Soli

Tarih: 24.08.2023. Mahal: Hisarönü-Orhaniye. Otel: Martı Hemithea. Misafir: SOLİ. Fotoğraflar: Deniz Sabuncu. 

Denizle orman arasında: Oda No 308

<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Galata Meydanı’ndan Serdar-ı Ekrem’e yürüyüp Karaköy rotasını takiben Kamondo Merdivenleri’nden eve dönmenin,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kitabımı yazarken uzun saatler geçirdiğim, açık büfedeki yemeklerden sipariş edip "internet cafe" olduğuna dair şakalar yaptığım&nbsp;Güney Restaurant’ın,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Evimde, koşu sonrası ve gün doğumuna karşı içtiğim kahvelerin. Dışarıda birileriyle buluşmam gerekliyse Vacilando’nun kapı önünün,</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/9/4/1666250166396.jpeg" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Vacilando'dan payına düşeni bekleyen bir mahalleli<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Boğaz, Anadolu Yakası, Haliç ve Galata Kulesi'nin aynı panoramaya sığdığı, martı ve vapur sesiyle bütünleşen, özellikle İstanbul karlar altında olduğunda düşüncelerinle baş başa kalabildiğin Galata teraslarının,</li></ul><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Esnaf önemli, alışveriş yapsam da yapmasam da her fırsatta Bey Karaköy’de Ozan’a ve Fashion Eye nağmıdiğer Gözlükgurusu Hakan’a uğramanın.</li></ul>

kitabı…&nbsp;Akillas Milas ve Fıstık Ahmet’in kitapları. Adalı, adayı anlatan, kıymetli insanlar.&nbsp;müziği…&nbsp;Her dilden Ege türküleri, mandolin sesi değmiş şarkılar.sokakta yürürken karşılaşılan insanı… En sık yengemle karşılaşıyorum, indiği vapura biniyorum. O Prinkipo’dayken denk geliyorum ya da ben giderken o dönüyor.sesi… Martı, şıpıdık terlikler. Ben neredeyse yaz kış topuklu terliklerimleyim, hep kendi ritim sazımla yürüyorum adada. Tık, tık, tık…tadı…&nbsp;Şarap. Gündüzden kahvaltıyla, öğle güneşini atlatınca herhangi bir rengini açıyorum. Böyle içki gibi de değil meşrubat niyetine. Bir de illaki rakı.<img src="https://images.aposto.com/2022/6/5/1658500385216.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Büyükada halk plajları<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">apartman önü muhabbetinin konusu…&nbsp;Bahçecilik, çiçekler, budama zamanı, fide alışverişi, bahçe temizliği, çim tohumu cinsleri; yavrulama dönemi hayvanların bakımı ve ihtiyaçları. Mutlaka ya bir kedi ya bir martı yavrulamış oluyor, tedavi için yetersiz ve işini yapmaktan imtina eden belediye veterinerinden biraz da çaresizce yakınılıyor gibi gibi şeyler.yukarı bakınca camda görülen…&nbsp;Dilenci martılar, begonviller, dolunay, aynı gökyüzünün bambaşka renkleri, alışık olduğum ama görmeye görmeye unuttuğum Kutup Yıldızı ve Küçük Ayı Takım Yıldızları. &nbsp;meselesi…&nbsp;Döndüğünde adayı olduğu gibi bulmak, olduğu hâliyle de muhafaza edebilmek için uğraşmak.&nbsp;kokusu… Mimoza, Arap yasemini, mor salkım, hanımeli… Bahardan itibaren daha adaya yaklaşırken bu çiçeklerin kokuları gelir hemen. Tarifsiz, bambaşka bir güzellik.duygusu…&nbsp;Belki yaşımdan ötürü de -artık 30'lu yaşlarımdayım- dertsiz değil ama tasasız, durmakla vakit kaybediyor telaşına düşmeden, rölantide gitmek; manzarayı da izleyerek yol almak.&nbsp;

sesi, müziği, kitabı, tadı... Vardal, Büyükada'sının 10'lusunu anlattı. Bingo. 

Büyükada’nın...

Zihnim Galata’da dolaşıyor bugün. Galata’nın ara sokakları, Galata’nın gizli hikâyelerini hatırlatıyor. Zihnimin dalgalı denizi beni çağrışımlar arasında savururken, camımın tam önüne konan kuşu fark ediyorum. Daha önce hiç görmediğim cinsteki bu kuşun farklı birçok rengi barındıran kuyruğunu inceliyorum bir süre, onu ürkütmekten çekinerek. Kuşun kuyruğunu hayranlıkla incelerken güzelliğinin farkında olan tavrını seziyorum. Biliyorum, onu izlememden keyif alıyor. Merak ediyorum: Galata Kulesi de güzelliğinin farkında mıdır acaba?&nbsp;Galata Kulesi çağrışımları: İstanbul, Bizans, Cenevizliler, fener kulesi, Hezarfen ve aşk… 528 yılında Bizans İmparatoru Anastasius tarafından Fener Kulesi olarak inşa edilen ve şehrin en önemli sembolleri arasında yer alan Galata Kulesi, dünyanın en eski kulelerinden biri olarak kabul ediliyor. 1204’deki IV. Haçlı Seferi’nde yüksek düzeyde hasar alan kule, 1348’de Cenevizliler tarafından yığma taşlar kullanılarak İsa Kulesi adıyla Galata surlarına ek olarak yeniden restore ediliyor.&nbsp;&nbsp;Cenevizliler: Bu bilgiler aklıma İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası kitabını getiriyor. Kitapta İstanbul’a ilk kez gelen denizci Cenevizlilere, ak martının karanlıkta yol gösterdiği anlatılır. İnançlarının bir tezahürü olarak martıyı İsa Peygamber ile özdeşleştiren Cenevizliler, onu yuvasına kadar takip ettikten sonra yakalar, pişirir ve yerler. Yuvasının bulunduğu yere de onun hatırası için Galata Kulesi’ni inşa ederler.&nbsp;Merak ediyorum: İstanbul silüetine gizemli bir hava katan Galata Kulesi hakkında başka hangi hikâyeler, efsaneler vardır?Efsane I: Galata Kulesi denildiğinde akla gelen ilk efsanelerden biri Roma dönemine dayanıyor. O dönemlerdeki inanca göre Galata Kulesi’ne ilk kez beraber çıkan bir kadın ve erkek, mutlaka evlenirmiş. Ancak eğer taraflardan biri, önceden kuleye çıkarsa bu tılsımın bozulacağına inanılırmış. Ayrıca inanca göre, eğer kuleye beraber çıkacak çiftin kaderinde kavuşamamak varsa karşılarına mutlaka bir engel çıkarmış. Anlayacağımız, Galata Kulesi, bir ömür beraber yaşamayacak çiftleri kabul etmezmiş.&nbsp;Efsane II: Bir diğer efsane ise oldukça romantik ve masalsı. Efsaneye göre, Galata Kulesi ve Kız Kulesi birbirlerine âşık iki kuledir ancak aralarında bulunan İstanbul Boğazı, kulelerin kavuşmasını engellemektedir. Galata Kulesi aşkına yıllarca mektuplara yazar ve Kız Kulesi’ne olan hasretini kelimelere döker. Günden güne özlemleri daha da artan kuleler, bir gün Hezarfen Ahmet Çelebi’nin kuleye tırmanmasıyla birlikte aralarındaki boğazın artık sorun olmaktan çıkacağını düşünürler. Hezarfen Ahmet Çelebi’nin Avrupa yakasından Anadolu yakasına uçması da aslında iki kulenin aşkına bağlanmaktadır. Çelebi, Galata Kulesi’nin yüzyıllardır biriktirdiği mektupları yanına alarak kanatlanmış ve uçuşu sırasında Kız Kulesi’ne bu mektupları bırakmıştır. Aşkının karşılıksız olmadığını anlayan Kız Kulesi ise mektuplardan sonra daha da güzelleşmeye başlamıştır. Birbirlerine duydukları bu derin duygular ise onların yüzyıllara meydan okumasına yardımcı olmuştur ve İstanbul’un en güzel manzarasını oluşturmuşlardır.Hezarfen Ahmet Çelebi ve ilk uçuş: Galata Kulesi’nin ikinci efsanesinde yer edinen Hezarfen Çelebi, 1623-1640 yılları arasında hüküm süren IV. Murat zamanında uçma tasarısını eyleme geçirmiştir. Geniş bilgisinden dolayı halk arasında “binfenli” anlamına gelen “Hezarfen” lakabıyla anılmıştır.Efsanede belirtildiği gibi iki âşık kuleyi kavuşturmak için midir bilinmez ancak Evliya Çelebi’nin Seyahatname'sinde yazana göre, Çelebi 1632 yılında, lodoslu bir İstanbul sabahında, kıyıda toplanan İstanbul ahalisinin meraklı bakışları önünde, yapay kanatlarıyla Galata Kulesi’nden kendisini boşluğa bırakmıştır. Çelebi rüzgârdan faydalanmış, uçarak İstanbul Boğazı’nı aşmış ve bugünkü Üsküdar Doğancılar semtine inmiştir.&nbsp;Bu uçuş deneyimi, Türkiye havacılık tarihine ilk uçmayı başaran kişi olarak geçmiştir.&nbsp;Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen Osmanlı tarihçilerinin birlikte hazırladıkları Osmanlı Külliyatı'nda “Galata Kulesi’nden <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDRiOThlMDdlM2VjMDAwOGFlMjAzMiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm9uZWRpby5jb20lMjUyRmV0aWtldCUyNTJGdXNrdWRhciUyNTJGNTc2ZTM1NTRjNGQ0MWI4ZmVmYTE5ZmM3"">Üsküdar</a>’a kanat takarak uçtuğu öne sürülen Hezarfen Ahmet Çelebi, sadece Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde anıldığı ve başka hiçbir kaynak tarafından doğrulanamadığı için efsaneden öte bir anlam taşımaz.” denilme gereği duyulsa da ben bu hikâyeye inanmayı tercih ediyorum.&nbsp;Merak ediyorum: Galata Kulesi’ni daha da güzelleştiren bu efsaneler, Galata Kulesi’nin de hoşuna gidiyor mudur?

Aposto İstanbul

Galata Kulesi’ni daha da güzelleştiren bu efsaneler, Galata Kulesi’nin de hoşuna gidiyor mudur?

Galata Kulesi efsaneleri ve ilk uçuş

<h2>Dur, dinle, fark et: İstanbul'un ses manzaraları</h2><h3>İstanbul’un gözle görülemeyen bir manzarası var: Sesler. Günlük hayatımızdan yayılan tüm seslerin, gördüğümüzün ötesinde anlatacakları da var. Zaten bir ses manzarasını oluşturan tüm akustik düzende kendine has tonlar, her tınısında bir anlam gizli. Bu hikâye belki tamamen öznel ya da ortak; hepimizin İstanbul’un sesi diyebileceğimiz sesler var. Boğaz hattından Adalar'a kadar uzanan martı çığlıkları, o martılara eşlik eden vapur düdükleri, sokak satıcılarının birbirine karışan naraları, hepsine eklenen ezan, Taksim-Tünel hattında çın çın tramvay...&nbsp;</h3>Kültürel kimliğin en önemli sembollerinden, somut olmayan kültürel mirasın da en önemli öğelerinden sayılıyor ses. Korunmaya değer bulunan tüm seslerin kaydedildiği, ilgileniyorsanız katkıda bulunabileceğiniz interaktif platform The Soundsslike Arşivi de 2015'te bu yüzden oluşturulmuş. O ortak sesleri görselleştirmek ve ulaşılabilir kılmak isteyen Pınar Çevikayak Yelmi, Koç Üniversitesi’nde doktora tezi olarak başladığı çalışmasına Europeana Sounds ve ANAMED gibi kurumların da dâhil olmasıyla bu projeyi ortaya çıkarmış. Bu ses arşivi, şehrin kolektif hafızasının hayati bir parçasını oluşturuyor ve İstanbul'un hep duyduğumuz fakat belki de pek dinlemediğimiz hikâyelerini anlatıyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-10-03T12:09:44.329Z.jpeg"><figcaption>"Martı, bulut, vapur" İstanbul'u konuşan fotoğraflar serisi Fotoğraf: <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNzg1ZDVmZDE0ODY0MDAwNzU4YmU4MiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZlbGlmYmF5JTI1MkYlMjUzRmhsJTI1M0Rlbg=="">Elif Bayram</a></figcaption></figure>• Martılar: Sabahları hiç erkenden uyanıp martıları dinlediniz mi? Veya vapurda, karşıya geçerken eminim az da olsa muhabbetinize katılmışlardır. Zaman zaman kulağa rahatsız edici gelse de İstanbul’u İstanbul yapan en baskın seslerden biri onlara ait. İstanbul’un yedi tepesi var; yedi tepesinin de sahibi martılar.• Sokak satıcıları: Bozacısı, simitçisi, turşucusu, kestanecisi, balıkçısı, hurdacısı... Hepsinin kendine has bir sesi, bir bağırma şekli var. Varlığı o kadar tanıdık olmuştur ki artık, günlük yaşamın keşmekeşinde dikkat etmez, aklımızın bir köşesine atıp unuturuz bu sesleri.• Ezan: Ezan ülkenin dört bir yanında, beş vakit okunuyor. Ama üç bin camiyle bezeli İstanbul’da, özellikle tarihî yarımadanın heybetli camilerinden yükselen ezan sesleri şehrin ses arşivinde sakladıklarımızdan.• Günlük yaşam: Sahi, gün içinde ne duyuyoruz? Yürürken muhabbete dalmış insanlar, topuk sesleri, araba kornaları, sokak müzisyenleri... Bu seslerin hepsini bir kategori altına sokmak elbette zor; ama hepsi günlük yaşamımızın ayrılmaz bir parçası. Bir de çayı hâlâ şekerli içenlerin; ona eşlik eden tavla pullarının; rakibini kıranların, kapı alanların sesi...Tüm bu sesleri ve daha fazlasını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNzg1ZDVmZDE0ODY0MDAwNzU4YmU4MiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGc291bmRzc2xpa2UuY29tJTI1MkY="">The Soundsslike Arşivi</a>’nden dinleyebilirsiniz.Kaynakça Pınar Çevikayak Yelmi, The Soundscape of Istanbul: Exploring the Public Awareness of Urban Sounds. International Journal of Social Science and Humanity, Vol. 7, No. 5, May 2017

martı ile ilgili hikayeler