Soli

Galata Köprüsü’nün hemen yanından kuzeydoğu istikametine.

Karaköy binalarının anımsamaları

Antik çağların Imbros’u, Osmanlı döneminin İmroz’u, günümüzün Gökçeada’sı, ismiyle müsemma, "Ana Tanrıça’nın Evi"ndeyiz. İlk yerleşimin net tarihi bilinmese de ilk yerleşenlerin M.Ö 4-5. yüzyılda Pelasglar olduğu tahmin ediliyor. Ada, yüzyıllar boyu savaşlarda sürekli el değiştiriyor; Persler, Atinalılar, Romalılar, Bizanslılar, Cenevizliler ve Osmanlı İmparatorluğu gibi bir çok yönetimin etkisinde kalıyor. Son olarak 22 Eylül 1923’de Lozan Barış Antlaşması ile ada Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılıyor.&nbsp;Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olsa da hâkim kültürün hâlâ Rum olduğunu adaya ayak bastığın anda anlıyorsun. 1960’da yapılan sayımda 5500 Rum, 300’e yakın Türk yaşıyormuş adada. 1964 yılında başlayan Türkleştirme politikaları, adanın Rum halkına büyük acılar yaşatmış. Olaylar silsilesinin ilki, Rum okullarının kapatılmasıyla başlamış. Açık cezaevi kurulmasıyla asayişin bozulması, 1970’de adının İmroz’dan Gökçeada’ya dönüştürülmesiyle adanın tarihi yavaş yavaş silinmiş. Adada kalan son Rumlar da 1974 Kıbrıs Harekâtı sonrası adalarını terk etmiş. Sonrasında ada göçmenler adası olmuş, Anadolu’nun belli yerlerinden insanlar farklı aralıklarla adaya yerleştirilmiş. Yeni yerleşim yerlerinde ada ruhu eksik kalmış, eski yerleşim yerleri de sahipsiz ve ıssız.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654241879539.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Cansın, Kaleköy kalıntılarında&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">2000’li yıllardan sonra ada için yeni bir dönem başlamış, Avrupa Birliği müzakere koşullarıyla Rumların hak ve mülkiyetleri garanti altına alınınca İmrozlu Rumlar yurtlarına dönmeye başlamış. Bugün köylerin eski sahipleri tersine göçle, döndükleri köylerinde Rum kültürünü tekrar yaşatıyor, dostça. Köşebaşında mahallelinin Rumca sohbetini duyuyoruz, Rum tavernalarında Rumca şarkılar eşliğinde kadeh tokuşturuyoruz, köy kahvelerinde hep birlikte soluklanıyoruz. Birlikte var ediyoruz adayı. Kimse misafir değil, ayrım yok, en çok da bu durum mutlu ediyor bizi. Aynı gökyüzüne bakarak koyuyoruz başımızı yastığa, sakinliği içimize çekerek dalıyoruz uykuya.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Adanın üç Rum köyü: Kaleköy, Zeytinliköy, Tepeköy</h2>Otelimiz Kaleköy’de, burası adanın deniz kenarına kurulmuş tek yerleşim yeri, aynı zamanda görmek istediğimiz köyler listesinin başında. Sit alanı statüsünde olduğundan taş bina dışında yapılaşma yasak. Önce Aşağı Kaleköy ve Yukarı Kaleköy’ü birbirine bağlayan, 1440’larda bölgenin hükümdarı Palamede Gattilusio tarafından Kraliçe Valentina’nın kullanımı için yaptırılan Kraliçe Valentina Yolu’nu görmek istiyoruz. Kraliçe adaya geldiğinde kaleye çıkmak ve kaleden denize inmek için bu incecik patika yolu kullanıyormuş. 600 yıllık tarihe ayak basarak limandan yürüyüşümüze başlıyoruz. Yaklaşık 250 metrelik yol belediye tarafından ziyaretçilerin kullanımı için bugünkü hâline getirilmiş, akşam yürüyüşleri için ışıklandırılmış. Liman manzarası ve adanın simgelerinden biri olan badem ağaçlarını izleyerek kaleye doğru tırmanıyoruz. Bir şey dışında her şey çok güzel: yol boyunca atılmış bolca çöp, bazı kırık ışıklar. Bize miras kalmış bu güzel geçmişi koruyabildiğimiz bir gelecek hayal ediyoruz.Yolu tamamladık, karşımızda kale kalıntılarıyla batıyor gün, burası bugüne kadar gün batımını izlediğim en güzel yer. Helenistik öncesi dönemde inşa edilmiş kalenin kalıntılarından günümüze çok az parça kalmış, yine de görmeden yemeğe oturmak istemiyoruz. Kalıntılara tırmanması biraz zor, ayakkabılarımızın da yardımıyla, birbirimize tutunarak başarıyoruz. Gözleriyle adayı izliyormuş gibi duran büyük kalıntının yanındayız. Solumuzda Kaleköy Limanı, sağımızda Semadirek adası. Güneş tam karşımızdan tüm kızıllığıyla ve ihtişamıyla az sonra hoşçakal diyecek. Yemek için kalıntıların yanıbaşında İmroz Poseidon’dayız şimdi.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654242257712.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Damla sakızlı muhallebi ve keçi sütü dondurması<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Ertesi sabah Mustafa’nın Kayfesi’nde çınar altında kahvemizi içip rotayı Zeytinliköy’e çeviriyoruz. Notlarımızda köyün meşhur üçlüsünü tatmadan dönme yazıyor: sakızlı muhallebi, dibek kahvesi ve&nbsp;frappe. Köyde iki tane de şarap evi var fakat sezon dolayısıyla kapalı olduğundan gidemiyoruz. Çoğu eski Rum evi sahipleri tarafından restore edilip canlanmış olsa da bazılarının terkedilmiş harabe hâli üzüyor bizi gezerken, kırık camlardan evde hüküm süren hüznü izliyoruz. Köşebaşında eski bir çamaşırhane çıkıyor karşımıza. İçinde su akıyor ama burada son çamaşır ne zaman yıkandı bilmiyoruz. &nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654242068245.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tepeköy Kilisesi<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Akşam yemeği için yine Kaleköy’deyiz, bu sefer limanda. Önce el işi ürünler satılan tezgâhlara uğruyoruz. Sonrası lakerda kokusu, sezonun ilk karpuzu, bol buzlu rakı, levrek külbastı. Eleni Rum Tavernası’ndayız. Güneş yine kendine âşık ede ede batıyor.Adada üçüncü sabahımız.&nbsp;Artık müdavimi olduğumuz Mustafa’nın Kayfesi’nde uyanıyoruz güne. Çınar ağacı altında Aya Marina Kilisesi’ne karşı kahvelerimizi içiyor, yanında damla sakızı macunlu suyumuzu yudumluyoruz. Bugün rotamız Gökçeada’nın tavernalarıyla meşhur köyü Tepeköy. Kilisenin yanında, köy meydanında, büyük çınarın altında köy kahvesindeyiz önce. Yine önce sakızlı muhallebi ve dibek kahvesiyle keyifteyiz, buranın süt böreği de çok meşhur. Ismarlıyoruz hemen. Şimdiden aklımızda akşam yemeği için yer ayırttığımız Angelikis’in tavernası var.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654242403649.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Angelikis'in tavernası <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sezonda masalar köy meydanına kuruluyor, buzuki eşliğinde sirtaki şöleni izliyorsun. Meşhur oğlağı tadıyoruz, sirtakiler yapılıyor, tabaklar kırılıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gökçeada’nın meşhur rüzgârı</h2>Gökçeada rüzgârıyla meşhur, adada hemen hemen her gün rüzgârı hissediyoruz. Varlığı pozitif bir duruma çevrilmiş, ada rüzgâr ve kite sörfü için yurt dışından sporcuları ağırlıyor. 300 gün rüzgâr sörfü için ideal esinti bulunabiliyor. Kefaloz ve Aydıncık sörf için tercih edilen plajlar. Kefaloz daha çok başlangıç eğitimleri için öneriliyor. Aydıncık’da ise hem rüzgâr sörfü hem de kite sörf için özel ders alınabilecek okullar var. Burası rüzgâr yapısı gereği ileri düzey eğitimler için daha uygun.Biz bu sefer mayısta adadaydık, yazın geldiğimiz zamanlara göre oldukça boş ama bu boşluk hissi bizi ayrı bir yerden keyiflendiriyor. Kat kat giyiniyoruz, gündüzleri güneş yaksa da akşamları esinti titretiyor içimizi. Gün batmadan, henüz güneşi hissederken oturuyoruz akşam yemeklerimize, doğanın sesine kulak veriyoruz, o bizi yönlendiriyor.

Destinasyon: Gökçeada. Gezgin: Cansın Öztürk Aydınhan 


Yaz-kış adayı terketmeyen rüzgâr selamlıyor bizi Gökçeada’da

Zihnim Galata’da dolaşıyor bugün. Galata’nın ara sokakları, Galata’nın gizli hikâyelerini hatırlatıyor. Zihnimin dalgalı denizi beni çağrışımlar arasında savururken, camımın tam önüne konan kuşu fark ediyorum. Daha önce hiç görmediğim cinsteki bu kuşun farklı birçok rengi barındıran kuyruğunu inceliyorum bir süre, onu ürkütmekten çekinerek. Kuşun kuyruğunu hayranlıkla incelerken güzelliğinin farkında olan tavrını seziyorum. Biliyorum, onu izlememden keyif alıyor. Merak ediyorum: Galata Kulesi de güzelliğinin farkında mıdır acaba?&nbsp;Galata Kulesi çağrışımları: İstanbul, Bizans, Cenevizliler, fener kulesi, Hezarfen ve aşk… 528 yılında Bizans İmparatoru Anastasius tarafından Fener Kulesi olarak inşa edilen ve şehrin en önemli sembolleri arasında yer alan Galata Kulesi, dünyanın en eski kulelerinden biri olarak kabul ediliyor. 1204’deki IV. Haçlı Seferi’nde yüksek düzeyde hasar alan kule, 1348’de Cenevizliler tarafından yığma taşlar kullanılarak İsa Kulesi adıyla Galata surlarına ek olarak yeniden restore ediliyor.&nbsp;&nbsp;Cenevizliler: Bu bilgiler aklıma İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası kitabını getiriyor. Kitapta İstanbul’a ilk kez gelen denizci Cenevizlilere, ak martının karanlıkta yol gösterdiği anlatılır. İnançlarının bir tezahürü olarak martıyı İsa Peygamber ile özdeşleştiren Cenevizliler, onu yuvasına kadar takip ettikten sonra yakalar, pişirir ve yerler. Yuvasının bulunduğu yere de onun hatırası için Galata Kulesi’ni inşa ederler.&nbsp;Merak ediyorum: İstanbul silüetine gizemli bir hava katan Galata Kulesi hakkında başka hangi hikâyeler, efsaneler vardır?Efsane I: Galata Kulesi denildiğinde akla gelen ilk efsanelerden biri Roma dönemine dayanıyor. O dönemlerdeki inanca göre Galata Kulesi’ne ilk kez beraber çıkan bir kadın ve erkek, mutlaka evlenirmiş. Ancak eğer taraflardan biri, önceden kuleye çıkarsa bu tılsımın bozulacağına inanılırmış. Ayrıca inanca göre, eğer kuleye beraber çıkacak çiftin kaderinde kavuşamamak varsa karşılarına mutlaka bir engel çıkarmış. Anlayacağımız, Galata Kulesi, bir ömür beraber yaşamayacak çiftleri kabul etmezmiş.&nbsp;Efsane II: Bir diğer efsane ise oldukça romantik ve masalsı. Efsaneye göre, Galata Kulesi ve Kız Kulesi birbirlerine âşık iki kuledir ancak aralarında bulunan İstanbul Boğazı, kulelerin kavuşmasını engellemektedir. Galata Kulesi aşkına yıllarca mektuplara yazar ve Kız Kulesi’ne olan hasretini kelimelere döker. Günden güne özlemleri daha da artan kuleler, bir gün Hezarfen Ahmet Çelebi’nin kuleye tırmanmasıyla birlikte aralarındaki boğazın artık sorun olmaktan çıkacağını düşünürler. Hezarfen Ahmet Çelebi’nin Avrupa yakasından Anadolu yakasına uçması da aslında iki kulenin aşkına bağlanmaktadır. Çelebi, Galata Kulesi’nin yüzyıllardır biriktirdiği mektupları yanına alarak kanatlanmış ve uçuşu sırasında Kız Kulesi’ne bu mektupları bırakmıştır. Aşkının karşılıksız olmadığını anlayan Kız Kulesi ise mektuplardan sonra daha da güzelleşmeye başlamıştır. Birbirlerine duydukları bu derin duygular ise onların yüzyıllara meydan okumasına yardımcı olmuştur ve İstanbul’un en güzel manzarasını oluşturmuşlardır.Hezarfen Ahmet Çelebi ve ilk uçuş: Galata Kulesi’nin ikinci efsanesinde yer edinen Hezarfen Çelebi, 1623-1640 yılları arasında hüküm süren IV. Murat zamanında uçma tasarısını eyleme geçirmiştir. Geniş bilgisinden dolayı halk arasında “binfenli” anlamına gelen “Hezarfen” lakabıyla anılmıştır.Efsanede belirtildiği gibi iki âşık kuleyi kavuşturmak için midir bilinmez ancak Evliya Çelebi’nin Seyahatname'sinde yazana göre, Çelebi 1632 yılında, lodoslu bir İstanbul sabahında, kıyıda toplanan İstanbul ahalisinin meraklı bakışları önünde, yapay kanatlarıyla Galata Kulesi’nden kendisini boşluğa bırakmıştır. Çelebi rüzgârdan faydalanmış, uçarak İstanbul Boğazı’nı aşmış ve bugünkü Üsküdar Doğancılar semtine inmiştir.&nbsp;Bu uçuş deneyimi, Türkiye havacılık tarihine ilk uçmayı başaran kişi olarak geçmiştir.&nbsp;Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen Osmanlı tarihçilerinin birlikte hazırladıkları Osmanlı Külliyatı'nda “Galata Kulesi’nden <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDRiOThlMDdlM2VjMDAwOGFlMjAzMiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm9uZWRpby5jb20lMjUyRmV0aWtldCUyNTJGdXNrdWRhciUyNTJGNTc2ZTM1NTRjNGQ0MWI4ZmVmYTE5ZmM3"">Üsküdar</a>’a kanat takarak uçtuğu öne sürülen Hezarfen Ahmet Çelebi, sadece Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde anıldığı ve başka hiçbir kaynak tarafından doğrulanamadığı için efsaneden öte bir anlam taşımaz.” denilme gereği duyulsa da ben bu hikâyeye inanmayı tercih ediyorum.&nbsp;Merak ediyorum: Galata Kulesi’ni daha da güzelleştiren bu efsaneler, Galata Kulesi’nin de hoşuna gidiyor mudur?

Aposto İstanbul

Galata Kulesi’ni daha da güzelleştiren bu efsaneler, Galata Kulesi’nin de hoşuna gidiyor mudur?

Galata Kulesi efsaneleri ve ilk uçuş

“Göz nadiren takılır bir şeye. Yalnızca, onu, başka bir şeyin işareti olarak tanıdığı zaman: kumdaki iz kaplanın geçişini anlatır; sazlık, bir su damarını haber verir; japongülü kışın bittiğini muştular. Bunlar dışında her şey dilsiz, her şey aynıdır; ağaçlar ve taşlar sadece ağaç, sadece taştır.”&nbsp;Italo Calvino, Görünmez KentlerŞehirdeki tüm hikâyeleri oluşturan bütüne ayakta duran yapılar kadar yıkımlar da dâhil. Bir nevi şehrin belleğini hâlâ ayakta duran duvarlar kadar çeşitli sebeplerle ve çoğu zaman plansız biçimde yıkılmış ve artık var olmayan yapılar oluşturuyor diyebiliriz. Bu hafta not defteri, İstanbul’un yara bereleri üzerinden hem yıkım kavramını tartışmaya açmaya hem de şehrin belleğinden silinmiş yapıları geri çağırmaya davet ediyor.• Galata Surları: Cenevizliler, Frenk tüccarlar, denizciler, meyhaneciler, “hayat kadınları”... Galata’daki surlar bu insanları ve daha fazlasını çevrelemiş zamanında. İlk kez erken Bizans döneminde inşa edilmiş, Orta Çağ’da Ceneviz yerleşimiyle son hâlini almış. Dış tehditlere karşı bir avantaj sağlamanın yanı sıra Azapkapı, Tophane ve Galata Kulesi ile bir üçgen oluşturan surlar, Müslüman ve gayrimüslim mahalleleri birbirinden ayırma gibi bir işlev de üstlenmiş. Yıllar içinde ömrünü zamana teslim etmiş. 1864-65 yılları arasında artık giderek genişleyen semtin altyapı çalışmaları sebebiyle tamamen yıkılmış.• Taksim Topçu Kışlası: Günümüzün Gezi Parkı’nın yerinde III. Selim döneminde askerî etkinlikler için inşa edilmiş. Çok geniş avlusu sebebiyle de farklı işlevlerde kullanılmış, envaiçeşit anıya mekân olmuş. Cambaz gösterileri, at yarışları, konserler, futbol maçları... İstanbul’un işgal altında olduğu yıllarda Fransız kuvvetlerindeki Senegalli askerler tarafından kullanılmış. 1940 yılında Fransız şehir planlamacı Henri Prost'un tavsiyesi üzerine yerine konut ve etkinlik alanları yapılmak üzere yıkılmış. Kışla günümüzde var olmasa da hâlâ hafızamızda.• Direklerarası: Pera’nın alafrangalığına alternatif bir eğlence anlayışı sunan Direklerarası; kıraathaneleri ve cambazhaneleriyle sur içi İstanbul’unda temaşa geleneklerini yaşatmış uzunca bir süre. Günümüzde Vezneciler Caddesi’nin başıyla Şehzadebaşı Camisi arasında kalan yerde, Lale Devri sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1728-29 yılları arasında inşa ettirilmiş külliyenin sütunlardan ve 82 dükkândan oluşan çarşısı da denebilir. Farklı dönemlerde Şems, Mınakyan ve Abdürrezzak Tiyatrosu ile Benliyan Kumpanyası’na ve daha nice sahneye ev sahipliği yapmış, 1910 yılında elektrikli tramvay hattının yapımı sırasında kısmen yıkılmış.• Darülfünun: İnşası 1845’ten 1863’e dek süren neoklasik tarzdaki yapı, bir “bilimler sarayı” işlevi görmesi için Ayasofya yakınında Antik Senato’nun bulunduğu yerde yapılmış. Mimar Gaspare T. Fossati ve kardeşinin tasarladığı bina, üniversite işlevini sadece iki yıl sürdürdükten sonra 1864’te Maliye Nezareti’ne, sonra da Adliye ve Evkaf nezaretlerinin kullanımına verilmiş. Sonrasında ilk Meclis-i Mebusan olarak kullanılan bina, 1933’te tamamen yanmış.

Cenevizliler ile ilgili hikayeler