Kenarda köşede değil, İngiltere’deki market reyonlarının hemen hepsinde vegan peynir yoğurt, krema; fındık, bezelye, yulaf, badem ve bilumum sütler için ayrılmış sayısız raf karşına çıkıyor. Ve bu raflarda:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://violifefoods.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Violife</a> ürünleri aslen 90’lı yıllarda Ortadokslarda oruç tutulan günlerde hayvansal gıdaların yasak olması sebebiyle alternatif olarak geliştirilmiş, kökleri Yunanistan’a, hatta Selanik’e dayanan bu marka şimdi ABD de dâhil olmak üzere pek çok kıtada. Hindistan cevizi sütü ana maddesi. “Greek White” rakı beyazı peynir sevenleri şaşırtacak kadar, vegan olmayanların tabiriyle, aynısı; “Epic Mature” çift kaşarlı tost kıvamında, parmakların arasından akıp bunun yanına bir ayran gerek diyecek kadar tanıdık.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayran yazınca, insanın canı çekiyor. Dolabı açıp <a fr-original-style="" href="https://www.alpro.com/tr/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alpro</a> var mı diye kontrol ediyor - bir açılmış bir de yedeği var - salatalıkları küçük küçük, sarımsakları bol bol kesip içine karıştırdıktan sonra cacıkta karar kılıyorsun. Ertesi gün, soyalı veya mercimekli mantının üzerine, pul biber veya isotla kızmış yağı gezdirdikten sonra iki kaşık Alpro. Vanilyalısı da İngiliz usulü, içine muz, ahududu, nektarin, çilek katıp sabah kahvaltısında.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Londra’nın pazarları, sırada parlayacak markayı demokratik olarak seçtiğimiz bir keşif alanı. Kimin önünde en çok sıra varsa zincir olacağı, dükkân açacağı, Waitrose tarafından keşfedileceği mutlak. Sağlı sollu dizilmiş tezgâhların birinde havuçtan yapılma somon, bir diğerinde Kore usulü turşu kimchi, başkasında kalamara zeytinleri karşına çıkabiliyor. <a fr-original-style="" href="https://www.iamnutok.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">I am Nut Ok</a>&nbsp;de ilk kez Broadway Market’de keşfedilmiş markalardan. Trüflü tereyağı kızarmış ekmek üzerinde, “Bluffalo Notzzarella” iki dilim arasında, MinerThreat şarap yanında tüketmelik.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sadece peynire, pardon, düzeltiyorum naveganlar için “vegan peynire” ayrılmış bir dükkân düşün, düşünmene de çok gerek yok aslında, yapılmışı var, ziyaret edebilirsin. Güney Londra’da kiralar artınca Bricklane’i kesen, daha sakin sokaklardan birine taşınmayı tercih edip doğunun limanlarına sığınan <a fr-original-style="" href="https://lafauxmagerie.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">La Fauxmagerie</a>’de eve götüreceğin paketleri kâğıda sarmadan önce tatman konusunda seni teşvik ediyorlar. Şarap tabağına seçenekler arıyorsan kendi üretimleri Camamvert, Brixton Blue ve Clapton chive mutlaka içinde olmalı.</li></ul>

apéro

Son yıllarda gücüne güç katan veganlık, gıda sektöründe ipleri eline aldı. Özellikle son 10 yılda bitkisel beslenmeyi hayat tarzı olarak benimseyenlerin sayısı da çoğaldı. 2014’ten bu yana kişi sayısının sadece ABD’de %600 arttığı bilinirken 2021’de dünyada 79 milyon vegan bulunduğu tahmin ediliyor. Belki de umulandan çok daha kısa sürede arkadaşlarınızla her zaman buluştuğunuz restoranın menüsü vegan seçeneklerle, evinizin sokağındaki marketin rafları vegan gıdalarla doldu. Artık evcil hayvanınıza bitki bazlı mama bulmak için de market market dolaşmanıza gerek kalmıyor.&nbsp;Hem Türkiye hem de dünya adına gidecek daha çok yol olduğu bilinse de sektörün her geçen gün can alıcı bir şekilde büyüdüğünü, vegan üretimin gıda sektörünün geleceği olduğunu söylemek mümkün. Peki ekonomik olarak ne büyüklükte bir sektörden bahsediyoruz? Bu pastada en büyük paya sahip oyuncular kimler? Sektörün önünde nasıl bir gelecek tablosu var?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rakamlarla vegan gıda</h2>“Vegan” kelimesinin mucidi Donald Watson, bugünleri görse eminim gözleri dolardı. Bloomberg Inteligence’ın geçen ağustos ayında <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/company/press/plant-based-foods-market-to-hit-162-billion-in-next-decade-projects-bloomberg-intelligence/#:~:text=New%20York%2C%20August%2011%2C%202021,by%20Bloomberg%20Intelligence%20(BI)." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımladığı rapora göre</a> bitki bazlı süt ve et alternatifleri pazarı 2020'de 29,4 milyar dolara ulaştı. Gıda sektörüne yön veren şirketlerin de bitki bazlı ürün seçeneklerini genişletmesiyle vegan gıda, sektörün en hızlı büyüyen pazar payına sahip oldu. Yine aynı rapora göre, 2030’a kadar 162 milyar doları bulması öngörülen pazar resmen “Çekilin yoldan, ben geliyorum!” diye bağırıyor.&nbsp;Rapor, sektörü bitki bazlı et, süt ve diğer ürünler olarak üçe bölerek ele alıyor. Bitki bazlı süt ürünleri pazarını 4 büyük ürün yönetiyor: Yulaf sütü (%30’luk pazar payı), badem sütü, Hindistan cevizi sütü ve soya sütü. Ancak bundan daha fazlası var. Pirinç sütünden tutun da kaju sütüne, ceviz sütünden kenevir sütüne içinde başka birçok alternatifi barındıran pazar, 2020’de bitkisel gıda pazarının 23 milyar dolarından fazlasına hükmetti. Bu rakamın 2030’a gelindiğinde 62 milyar doları bulması bekleniyor. Bitki bazlı et talebinin de alternatif sütün ayak izlerini takip ederek benzer bir büyüme modeliyle karşılaşacağının varsayıldığı raporda 2020’de 4,2 milyar doları gören pazarın, 2030’da 74 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.Öte yandan gıda sistemi değişikliği alanında çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan ProVeg International’ın geçen yılın sonunda yayımladığı bir rapor, uzun vadede geleneksel protein ürünlerinin yerini laboratuvar ortamında üretilecek kültür eti ve bitki bazlı etin alacağına dikkat çekiyor. Etin şu anda %90'ı hayvansal ürün olarak tüketiliyor; 2040'ta bu oranın %40’a düşmesi bekleniyor. Bütün bu gelişmelerin ışığında bir restorana gittiğimizde sorduğumuz “Vegan menünüz var mı?” sorusunun yerini “Hayvansal ürün var mı?” sorusuna bırakacağı ütopik bir gelecekten bahsediyoruz belki de. Kim bilir?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Biraz da rekabet</h2>Vegan beslenmenin yükselişiyle markalar daha çok bitki bazlı et ve süt ürünleri üretimi için kolları sıvadı. Piyasada 2 tür şirket hüküm sürüyor diyebiliriz. Birincisi sadece vegan ürün üreten Eat Just gibi şirketler; ikincisi de hepimizin uzun yıllardır bildiği, tanıdığı, bitkisel bazlı gıdanın yanı sıra vegan olmayan ürünler de üreten Nestlé ve Danone gibileri.<img src="https://images.aposto.com/2022/0/2/1643116367374.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.68" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bitkisel bazlı ürünlerin piyasa değer değişimi Kaynak: Bloomberg<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bitki bazlı et ürünleri: Aklımıza öncelikle Beyond Meat, Impossible Foods gibi sektör devleri geliyor. İkisi de unicorn statüsünde olan bu şirketler stratejilerini restoranlar ve büyük zincirlerle (McDonald's, KFC, Burger King, Little Caesars gibi) ortaklıklar yaparak bitki bazlı gıda seçeneklerini artırmak üzerine kuruyor. Haziran 2021 itibarıyla 9,44 milyar dolarlık bir piyasa değeri olduğunu bildiğimiz Beyond Meat’in 2021 yılında <a fr-original-style="" href="https://vegangazete.com/beyond-meat-turkiye-pazarinda-cok-yakinda-marketlerde/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye pazarına</a> girdiğini de hatırlatmakta fayda var.&nbsp;Bitki bazlı süt ürünleri: Oatly, NotCo gibi unicorn statüsündeki şirketler bir süredir piyasadaki popülerliğini koruyor. 2020’yi 420 milyon dolar gelirle kapatan ve 2021’de bu rakamın 690 milyon dolara ulaşacağını öngören Oatly de üst satırlarda bahsi geçen şirketlerden farklı bir büyüme stratejisi izlemiyor. Kahve dükkânları pazarlama stratejisinde önemli bir yer tutan şirket, Starbucks’la yaptığı anlaşmayla zincirin şubelerinde boy göstererek satış kanallarını genişletiyor.&nbsp;Bitki bazlı et ve süt muadilleri geliştiren ve yatırımcıları arasında Jess Bezos’un da bulunduğu NotCo, 2022 yılına Şili’nin ilk unicorn’u olarak girdi. Bütün bu veriler gösteriyor ki vegan gıda üreten markaların önlenemez yükselişi karşısında saygıyla eğilmekten başka çare yok.Danone, Kellogg’s ve Nestlé gibi hem vegan hem de vegan olmayan ürünleri piyasaya süren daha geleneksel ve yerleşik rakipler de bitki bazlı ürün çeşitlerinin üretimini ve dağıtımını artırarak, ayrıca bu seçenekleri sergileyen promosyon kampanyaları duyurarak avantaj elde etmek istiyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de neler oluyor?</h2>36-42° kuzey paralelleri ve 26-45° doğu meridyenleri arasında vegan gıda pazarının ne denli büyük bir hükümdarlığa sahip olduğuna dair elimizde net veriler bulunmasa da Eat Vappy, Veggy, Talya Foods, Fomilk gibi sadece bitki bazlı ürünler üreten markaların yanı sıra Trakya Çiftliği gibi hem vegan hem vegan olmayan gıda üreten markaların, ayrıca ulusal ve uluslararası gıda markalarının da oyuna katıldığı biliniyor.&nbsp;Twentify’ın 2021 sonunda Türkiye’de <a fr-original-style="" href="https://www.twentify.com/tr/blog/blog/veganizm-farkindalik-arastirmasi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleştirdiği araştırma</a>, topraklarımızda en çok Dr. Oetker ve Knorr’un vegan ürünlerinin tercih edildiğine işaret ediyor. Bitkisel süt ürünlerinde Danone’nin alt markası olan Alpro ve yerli marka Fomilk yarışı önde götürüyor.&nbsp;Bütün bu verilerin bize verdiği yetkiye dayanarak rahatlıkla söyleyebiliriz ki vegan gıda pazarının her geçen gün daha da büyümesi ve etki alanını genişletmesi bekleniyor. Bill Gates’in dediği gibi “yapay et” sahiden de gıdanın geleceği mi? Pek de uzak olmayan bir gelecekte göreceğiz.

Hindistan cevizi sütü ile ilgili hikayeler