Toplumsal olarak 2021 pandemi ve ekonomik çalkıntılarla geçti, ama çevresel açıdan bakıldığında 2021 artık inandığımız yıl oldu. Bu seneye kadar çoğunluğu iklim değişikliğinin varlığına inandırmaya çalışıyorduk. Ama bu sene gerçekleşen olaylar yaşamakta olduğumuz felaketlerin doğal olmadığını bizlere gösterdi. Bu felaketlerin nedenlerini ve daha daha kötüleşmelerini engellemek için neler yapılması gerektiğini hala daha tam olarak kavramış değiliz. Gene de en azından “abartmayın canım, eskiden de böyleydi” laflarının geçmişte kaldığını umuyorum.Öncelikle tüm çevresel felaketlerin tek bir nedeni olmadığını söyleyerek lafa başlayalım. Marmara’daki müsilaj, Bozkurt’taki sel, güney ve batıdaki orman yangınlarının tek bir nedeni yok. Fakat bu felaketlerin tümünü daha da şiddetlendiren&nbsp;bir iklim krizi var artık karşımızda.Geçen sonbahar ve kışın başlangıcını Marmara Bölgesi oldukça kurak geçirdi. Yağışlar ancak Ocak ayının ortasında başladı ve Mart ayının sonuna kadar sürdü. Bu yoğun yağışlarla tarlalara atılan aşırı gübre Marmara Denizi’ne taşındı. Deniz yüzeyindeki fazla gübreye Nisan ayında deniz suyunun yüksek sıcaklığı eklendiğinde, fotosentez yapan planktonların sayısı hızla arttı. Üstüne bir de havanın nispeten sakin ve rüzgarsız olması da yardımcı olunca bu planktonlar yer yer kalın bir katman oluşturdular. Daha önce pek de alışık olmadığımız “müsilaj” adında bir kavramla karşılaştık. Elbette Marmara Denizi’nin yapısı bu sorunda etkiliydi, elbette denize boşalan atık sular müsilajın oluşmasına katkıda bulundu ve elbette Ergene’den aktarılan pis sular bu problemi artırdı, ama dediğim gibi, bu problemler geçmişte de vardı ve iklim krizi bu problemlerin bir eşiği aşarak kriz haline dönüşmesine neden oldu.Ardından Karadeniz’de okyanuslardaki dev siklonlara benzer bir&nbsp;fırtına&nbsp;oluştu. Bu tür bir fırtınayı daha önce görmemiş değildik, ama bu seferki gerçekten beklentilerin çok daha üstünde yağış bıraktı. Orta Karadeniz Bölgesi yer yer 2500 senede bir görülebilecek şiddette yağışla karşı karşıya kaldı. İnsanların ve altyapının yanlışları da eklendiğinde bu yağış Bartın, Bozkurt ve Ayancık’ta bir felakete yol açtı. Geçen sene de Giresun Dereli’de görülen benzeri sel felaketi ve bu sene, daha sonra görülen Rize ve Artvin’deki seller artık bu durumun herhangi bir sene kazara ortaya çıkan bir sorun değil, iklim krizinin sürekli olarak karşımıza getireceği bir problem olduğunu bizlere açık seçik gösterdi.2020 yılının önemli bir kısmı ve 2021 yılının neredeyse tamamı ülkemizin güney yarısına ciddi bir&nbsp;kuraklık getirdi. Barajlardaki su miktarı azaldığından tarımsal üretimde de aksamalar yaşandı ve rekolte çoğu bölgede ve üründe düştü. Bunun yanında yazın havanın sıcak ve kurak olması özellikle güneybatı bölgelerimizde günlerce süren ve kolay söndürülemeyen&nbsp;orman yangınlarına&nbsp;yol açtı. Bu orman yangınları sadece ülkemizi değil Akdeniz Havzasındaki çoğu ülkeyi de etkiledi. Benzer hava koşullarının ve kuraklığın görüldüğü yörelerde yakın zamanlarda meydana gelen bu yangınların da söndürülmesi hiç de kolay olmadı.Tüm bu felaketlerin kısa süre içerisinde üst üste gelmesi, önemli çoğunluğun gözünde iklim krizinin daha gerçek bir görüntüye bürünmesine neden oldu. Sebepleri henüz çoğunluğun kafasında tam olarak yerine oturmamış olsa da bir şeylerin değişmiş olduğu ve artık eski, güzel günlere dönmek yerine gittikçe kötüleştiği de artık kabullenilmeye başlandı.Devletimiz de benzer şekilde iklim krizini ve ülkemizin bu politikada oynaması gereken rolü bu sene içerisinde kavramaya başladı. Yeşil İklim Fonu’ndan destek almamızın mümkün olmadığı ve Paris Anlaşması’nın şartlarını zaten yerine getirmekte olduğumuz gerçeği yenilenebilir enerji yatırım maliyetlerinin düşmesiyle birleştiğinde, Paris Anlaşması’nı kolayca meclisten geçirdik. Bunun üzerine bir de 2053 yılına kadar net sıfır karbon salacağımızı da duyurduk. Şimdilik bunun nasıl yerine getirileceğini planlamamış olsak da, 2022 yılı Türkiye’nin iklim politikası açısından önemli kararlar vereceği bir yıl olacaktır. Umarız coğrafyamız da bizi kötü felaketlerle fazla karşı karşıya bırakmaz ve kuraklık, seller ve yangınlar açısından nispeten daha sakin bir yıl geçiririz.

Dünyahali

2021 artık iklim krizine inandığımız bir yıl oldu. 

Sonunda inandık!

Geçtiğimiz günlerde <a fr-original-style="" href="https://www.change.org/p/%C3%A7evre-ve-%C5%9Fehircilik-bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-ergene-nin-zehirli-sular%C4%B1-marmara-ya-akmas%C4%B1n-vana-kapat%C4%B1ls%C4%B1n-derin-de%C5%9Farj-dursun" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Ergene'nin zehirli suları Marmara'ya akmasın, vana kapatılsın, derin deşarj durdurulsun”</a> isimli kampanyayı başlatan çevreci iş insanı <a fr-original-style="" href="http://izellevicoskun.com/hakkimda/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İzel Levi Coşkun</a>'la kampanya, sürdürülebilirlik ve çevre politikaları üzerine konuştuk.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Yaptıklarınızı "yaptıklarımla insan olmanın gereği" olarak betimliyorsunuz. Bunun arkasındaki motivasyonu açarak eyleme geçiş sürecinizi anlatır mısınız?Benim hayatımda sürdürülebilirliğin çok önemli bir rol oynadığını düşünüyorum. Sürdürülebilirliği de şu şekilde tanımlayabilirim: “Canlı cansız tüm varlıklarla aramızda olan bağı fark etmek”. Bu noktadan bakıldığında bir insan olarak benim aklım çalışıyorsa, belli bir eğitim aldıysam, birtakım tecrübeler kazandıysam insan olarak bunların karşılığını topluma ve çevreye verebilmem gerekiyor. Bunu yapamıyorsam yaşamanın bir anlamı yok gibi geliyor bana. Dolayısıyla ben eğer bu dünyada oksijen tüketen, karbon üreten, yemek yiyen bir varlık isem tükettiğimden daha fazlasını topluma ve çevreye fayda olarak döndürebilmeliyim. Bunun sorumluluğunu sürekli olarak hissettiğimi ve etrafımda gördüğüm birtakım olumsuzluklara yönelik şikayet etmek yerine bir şeyler yapabilmeyi tercih ediyorum.Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği'nin "Ekolojik Baba"larından birisiniz. Çocuklara "potansiyel bir tüketici" gözüyle bakılan toplumsal kültürde sürdürülebilirlik farkındalığını çocuklara nasıl aktarmalıyız?Aslında çocuklara aktarılan yöntemle büyüklere aktarılan yöntem arasında pek bir fark olduğunu düşünmüyorum. Çünkü insanlar deneye yanıla, örnekler göre göre, hikâyeler dinleye dinleye öğreniyor ve birtakım davranış değişikliklerinde bulunuyor. Çocuk yetiştirirken şunu çok net olarak fark ettim: Siz ona aslında ne öğretirseniz onun karşılığını veriyor çocuk.&nbsp;Bundan hareketle mümkün olduğunca doğaya ve topluma karşı sorumlu olduğumuz bilinciyle Serra’ya hep hikâyeler anlatarak ve örnekleri de birebir uygulayarak yaklaşıyorum. Peki bundan kastım ne? Mesela denize girmeye gittiğimizde kıyıya çıkıp birlikte çöp topluyoruz veya çiçek koparmak istediğinde,&nbsp;“Bak o çiçeği sen koparttığın zaman bu çiçek sanki seninmiş gibi oluyor ama bir süre sonra ölüyor. Hâlbuki onu yerinde bıraktığın zaman herkes için yaşamaya devam eden bir çiçek oluyor.” gibi örnekleri ona sıkça vererek, doğayı inceleyerek ve ona saygı duyarak, hayvanlarla birlikte yetişerek ve onlara saygı duyarak bu şekilde iletişim kurmaya çalışıyorum kendisiyle. Bu doğrultuda bütün varlıklarla empati kurmasını da sağlamaya çalışıyorum.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"DURUM ACİL DEĞİL, FELAKET ACİL."</h2>İklim krizi, bir süredir iklim aciliyeti olarak anılıyor. Durum ne kadar acil, kendi gözlemlerinizi aktarabilir misiniz?Durum acil değil, durum felaket acil. Yani korkunç derecede acil. Bunu birkaç örnekle anlatmaya çalışayım. Duymuşsunuzdur, Agence France Presse henüz yayımlanmamış son ICPP raporunun bazı bölümlerini ele geçirmiş. Bu rapor, durumun vahametinin bizim tahmin ettiğimizin çok ötesinde olduğunu gösteriyor.&nbsp;Mesela çocuğumuzu sabahları yuvasına götürüyorum. Gökyüzüne bakıyorum, çok az kuş görüyorum. Ben çocukken hatırlarım, bir seyahate gittiğimizde arabanın camına bir sürü böcek çarpardı. Ama şimdi böcek yok. Sanki doğadayız ama o doğa sterilmiş gibi. Yapılan zincirleme hataların ne gibi sonuçlar doğurduğunu Marmara çevre felaketinde de görüyoruz. Bazı şeyler doğada birdenbire belli etmiyor kendini. Bir günde olmuyor ama bir gün felaket kapımızı çalıveriyor.&nbsp;Bence iklim krizinin etkilerini çok net olarak görüyoruz. Bu konuda herkesin, “Hayır canım, ben bir insanım ne yapabilirim ki?” diye düşünmeden, her attığımız adımda bu konuya farkındalıkla yaklaşmamız gerekiyor. Her tükettiğimiz malzemede, her elektrik ya da araba kullandığımızda, her an bunun farkındalığıyla yaşamak zorundayız. Bundan başka bir çıkar yolumuz olduğunu da düşünmüyorum. Pandeminin de bu yüzden bir acil durum mesajı verdiğini düşünüyorum. Çünkü pandemi diyor ki: “Bakın, viraja gediniz insanlık olarak. Döndünüz döndünüz, dönemediniz durum vahim”.Müsilaj felaketinin gelecek kuşakları nasıl etkileyeceğini düşünüyorsunuz?Şimdi burda ufak bir düzeltme yapmak istiyorum çünkü bu bir müsilaj felaketi değil. Çünkü müsilaj bir çıktı, sonucu da bir çevre felaketi. Bu felaketin bütün Marmara Denizi Bölgesi’ni etkileyeceğini düşündüğüm gibi ilk başta yaptığım sürdürülebilirlik tanımına istinaden bunun Karadeniz’i, Ege’yi; Ege’nin Akdeniz’i, Akdeniz’in okyanusu etkilediği zincirleme bir durum yaratacağını düşünüyorum. Marmara Bölgesi’nin etrafında gerekli önlemler alınmazsa bu bölgenin yaşanabilir bir yer olmaktan bir süre sonra çıkacağını düşünüyorum. Marmara Denizi Çevre Felaketi’nin gelecek kuşakları inanılmaz düzeyde olumsuz etkileyeceğini söylemek istiyorum. Şu anda denizde süngerler, yengeçler, mercanlar, balıklar ölüyor. Yakında deniz kuşları da ölmeye başlayacak.Unutmayalım ki İstanbul burada kurulduysa Marmara Denizi ve Boğaz kenarında olduğu için kuruldu. Denizin bizim hayatımızdan çıktığı; eski dönemde Haliç’in koktuğu, kolera ve tifo gibi salgınların olduğu bir noktaya geldiğimiz anda burası bir yaşam alanı olmaktan çıkacak. Zaten antik şehirlerin tarihine baktığımızda, bu şehirlerin bir bölümünün savaşlar, bir bölümünün de deprem ve birtakım çevresel felaketler sonucunda terk edildiğini görüyoruz. İstanbul’un da uzun vadede kesinlikle böyle bir şey yaşamayacağının garantisi yok. O nedenle de bu konu çok ama çok önemli.Sürdürülebilirlikle alakalı farkındalık, yeşil iletişim ve moda sektöründeki yavaş moda akımı gibi hareketler, iletişim çağı ve sosyal medyanın hızıyla görünürlük kazandı.<a fr-original-style="" href="http://change.org" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Change.org</a> gibi paydaşlar, bunların yayılmasına ve kamuoyu tepkisinin dijitale aktarılmasında önemli bir rol oynuyor. Siz bunların bir değişim yarattığını gözlemleyebiliyor musunuz?&nbsp;Daha önce iki tane kampanya başlatmıştım, bunlardan bir tanesi Sivriada’yla ilgiliydi. Yassıada’da yapılan ve Yassıada’yı bir beton yığınına çeviren inşaatın ardından, o inşaatın atıkları dolayısıyla çevredeki mercanlar ve diğer deniz canlıları zarar görmüştü. Hatta adanın çevresinde yaşayan deniz mercanları yok olmuştu. Benzer bir inşaatın Sivriada’da da yapılacağını duyduğumuzda, benim de üye olduğum Deniz Yaşamını Koruma Derneği, bölgede bir mercan taşıma projesi başlatmıştı. Sivriada’da inşaat yapılacağını hiç kimse bilmiyordu. Başlattığım kampanyayla 50 bine yakın imza topladım. Sonuç itibarıyla resmî gazetede yayımlanan bir kararla oradaki inşaat durduruldu. Bir süre şantiye olarak kullanıldı, şu anda şantiyenin binaları da ordan kaldırılmış durumda.&nbsp;Bunu şu nedenle söylüyorum. Tabii ki resmî gazetede yayımlanan karar, açılmış bir davaya istinaden alınmış bir karardı. İmzalar toplandı diye bu karar alındı diye bir şey yok fakat en azından kamuoyunun konuya ilişkin farkındalık sahibi olmasında bir katkım olduğunu düşünüyorum. Bunun herkes tarafından bilinmesinin önemli bir kriter olduğu inancındayım.Keza Büyükada’nın Heybeli’ye bakan tarafında denizin doldurularak yapılması planlanan bir Heliport projesi vardı. Bu projeden de çok az insanın haberi vardı, bununla ilgili de bir imza kampanyası başlattım. Sosyal medya vasıtasıyla bu haberin yayılmasına katkıda bulundum. Sonuç itibarıyla bu proje de iptal edildi.Dolayısıyla sosyal medyanın bu tip haberlerin yayılmasında çok büyük bir payı olduğunu düşünüyorum. Kampanyaları başlatmak da oldukça basit, bu nedenle Change.org ve Avaaz gibi platformlar bu tip konularla ilgili daha fazla insanın bilgi sahibi olmasını sağladığı için çok önemli.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">&nbsp;"BİR BİLGİYE ERİŞİMİM VARSA ONU PAYLAŞMAM GEREKTİĞİ DÜŞÜNCESİYLE YOLA ÇIKTIM."</h2>"Ergene'nin zehirli suları Marmara'ya akmasın, vana kapatılsın, derin deşarj durdurulsun" denerek başlatılan<a fr-original-style="" href="http://change.org" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Change.org</a> kampanyası, Marmara Denizi çevre felaketinin başlıca sebeplerinden birine dur demeyi amaçlıyor. Kendinizi bu hareketin neresinde konumlandırıyorsunuz? Kendimi bu hareketin içinde sade bir yurttaş; bu bölgede yaşayan, Marmara Denizi’yle kalpten bağı olan bir insan olarak konumlandırıyorum. Başta da belirttiğim gibi bir bilgiye erişimim varsa onu paylaşmam gerektiği düşüncesiyle yola çıktım. İlk önce Linked.in’de öğrenmiş olduğum bilgiyi aktardığım ve 110 bin kez görüntülenen bir post paylaştım. Birçok kişiden de konuyla ilgili geri bildirimler aldım. Birer yurttaş olarak hepimizin görevinin; eğer yanlış bir şey yapılıyorsa kamuoyu oluşturarak durumun düzeltilmesi ve dönüştürülmesini sağlamak olduğuna inanıyorum.Hidrobiyolog Levent Artüz'ün açıklamalarına göre, Ergene Nehri atıklarının deşarj edilmesiyle Marmara diye bir şey kalmayacak. Kampanya, Tekirdağ'daki "Derin Deşarj" vanasının acilen kapatılmasını, Atık Su Kanunu'nun değiştirilip deniz ve göl kıyılarında sıkça kullanılan "derin deşarj" sisteminden vazgeçilmesini talep ediyor. Yasa koyucular, STK’lar ve<a fr-original-style="" href="http://change.org" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Change.org</a> gibi paydaşların ortaklığının, bizleri iklim aciliyeti konusunda taşıyacağı nokta hakkında neler söyleyebilirsiniz?Marmara Denizi’nde yaşamış olduğumuz felaketin bir kısmı, iklim krizi nedeniyle denizin ısınmasından kaynaklanıyor. Fakat Marmara’nın ısısı 1970’li, 1980’li yıllara nazaran iki derecenin üzerinde artmış durumda. Arada neredeyse bir derecelik bir fark var ki bu fark da birçok yanlış kullanım yüzünden ortaya çıkmış. Bu noktada Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, Kentsel Atık Su Arıtım Yönetmeliği ve derin deşarja izin veren Atık Su Arıtma Tesisleri Teknik Usüller Tebliği ve Derin Deşarj Tesisi Onay Genelgesi, bunların hepsinin iptal edilmesi gerekiyor. Burada varılması gereken nokta derin deşarjın tamamen kaldırılması, ileri arıtmaya geçilmesi ve bunlarla ilgili olarak da gerekli yatırımların yapılması. Bu olayın bir tarafı.İkinci tarafı, Marmara Denizi çevresinde yapılacak her türlü tesisin onayının iptali. Örneğin, hâlâ birtakım kömür santralleri projelerinden bahsediliyor. Bunların acilen durdurulması gerekiyor. Hâlihazırda faaliyetteki bazı fabrikaların da kapatılması, Ergene Havzası’nı kirleten firmaların acilen tespit edilerek belki faaliyetlerinin durdurulması gerekiyor. Ayrıca belki belli bir süre Marmara’da endüstriyel balıkçılığın durdurulması da lazım. Bunların hepsi çok önemli adımlar ancak en önemli ilk adım derin deşarjla ilgili. Müsilajın deniz yüzeyinden toplanması, denize oksijen verilmesi gibi çözümlerin iptidai olduğunu düşünüyorum. Zaten müsilajın %99’undan fazlası denizin dibine çökmüş durumda ve bütün canlıları öldürüyor. Denizdeki oksijen seviyesi de son derece azalmış durumda. Bu nedenle az önce bahsettiğim çözümler yama yapmaktan öteye geçmeyecektir çünkü asıl sorunun etrafından dolanan seçeneklerdir. Esas problem, Bedrettin Dalan’ın zamanında ortaya attığı derin deşarj uygulamasıdır ve öncelikli olarak atılması gereken en temel adım derin deşarjın durdurulmasıdır.

Ergene ile ilgili hikayeler