<img src="https://images.aposto.com/2025/8/5/1757073542874.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.54" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">‘Bro' rejimi çökerken: İfşa, doğal hukukun adaletini sağlayabilir mi?</h1>Kadınların ifşa pratikleri etrafında yoğunlaşan tartışmalar, yalnızca bireysel deneyimlerin görünür kılınmasını değil; aynı zamanda adaletin kaynağına, meşruiyetin sınırlarına ve toplumsal denetimin işleyişine dair kuramsal bir soruyu da gündeme getiriyor: "Adalet, devletin tekeline bırakıldığında mı işler, yoksa toplumun vicdanında mı hayat bulur?"Yazı: Metin V. BayrakBu yazı, rıza inşası yoluyla meşrulaştırılan istismar, taciz, tecavüz ve sömürü gibi asimetrik denklemlerde yaşanan etik dışı olguların tartışılmasına felsefece bir katkı sunmayı amaçlıyor. Günümüzde özellikle kadınların ifşa pratikleri etrafında yoğunlaşan bu tartışmalar, yalnızca bireysel deneyimlerin görünür kılınmasını değil; aynı zamanda&nbsp;adaletin kaynağına, meşruiyetin sınırlarına ve toplumsal denetimin işleyişine dair kuramsal bir soruyu da gündeme getiriyor:&nbsp;"Adalet, devletin tekeline bırakıldığında mı işler, yoksa toplumun vicdanında mı hayat bulur? Bir olanak olarak adalet nasıl sağlanır?"Felsefe tarihine baktığımızda, bu sorunun en yalın ifadesini&nbsp;Aristoteles’in&nbsp;Nikomakhos’a Etik’teki&nbsp;şu sözlerinde buluruz:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Medeni hukukun bir türü doğal, bir türü de yasaldır. Doğal olanı, her yerde aynı güce sahiptir ve kanılara göre değişmez; yasal olanda ise başlangıçta şöyle ya da böyle olması fark etmeyen, ama konduktan sonra fark eden hukuktur; örneğin bir kişinin bir&nbsp;mna&nbsp;ile serbest bırakılması ya da iki koyun değil, bir keçinin kurban edilmesi gibi.”&nbsp;</blockquote>Böylece Aristoteles,&nbsp;yasal ve doğal adaleti&nbsp;ayırır. Bu nedenle pozitif hukuk, yazılı normlara, mahkemelere ve devletin iktidarına dayanırken; doğal hukuk, insan onuruna, vicdana ve evrensel adalet duygusuna yaslanır.&nbsp;Cicero’nun&nbsp;“Doğal yasa evrensel aklın sesidir” sözü de doğal hukukun evrenselliğini vurgulayarak bize şunu hatırlatır:&nbsp;Toplumsal meşruiyetin asıl temeli, yozlaşmış yasalar değil insanın adalet sezgisidir. Bu klasik kavrayışlar dinlemesini bilen kulaklara şu hakikati fısıldar: Adaletin kaynağı devlette değil, vicdana içkin olan toplumsal yaşamdadır.Bu bağlamda ifşa, doğal hukukun güncel bir tezahürü olarak okunabilir. Mahkemelerin yıllar süren süreçlerini beklemeden, tıpkı İstanbul Sözleşmesi’nin mahkemelere vaaz ettiği&nbsp;“Kadının beyanı esastır” <a fr-original-style="" href="https://www.sezgenhukuk.com/ceza-hukuku/kadinin-beyani-esastir-ilkesi-nedir-kadinin-iddilari-gercek-kabul-edilir-mi?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ilkesinde</a> olduğu gibi mağdurun sesini anında görünür kılar; adaletin “hemen şimdi” işletilebileceğini gösterir. İfşa, failin davranışını görünür kılarak sosyal sınırlar çizer; mağduru korurken toplumsal normları güncelleyip gelenekleştirir.Bu yazı,&nbsp;adaletin geciktiği yerde toplumsal vicdanın ifşa pratikleri aracılığıyla kendi adaletini nasıl işlettiğine felsefi bir katkı sunmayı amaçlıyor; kadınların direniş pratiklerinden doğan ifşayı yalnızca güncel bir tartışma konusu olarak değil, doğal hukuk, anarşi, meşruiyet ve toplumsal denetim kavramlarıyla felsefece düşünmek, tartışmaya açmayı hedefliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hukukun boşluğunu toplumsal vicdan doldurursa</h2>Modern devlet, toplumsal denetimi&nbsp;“yasal şiddet” yolu ile tekeline alır. Vicdanı, kendi otoritesinin uhdesine taşır. Bu taşıma ile “adalet” meşruiyetini kaybeder çünkü devlet tarafından araçsallaştırılır. Pozitif hukuk genellikle ataerki ile işbirliği içindedir, deyim yerindeyse birbirine içkindir.&nbsp;Kadına yönelik şiddet, taciz ve tecavüz davalarının sonuçsuz bırakılması, İstanbul Sözleşmesi’nden çıkış ya da mağduru değil faili koruyan retorikler bunun göstergesidir. Aynı keyfilik, politik davalarda da kendini gösterir: Osman Kavala’nın, Selahattin Demirtaş’ın “Gezi Davası”ndan hukuksuz biçimde yıllardır içeride tutulması, yargının bağımsızlığını yitirdiğinin, devletin&nbsp;adaleti tahakküm aracına dönüştürdüğünün çarpıcı birer kanıtıdır.Küresel ölçekte Tel Aviv dahil dünyanın pek çok kentinde yükselen İsrail karşıtı gösteriler,&nbsp;uluslararası hukukun sessizliğine karşı&nbsp;toplumların bizzat kendi varlıklarına içkin&nbsp;doğal hukuku&nbsp;devreye soktuğunun kanıtıdır. Bugün geniş kitlelerin devletten adalet&nbsp;beklemesi, adaleti dağıtacağını umut etmesi bir tür gönüllü kölelik statüsünü yeniden üretmekten başka adalet bağlamında işlevi nedir?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Adaletin gecikmesi, aslında adaletin reddidir. Bu nedenle “Geç gelen adalet, adalet değildir”&nbsp;sözü, pozitif hukukun işlevsizliğini, daha da önemlisi toplumsal meşruiyetinin olmadığını gösterir.&nbsp;</li></ul> <p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#090909" color="#fefefe" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#090909 !important;color:#fafbfc !important" href="https://aposto.com/s/bro-rejimi-cokerken-ifsa-dogal-hukukun-adaletini-saglayabilir?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(9, 9, 9) !important; color: rgb(250, 251, 252) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Spektrum

Bu yazı, rıza inşası yoluyla meşrulaştırılan istismar, taciz, tecavüz ve sömürü gibi asimetrik denklemlerde yaşanan etik dışı olguların tartışılmasına felsefece bir katkı sunmayı amaçlıyor. Günümüzde özellikle kadınların ifşa pratikleri etrafında yoğunlaşan bu tartışmalar, yalnızca bireysel deneyimlerin görünür kılınmasını değil; aynı zamanda adaletin kaynağına, meşruiyetin sınırlarına ve toplumsal denetimin işleyişine dair kuramsal bir soruyu da gündeme getiriyor:&nbsp;"Adalet, devletin tekeline bırakıldığında mı işler, yoksa toplumun vicdanında mı hayat bulur? Bir olanak olarak adalet nasıl sağlanır?"Felsefe tarihine baktığımızda, bu sorunun en yalın ifadesini Aristoteles’in Nikomakhos’a Etik’teki&nbsp;şu sözlerinde buluruz:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Medeni hukukun bir türü doğal, bir türü de yasaldır. Doğal olanı, her yerde aynı güce sahiptir ve kanılara göre değişmez; yasal olanda ise başlangıçta şöyle ya da böyle olması fark etmeyen, ama konduktan sonra fark eden hukuktur; örneğin bir kişinin bir mna&nbsp;ile serbest bırakılması ya da iki koyun değil, bir keçinin kurban edilmesi gibi.”&nbsp;</blockquote>Böylece Aristoteles, yasal ve doğal adaleti&nbsp;ayırır. Bu nedenle pozitif hukuk, yazılı normlara, mahkemelere ve devletin iktidarına dayanırken; doğal hukuk, insan onuruna, vicdana ve evrensel adalet duygusuna yaslanır.&nbsp;Cicero’nun “Doğal yasa evrensel aklın sesidir” sözü de doğal hukukun evrenselliğini vurgulayarak bize şunu hatırlatır: Toplumsal meşruiyetin asıl temeli, yozlaşmış yasalar değil insanın adalet sezgisidir. Bu klasik kavrayışlar dinlemesini bilen kulaklara şu hakikati fısıldar: Adaletin kaynağı devlette değil, vicdana içkin olan toplumsal yaşamdadır.Bu bağlamda ifşa, doğal hukukun güncel bir tezahürü olarak okunabilir. Mahkemelerin yıllar süren süreçlerini beklemeden, tıpkı İstanbul Sözleşmesi’nin mahkemelere vaaz ettiği “Kadının beyanı esastır” <a fr-original-style="" href="https://www.sezgenhukuk.com/ceza-hukuku/kadinin-beyani-esastir-ilkesi-nedir-kadinin-iddilari-gercek-kabul-edilir-mi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ilkesinde</a> olduğu gibi mağdurun sesini anında görünür kılar; adaletin “hemen şimdi” işletilebileceğini gösterir. İfşa, failin davranışını görünür kılarak sosyal sınırlar çizer; mağduru korurken toplumsal normları güncelleyip gelenekleştirir.Bu yazı, adaletin geciktiği yerde toplumsal vicdanın ifşa pratikleri aracılığıyla kendi adaletini nasıl işlettiğine felsefi bir katkı sunmayı amaçlıyor; kadınların direniş pratiklerinden doğan ifşayı yalnızca güncel bir tartışma konusu olarak değil, doğal hukuk, anarşi, meşruiyet ve toplumsal denetim kavramlarıyla felsefece düşünmek, tartışmaya açmayı hedefliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hukukun boşluğunu toplumsal vicdan doldurursa</h2>Modern devlet, toplumsal denetimi “yasal şiddet” yolu ile tekeline alır. Vicdanı, kendi otoritesinin uhdesine taşır. Bu taşıma ile “adalet” meşruiyetini kaybeder çünkü devlet tarafından araçsallaştırılır. Pozitif hukuk genellikle ataerki ile işbirliği içindedir, deyim yerindeyse birbirine içkindir.&nbsp;Kadına yönelik şiddet, taciz ve tecavüz davalarının sonuçsuz bırakılması, İstanbul Sözleşmesi’nden çıkış ya da mağduru değil faili koruyan retorikler bunun göstergesidir. Aynı keyfilik, politik davalarda da kendini gösterir: Osman Kavala’nın, Selahattin Demirtaş’ın “Gezi Davası”ndan hukuksuz biçimde yıllardır içeride tutulması, yargının bağımsızlığını yitirdiğinin, devletin adaleti tahakküm aracına dönüştürdüğünün çarpıcı birer kanıtıdır.Küresel ölçekte Tel Aviv dahil dünyanın pek çok kentinde yükselen İsrail karşıtı gösteriler, uluslararası hukukun sessizliğine karşı&nbsp;toplumların bizzat kendi varlıklarına içkin&nbsp;doğal hukuku&nbsp;devreye soktuğunun kanıtıdır. Bugün geniş kitlelerin devletten adalet&nbsp;beklemesi, adaleti dağıtacağını umut etmesi bir tür gönüllü kölelik statüsünü yeniden üretmekten başka adalet bağlamında işlevi nedir?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Adaletin gecikmesi, aslında adaletin reddidir. Bu nedenle “Geç gelen adalet, adalet değildir”&nbsp;sözü, pozitif hukukun işlevsizliğini, daha da önemlisi toplumsal meşruiyetinin olmadığını gösterir.&nbsp;</li></ul>Hukukun içkin ahlakına işaret eden Lon L. Fuller, Hukukun Ahlakı (The Morality of Law) adlı eserinde hukukta uygulama ile uyumluluk, genellik, açıkça ilan edilmişlik, açıklık ve netlik, anlaşılırlık, tutarlılık, süreklilik, geçmişe dönük olmamak ve uygulanabilirlik ilkelerinin işlemediği bir yerde toplumun kendi “ahlaki tepkisini” üreteceğini söyler.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İşte kadınların ifşa pratikleri, bu ahlaki tepkinin güncel tezahürüdür: Pozitif hukukun boşluğunu toplumsal vicdan doldurur.</li></ul>John Finnis, Doğal Hukuk ve Doğal Haklar (Natural Law and Natural Rights) kitabında doğal hukukun “temel iyilikler” (basic goods) olarak yaşam, bilgi, oyun, estetik deneyim, topluluk, arkadaşlık, pratik akıl, din ya da nihai anlam arayışını korumayı amaçladığını ileri sürer. Bu temel iyilikler ihmal edildiğinde pozitif hukuk meşruiyetini yitirir. Bu durumda toplumun dayanışma ağları, aforoz, ifşa gibi kendi mekanizmalarını kurarak işletmesinin meşru olduğu söylenebilir. Böylece adalet, toplumsal denetim bağlamında devleti kurumsal olarak aşarak toplumsal refleks şeklinde gerçekleşir.&nbsp;Ancak burada küçük bir uyarı&nbsp;gerekir: İfşanın doğal hukuk kaynaklı sorumlulukları da vardır.&nbsp;İfşa eden yalnızca görünür kılmakla yetinmeyip onarıcı adalete katkı sunabilir, kişisel çıkarlar için kullanımını önleyecek mekanizmalar üretebilir. Çünkü az da olsa ifşanın kişisel çıkar ya da salt zarar verme amacıyla kullanıldığı örnekler vardır. Bu gibi durumlarda doğal hukukun yüklediği sorumluluklar yerine getirilerek kararlılıkla işletilirse ifşanın toplumsal denetim imkanı korunabilir; dolayısıyla meşruiyeti de sorumlulukların titizlikle üstlenilmesine bağlıdır.İfşa hareketleri, yalnızca bir öfke patlaması değil, doğal hukukun vicdani bir refleksi olarak anarşik bir karakter taşır. Tıpkı Kropotkin ve Bakunin'in belirttiği gibi anarşi, otorite yokluğu değil, toplumun kendi kendini örgütlemesidir. "Bro" rejimi karşısında gelişen bu pratikler, merkezî otoritenin değil, kolektif vicdanın ürettiği doğal hukuku güncelleyerek işletir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Antik Yunan'ın ostrakismos'u</h2>Doğal hukukun işlevi "aforoz"&nbsp;ile benzerlik gösterir. Antik Atina’da MÖ 5. yüzyılda uygulanan bir sürgün mekanizması olan ostrakismos,&nbsp;topluluktan sürgün yolu ile dışlama yöntemidir. Mecliste en çok oy alan kişi 10 yıl süreyle Atina’dan sürülür fakat karar için en az 6.000 Atinalının oyu aranır. Sürgüne gönderilen kişinin malına mülküne el konmaz, ailesine zarar verilmez. Birlikte yaşayanlar, birlikteliklerini tehdit edenlere bir tür sınır koyar.&nbsp;Sürgün, sınır koyarak toplumsalı koruma yollarından biridir. İfşa da benzer bir işlev görür: Delil ve yargı kararı üretmez ama davranışın kabul edilemez olduğunu ilan eder, failin sosyal sermayesini zedeler, potansiyel mağdurları korur. Bu cezalandırma değil, topluluğun kendi sınırlarını çizme pratiği yanında bir tür sigortadır yani önleyici olduğu kadar koruyucudur da.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ataerkinin görünmez kalkanı: 'Bro rejimi'</h2>Toplumda ataerkinin en güçlü dayanağı "bro rejimi"dir: Erkeklik ağları, mesleki dayanışma, dost meclisleri ve görünmez kalkanlar… Bunlar failin itibarını korur, mağdurun sesini bastırır. Bu kalkanlar yalnızca kadınları değil, LGBTİ+’ları da görünmez kılar; heteropatriyarkanın tarihsel ve yapısal güçsüzleştirmesiyle doğrudan ilişkilidir.&nbsp;Pozitif hukuk, bu kalkanlarla işbirlikçi gibi işler: Faillere “iyi hâl” indirimi sağlar, mağdurların hayatı didik didik edilir. Devlet, toplumsal denetimi tekeline aldığında bu yetkiyi keyfî ve pragmatik açıdan topluma karşı kullanır. Mağduru değil, düzeni korur. Bu nedenle ifşa, yalnızca faille değil; aynı zamanda statükonun kendisiyle de hesaplaşmadır.&nbsp;Tecavüzü çevreleyen mitler ve efsaneler (bkz. <a fr-original-style="" href="https://www.academia.edu/13983648/Tecav%25C3%25BCz_Hakk%25C4%25B1nda_Vazge%25C3%25A7memiz_Gereken_Alt%25C4%25B1_Efsane" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tecavüz Hakkında Vazgeçmemiz Gereken Altı Efsane</a>) bu statükonun ideolojik zeminini oluşturur. Bu da meşruiyetinin sorgulanmasına neden olur. Meşruiyet, devletin yargı dağıtma iddiasıyla devşirdiği bir rızadır. Ama bu rıza, adaletin geciktiği, keyfî kararlarla çarpıtıldığı yerde ortadan kalkar. İfşa, bu meşruiyet oyununu bozar; adaletin kaynağını yeniden topluma çevirir.İfşa, “bro” rejimindeki kalkanı dağıtan kurucu bir hamledir. “Bro” dayanışması diyalektiğin özü gereği karşısında feminist dayanışmayı bulur. Erkeğin yerleşik asimetriden ve pozitif hukuka içkin ataerki ile imtiyazını görünür sorumluluğa dönüştürür. Yalnızca suç duyurusunun değil; aynı zamanda etik sorumluluk almanın, özür dilemenin, telafi etmenin, onarıcı adaletin kapısını aralar.&nbsp;Bu yönüyle ifşa, bireysel mağduriyetleri aşıp yeni bir toplumsal etik inşa eder. Doğal hukukun sezgisel adaletini, anarşinin öz-denetimiyle birleştirerek toplumun kendi kendini kurma kapasitesine can olur.&nbsp;İfşa hareketleri ne bir “linç kültürü”dür ne de yargının yerine geçen bir şiddet. Aksine, doğal hukukun vicdani refleksidir. Bu refleks, cinsel şiddeti meşrulaştıran yaygın efsaneleri boşa çıkarır.&nbsp;Bugün, pozitif hukuk çoğu kez ataerkiyle işbirliği içinde işlevsizleşmiş, küresel ölçekte devletler hukuku manipülasyonun aracı hâline getirmiştir. Buna karşılık kadınların dayanışması, ifşa hareketleri ve toplumsal vicdan yeni bir adalet tahayyülünün kurucu öğeleridir. Doğal hukuk, adaleti beklemek değil; ona can vermektir. İşte doğal hukuk tam da budur: Hayatı savunmak için meşruiyeti aşağıdan yukarıya yeniden inşa etmek.

Kadınların ifşa pratikleri etrafında yoğunlaşan tartışmalar, yalnızca bireysel deneyimlerin görünür kılınmasını değil; aynı zamanda adaletin kaynağına, meşruiyetin sınırlarına ve toplumsal denetimin işleyişine dair kuramsal bir soruyu da gündeme getiriyor: "Adalet, devletin tekeline bırakıldığında mı işler, yoksa toplumun vicdanında mı hayat bulur?"

‘Bro' rejimi çökerken: İfşa, doğal hukukun adaletini sağlayabilir mi?

Aposto Gündem

Elini tutarak yürüdüğümüz sevdiklerimiz, dayanışma içinde olduklarımız bizi çoğaltır, kalabalıklaştırır. Kalabalıklaşmak için nasıl iletişim kurduğumuz kilit önemdedir. “Konuş ki seni görebileyim” diyen Aristoteles konuşmanın bireyin toplumsallaşması açısından önemine dikkat çeker. Peki kalabalıklarla iletişim kurmayı, onlarla konuşmayı, onlara hitap etmeyi becerebiliyor muyuz?

'Konuş ki seni görebileyim': Hitabet sanatının incelikleri

The Romans were probably the strongest believers of the idea that the republic would endure forever. After all, their part of the ancient world had been ruled by a republic for 482 years. They had overthrown their kings and established a complex and delicate system centered around the Senate. At least for the relatively wealthy elite, everything seemed to be going well. They had seemingly found a way to balance the competing interests of a vast region through the institutions of their republic.There was no reason to believe the Roman Republic would not last forever. This is why they proudly referred to their state as the "eternal city." Ottomans inherited the same concept of the "eternal state" from Rome. The political and legal embodiment of this never-ending republic was found in the writings and speeches of Cicero. Though the mechanics were intricate, the essence was simple: citizens bound by law, taking on duties in exchange for rights, together forming the "public thing," the res publica.The republic was something built collectively, something shared. It was precisely for this reason that it endured for centuries, even as it was eventually undone by a twist of fate. For things were not truly so harmonious.Cicero, who embodied the republic in every fiber of his being, who had kept the Senate standing against coup attempts, who had labored in nearly every level of Roman politics, witnessed the fall of the republic. His head was cut off, and the hands that had penned writings, now deemed poisonous, were severed and displayed in the city square.The transition from republic to empire in Rome is a highly educational historical period. The majority of famous Roman figures - Caesar, Augustus, Cicero, Cleopatra, Mark Antony, Brutus, and so on - were contemporaries, people who knew each other. Shakespeare's plays also revolve around this era of Roman history.It is a period I enjoy reading about, one that often comes to mind during r-Republic Day celebrations of Turkey, on October 29. But what happened to the institutions Cicero so zealously guarded and how were they hollowed out? Why did the victorious commander Caesar turn his armies against Rome, contributing to the fall of a republic that was mere decades away from its 500th anniversary?You can imagine that many are asking this question. Especially in the US, amid the deep crisis of democracy the world is going through, this question is frequently raised. In fact, the collapse of all systemic orders, starting with the Late Bronze Age, are being re-examined. The number and influence of those who believe we are going through a similar process of systemic collapse is steadily increasing. This growing interest is a sign of it.A system does not collapse for a single reason. It takes the confluence of many factors. But compared to today, the process by which the Roman Republic gave way to the Roman Empire holds lessons.For one, a republic becomes fragile if it is not inclusive. Roman politics was the domain of the families from which the 100 senators in Romulus' senate were drawn. The common people, the "plebs," had limited participation.As Rome expanded after crushing its eternal rival Carthage (I'll note in passing that this whole saga ended with Hannibal being buried somewhere near the Gebze highway), military spending increased, exacerbating the already unequal social order.It was difficult to pay the soldiers. At a certain point, the soldiers started pledging allegiance to their generals rather than the state. The ever-widening income inequality made the plebs say "enough is enough." They could not organize their own rebellion. The most prestigious families began to mobilize the plebs to crush their rivals, laying the foundations of populism. The mechanism by which Trump draws support from the "common folk" existed in Rome as well.Cicero's republic was one of class domination. The Roman nobles who would later turn on each other knew how to methodically crucify thousands of slaves led by Spartacus, standing united against the rebellion of the oppressed. All roads led to Rome, in part, through such means.The foundation was&nbsp;slave labor: inequality was rampant, the plebs had to join the army for a chance to partake in the opulence and splendor on display, and populist nobles exploited the rebellion of the people for their own interests, polarizing society. When this happens, there is no alternative but the collapse of the republic that was believed to be eternal. This, in essence, is the answer to the question that everyone is curious about.A governing system that is not inclusive and just will eventually crumble. Perhaps this is the true virtue of "the republic." People will always prefer the stability of a dictator&nbsp;to the hypocrisy of a republic that is not on their side. This is why the "eternal city" bestowed the title of "eternal dictator" upon Caesar.Any political current that disregards economic and&nbsp;social justice&nbsp;is anti-republican. Even the most trusted state institutions can be destroyed in a single generation. There are many dictators eager to surf the waves of the people's legitimate rebellion.But the res publica, the "public thing," is older than dictators and any form of government. Perhaps this is the basis of the determination of those who, knowing Cicero or Caesar, choose to side with Spartacus.If the republic rejects being the common possession of all, it will crumble. Defending one's rights is, in fact, defending the republic. A social contract that is not protected by the public can be exploited by many plunderers.

Aposto World

The dissolution process of the Roman Republic summarizes why a republic might collapse, and why it needs constant guarding.

What is the true virtue of The Republic?

Herhâlde cumhuriyetin ilelebet payidar kalacağına en çok Romalılar inanıyordu. Dile kolay, antik dünyada 482 sene boyunca cumhuriyetle yönetilmişlerdi. Krallarını alaşağı etmişler, Senato'nun merkezde olduğu, gayet kompleks ve hassas bir sistem kurmuşlardı. Her şey de yolunda gibiydi. En azından toplumun hâli vakti yerinde olanları, eşrafı için işler tıkırındaydı. Koca bir coğrafyayı aralarındaki çıkar çatışmalarını, kurdukları cumhuriyetin kurumları aracılığıyla dengeleyerek idare etmenin yolunu bulmuş gibilerdi.Roma Cumhuriyeti'nin sonsuza kadar süreceğine inanmamak için hiçbir sebep yoktu. Bundan dolayı, devletlerini gururla "civitas eterna"&nbsp;diye anıyorlardı. Osmanlı'nın "devlet-i ebed müddet" yani sonsuz devlet kavramı Roma'dan miras. Bu sonsuza gidecek cumhuriyetin siyasi ve hukuki ifadesinin zirvesi Cicero'nun yazı ve söylevlerindedir. Roma Cumhuriyeti bir insanda cisimleşse, muhtemelen Cicero donuna bürünürdü. Formülün işletilmesi karmaşık olsa da, özü basitti. Hukukla birbirine bağlı vatandaşlar, haklarının karşılığında ödevler de yüklenerek beraber "kamusal şey"i, "res publica"yı oluşturuyordu.&nbsp;Hep beraber kurulmuş, ortaklaşa bir şeydi cumhuriyet. Tamamen de o sebeple asırlar boyunca sarsılmayıp güçlense de ölümü biraz da mukadderattandı. Zira aslında işler pek de ortaklaşa yürümüyordu.Cumhuriyeti her zerresinde yaşamış, darbe girişimlerine karşı Senato'yu ayakta tutmuş, Roma siyasetinin neredeyse her kademesinde ter dökmüş Cicero, cumhuriyetin yıkılışına şahit oldu. Kafası kesildi ve artık zehir saçtığı düşünülen yazıları kaleme alan elleri kopartılıp şehir meydanında sergilendi.&nbsp;Roma'nın cumhuriyetten imparatorluğa geçişi çok verimli bir tarihsel dönemdir. İnsanların ismine aşina olduğu Romalı karakterlerin büyük çoğunluğu birbirini tanıyan, aynı dönemin karakterleridir. Sezar, Augustus, Cicero, Kleopatra, Markus Antonius, Brutus vs... Shakespeare oyunları da Roma tarihinin bu dönemi etrafında dolaşmayı sever.&nbsp;Benim de hakkında okumayı sevdiğim bir dönemdir. Cumhuriyet bayramlarında da sıklıkla aklıma düşer. Ne oldu da Cicero'nun üzerine titrediği cumhuriyetin kurumlarının altı boşaldı, muzaffer komutan Sezar ordularını neden Roma'nın üzerine sürdü, nerede ne oldu da az dayansa 500 seneyi devirecek cumhuriyetin kendi devriliverdi?&nbsp;Tahmin edersiniz ki bu soruyu soran çok. ABD başta, dünyanın içinden geçtiği derin demokrasi krizinde bu soru çok daha sıklıkla gündeme geliyor. Aslında geç bronz devri çöküşü başta olmak üzere bütün sistem çöküşleri yeniden masaya yatırılıyor. Benzer bir sistem yıkılışı sürecinden geçtiğimizi düşünenlerin sayısı ve etkinliği giderek artıyor. Bu konulara artan ilgi de bunun göstergesi.Bir sistem tek bir nedenden yıkılmaz. Birçok faktör devine devine bu sonucu oluşturur. Ancak günümüzle kıyaslandığında Roma'da cumhuriyetin yıkılıp imparatorluğun kurulması sürecinden öğrenecek şeylerimiz var.Bir defa cumhuriyet kapsayıcı olmazsa kırılganlaşıyor. Siyaset, aslen Roma'yı kuran Romulus'un senatosundaki 100 senatörün ailelerinden gelenlerin alanıydı. Ahaliye "pleb" deniyordu ve siyasete katılımları kısıtlıydı.&nbsp;Roma ezeli rakibi Kartaca'yı ezip geçtikten sonra (bütün bu hikayenin sonunda Kartaca'nın büyük komutanı Hannibal'in Gebze'de otoyola yakın bir yerlerde gömülmesiyle sonuçlandığını not düşeyim☺) yayıldıkça yayıldı. Askerî harcamalar arttı, zaten eşitsizlik üzerine kurulan toplumsal düzenin iyice cılkı çıktı.&nbsp;Askere para yetiştirmek zor iş. Bir yerden sonra askerler, devlete değil generallerine sadakati seçti. Giderek artan gelir adaletsizliği pleblere "yetti gayrı" dedirtti. İsyanlarını kendileri örgütleyemediler. En asil ailelerden gelenler rakiplerini ezmek için plebleri örgütlemeye başladı. Popülizmin temellerini pleblerin isyanını kendi kişisel ajandaları için sömüren soylular attı diyebiliriz. Bugün Trump'ın&nbsp;"kara kalabalıklar"dan aldığı desteğin mekanizması Roma'da da mevcuttu.Cicero'nun cumhuriyeti bir zümrenin tahakkümüydü. Sonradan birbirine düşman olacak Romalı asiller, köleler Spartakus önderliğinde isyan ettiğinde tek vücut olup binlerce köleyi kilometrelerce yolda sırayla çarmıha germeyi bilmişlerdi. Bütün yollar Roma'ya biraz da böyle çıkmıştı.Ana emek kölelere dayanır, eşitsizlik fırlar gider, yoksul halkın gözlerinin önünde sergilenen şatafattan biraz kırıntı alabilmesi için askere yazılması gerekir, popülist soylular halkın isyanını kendi çıkarları için sömürüp toplumu kutuplaştırırsa ilelebet payidar kalacağına güvenilen cumhuriyetin&nbsp;göçüp gitmesinden başka seçenek kalmaz. O zaman herkesin merak ettiği sorunun bugünkü kavrayışla kabaca özeti bu.Bir yönetim sistemi kapsayıcı ve adil&nbsp;olmazsa yıkılır gider.&nbsp;Cumhuriyet fazilettir'in fazileti de bu olsa gerek. Halklar diktatörün istikrarını, halktan yana olmayan cumhuriyetin ikiyüzlülüğüne her zaman tercih edecektir. Öyle olduğu için "civitas eterna" Sezar'a "dictatur in perpetuum" yani daimi diktatör unvanını verdi.Uzun lafın kısası, gelir adaleti ve toplumsal eşitlik gözetmeyen her siyasi akım cumhuriyet karşıtıdır. En güvenilen devlet kurumları bile bir kuşakta yıkılabilir. Halkın haklı isyanı üzerinde sörf yapmaya hevesli çok diktatör vardır.Gelgelelim "res publica", "kamusal şey" diktatörlerden de her yönetim şeklinden de eskidir. Cicero ya da Sezar'ı bilip de Spartakus'te karar kılanların kararlılığının dayanağı da bu olsa gerek.&nbsp;Cumhuriyet hepimizin ortak varlığı olmamaya direnirse yıkılır gider.&nbsp;Hakkını savunmak aslen cumhuriyeti savunmaktır. Savunulmayan bir kamusal ortaklığın da yağmalayanı çok olur.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Not: Bu yazı ilk defa 30 Ekim 2021'de Aposto'da&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/cumhuriyet-nasil-bir-fazilettir" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlanmıştır</a>.

Cumhuriyet nasıl bir fazilettir?

Herhâlde cumhuriyetin ilelebet payidar kalacağına en çok Romalılar inanıyordu. Dile kolay, antik dünyada 482 sene boyunca cumhuriyetle yönetilmişlerdi. Krallarını alaşağı etmişler, Senato’nun merkezde olduğu, gayet kompleks ve hassas bir sistem kurmuşlardı. Her şey de yolunda gibiydi. En azından toplumun hâli vakti yerinde olanları, eşrafı için işler tıkırındaydı. Koca bir coğrafyayı aralarındaki çıkar çatışmalarını, kurdukları cumhuriyetin kurumları aracılığıyla dengeleyerek idare etmenin yolunu bulmuş gibilerdi.Roma Cumhuriyeti’nin sonsuza kadar süreceğine inanmamak için hiçbir sebep yoktu. Bundan dolayı, devletlerini gururla "civitas eterna"&nbsp;diye anıyorlardı. Osmanlı’nın "devlet-i ebed müddet" yani sonsuz devlet kavramı Roma’dan miras. Bu sonsuza gidecek cumhuriyetin siyasi ve hukuki ifadesinin zirvesi Cicero’nun yazı ve söylevlerindedir. Roma Cumhuriyeti bir insanda cisimleşse, muhtemelen Cicero donuna bürünürdü. Formülün işletilmesi karmaşık olsa da, özü basitti. Hukukla birbirine bağlı vatandaşlar, haklarının karşılığında ödevler de yüklenerek beraber “kamusal şey"i, “res publica"yı oluşturuyordu.&nbsp;Hep beraber kurulmuş, ortaklaşa bir şeydi cumhuriyet. Tamamen de o sebeple asırlar boyunca sarsılmayıp güçlense de ölümü biraz da mukadderattandı. Zira aslında işler pek de ortaklaşa yürümüyordu.Cumhuriyeti her zerresinde yaşamış, darbe girişimlerine karşı Senato’yu ayakta tutmuş, Roma siyasetinin neredeyse her kademesinde ter dökmüş Cicero, cumhuriyetin yıkılışına şahit oldu. Kafası kesildi ve artık zehir saçtığı düşünülen yazıları kaleme alan elleri kopartılıp şehir meydanında sergilendi.&nbsp;Roma’nın cumhuriyetten imparatorluğa geçişi çok verimli bir tarihsel dönemdir. İnsanların ismine aşina olduğu Romalı karakterlerin büyük çoğunluğu birbirini tanıyan, aynı dönemin karakterleridir. Sezar, Augustus, Cicero, Kleopatra, Markus Antonius, Brutus vs... Shakespeare oyunları da Roma tarihinin bu dönemi etrafında dolaşmayı sever.&nbsp;Benim de hakkında okumayı sevdiğim bir dönemdir. Cumhuriyet bayramlarında da sıklıkla aklıma düşer. Ne oldu da Cicero’nun üzerine titrediği cumhuriyetin kurumlarının altı boşaldı, muzaffer komutan Sezar ordularını neden Roma’nın üzerine sürdü, nerede ne oldu da az dayansa 500 seneyi devirecek cumhuriyetin kendi devriliverdi.&nbsp;Tahmin edersiniz ki bu soruyu soran çok. ABD başta, dünyanın içinden geçtiği derin demokrasi krizinde bu soru çok daha sıklıkla gündeme geliyor. Aslında geç bronz devri çöküşü başta olmak üzere bütün sistem çöküşleri yeniden masaya yatırılıyor. Benzer bir sistem yıkılışı sürecinden geçtiğimizi düşünenlerin sayısı ve etkinliği giderek artıyor. Bu konulara artan ilgi de bunun göstergesi.Bir sistem tek bir nedenden yıkılmaz. Birçok faktör devine devine bu sonucu oluşturur. Ancak günümüzle kıyaslandığında Roma’da cumhuriyetin yıkılıp imparatorluğun kurulması sürecinden öğrenecek şeylerimiz var.Bir defa cumhuriyet kapsayıcı olmazsa kırılganlaşıyor. Siyaset, aslen Roma’yı kuran Romulus’un senatosundaki 100 senatörün ailelerinden gelenlerin alanıydı. Ahaliye pleb deniyordu ve siyasete katılımları kısıtlıydı.&nbsp;Roma ezeli rakibi Kartaca’yı ezip geçtikten sonra (bütün bu hikayenin sonunda Kartaca’nın büyük komutanı Hannibal’in Gebze’de otoyola yakın bir yerlerde gömülmesiyle sonuçlandığını not düşeyim☺) yayıldıkça yayıldı. Askeri harcamalar arttı, zaten eşitsizlik üzerine kurulan toplumsal düzenin iyice cılkı çıktı.&nbsp;Askere para yetiştirmek zor iş. Bir yerden sonra askerler, devlete değil generallerine sadakati seçti. Giderek artan gelir adaletsizliği pleblere “yetti gayrı” dedirtti. İsyanlarını kendileri örgütleyemediler. En asil ailelerden gelenler rakiplerini ezmek için plebleri örgütlemeye başladı. Popülizmin temellerini pleblerin isyanını kendi kişisel ajandaları için sömüren soylular attı diyebiliriz. Bugün Trump’ın “kara kalabalıklar”dan aldığı desteğin mekanizması Roma’da da mevcuttu.Cicero’nun cumhuriyeti bir zümrenin tahakkümüydü. Sonradan birbirine düşman olacak Romalı asiller, köleler Spartakus önderliğinde isyan ettiğinde tek vücut olup binlerce köleyi kilometrelerce yolda sırayla çarmıha germeyi bilmişlerdi. Bütün yollar Roma’ya biraz da böyle çıkmıştı.Ana emek kölelere dayanır, eşitsizlik fırlar gider, yoksul halkın gözlerinin önünde sergilenen şatafattan biraz kırıntı alabilmesi için askere yazılması gerekir, popülist soylular halkın isyanını kendi çıkarları için sömürüp toplumu kutuplaştırırsa ilelebet payidar kalacağına güvenilen cumhuriyetin göçüp gitmesinden başka seçenek kalmaz. O zaman herkesin merak ettiği sorunun bugünkü kavrayışla kabaca özeti bu.Bir yönetim sistemi kapsayıcı ve adil olmazsa yıkılır gider.&nbsp;Cumhuriyet fazilettir’in fazileti de bu olsa gerek. Halklar diktatörün istikrarını, halktan yana olmayan cumhuriyetin ikiyüzlülüğüne her zaman tercih edecektir. Öyle olduğu için “civitas eterna” Sezar’a “dictatur in perpetuum” yani daimi diktatör unvanını verdi.Uzun lafın kısası, gelir adaleti ve toplumsal eşitlik gözetmeyen her siyasi akım cumhuriyet karşıtıdır. En güvenilen devlet kurumları bile bir kuşakta yıkılabilir. Halkın haklı isyanı üzerinde sörf yapmaya hevesli çok diktatör vardır.Gelgelelim “res publica”, “kamusal şey” diktatörlerden de her yönetim şeklinden de eskidir. Cicero ya da Sezar’ı bilip de Spartakus’te karar kılanların kararlılığının dayanağı da bu olsa gerek.&nbsp;Cumhuriyet hepimizin ortak varlığı olmamaya direnirse yıkılır gider. Hakkını savunmak aslen cumhuriyeti savunmaktır. Savunulmayan bir kamusal ortaklığın da yağmalayanı çok olur.&nbsp;

Roma Cumhuriyeti'nin yıkılış süreci, bir cumhuriyetin neden yıkılabileceğini özetler nitelikte.

Felsefenin ontoloji, siyaset, mantık gibi şanlı kolları varken neden estetik ve sanatla ilgilendiğim soruluyor genelde. Sanıyorum çoğu insan sanatla ilgilenmenin zengin hobisinden öte bir şey olmadığını düşünüyor. Öyle ya iyi bir resim ya da heykel ancak ev dekore edebilir...Her ne kadar geleneksel anlamda bir sanatçı olmasam da sanat deneyimini önemseyen, sanat üzerine düşünen bir izleyiciyim. Burada geleneksel anlamda sanatçı değilim derken kastettiğim, bireysel sanatsal üretimlerimizin dışındaki büyük S’li “Sanat”. O, kendi tarihsel sürecine sahip, sektörleşmiş bir alan. Elbette ben bu profesyonelleşmeden söz etmiyorum. Fakat ben herkesin sanatçı olabileceğini, hatta herkesin farkında olsun ya da olmasın, sanat ürettiğini düşünüyorum.&nbsp;Nasıl derseniz, "Birine seni özledim." demek yerine "Sen yokken zaman daha yavaş akıyor..." dediğinizde, kullanılmış bir meyve suyu şişesine estetik dokunuşlar yaparak ondan yeni bir şey yarattığınızda, gün batımında ortaya çıkan sarı ve kızıl renklerden büyülenip telefonunuzla onu en iyi açıdan çekmeye çalıştığınızda aslında sanat üretiyorsunuz. Yani doğrudan pratik bir fayda sağlamadığınızı bildiğiniz halde yine de yaratma dürtüsüyle harekete geçtiğinizde aslında siz de sanatçı oluyorsunuz ama küçük -s'li olanından. Bu yüzden sanat deneyimine dair bilinçli bir farkındalık yaşamlarımıza farklı açılardan doyum getirebilir gibi gözüküyor. En azından çoğu filozof böyle düşünmüştü.Eski ya da yeni biçim ile olsun, sanat deneyiminin ne olduğu konusunda filozofların ne düşündüğüne bakalım.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cicero, “Bir ressam, gölgelerde ve çıkıntılarda kim bilir bizlerin göremediğimiz neleri görür!” demişti. Benzer bir şekilde 20.yüzyılda yaşamış kıta felsefesinin ünlü temsilcilerinden Martin Heidegger de sanatın varlığın kendini açma biçimlerinden biri olduğunu söyler. Nitekim gündelik hayatımızda nesnelerle araçsal bir ilişki kurarız. Buna karşın sanat sayesinde nesnenin araçsal kullanımından uzaklaştığımızda o şeye ilişkin daha kökensel bir farkındalık yaşamamız mümkün hale gelir. Örneğin, Vincent Van Gogh’un "Bir Çift Ayakkabı" adlı resminde kişiye hizmet etmiş bir ayakkabı, temsili dolayısıyla, artık araçsallığını yitirir. Böyle olunca ayakkabı bize bir hikaye anlatmaya başlar. Ayakkabının şeyliği, aslında onun araçsal kullanımında değil, insan ile kurduğu varoluşsal ilişkide ortaya çıkar. Bu bağlamda Heidegger, Sanat Eserinin Kökeni&nbsp;adlı eserinde sanatı üstü örtülü hakikatin ortaya çıkmasının olanağı olarak görür.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Friedrich Nietzsche’ye göre ise sanat, mutlak hakikatin yokluğunda insanın anlamsızlık denizinde savrulup durmasını engelleyebilecek tek gemidir. (Katılmamak elde değil!) Kişinin hem kendi varoluşunu ve hem içinde yaşadığı dünyayı dönüştürmenin en iyi yoludur. Anlamsızlıkta anlam üretmeye çalışıyoruz daima, böylelikle hem yaşamı olumluyor, hem de bir bakıma kendimizi yapıtlarla daha değerli, kutsal bir hale getiriyoruz.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aristoteles ise Poetika&nbsp;adlı eserinde “katharsis” kavramıyla sanatın sakıncalı tutkulardan arındıran bir işlevi olduğunu söyler. İzleyici sanat deneyiminde kendini hikayenin kahramanlarının yerine yerleştirir. Böylelikle kendisini kahramanın yerine yerleştiren izleyici eser deneyimi sayesinde pek çok duygu durumuna sürüklenir ve akabinde bir çeşit duygu boşaltımı ile dinginliğe erişebilir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Robert Vischer ise “einfühlung” (özdeşleyim) adını verdiği bir kavramla izleyicinin kendi gerçekliğinden çıkarak eserin kurgusal dünyasında kendini yeniden bulabileceğini söyler. Bir roman okurken kendinizi hangi karakterle neden özdeşleştirdiğiniz veya bahsedilen kurgusal durumda siz olsaydınız hangi tavrı takınacağınız, aslında sanat deneyimi sayesinde kendi benliğimizi keşfetmemize yol açabilir.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sigmund Freud&nbsp;ise&nbsp;sanat deneyiminden ziyade sanatçının sanat üretimine odaklanır. Bilinçdışında bastırılan dürtülerin doyumunun, yani haz gereksinimlerinin karşılanması gerekir. Fakat bu doyum iç ve dış engeller nedeniyle kimi zaman sekteye uğrar. Bu engellenme ile dürtüler, sanat aracılığıyla başka bir biçimde varsayımsal olarak doyurulur.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Immanuel Kant ise estetik deneyime çok daha toplumsal bir anlam yükler. Nitekim estetik deneyim bireysel oluşuyla değil, öznelerarası duygudaşlığın zemini olmasıyla önem kazanır. Güzel amaçtan bağımsız olsa da, sosyal iletişim yönünde yaptığı etkiyle kişiye bir türün parçası olduğunun farkındalığını sağlar. Beğeni yargısının öznel koşullarımızı aşmamızı talep etmesi insanda varolan bir çeşit sosyal duyguya işaret eder.</li></ul>Böylelikle şeylerin sıradanlıklarını aşan bir farkındalıkla estetik bir görme geliştirme, anlam yaratarak yaşamı zenginleştirme, duygu salınımı dolayısıyla rahatlama, kendi bilincimizin karanlık noktalarına temas ederek kendinle tanışma gibi imkanlara işaret ederek sanatın ne işe yaradığı sorusu yanıtlanabilir. Eğer bir işe yaraması gibi bir talebiniz varsa.O yüzden "dilozof on the road" serüveni boyunca sıklıkla sanat deneyimi yaşamayabileceğim mekanlara gitmeyi planlıyorum. Bu deneyimlerin verdiği ufukla, tüm dünya deneyimlerimizi tıpkı sanat deneyimi gibi estetikleştirmeyi başarırsak kim bilir belki yürümek dahi dans etmek kadar güzel olabilir. Gelecek sayıda görüşmek üzere, merakla ve sanatla kal!

Cicero ile ilgili hikayeler