptığı görüşmede F-16 konusunu İsveç’in NATO üyeliği çerçevesinde değerlendirdiklerini söyledi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Detaylar: Erdoğan, görüşmede Biden'ın "Siz bunu Meclis’ten çıkarın, aynı şekilde ben de Kongre’den bunu geçiririm" dediğini belirtti.</li></ul>

7 Ekim’de Hamas’ın İsrail’e yönelik saldırılarının ardından başlayan, şu anda İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarıyla devam eden İsrail-Hamas savaşı; sivil ölümleri ve medyaya yansıyan/yansımayan birçok hak ihlali nedeniyle birtakım kavramları ve kurumları yeniden tartışmaya açtı.&nbsp;Savaş suçu, savaş kanunu kavramları İsrail ve Hamas üzerinden değerlendirilirken Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi yapıların da neler yapabileceğine ilişkin birtakım soru işaretleri yeniden oluştu.&nbsp;Peki bu kavramlar ve kurumlar neler? Neler yapabilir?&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Savaş suçu</h2>Savaş suçu kavramı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından da gündeme geldi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından sivillere yönelik saldırılarının “savaş suçu” olarak nitelendirildiği bildirildi.&nbsp;Nedir? Savaş suçu kısaca; askerî veya sivil, kişi veya kişilerin, savaş kanunlarını ihlal nedeniyle uluslararası ceza hukuku çerçevesinde yargılanıp cezalandırılabileceği suçlar olarak tanımlanıyor. Buna göre;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Siviller:&nbsp;Sivillere kasten saldırılamaz. Sivillerin öldürülmesi, kötü muameleye tabi tutulması, zorla çalıştırılması kamu ve özel kişilerin mallarının yağmalanması savaş suçu teşkil eder. Sivillerin hayatta kalmaları için hayati önem taşıyan altyapılara da saldırılamaz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Savaş esirleri:&nbsp;Savaş esirlerinin öldürülmesi ya da kötü muameleye tabi tutulması, rehinelerin öldürülmesi gibi eylemler savaş suçu olarak kabul edilir. Ayrıca yaralı esirlerin tedavisi zorunludur. Savaş esirlerine ve sivillere karşı kötü davranmak da savaş suçu oluşturan davranışlar arasında yer alır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Saldırı:&nbsp;Savaş hukuku sınırları içinde, yerleşmiş güvenliğinin ihlali, çatışma sırasında kabul edilmiş prosedürlerin ve kuralların çiğnenmesi, örneğin ateşkes bayrağını kaldıranlara saldırmak veya ateşkes bayrağını yanıltıcı şekilde kullanıp saldırmak, savaş suçu sayılır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Silahlar: Yasa dışı silahların kullanımı 'amasız, fakatsız' yasaktır. Sivil nüfusun yoğun olduğu bölgelerde, yani şehirlerde ağır patlayıcı silahların kullanılmasından kaçınılmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Savaş kanunlarının ihlali: Ülkelerarası çatışmalarda savaş kanunlarının ihlali de savaş suçu olarak kabul edilir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bununla birlikte:&nbsp;Savaş suçları toplu katliam ve soykırım olaylarının bir parçası olmasına rağmen, bu tip suçlar genel olarak uluslararası insani hukuk çerçevesinde "insanlığa karşı suçlar" kapsamına girer.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Savaş Hukuku</h2>Savaş hukuku, Birinci Dünya Savaşı’na kadarki dönemde birden fazla sözleşmeden oluşturulmuştur. Oldukça ayrıntılı düzenlemeler getiren bu sözleşmeler ile savaşın yürütülmesi konusundaki hukuksal boşluklar kapatılmaya çalışılmış ve bunun için “Martens hükmü”nden <a fr-original-style="" href="http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2008-79-470" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yararlanılmıştır</a>.Ancak bu yazıda temel alacağımız sözleşme olan Cenevre Sözleşmesi; İsviçre'de imzalanan dört anlaşmadan oluşur.Silahlı çatışma mağdurlarının korunmasına yönelik kurallar getiren <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2019/08/12/cenevre-sozlesmeleri-nin-70-yilinda-savas-suclari-ve-sivillerin-korunmas-nda-dunya-ne" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cenevre Sözleşmeleri'nde</a> yer alan ağır ihlaller ise kasten öldürme, işkence, &nbsp;insanlık dışı muamele, kasten ciddi yaralanmalara yol açma, askerî gerekliliğin haklı kılmadığı, hukuka aykırı ve keyfi olarak gerçekleştirilen yıkım ve mülkiyete el konulması, bir savaş esirini ya da korunan birini yabancı kuvvet emrinde hizmete zorlama, bir savaş esirini ya da korunan bir kişiyi adil ve olağan yargılanma hakkından kasten mahrum etme, korunan bir kişiyi hukuka aykırı olarak sürgün, nakil ya da tecrit etme, rehin alma gibi gruplara ayrılıyor.Herhangi bir savaş ilanı ya da milletler arasındaki bir çatışma hâlinde; bir ulusun kısmen veya tamamen başka bir ülke ordusu tarafından işgal edildiği durumlarda, bu işgallere karşı silahlı bir direniş olmasa dahi Cenevre Sözleşmeleri geçerli oluyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesi</h2><a fr-original-style="" href="https://hukukbook.com/uluslararasi-adalet-divani/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Adalet Divanı</a>&nbsp;(UAD), Birleşmiş Milletler’in (BM) başlıca yargı organı olan ve problemleri çözmede kullanılan uluslararası bir mahkemedir. Görevi, devletler arasındaki anlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak ve BM ve ona bağlı özel teşkilatlara hukuk müşavirliği hizmeti vermektir. BM’ye üye olan devletlere açık olan UAD kişi ve uluslararası örgütlere açık değildir. Lahey Divanı olarak bilinen divan, 1946 yılında kurulmuştur. UAD, ceza mahkemesi değildir. Sivil bir mahkeme olan UAD, hükümetler arasındaki çatışmalar üzerinde yoğunlaşmakta, bireysel suçluların üzerinde hiçbir yetkisi bulunmamaktadır. Divan, kara ve deniz sınırları ve bölgesel özerklik gibi konulara barışçıl çözümler getirerek, anlaşmazlıkların tırmanmasını önlemektedir. UAD, savaş suçlularını yada insanlığa karşı suçlar gibi bireyler üzerinden yürütülen konuları yargılayamaz.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/cp06j3ynm94o" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Ceza Mahkemesi</a>&nbsp;(UCM), kuruluş belgesi Roma Statüsü olan, savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım suçları ve saldırı suçlarına bakan uluslararası bir mahkemedir. 1 Temmuz 2002 tarihinde kurulmuş ve 11 Mart 2003 tarihinde çalışmaya başlamıştır. Mahkeme binası "Ev Sahipliği Anlaşması" yaptığı Hollanda'nın Lahey kentinde bulunmaktadır. UCM yargılamasında, suçun faili eğer kendi uyruğunda olduğu devletin yargılamasına tabi olmuşsa, bu durumda UCM'de ikinci kez yargılanması söz konusu olamayacaktır. Bunun sebebi ise; bir kişi bir suç için iki kez yargılanmaz (non bis in idem ilkesi)İsrail'deki saldırılarıyla Hamas'ın ve işgal altındaki Filistin topraklarına yönelik saldırılarıyla İsrail'in savaş suçu işlediği iddia ediliyor. Tarafların kendi ülkelerinde yargılanmaması hâlinde, Lahey'deki UCM, devreye girebilecek tek uluslararası hukuki organ.

Savaş suçu, savaş kanunu kavramları İsrail ve Hamas üzerinden değerlendirilirken Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi yapıların da neler yapabileceğine ilişkin birtakım soru işaretleri yeniden oluştu.

İsrail-Hamas Savaşı ile ilgili hikayeler