Spektrum&nbsp;is a weekly politics publication focusing on Turkey, city agendas and international policy.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">On January 24, 1980, the economic reform program prepared by Turgut Özal, then-Undersecretary of the Prime Ministry, and adopted by the Nationalist Front government headed by Süleyman Demirel, was a public announcement of a structural transformation that went down in history as the ‘January 24 Decisions’.Neoliberalism instead of the import-substitution systemThe import-substitution system, which had offered a development strategy to developing countries, particularly in Latin America, since the 1960s, was implemented in Turkey for about 20 years. However, it collapsed after a major currency crisis. Turgut Özal, who wanted to implement in Turkey the neoliberal economic policies pioneered by Ronald Reagan in the US and Margaret Thatcher in the UK in line with the global economic and political system, implemented a radical economic reform package which was prepared in this direction.The new political order and ideological doctrine created by the military coup of September 12, 1980, together with the restructuring of the economy in line with neoliberal reforms, created a new political-economic order that is still valid in 2022. One of the most prominent features of this new system, which has many goals and consequences, such as the systematic contraction of workers' rights, the suppression of trade union activities, the continuous growth of capital at the expense of labour, and the domination of labour, and the reduction of real wages, has been the redefinition of the duties and responsibilities of the state.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/n/spectrum" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Subscribe</a>

Aposto Digest

On January 24, 1980, the economic reform program prepared by Turgut Özal, then-Undersecretary of the Prime Ministry, and adopted by the Nationalist Front government headed by Süleyman Demirel, was a public announcement of a structural transformation that went down in history as the ‘January 24 Decisions’.Neoliberalism instead of the import-substitution systemThe import-substitution system, which had offered a development strategy to developing countries, particularly in Latin America, since the 1960s, was implemented in Turkey for about 20 years. However, it collapsed after a major currency crisis. Turgut Özal, who wanted to implement in Turkey the neoliberal economic policies pioneered by Ronald Reagan in the US and Margaret Thatcher in the UK in line with the global economic and political system, implemented a radical economic reform package which was prepared in this direction.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670149773990.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AAThe new political order and ideological doctrine created by the military coup of September 12, 1980, together with the restructuring of the economy in line with neoliberal reforms, created a new political-economic order that is still valid in 2022. One of the most prominent features of this new system, which has many goals and consequences, such as the systematic contraction of workers' rights, the suppression of trade union activities, the continuous growth of capital at the expense of labour, and the domination of labour, and the reduction of real wages, has been the redefinition of the duties and responsibilities of the state.Since 1980, the state apparatus, which was supposed to serve as a mediator, arbitrator, and bridge between workers and employers, or between the constitution and citizens, has allied with capital in almost every field against workers, citizens, and disadvantaged segments of society, while all institutions and law regulating the economy, politics, and social life have been designed by this job description.Patching instead of reformingIn this period, when we are about to enter the 100th anniversary of the Republic, the opposition parties that want to overthrow the authoritarian AKP government, which has been in power for 20 years, and rebuild a ‘democratic-secular-egalitarian’ Turkey have failed to produce a vision that would radically change the dominant ideology and political-economic order established in 1980, even though they have produced policies to reorganise the economy, politics and social life and prepared a constitutional amendment package for a radical reform, especially the opposition alliance. This blockage is most prominent in economic policies.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670149810539.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.77" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">HabertürkThe policies proposed by the opposition parties to get out of the economic crisis, which has been going on since 2018, but has been dragging the middle and lower classes of society towards the hunger line since last year, do not fundamentally change the system. No reform package would reorganise the distribution of both income and wealth, revive the collapsing welfare state, and act as a mediator/arbitrator between labour and capital rather than siding with capital against labour. The economic reform packages and crisis exit prescriptions proposed by the CHP, İYİP, and DEVA Party do not propose a new economic model, but emphasise the idea that the current system is not working due to the wrong policies of the government and that the system can be put back on track with the right policies proposed by them.For example, Ali Babacan, the leader of the DEVA Party, states that during his ministerial term there was a large inflow of foreign resources into Turkey, but as a result of the authoritarianism of the government and the elimination of the rule of law, the inflow of foreign resources stopped and outflows began. While this proposition is partially true, Babacan's proposals for solutions and reforms for the Turkish economy do not go beyond suggesting that once his party comes to power, capital inflows to Turkey will increase again and per capita income will rise.Likewise, CHP leader Kemal Kılıçdaroğlu thinks that he can solve Turkey's chronic unemployment problem by ‘appointing a university graduate assistant to every muhtar’ or finding the solution to Turkey's low savings rate or current account deficit problems by attracting foreign investors from London to Turkey.These examples demonstrate that the opposition parties that want to overthrow the AKP government, which has ruled Turkey for 20 years, and build a new Turkey are unable to move even one step away from the dominant political-economic order and ideological domination that was put in place in 1980 and which experienced both its peak and collapse with the AKP. Created 42 years ago, we have repeatedly experienced that it is not possible to make a fundamental reform and create a new political, social and political-economic order with the existing institutions that regulate economic life in Turkey, one of the most advanced countries in the world in terms of income inequality, in a vicious and narrow political arena whose borders have been narrowed day by day during the AKP rule.Lessons to take from the Swedish modelPrevious experience shows how difficult it is to make a fundamental reform, build consensus among social actors, and create a new balance between capital and labour. But there are many examples to show that these are not impossible. In this sense, the political and economic transformations that took place in Sweden from the 1920s to the 1990s, even though the country is socially, politically, geographically, and economically very different from Turkey, will give us an idea of how it is possible to build a new system.The egalitarian and inclusive economic model created in Sweden, which has one of the strongest welfare systems in the world, is based on a long-standing state-capital-labour coalition. The state, which plays the role of mediator/arbitrator between capital and labour, is also the guarantor of the Swedish welfare model.The SDP (Social Democratic Party), which wanted to find a solution to the economic crisis of the late 1920s and to create an economic model targeting full employment, organised public hearings, and forums across the country to ensure that the ideas on which this new model was based were accepted by the society as well as politicians and bureaucrats. In this economic model, which emphasised full employment, strong social welfare mechanisms, and capital incentives; the state, which acted as a mediator between workers and employers, also reformed institutions and created new ones by this economic and political order.The point to highlight here is that, to fix the old system that was in a crisis, first of all, an idea to implement a new system should be put forward, and forums, meetings, and open sessions should be organised to ensure that it is accepted by all components of society, and then the existing institutions should be reformed according to the new order. To carry out a fundamental reform, it is necessary, first of all, to generate the ideas on which a new system is to be built, and for this to be accepted and adopted by society.Another important role of the state was to formalise and protect the informal agreement between workers and employers in the new economic model. In the economic order created with the goal of stable economic growth for employers and full employment for the working class, institutions were structured in line with these objectives. After about 20 years of institutional transformation and establishment of order, by the 1950s, the institutions that created the welfare state model in Sweden were in a stable state of functioning. The Swedish model of social democracy was based on the ideas of full employment, equality, and welfare.‘Without these ideas, the construction of such an institutional order would have been impossible.’ says Prof. Mark Blythe, who has done important work in the field of political economy, about the social democracy implemented in Sweden. Today, we see that the CHP claims to create an ‘equal and just economic order’ by emphasising its social democratic identity. However, the implementation of social democracy in Turkey can only be achieved if the existing institutions and the political and economic system undergo a radical change and the idea of social democracy is embraced by social actors. Therefore, it does not seem possible to change the current economic system based on deep inequalities by making small changes to the existing system or adding new ones to the existing institutions.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670149857879.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sverige RadioIn the 1970s, as the working class demanded greater rights and employers saw their profits decline, the social democratic system that had been established in Sweden in the 1930s began to slowly break down. Although major developments in the global economy, particularly the oil crisis, had an impact on the Swedish economy, it was the breakdown of the consensus between workers and employers that started the transformation of the system. While the employers had reached a consensus among themselves to change the existing system, in 1976, a pro-capitalist centre-right coalition came to power by overthrowing the Social Democratic Party. Under normal circumstances, the centre-right coalition was expected to make a radical transformation of the economy, taking into account the demands of the owners of capital.In a political and economic system in which the institutional structure established in the 1930s was functional, the right-wing parties failed to implement the reforms expected of them and faced a strong reaction from the owners of capital. The prime minister of the time is quoted as saying ‘Because we are still bound by the ideas of the working class.’ when asked, ‘Why do we still produce policies in favour of the working class despite having a pro-capitalist government?’. To overcome this intellectual and institutional entrapment, employers pursue long-term policies, creating a new economic model that will produce results in favor of capital through think tanks and sharing it with the public, while at the same time carrying out promotional activities with large advertising budgets so that the ideas of the new model are accepted by both politicians and society. They fund academia in the same way, constantly funding studies on the effects and benefits of neoliberal policies. As a result, both the establishment and the transformation of social democracy in Sweden are only possible if strong ideas about a new economic order are created and accepted by society, politics, and economic actors.Being able to go beyond the current boundariesIn the 2023 general elections, we see that the opposition alliance, which set out with the goal of rebuilding a democratic Turkey, could not go beyond the political and economic boundaries established in the 1980s, which are still dominant today. In an economic order where social income inequality is increasing day by day, the establishment of a system based on social democracy, as the CHP claims, can only be possible by producing a new idea, reaching a consensus between workers, employers, and the state, and reforming the entire institutional structure according to this new consensus.We can say that the same change is valid for the constitutional amendment package. The constitutional amendment package, which was prepared only by reaching a consensus among the party staff, will not be more than a small patch on the existing system unless it reflects a social demand and a social consensus is reached. If we want to redraw the boundaries of politics and build a new economic model based on equality, prosperity, and production, we need to come up with a strong and new idea to build these elements upon.

Spektrum

The only way out of the crisis is to go beyond small packages of improvements and try to change the role of the state.

Political economy, social democracy and the power of ideas

24 Ocak 1980'de, dönemin Başbakanlık Müsteşarı Turgut Özal tarafından hazırlanan ve Süleyman Demirel başbakanlığındaki Milliyetçi Cephe hükümeti tarafından kabul edilen ekonomik reform programı, tarihe "24 Ocak Kararları" olarak geçen yapısal bir dönüşümün kamuoyuna ilanı niteliğindeydi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İthal-ikameci sistem yerine neoliberalizm</h2>1960'lardan beri başta Latin Amerika olmak üzere gelişmekte olan ülkelere bir kalkınma stratejisi öneren&nbsp;ithal-ikameci sistem Türkiye'de yaklaşık 20 yıl süreyle uygulanmış ancak büyük bir döviz krizinin ardından çöküşe geçmişti. Yine küresel ekonomik ve siyasi sisteme uyumlu bir şekilde ABD'de Ronald Reagan, Birleşik Krallık'ta da Margaret Thatcher'ın öncüleri olduğu neoliberal ekonomi politikalarını Türkiye'de hayata geçirmek isteyen Turgut Özal, bu doğrultuda hazırlanan köklü bir ekonomik reform paketini uygulamaya koydu.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669745337393.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Özal - Thatcher" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AAArdından, 12 Eylül 1980 askerî darbesiyle birlikte yaratılan yeni siyasi düzen ve ideolojik doktrin, ekonominin de neoliberal reformlara uygun bir şekilde yeniden yapılandırılmasıyla birlikte 2022'de dahi hâlâ geçerliliğini koruyan yeni bir politik-ekonomi düzeni yarattı. İşçi haklarının sistematik şekilde daraltılması, sendikal faaliyetlerin baskılanması, sermayenin emek aleyhine sürekli olarak büyümesi ve emeği tahakküm altına alması, reel ücretlerin düşürülmesi gibi birçok hedefi ve sonucu olan bu yeni sistemin geçmiş dönemlere göre öne çıkan en büyük özelliklerinden biri devletin görev ve sorumluluklarının yeniden tanımlanması oldu.İşçi ve işveren arasında veya anayasa ile vatandaşlar arasında bir arabulucu, hakem, köprü görevini yerine getirmesi gereken devlet aygıtı 1980'den beri hemen hemen her alanda işçinin, vatandaşın ve toplumun dezavantajlı kesimlerinin karşısında sermaye ile bir ittifaka girerken ekonomiyi, siyaseti ve toplumsal hayatı düzenleyen tüm kurum ve yasalar da bu görev tanımına uygun şekilde dizayn edildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Reform yerine yama yapmak</h2>Cumhuriyetin 100. yılına gireceğimiz bu dönemde, 20 yıldır devam eden otoriter AK Parti iktidarını devirmek ve "demokratik-laik-eşitlikçi" bir Türkiye'yi yeniden inşa etmek isteyen muhalefet partileri, başta Altılı Masa olmak üzere, her ne kadar ekonomiyi, siyaseti ve toplumsal hayatı yeniden düzenleyecek politikalar üretseler ve köklü bir reform için anayasa değişikliği paketi hazırlasalar da 1980'de kurulan hâkim ideolojiyi ve politik-ekonomi düzenini kökten değiştirecek bir vizyon üretemedi. Bu tıkanıklık en çok ekonomi politikalarında ön plana çıkıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669745385354.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="altılı masa" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Habertürk2018'den beri devam eden ancak son bir yıldır toplumun orta ve alt sınıflarını açlık sınırına doğru sürükleyen ekonomik krizden çıkmak için muhalefet partileri tarafından önerilen politikaları temelde sistemi değiştirmiyor. Ortada hem gelir hem de servet dağılımını yeniden düzenleyecek, çökmekte olan refah devletini tekrar hayata geçirecek ve sermayenin yanında emeğe karşı olmaktansa emek ve sermaye arasında bir arabulucu/hakem olarak görev yapacak bir reform paketi yok. Başta CHP, İYİ Parti ve DEVA Partisi tarafından önerilen ekonomik reform paketleri ve krizden çıkış reçetelerinin yeni bir ekonomik model önermediğini ancak mevcut sistemin iktidarın yanlış politikaları yüzünden işlemediği, kendileri tarafından önerilen doğru politikalarla sistemin tekrar rayına oturtulabileceği fikrini ön plana çıkardığını görüyoruz.Örnek vermek gerekirse, DEVA Partisi lideri Ali Babacan, kendi bakanlığı döneminde Türkiye'ye yüksek miktarda yabancı kaynak girişi yapıldığını ancak iktidarın otoriterleşmesi ve hukuk devletinin ortadan kaldırılması neticesinde yabancı kaynak girişinin durduğunu ve çıkışların başladığını ifade ediyor. Bu önerme kısmen doğru olmakla birlikte Babacan'ın Türkiye ekonomisine dair çözüm ve reform önerileri partisinin iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye'ye sermaye girişinin yeniden artacağı ve kişi başına düşen milli gelirin yükseleceği önermelerinin ötesine gitmiyor.Keza, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu da Türkiye'nin kronik işsizlik sorununa "Her muhtarın yanına üniversite mezunu bir yardımcı atayarak" çözüm getirebileceğini düşünüyor veya Türkiye'deki düşük tasarruf oranları veya cari açık problemlerine çareyi Londra'daki yabancı yatırımcıları Türkiye'ye çekmekte buluyor.Bu örnekler bizlere gösteriyor ki 20 yıldır Türkiye'yi yöneten AK Parti iktidarını devirip yeni bir Türkiye inşa etmek isteyen muhalefet partileri aslında 1980'de hayata geçirilen ve AK Parti ile hem zirvesini hem de çöküşü yaşayan hakim politik-ekonomi düzeninin ve ideolojik tahakkümün bir adım bile dışına çıkamıyor. 42 yıl önce oluşturulan ve AK Parti iktidarı sürecinde sınırları her geçen gün daraltılan kısır ve dar bir siyasi arenada, gelir eşitsizliği sıralamasında dünyanın en ileri ülkelerinden biri olan Türkiye'de ekonomik hayatı düzenleyen mevcut kurumlarla köklü bir reform yapmanın ve yeni bir siyasi, sosyal, politik-ekonomi düzeni yaratmanın mümkün olmadığını bugüne kadarki süreçte defalarca kez deneyimledik.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsveç modelinden çıkarılabilecek dersler</h2>Köklü bir reform yapmanın, toplumsal aktörler arasında mutabakat sağlamanın ve sermaye ile emek arasında yeni bir denge yaratmanın ne kadar zor olduğu geçmiş tecrübelere bakılınca ortaya çıkıyor ancak bunların imkânsız olmadığına dair de birçok örnek göstermek mümkün. Bu anlamda, sosyal, siyasi, coğrafi ve ekonomik olarak Türkiye'den çok farklı bir ülke olsa da İsveç'te 1920'lerden 1990'lara kadar yaşanan siyasi ve ekonomik dönüşümler bizlere yeni bir sistem inşa etmenin nasıl mümkün olabileceği üzerine fikir verecektir.Dünyanın en güçlü refah sistemlerinden birine sahip olan İsveç'te yaratılan eşitlikçi ve kapsayıcı ekonomi modeli, uzun yıllara dayanan bir devlet-sermaye-emek koalisyonuna dayanıyor. Sermaye ile emek arasında bir arabulucu/hakem rolüne sahip olan devlet, İsveç'te hayata geçirilen refah modelinin teminatı rolünü de üstleniyor.1920’lerin sonlarında yaşanan ekonomik krize karşı çözüm üretmek ve tam istihdamın hedeflendiği bir ekonomik model yaratmak isteyen Sosyal Demokrat Parti bu yeni modelin dayandığı fikirlerin hem toplum hem de siyasetçiler ve bürokratlar nezdinde kabul edilmesini sağlamak için ülke genelinde açık oturumlar ve forumlar düzenledi. Tam istihdam, güçlü sosyal yardım mekanizmaları ve sermaye teşviklerinin ön plana çıktığı bu ekonomik modelde işçi ve işveren arasında bir arabulucu olarak görev yapan devlet aynı zamanda kurumları da bu ekonomik ve siyasi düzene uygun şekilde reforme etti ve yeni kurumlar oluşturdu.Burada vurgulanması gereken nokta krize giren eski sistemi düzeltmek için öncelikle yeni bir sistemi hayata geçirecek bir fikrin oraya atılması, bunun toplumun tüm bileşenleri tarafından kabul edilmesi için forumlar, toplantılar ve açık oturumlar düzenlenmesi ardından da mevcut kurumların yeni düzene göre reforme edilmesidir. Köklü bir reform yapabilmek için gerekli olan öncelikle yeni bir sistemin üzerine yaratılacağı fikirlerin üretilmesi ve bunun da toplumda kabul görmesi ve benimsenmesidir.Devletin bir diğer önemli rolü ise yeni ekonomik modelde işçi ve işverenler arasında yapılan gayri resmî mutabakatın resmîleştirilmesi ve korunmasıydı. İşverenler için istikrarlı ekonomik büyüme, işçi sınıfı için de tam istihdam hedefiyle yaratılan ekonomik düzende kurumlar da bu amaçlar doğrultusunda yapılandırıldı. Yaklaşık 20 yıl süreden kurumsal dönüşüm ve düzenin yerleşmesi sürecinin ardından 1950'lere gelindiğinde İsveç'te refah devleti modelini yaratan kurumlar istikrarlı bir şekilde işlevlerini yerine getirir durumdaydı. İsveç'teki sosyal demokrasi modelinin temelinde tam istihdam, eşitlik ve refah fikirleri yer alıyordu.Politik ekonomi alanında önemli çalışmalar yapan Prof. Mark Blythe, İsveç’te hayata geçirilen sosyal demokrasiye dair "Modelin arkasındaki fikirler olmasa, böylesi bir kurumsal yapı asla hayata geçirilemezdi." diyor. Bugün CHP’nin de sosyal demokrat kimliğini ön plana çıkararak "eşit ve adil bir ekonomik düzen" yaratma iddiasında olduğunu görüyoruz. Oysa Türkiye'de sosyal demokrasinin hayata geçirilmesi ancak mevcut kurumların, siyasi ve ekonomik sistemin köklü bir değişimden geçmesi ve sosyal demokrasi fikrinin toplumsal aktörler tarafından benimsenmesiyle hayata geçirilebilir. Dolayısıyla, mevcut sistemde küçük değişiklikler yaparak veya hâlihazırdaki kurumlara yenilerini ekleyerek içinde bulunduğumuz derin eşitsizliklere dayanan ekonomik sistemin değiştirilmesi pek mümkün görünmüyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669745569928.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="İsveç sosyal demokrasi miting" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sverige Radio1970’lere gelindiğinde işçi sınıfının daha geniş haklar talep etmesi ve işverenlerin de mevcut düzendeki kâr oranlarının düşmesiyle birlikte İsveç’te 1930’larda hayata geçirilen sosyal demokrasi düzeni yavaş yavaş bozulmaya başladı. Başta petrol krizi olmak üzere küresel ekonomide yaşanan büyük gelişmelerin İsveç ekonomisinde etkileri olsa da sistemin dönüşümünü başlatan asıl olay işçi ve işveren arasındaki mutabakatın bozulmasıydı. İşverenler mevcut sistemi değiştirmek konusunda kendi aralarında bir mutabakata varmışken 1976 yılında sermaye yanlısı merkez-sağ koalisyon Sosyal Demokrat Parti’yi devirerek iktidara geldi. Normal koşullar altında, merkez-sağ koalisyonun sermaye sahiplerinin taleplerini dikkate alarak ekonomide köklü bir dönüşüm yapması bekleniyordu.1930’larda oluşturulan kurumsal yapının işlevsel olduğu bir siyasi ve ekonomik sistemde sağ partiler kendilerinden beklenen reformları hayata geçiremedi ve sermaye sahiplerinin de yoğun tepkisiyle karşılaştı. "Sermaye yanlısı bir hükümetimiz olmasına rağmen neden hâlâ işçi sınıfı lehine politikalar üretiyoruz?" sorusuna dönemin başbakanının "Çünkü hâlâ işçi sınıfının fikirlerine mahkumuz" dediği aktarılıyor. Bu fikri ve kurumsal sıkışmışlığı aşmak için işverenler uzun vadeli politikalar izleyerek düşünce kuruluşları aracılığıyla sermayenin lehine sonuçlar üretecek yeni bir ekonomi modeli yaratıyor ve bunu kamuoyuyla paylaşıyor, aynı zamanda yeni modele dair fikirlerin hem siyasetçiler hem de toplumda kabul görmesi için büyük reklam bütçeleri ile tanıtım faaliyetleri yürütüyorlar. Akademiye de aynı şekilde kaynak aktararak sürekli olarak neoliberal politikaların etkileri ve faydaları üzerine yapılan çalışmaları fonluyorlar. Sonuç olarak İsveç’te hem sosyal demokrasinin kurulması hem de dönüştürülmesi ancak yeni bir ekonomik düzene dair güçlü fikirlerin yaratılarak toplum, siyaset ve ekonomik aktörler tarafından kabul edilmesiyle mümkün oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hakim sınırların dışına çıkabilmek</h2>2023 genel seçimlerinde demokratik bir Türkiye’yi yeniden inşa etme hedefiyle yola çıkan Altılı Masa'nın hem siyasi hem de ekonomik olarak 1980'lerde oluşturulan ve bugün hala hâkim olan siyasi sınırların dışına çıkamadığını görüyoruz. Toplumsal gelir eşitsizliğinin her geçen gün arttığı bir ekonomik düzende CHP’nin iddia ettiği gibi sosyal demokrasiye dayanan bir sistemin kurulması ancak yeni bir fikrin üretilmesi, toplumda kabul görerek işçi-işveren-devlet arasında bir mutabakata ulaşılması ve tüm kurumsal yapının bu yeni mutabakata göre reforme edilmesi ile mümkün olabilir.Aynı değişimin anayasa değişikliği paketi için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Yapım aşamasında sadece parti kurmayları arasında bir mutabakat sağlanarak hazırlanan anayasa değişikliği paketi, toplumsal bir talebi yansıtmadığı ve toplumsal bir mutabakata varılamadığı sürece mevcut sisteme yapılan küçük bir yama olmaktan öteye gidemeyecektir. Siyasetin sınırlarını yeniden çizmek ve eşitlik-refah-üretime dayanan yeni bir ekonomik modeli inşa etmek istiyorsak öncelikle bunların üzerine kurulacağı güçlü ve yeni bir fikir üretmemiz gerekiyor.

Krizden ancak küçük iyileştirme paketlerinden öteye gidip devletin rolünü değiştirme çabasına girerek çıkılabilir. 

Politik ekonomi, sosyal demokrasi ve fikirlerin gücü

• Birleşik Krallık'ta Boris Johnson'ın Muhafazakâr Parti liderliğinden istifa etmesinin ardından başlayan liderlik yarışında, yapılan parti içi oylamada Rishi Sunak'ı geride bırakan Dışişleri Bakanı Liz Truss Muhafazakâr Parti'nin yeni lideri olarak seçildi. Truss, aynı zamanda Birleşik Krallık'ın da yeni başbakanı oldu.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1662642505976.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.67" width="550" alt="Liz Truss" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The Guardian<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üçüncü: &nbsp;Yeni Başbakan Liz Truss, Margaret Thatcher ve Theresa May’in ardından Birleşik Krallık’ın üçüncü kadın başbakanı olacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kabine hazır:&nbsp;Kraliçe 2. Elizabeth'ten hükûmeti kurma görevini alan Başbakan Truss, kabinesini oluşturdu. Truss; Kwasi Kwarteng'i Maliye Bakanı, James Clevery'i Dışişleri Bakanı ve Suella Braverman'ı İçişleri Bakanı olarak atadı. Kabinede yer alan diğer isimlere <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2022/09/07/ingilterede-basbakan-liz-truss-kabinesini-olusturdu-farkli-kokenden-siyasetcilere-yer-verd" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> göz atabilirsiniz.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne olacak? Yeni Başbakan Liz Truss, Ukrayna’nın işgali, artan enflasyon ve enerji krizinin yarattığı sorunlar kümesiyle mücadele etmek zorunda kalacak. Truss, ülke ekonomisindeki durgunluğa çözüm olarak büyük vergi indirimleri yapacağını vadediyor. Truss, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından Johson’la birlikte kabinede Rusya’ya karşı en sert tavır takınan kişilerden biriydi. Ayrıca Truss seçim kampanyası döneminde sığınmacıların Ruanda’ya gönderilme planının uygulanacağını ve bu planın başka ülkelerin de dahil edilmesiyle genişletileceğini vadetmişti. Bu planın gerçekleşmesi hâlinde de Türkiye ile Birleşik Krallık ilişkilerinin gerilebileceği öngörülüyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir öneri: Konu hakkındaki hikâyemizi <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/631645a7155a3800062e4c95" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> okuyabilirsiniz.&nbsp;</li></ul>

Birleşik Krallık’ta Boris Johnson’ın Muhafazakâr Parti liderliğinden istifa etmesinin ardından başlayan liderlik yarışında, dün yapılan parti içi oylamada Rishi Sunak’ı geride bırakan Dışişleri Bakanı Liz Truss Muhafazakâr Parti’nin yeni lideri olarak seçildi. Truss, aynı zamanda Birleşik Krallık’ın da yeni başbakanı oldu. Yeni Başbakan Liz Truss, Margaret Thatcher ve Theresa May’in ardından Birleşik Krallık’ın üçüncü kadın başbakanı olacak.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Truss’ı neler bekliyor?</h2>Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından dünya genelinde enerji fiyatlarının yükselmesi küresel bir enflasyonu beraberinde getirdi. Eski Başbakan Boris Johnson’ın işgalin başladığı günden beri Ukrayna’yı askeri, siyasi ve ekonomik olarak destekleme politikası Birleşik Krallık-Rusya ilişkilerinin büyük oranda bozulmasına neden oldu. ABD ve AB ile birlikte Rusya’ya ağır yaptırımlar uygulayan Birleşik Krallık, Rusya’nın Avrupa’ya doğal gaz akışını kademeli olarak durdurmasıyla birlikte büyük bir enerji kriziyle karşı karşıya kaldı. Boris Johnson’ın başbakan olarak son ziyaretini Ukrayna’nın başkenti Kiev’e yapması, gelecek dönemde Birleşik Krallık’ın Ukrayna’ya verdiği desteğin devam edeceğinin de bir göstergesiydi.Yeni Başbakan Liz Truss, Ukrayna’nın işgali, artan enflasyon ve enerji krizinin yarattığı sorunlar kümesiyle mücadele etmek zorunda kalacak. Truss, Muhafazakâr Parti liderliği yarışındaki rakibi Rishi Sunak’a karşı yürüttüğü seçim kampanyasında da bu sorunları çözme vaadinde bulunuyordu.&nbsp;Peki Truss’ın artan enflasyon, ekonomik durgunluk ve enerji krizine karşı çözüm önerileri ne?Truss, ülke ekonomisindeki durgunluğa çözüm olarak büyük vergi indirimleri yapacağını vadediyor. Rakibi Rishi Sunak, büyük vergi indirimlerinin enflasyonu artırıcı etkisi olacağı eleştirilerinde bulunsa da Truss, bu politikanın ekonomiyi canlandıracağını iddia ediyor. Yeni Başbakan Truss, seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından yaptığı ilk konuşmada "Vergileri azaltacak ve ekonomimizi büyütecek cesur bir plan sunacağım." dedi ve seçim kampanyasındaki sözleri yerine getireceğini ifade etti. Savunma harcamalarının GSYİH’daki payını da artıracağını söyleyen Truss, enerji kriziyle mücadele politikasını kısa zamanda kamuoyuyla paylaşacağını belirtti. Bu konuda henüz detaylı bir açıklama yapmasa da “halkın enerji faturalarını ödemesine yardımcı olacak adımlar atılacağını” ifade etti. Kısa vadede, enerji faturalarının vatandaşların üzerindeki yükünü hafifletmek amacıyla hanehalkının yenilenebilir enerji için ödediği yeşil vergileri askıya alma planı geçici bir rahatlama yaratacağı düşüncesiyle bazı kesimler tarafından beğenilse de özellikle uzun vadede iklim değişikliğiyle mücadele politikalarına ve yenilenebilir enerjiye geçişe olumsuz etkileri olacağı nedeniyle eleştirilere de yol açıyor.Eski Başbakan Boris Johnson’ın kabinesinde Dışişleri Bakanı olarak görev yapan Liz Truss, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından Johson’la birlikte kabinede Rusya’ya karşı en sert tavır takınan kişilerden biriydi. Hem Johnson döneminde belirlenen Rusya politikasının devam ettirilmesi hem de kamuoyunda Ukrayna’ya verilen güçlü destek nedeniyle Liz Truss’ın başbakanlığı döneminde de Ukrayna’ya desteği devam ettireceği öngörülüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye-Birleşik Krallık ilişkilerinde yeni dönem</h2>Eski Başbakan Boris Johnson döneminde iki ülke arasındaki ilişkiler pozitif bir çizgide ilerliyordu. Johnson, Türkiye’nin Ukrayna’ya verdiği askeri ve siyasi destekten duyduğu memnuniyeti birçok kez dile getirmişti. Öte yandan, Türkiye ve Birleşik Krallık arasında savunma sanayi alanındaki iş birliklerinin de derinleştiği bir dönem yaşanıyor. Johnson döneminde iki ülke ilişkilerinde yaşanan olumlu gelişmelerin Truss döneminde de önemli bir kesintiye uğramadan devam edeceği öngörülse de Truss’ın göçmen politikası potansiyel bir sorun haline gelebilir. Birleşik Krallık, geçtiğimiz aylarda ülkeye gelen sığınmacıların üçüncü ülkelerdeki bekleme kamplarına gönderilerek gerekli işlemler tamamlanıncaya kadar kamplarda kalmasını öngören bir politikayı hayata geçirmeye çalışıyordu. Bu plan çerçevesinde, Ruanda ile anlaşma yapan Johnson hükümeti bir grup sığınmacıyı Ruanda’daki bekleme kamplarına göndermek için uçak hazırlamış ancak son anda AİHM’in kararıyla uçuş engellenmişti. Dönemin Dışişleri Bakanı Liz Truss, bu politikayı bir adım daha ileriye götürerek Türkiye’de de sığınmacılar için bir bekleme kampı kurulabileceğini ifade etmişti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu&nbsp;ise Truss’ın bu planını sert şekilde eleştirerek “Türkiye’nin bir başka ülkenin bekleme kampı olmayacağını” ifade etmişti. Bu plan, bir süreliğine askıya alınsa da Truss seçim kampanyası döneminde sığınmacıların Ruanda’ya gönderilme planının uygulanacağını ve bu planın başka ülkelerin de dahil edilmesiyle genişletileceğini vaat etmesi önümüzdeki süreçte Türkiye-Birleşik Krallık ilişkileri için potansiyel bir sorun haline gelebilir.

Aposto Gündem

Birleşik Krallık'ın yeni başbakanı: Liz Truss

Premier League’in 21. haftasında Chelsea ve Liverpool arasında oynanan ve 2-2 beraberlikle sonuçlanan karşılaşmada, Stamford Bridge stadyumu önemli bir başka olaya tanıklık etti. Chelsea yönetiminin maça 12.000 taraftarı ayakta alma kararıyla birlikte İngiltere futbolunda yaklaşık 30 yıl sonra ilk kez, bir stadyumda seyirciler oturmadan maç seyredebilmiş oldu. Bu maçın taraflarından birinin Liverpool olması ise tarihin bir cilvesiydi.İngiltere stadyumlarında ayakta maç izlemek 1990’larda yasaklanmıştı. Bu kararın alınmasında en önemli kilometre taşlarından biri, 1989’da Sheffield’daki Hillsborough Stadyumu’nda Liverpool ile Nottingham Forest arasında oynanan FA Cup yarı finali esnasında yaşanan izdihamda 97 kişinin hayatını kaybetmesiydi.Bu facia, Britanya’da 1980’lerden itibaren yaşanan neoliberal dönüşümün de doğrudan bir sonucuydu. Margaret Thatcher başbakanlığındaki Muhafazakâr hükümet özelleştirme ve emek gücü lehine düzenlemeleri geri çekme politikalarını hayata geçirirken buna muhalefet edebilecek grupları özel bir öfkeyle hedef alıyordu. 1984’teki büyük grev sırasında hükümet ödenekleri kesilen madenci aileleri buna bir örnekti. İşçi sınıfının boş vakit geçirme ve kitleselleşme araçlarından biri olan futbol da bu amaçla hedef alındı.Hillsborough faciası, Muhafazakâr hükümet tarafından stadyumlardaki neoliberal dönüşüm için zemin olarak kullanıldı. İzdiham büyük ölçüde polisin ihmalkârlığı nedeniyle gerçekleşmiş olsa da medyada taraftarların sarhoş olduğu, izdiham sırasında ölenlerin cüzdanlarını çalmaya çalıştıkları gibi yalanlar yayıldı. Bu yalanları yayanların başında da bu haberin fotoğrafının yayınlandığı Daily Mail gazetesi geliyordu.Bu olaydan sonra stadyumlar büyük bir dönüşüme maruz kaldı. Seyirci kapasiteleri azaltılırken gözetleme sistemleri ile polis sayıları artırıldı ve ayakta seyirci yasağı gibi kısıtlamalar getirildi. Bu, bilet gelirlerinin azalmasına yol açarken, kulüpler bu açığı stadyumların içine aldıkları mağazalar ve fast food restoranlarıyla tüketimi teşvik ederek kapatmayı hedefledi. Stadyumlar hızlıca alışveriş merkezlerine dönüşürken, artan bilet fiyatları da işçi sınıfının ayağının maçlardan kesilmesine yol açarak, bir kentleşme deyimiyle ifade edecek olursak, stadyumları ‘soylulaştırdı.Bütün bunların ışığında, stadyumlara yeniden seyircilerin alınmaya başlanmasına ilişkin adımların önemli bir değişimin göstergesi olduğu açık. Ancak bu da kapitalizmin bir başka krizinin sonucu olarak, pandemi dönemi seyircisiz geçen maçların getirdiği mali kayıpları telafi etme hedefiyle açıklanabilir. Yine de, direnişin çatlaklardan sızdığı gerçeğini göz önünde bulundurarak, kitleselleşme ve örgütlenme için yeni olanaklar oluşması için ümitvar olmak da mümkün.

Margaret Thatcher ile ilgili hikayeler