<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/GizemSelvi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gizem Sevinç Selvi</a>Kocatepe Ankara’nın önemli sembollerinden biri, ayrıca bugün şehrin en büyük cami. Öyle ki 2008’de dönemin belediye başkanı Melih Gökçek, Ankara’nın simgesi “Hitit güneşini" “at nalına" benzetmiş, şehrin Kocatepe Cami ve Atakule ile tasvir edilmesi gerektiğini söylemiş ve hakikaten o günlerde Ankara’nın amblemi değişmişti. Yeni amblem Kocatepe Camiydi, ardından 2010’da şehrin kaldırımlarında gülümseyen bir kedi belirecekti, yeni amblemdeki Ankara kedisi.Ankara’da Cumhuriyet döneminde inşa edilen, TDV verilerine göre 20.000 kişilik cemaat kapasitesiyle başkentin en büyük cami olan Kocatepe’nin farklı sembolik anlamları da var.Caminin tasarımını ilk olarak Ankara Eski Büyükşehir Belediye Başkanı ve mimar Vedat Dalokay yapmış; ancak bu tasarım kimi kaynaklara göre “fazla modern” bulunmuş, kimi kaynaklara göre ise o dönem için yeni ve denenmemiş bir sistem önerdiğinden uygulanabilir bulunmamıştı. Neticede üçüncü kez proje yarışması yapıldı ve iki mimar, Hüsrev Tayla ile Fatih Birleşik Uluengin’in projesi birinci oldu. Ardından 1967’nin ekim ayında, tam da Miraç Kandili’nde Kocatepe’nin temeli atılsa da mali güçlükler sebebiyle işler zorlaştı. 81’de Diyanet Vakfı’na devredilen Kocatepe’nin inşaatı alışılmıştan biraz daha uzun sürdü; cami, yapımına niyet edilen 1962’den tam 15 yıl sonra, 1987’de dönemin başbakanı Turgut Özal tarafından açıldı. Ne var ki bundan altı yıl sonra, Nisan 1993’te Kocatepe’de Cumhurbaşkanı Özal’ın cenaze namazı kılınacaktı.Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en kritik dönemlerinden biri kabul edilen 14 Mayıs seçimlerine dokuz gün kala, bu sembolik mekânın, Kocatepe’de bir cuma çıkışının atmosferini merak ettik.Caminin girişinin tam karşısında bugün AK Parti Ankara İl Başkanlığı binası var; sokaklar haliyle AK Parti bayraklarıyla dolu. Kimileri tarafından sıklıkla “Atatürk’ün Çankaya’sı” olarak anılan Çankaya’nın göbeğindeki Kocatepe Cami’nin önünde de farklı profiller dikkat çekiyor; lise çağındakiler, esnaf, alternatif bir tarza sahip muhtemel üniversiteliler, yaş almış ve daha muhafazakâr görünenler, örtülü ve örtüsüz her yaştan kadın…Cemaat kalabalık, en üst katta kadınlara ayrılan bölümde oturanları başımla selamlayarak (ve gülümsemeyle karşılık alarak) içeri giriyor, etrafı izlemeye, imamı dinlemeye başlıyorum.Kocatepe Cami imamı çevre sorunlarından, iklim krizinden söz ediyor; “İsrafı önlemeliyiz” diyor, “çevremize duyarlı olmalı, ihtiyacımız kadar tüketmeliyiz”. Ardından “Allah devletimizi, milletimizi kötülüklerden, afetlerden korusun; birliğimizi, bütünlüğümüzü bozmasın" diyerek bitiriyor sözlerini. Bu iç görülü vaazın ardından namaz başlıyor; sonrasında kalabalık dağılırken caminin dışında birkaç kişiyle sohbet etme olanağı buluyorum. Şanslıyım ki ne televizyonda ne de Twitter’da sık rastlamadığımız türden fikirlerle karşılaşıyorum.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir emekli: “7 bin 500 lira maaş alıyorum, doğalgazı bedava yapsa ne olur, yapmasa ne olur?”</h2>İlk kez oy kullanacak, 18’lerindeki iki genç, bir orta yaşlı emekli ve biri başörtülü, diğeri örtüsüz iki genç kadın sorularımı yanıtlıyor… Hepsinin ortak şikâyeti, ekonomi bu haldeyken yapılan seçim masrafları. 61 yaşındaki emekli Mustafa Bey, “Şu masrafları yapacak halde miyiz, yarın hepsi çöp olacak, dünyanın neresinde böyle bir sistem var?” diye soruyor. Kendini “koyu bir Atatürk taraftarı” olarak tarif eden Mustafa Bey, mutfakta yangından da öte, “dehşet bir şey” olduğundan dem vuruyor. “Doğalgazı bedava yapmış, yapsa ne olur yapmasa ne olur? Ben 7 bin 500 lira emekli maaşı alıyorum, onlar koltuk derdinde. Beni düşünen mi var?" ifadelerini kullanıyor. HDP desteği içine sinmese de Kılıçdaroğlu’na oy vermek niyetinde. Atatürk CHP’sinden vazgeçmeyeceğini vurguluyor üstüne basa basa.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İlk kez oy kullanacak bir öğrenci: “Sinan Oğan’ın bu seçimde bir şansı olmasa da gelecek vadediyor”</h2>Üniversiteye hazırlanan bir gençle, Emre ve ismini paylaşmak istemeyen arkadaşıyla konuşmaya başlıyoruz bu kez. Emre umutlu hissettiğini söylüyor, “Şu anki durum çok kötü, düzelmesi gereken şeyler var ve düzelecek.” diyor. Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’yla ilgili hislerini sorduğumda beni düzeltiyor; “Sadece iki aday yok ki, ben Sinan Oğan’ı çok başarılı buluyorum."&nbsp;diyor. Bu seçimde Muharrem İnce ve Oğan’ın çok bir şansı olmadığını bildiğini, ama Oğan’ın gelecek için umut vadettiğini söylüyor. İlk turda oyunu Sinan Oğan’a vereceğini, seçimin ikinci tura kalması halinde ise Erdoğan’ın karşısında kim olursa ona gideceğini anlatıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İlk kez oy kullanacak bir başka öğrenci: “Bu zamanda Alevilik-Sünnilik konuşmak anlamsız, ben bu kitaba neden 170 lira verdim, önce onu konuşalım”</h2>Caminin dışındaki alanda sohbet ettiğimiz bir diğer genç, üniversiteye hazırlanan Yusuf Ali, önünde bulunduğumuz alan itibarıyla biraz kapalı konuşacağını söyleyerek başlıyor söze. “Bir laf var ya” diyor, “Bu seçim cennetin kapılarını açmaz ama cehennemin kapılarını kapatabilir.” Sonra sesini iyice alçaltıyor, bir saltanat rejimi olduğunu söylüyor, Türkiye’ye bir yenilik gerektiğini söylüyor. O da kendini Sinan Oğan’a yakın hissediyor, milliyetçiliğin, ideolojinin dışında gençler olarak liyakat istediklerinden söz ediyor. “Mevzular Açık Mikrofon” programını izlemiş, Oğan’ın en muhalif görüş karşısında dahi birleştirici bir dil benimsediğini savunuyor.Bugün cebindeki 200 liranın 30 lirasıyla döner yemiş, kalan 170 lirayla soru bankası almış. Sesini biraz daha kısarak “Elhamdülillah” durumlarının yerinde olduğundan; ama depremzedelerin ve darda olanların yerinde olmak istemeyeceğinden bahsediyor. Ona göre bu seçim en çok depremzedeler ve alt gelir grubu için kritik. Altılı Masa’dan Ali Babacan’ı makul, Akşener’i biraz uyumsuz buluyor. “Soğan bir yiyecek, TOGG bir araba, böyle bir karşılaştırma olabilir mi?” diye soruyor. Kılıçdaroğlu’nun Alevilik meselesine hiç takılmıyor, Alevilik Anadolu’ya aittir derken 21. yy.’da bu konuda konuşmayı anlamlı bulmuyor. Önceliği belli, “Ben bugün bu kitaba neden 170 lira verdim, önce ona cevap versinler.” diyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Genç bir kadın: “TOGG çabasını takdir ediyorum, ama önce karnımızı doyurmamız lazım”</h2>Caminin önündeki bankta küçük oğlu ve arkadaşıyla birlikte oturan 36 yaşındaki genç kadına yöneliyorum bu kez. Başörtülü bir devlet memuru Elif Hanım. Tıpkı ilk sohbetteki gibi o da seçim için yapılan masraflarını çok lüzumsuz bulduğunu dile getiriyor. Asılı AK Parti bayraklarını göstererek “Bunlar mı fikrimi değiştirecek?” diye soruyor, “Üstelik ekonomi bu haldeyken… Deterjan mı satın alıyoruz?” Mitinglerle falan da ilgilenmediğini anlatıyor Elif Hanım, ekonominin içinde bulunduğu durumdan çok şikayetçi. Çocuğu için bir gelecek görmek istediğini, onun için güvenli bir ortam arzuladığını söylüyor, çocuğunu tam gün kreşe göndermek isterken bunu yapamadığını, yarım gün gönderebildiğini ifade ediyor.Elif Hanım Türkiye’de artan mülteci sayısından da şikayetçi, demografik yapının değişmesinden ve 20 yıl sonra tüm bu değişimin yeni sorunlar ortaya çıkarmasından endişe ediyor. “Bizde mazluma sahip çıkmak, komşu açken tok yatmamak esastır; ancak ihtiyaç sahibi olanlar kadar olmayanlar da burada” diyor. “Savaştan kaçan kadını, çocuğu anlarım ama ne olduğunu bilmediğimiz bir sürü adam ülkemize neden giriş yapıyor?” diye soruyor. Ekonominin bir serumla düzelecek bir hastalık olmadığı benzetmesini yapıyor.Değişimden yana; Kılıçdaroğlu’na ve CHP’ye oy vereceğini söylüyor. Aleviliğin, Sünniliğin tartışma konusu olmadığını savunuyor, “Türkiye’yi Müslüman olmayan bir lider dahi yönetebilir; özel hayatı da beni ilgilendirmiyor.” diyor, “O onun özel hayatı. Benim için olan mühim olan yaptığı iş, mühim olan dürüst çalışması.” İkinci tur ihtimalinin sıkıntı yaratabileceğinden ve güvenlik açığından endişe ediyor. Soğan-TOGG tartışmasını doğru bulmuyor; “TOGG çabasını takdir etmek lazım, ama önce karnımızı doyurmamız gerekiyor.”

Spektrum

Seçime günler kala, Kocatepe’de bir cuma namazı çıkışında atmosferi gözlemledik

14 Mayıs’a günler kala, Kocatepe Camisi’nde bir cuma çıkışı

• <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/hayatim/gurme/sef-zeki-acikoz-liderlerin-damak-zevkini-anlatti-bulent-ecevit-asla-hayir-diyemezdi/amp/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Şef Zeki Açıköz</a>, siyasetçilerin damak zevklerini ‘Siyasetin Sofrası’ adlı kitabında anlattı. Çankaya’daki ünlü bir otelin aşçıbaşı olan ve mesleğinde 44’üncü yılını dolduran Açıköz, kitabında 5 cumhurbaşkanı, 6 başbakan, 2 başbakan yardımcısı ve bir ana muhalefet partisi liderini ağırladığını aktardı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Detaylar: Turgut Özal’ın yemek yemeyi çok sevdiğini ve yöresel lezzetleri tercih ettiğini; Süleyman Demirel’in ise beslenmesine özen göstermediğine ve yemek ayrımı yapmadığına değinen Açıköz; Recep Tayyip Erdoğan’ın Osmanlı mutfağını ve yöresel lezzetleri çok sevdiğini, yediklerine ve içtiklerine son derece önem verdiğini ifade etti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: Kraliçe Elizabeth, Obama ve Putin gibi dünya liderlerine de yemek yapan Açıköz, Kraliçe Elizabeth’e fırın sütlaç hazırladığını, sütlacı çok beğenen Kraliçe'nin kendisiyle sohbet ettiğini de aktardı.</li></ul>

Aposto Gündem

Spektrum&nbsp;is a weekly politics publication focusing on Turkey, city agendas and international policy.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">On January 24, 1980, the economic reform program prepared by Turgut Özal, then-Undersecretary of the Prime Ministry, and adopted by the Nationalist Front government headed by Süleyman Demirel, was a public announcement of a structural transformation that went down in history as the ‘January 24 Decisions’.Neoliberalism instead of the import-substitution systemThe import-substitution system, which had offered a development strategy to developing countries, particularly in Latin America, since the 1960s, was implemented in Turkey for about 20 years. However, it collapsed after a major currency crisis. Turgut Özal, who wanted to implement in Turkey the neoliberal economic policies pioneered by Ronald Reagan in the US and Margaret Thatcher in the UK in line with the global economic and political system, implemented a radical economic reform package which was prepared in this direction.The new political order and ideological doctrine created by the military coup of September 12, 1980, together with the restructuring of the economy in line with neoliberal reforms, created a new political-economic order that is still valid in 2022. One of the most prominent features of this new system, which has many goals and consequences, such as the systematic contraction of workers' rights, the suppression of trade union activities, the continuous growth of capital at the expense of labour, and the domination of labour, and the reduction of real wages, has been the redefinition of the duties and responsibilities of the state.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/n/spectrum" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Subscribe</a>

Aposto Digest

On January 24, 1980, the economic reform program prepared by Turgut Özal, then-Undersecretary of the Prime Ministry, and adopted by the Nationalist Front government headed by Süleyman Demirel, was a public announcement of a structural transformation that went down in history as the ‘January 24 Decisions’.Neoliberalism instead of the import-substitution systemThe import-substitution system, which had offered a development strategy to developing countries, particularly in Latin America, since the 1960s, was implemented in Turkey for about 20 years. However, it collapsed after a major currency crisis. Turgut Özal, who wanted to implement in Turkey the neoliberal economic policies pioneered by Ronald Reagan in the US and Margaret Thatcher in the UK in line with the global economic and political system, implemented a radical economic reform package which was prepared in this direction.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670149773990.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AAThe new political order and ideological doctrine created by the military coup of September 12, 1980, together with the restructuring of the economy in line with neoliberal reforms, created a new political-economic order that is still valid in 2022. One of the most prominent features of this new system, which has many goals and consequences, such as the systematic contraction of workers' rights, the suppression of trade union activities, the continuous growth of capital at the expense of labour, and the domination of labour, and the reduction of real wages, has been the redefinition of the duties and responsibilities of the state.Since 1980, the state apparatus, which was supposed to serve as a mediator, arbitrator, and bridge between workers and employers, or between the constitution and citizens, has allied with capital in almost every field against workers, citizens, and disadvantaged segments of society, while all institutions and law regulating the economy, politics, and social life have been designed by this job description.Patching instead of reformingIn this period, when we are about to enter the 100th anniversary of the Republic, the opposition parties that want to overthrow the authoritarian AKP government, which has been in power for 20 years, and rebuild a ‘democratic-secular-egalitarian’ Turkey have failed to produce a vision that would radically change the dominant ideology and political-economic order established in 1980, even though they have produced policies to reorganise the economy, politics and social life and prepared a constitutional amendment package for a radical reform, especially the opposition alliance. This blockage is most prominent in economic policies.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670149810539.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.77" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">HabertürkThe policies proposed by the opposition parties to get out of the economic crisis, which has been going on since 2018, but has been dragging the middle and lower classes of society towards the hunger line since last year, do not fundamentally change the system. No reform package would reorganise the distribution of both income and wealth, revive the collapsing welfare state, and act as a mediator/arbitrator between labour and capital rather than siding with capital against labour. The economic reform packages and crisis exit prescriptions proposed by the CHP, İYİP, and DEVA Party do not propose a new economic model, but emphasise the idea that the current system is not working due to the wrong policies of the government and that the system can be put back on track with the right policies proposed by them.For example, Ali Babacan, the leader of the DEVA Party, states that during his ministerial term there was a large inflow of foreign resources into Turkey, but as a result of the authoritarianism of the government and the elimination of the rule of law, the inflow of foreign resources stopped and outflows began. While this proposition is partially true, Babacan's proposals for solutions and reforms for the Turkish economy do not go beyond suggesting that once his party comes to power, capital inflows to Turkey will increase again and per capita income will rise.Likewise, CHP leader Kemal Kılıçdaroğlu thinks that he can solve Turkey's chronic unemployment problem by ‘appointing a university graduate assistant to every muhtar’ or finding the solution to Turkey's low savings rate or current account deficit problems by attracting foreign investors from London to Turkey.These examples demonstrate that the opposition parties that want to overthrow the AKP government, which has ruled Turkey for 20 years, and build a new Turkey are unable to move even one step away from the dominant political-economic order and ideological domination that was put in place in 1980 and which experienced both its peak and collapse with the AKP. Created 42 years ago, we have repeatedly experienced that it is not possible to make a fundamental reform and create a new political, social and political-economic order with the existing institutions that regulate economic life in Turkey, one of the most advanced countries in the world in terms of income inequality, in a vicious and narrow political arena whose borders have been narrowed day by day during the AKP rule.Lessons to take from the Swedish modelPrevious experience shows how difficult it is to make a fundamental reform, build consensus among social actors, and create a new balance between capital and labour. But there are many examples to show that these are not impossible. In this sense, the political and economic transformations that took place in Sweden from the 1920s to the 1990s, even though the country is socially, politically, geographically, and economically very different from Turkey, will give us an idea of how it is possible to build a new system.The egalitarian and inclusive economic model created in Sweden, which has one of the strongest welfare systems in the world, is based on a long-standing state-capital-labour coalition. The state, which plays the role of mediator/arbitrator between capital and labour, is also the guarantor of the Swedish welfare model.The SDP (Social Democratic Party), which wanted to find a solution to the economic crisis of the late 1920s and to create an economic model targeting full employment, organised public hearings, and forums across the country to ensure that the ideas on which this new model was based were accepted by the society as well as politicians and bureaucrats. In this economic model, which emphasised full employment, strong social welfare mechanisms, and capital incentives; the state, which acted as a mediator between workers and employers, also reformed institutions and created new ones by this economic and political order.The point to highlight here is that, to fix the old system that was in a crisis, first of all, an idea to implement a new system should be put forward, and forums, meetings, and open sessions should be organised to ensure that it is accepted by all components of society, and then the existing institutions should be reformed according to the new order. To carry out a fundamental reform, it is necessary, first of all, to generate the ideas on which a new system is to be built, and for this to be accepted and adopted by society.Another important role of the state was to formalise and protect the informal agreement between workers and employers in the new economic model. In the economic order created with the goal of stable economic growth for employers and full employment for the working class, institutions were structured in line with these objectives. After about 20 years of institutional transformation and establishment of order, by the 1950s, the institutions that created the welfare state model in Sweden were in a stable state of functioning. The Swedish model of social democracy was based on the ideas of full employment, equality, and welfare.‘Without these ideas, the construction of such an institutional order would have been impossible.’ says Prof. Mark Blythe, who has done important work in the field of political economy, about the social democracy implemented in Sweden. Today, we see that the CHP claims to create an ‘equal and just economic order’ by emphasising its social democratic identity. However, the implementation of social democracy in Turkey can only be achieved if the existing institutions and the political and economic system undergo a radical change and the idea of social democracy is embraced by social actors. Therefore, it does not seem possible to change the current economic system based on deep inequalities by making small changes to the existing system or adding new ones to the existing institutions.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670149857879.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sverige RadioIn the 1970s, as the working class demanded greater rights and employers saw their profits decline, the social democratic system that had been established in Sweden in the 1930s began to slowly break down. Although major developments in the global economy, particularly the oil crisis, had an impact on the Swedish economy, it was the breakdown of the consensus between workers and employers that started the transformation of the system. While the employers had reached a consensus among themselves to change the existing system, in 1976, a pro-capitalist centre-right coalition came to power by overthrowing the Social Democratic Party. Under normal circumstances, the centre-right coalition was expected to make a radical transformation of the economy, taking into account the demands of the owners of capital.In a political and economic system in which the institutional structure established in the 1930s was functional, the right-wing parties failed to implement the reforms expected of them and faced a strong reaction from the owners of capital. The prime minister of the time is quoted as saying ‘Because we are still bound by the ideas of the working class.’ when asked, ‘Why do we still produce policies in favour of the working class despite having a pro-capitalist government?’. To overcome this intellectual and institutional entrapment, employers pursue long-term policies, creating a new economic model that will produce results in favor of capital through think tanks and sharing it with the public, while at the same time carrying out promotional activities with large advertising budgets so that the ideas of the new model are accepted by both politicians and society. They fund academia in the same way, constantly funding studies on the effects and benefits of neoliberal policies. As a result, both the establishment and the transformation of social democracy in Sweden are only possible if strong ideas about a new economic order are created and accepted by society, politics, and economic actors.Being able to go beyond the current boundariesIn the 2023 general elections, we see that the opposition alliance, which set out with the goal of rebuilding a democratic Turkey, could not go beyond the political and economic boundaries established in the 1980s, which are still dominant today. In an economic order where social income inequality is increasing day by day, the establishment of a system based on social democracy, as the CHP claims, can only be possible by producing a new idea, reaching a consensus between workers, employers, and the state, and reforming the entire institutional structure according to this new consensus.We can say that the same change is valid for the constitutional amendment package. The constitutional amendment package, which was prepared only by reaching a consensus among the party staff, will not be more than a small patch on the existing system unless it reflects a social demand and a social consensus is reached. If we want to redraw the boundaries of politics and build a new economic model based on equality, prosperity, and production, we need to come up with a strong and new idea to build these elements upon.

The only way out of the crisis is to go beyond small packages of improvements and try to change the role of the state.

Political economy, social democracy and the power of ideas

24 Ocak 1980'de, dönemin Başbakanlık Müsteşarı Turgut Özal tarafından hazırlanan ve Süleyman Demirel başbakanlığındaki Milliyetçi Cephe hükümeti tarafından kabul edilen ekonomik reform programı, tarihe "24 Ocak Kararları" olarak geçen yapısal bir dönüşümün kamuoyuna ilanı niteliğindeydi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İthal-ikameci sistem yerine neoliberalizm</h2>1960'lardan beri başta Latin Amerika olmak üzere gelişmekte olan ülkelere bir kalkınma stratejisi öneren&nbsp;ithal-ikameci sistem Türkiye'de yaklaşık 20 yıl süreyle uygulanmış ancak büyük bir döviz krizinin ardından çöküşe geçmişti. Yine küresel ekonomik ve siyasi sisteme uyumlu bir şekilde ABD'de Ronald Reagan, Birleşik Krallık'ta da Margaret Thatcher'ın öncüleri olduğu neoliberal ekonomi politikalarını Türkiye'de hayata geçirmek isteyen Turgut Özal, bu doğrultuda hazırlanan köklü bir ekonomik reform paketini uygulamaya koydu.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669745337393.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Özal - Thatcher" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AAArdından, 12 Eylül 1980 askerî darbesiyle birlikte yaratılan yeni siyasi düzen ve ideolojik doktrin, ekonominin de neoliberal reformlara uygun bir şekilde yeniden yapılandırılmasıyla birlikte 2022'de dahi hâlâ geçerliliğini koruyan yeni bir politik-ekonomi düzeni yarattı. İşçi haklarının sistematik şekilde daraltılması, sendikal faaliyetlerin baskılanması, sermayenin emek aleyhine sürekli olarak büyümesi ve emeği tahakküm altına alması, reel ücretlerin düşürülmesi gibi birçok hedefi ve sonucu olan bu yeni sistemin geçmiş dönemlere göre öne çıkan en büyük özelliklerinden biri devletin görev ve sorumluluklarının yeniden tanımlanması oldu.İşçi ve işveren arasında veya anayasa ile vatandaşlar arasında bir arabulucu, hakem, köprü görevini yerine getirmesi gereken devlet aygıtı 1980'den beri hemen hemen her alanda işçinin, vatandaşın ve toplumun dezavantajlı kesimlerinin karşısında sermaye ile bir ittifaka girerken ekonomiyi, siyaseti ve toplumsal hayatı düzenleyen tüm kurum ve yasalar da bu görev tanımına uygun şekilde dizayn edildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Reform yerine yama yapmak</h2>Cumhuriyetin 100. yılına gireceğimiz bu dönemde, 20 yıldır devam eden otoriter AK Parti iktidarını devirmek ve "demokratik-laik-eşitlikçi" bir Türkiye'yi yeniden inşa etmek isteyen muhalefet partileri, başta Altılı Masa olmak üzere, her ne kadar ekonomiyi, siyaseti ve toplumsal hayatı yeniden düzenleyecek politikalar üretseler ve köklü bir reform için anayasa değişikliği paketi hazırlasalar da 1980'de kurulan hâkim ideolojiyi ve politik-ekonomi düzenini kökten değiştirecek bir vizyon üretemedi. Bu tıkanıklık en çok ekonomi politikalarında ön plana çıkıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669745385354.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="altılı masa" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Habertürk2018'den beri devam eden ancak son bir yıldır toplumun orta ve alt sınıflarını açlık sınırına doğru sürükleyen ekonomik krizden çıkmak için muhalefet partileri tarafından önerilen politikaları temelde sistemi değiştirmiyor. Ortada hem gelir hem de servet dağılımını yeniden düzenleyecek, çökmekte olan refah devletini tekrar hayata geçirecek ve sermayenin yanında emeğe karşı olmaktansa emek ve sermaye arasında bir arabulucu/hakem olarak görev yapacak bir reform paketi yok. Başta CHP, İYİ Parti ve DEVA Partisi tarafından önerilen ekonomik reform paketleri ve krizden çıkış reçetelerinin yeni bir ekonomik model önermediğini ancak mevcut sistemin iktidarın yanlış politikaları yüzünden işlemediği, kendileri tarafından önerilen doğru politikalarla sistemin tekrar rayına oturtulabileceği fikrini ön plana çıkardığını görüyoruz.Örnek vermek gerekirse, DEVA Partisi lideri Ali Babacan, kendi bakanlığı döneminde Türkiye'ye yüksek miktarda yabancı kaynak girişi yapıldığını ancak iktidarın otoriterleşmesi ve hukuk devletinin ortadan kaldırılması neticesinde yabancı kaynak girişinin durduğunu ve çıkışların başladığını ifade ediyor. Bu önerme kısmen doğru olmakla birlikte Babacan'ın Türkiye ekonomisine dair çözüm ve reform önerileri partisinin iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye'ye sermaye girişinin yeniden artacağı ve kişi başına düşen milli gelirin yükseleceği önermelerinin ötesine gitmiyor.Keza, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu da Türkiye'nin kronik işsizlik sorununa "Her muhtarın yanına üniversite mezunu bir yardımcı atayarak" çözüm getirebileceğini düşünüyor veya Türkiye'deki düşük tasarruf oranları veya cari açık problemlerine çareyi Londra'daki yabancı yatırımcıları Türkiye'ye çekmekte buluyor.Bu örnekler bizlere gösteriyor ki 20 yıldır Türkiye'yi yöneten AK Parti iktidarını devirip yeni bir Türkiye inşa etmek isteyen muhalefet partileri aslında 1980'de hayata geçirilen ve AK Parti ile hem zirvesini hem de çöküşü yaşayan hakim politik-ekonomi düzeninin ve ideolojik tahakkümün bir adım bile dışına çıkamıyor. 42 yıl önce oluşturulan ve AK Parti iktidarı sürecinde sınırları her geçen gün daraltılan kısır ve dar bir siyasi arenada, gelir eşitsizliği sıralamasında dünyanın en ileri ülkelerinden biri olan Türkiye'de ekonomik hayatı düzenleyen mevcut kurumlarla köklü bir reform yapmanın ve yeni bir siyasi, sosyal, politik-ekonomi düzeni yaratmanın mümkün olmadığını bugüne kadarki süreçte defalarca kez deneyimledik.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsveç modelinden çıkarılabilecek dersler</h2>Köklü bir reform yapmanın, toplumsal aktörler arasında mutabakat sağlamanın ve sermaye ile emek arasında yeni bir denge yaratmanın ne kadar zor olduğu geçmiş tecrübelere bakılınca ortaya çıkıyor ancak bunların imkânsız olmadığına dair de birçok örnek göstermek mümkün. Bu anlamda, sosyal, siyasi, coğrafi ve ekonomik olarak Türkiye'den çok farklı bir ülke olsa da İsveç'te 1920'lerden 1990'lara kadar yaşanan siyasi ve ekonomik dönüşümler bizlere yeni bir sistem inşa etmenin nasıl mümkün olabileceği üzerine fikir verecektir.Dünyanın en güçlü refah sistemlerinden birine sahip olan İsveç'te yaratılan eşitlikçi ve kapsayıcı ekonomi modeli, uzun yıllara dayanan bir devlet-sermaye-emek koalisyonuna dayanıyor. Sermaye ile emek arasında bir arabulucu/hakem rolüne sahip olan devlet, İsveç'te hayata geçirilen refah modelinin teminatı rolünü de üstleniyor.1920’lerin sonlarında yaşanan ekonomik krize karşı çözüm üretmek ve tam istihdamın hedeflendiği bir ekonomik model yaratmak isteyen Sosyal Demokrat Parti bu yeni modelin dayandığı fikirlerin hem toplum hem de siyasetçiler ve bürokratlar nezdinde kabul edilmesini sağlamak için ülke genelinde açık oturumlar ve forumlar düzenledi. Tam istihdam, güçlü sosyal yardım mekanizmaları ve sermaye teşviklerinin ön plana çıktığı bu ekonomik modelde işçi ve işveren arasında bir arabulucu olarak görev yapan devlet aynı zamanda kurumları da bu ekonomik ve siyasi düzene uygun şekilde reforme etti ve yeni kurumlar oluşturdu.Burada vurgulanması gereken nokta krize giren eski sistemi düzeltmek için öncelikle yeni bir sistemi hayata geçirecek bir fikrin oraya atılması, bunun toplumun tüm bileşenleri tarafından kabul edilmesi için forumlar, toplantılar ve açık oturumlar düzenlenmesi ardından da mevcut kurumların yeni düzene göre reforme edilmesidir. Köklü bir reform yapabilmek için gerekli olan öncelikle yeni bir sistemin üzerine yaratılacağı fikirlerin üretilmesi ve bunun da toplumda kabul görmesi ve benimsenmesidir.Devletin bir diğer önemli rolü ise yeni ekonomik modelde işçi ve işverenler arasında yapılan gayri resmî mutabakatın resmîleştirilmesi ve korunmasıydı. İşverenler için istikrarlı ekonomik büyüme, işçi sınıfı için de tam istihdam hedefiyle yaratılan ekonomik düzende kurumlar da bu amaçlar doğrultusunda yapılandırıldı. Yaklaşık 20 yıl süreden kurumsal dönüşüm ve düzenin yerleşmesi sürecinin ardından 1950'lere gelindiğinde İsveç'te refah devleti modelini yaratan kurumlar istikrarlı bir şekilde işlevlerini yerine getirir durumdaydı. İsveç'teki sosyal demokrasi modelinin temelinde tam istihdam, eşitlik ve refah fikirleri yer alıyordu.Politik ekonomi alanında önemli çalışmalar yapan Prof. Mark Blythe, İsveç’te hayata geçirilen sosyal demokrasiye dair "Modelin arkasındaki fikirler olmasa, böylesi bir kurumsal yapı asla hayata geçirilemezdi." diyor. Bugün CHP’nin de sosyal demokrat kimliğini ön plana çıkararak "eşit ve adil bir ekonomik düzen" yaratma iddiasında olduğunu görüyoruz. Oysa Türkiye'de sosyal demokrasinin hayata geçirilmesi ancak mevcut kurumların, siyasi ve ekonomik sistemin köklü bir değişimden geçmesi ve sosyal demokrasi fikrinin toplumsal aktörler tarafından benimsenmesiyle hayata geçirilebilir. Dolayısıyla, mevcut sistemde küçük değişiklikler yaparak veya hâlihazırdaki kurumlara yenilerini ekleyerek içinde bulunduğumuz derin eşitsizliklere dayanan ekonomik sistemin değiştirilmesi pek mümkün görünmüyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669745569928.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="İsveç sosyal demokrasi miting" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sverige Radio1970’lere gelindiğinde işçi sınıfının daha geniş haklar talep etmesi ve işverenlerin de mevcut düzendeki kâr oranlarının düşmesiyle birlikte İsveç’te 1930’larda hayata geçirilen sosyal demokrasi düzeni yavaş yavaş bozulmaya başladı. Başta petrol krizi olmak üzere küresel ekonomide yaşanan büyük gelişmelerin İsveç ekonomisinde etkileri olsa da sistemin dönüşümünü başlatan asıl olay işçi ve işveren arasındaki mutabakatın bozulmasıydı. İşverenler mevcut sistemi değiştirmek konusunda kendi aralarında bir mutabakata varmışken 1976 yılında sermaye yanlısı merkez-sağ koalisyon Sosyal Demokrat Parti’yi devirerek iktidara geldi. Normal koşullar altında, merkez-sağ koalisyonun sermaye sahiplerinin taleplerini dikkate alarak ekonomide köklü bir dönüşüm yapması bekleniyordu.1930’larda oluşturulan kurumsal yapının işlevsel olduğu bir siyasi ve ekonomik sistemde sağ partiler kendilerinden beklenen reformları hayata geçiremedi ve sermaye sahiplerinin de yoğun tepkisiyle karşılaştı. "Sermaye yanlısı bir hükümetimiz olmasına rağmen neden hâlâ işçi sınıfı lehine politikalar üretiyoruz?" sorusuna dönemin başbakanının "Çünkü hâlâ işçi sınıfının fikirlerine mahkumuz" dediği aktarılıyor. Bu fikri ve kurumsal sıkışmışlığı aşmak için işverenler uzun vadeli politikalar izleyerek düşünce kuruluşları aracılığıyla sermayenin lehine sonuçlar üretecek yeni bir ekonomi modeli yaratıyor ve bunu kamuoyuyla paylaşıyor, aynı zamanda yeni modele dair fikirlerin hem siyasetçiler hem de toplumda kabul görmesi için büyük reklam bütçeleri ile tanıtım faaliyetleri yürütüyorlar. Akademiye de aynı şekilde kaynak aktararak sürekli olarak neoliberal politikaların etkileri ve faydaları üzerine yapılan çalışmaları fonluyorlar. Sonuç olarak İsveç’te hem sosyal demokrasinin kurulması hem de dönüştürülmesi ancak yeni bir ekonomik düzene dair güçlü fikirlerin yaratılarak toplum, siyaset ve ekonomik aktörler tarafından kabul edilmesiyle mümkün oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hakim sınırların dışına çıkabilmek</h2>2023 genel seçimlerinde demokratik bir Türkiye’yi yeniden inşa etme hedefiyle yola çıkan Altılı Masa'nın hem siyasi hem de ekonomik olarak 1980'lerde oluşturulan ve bugün hala hâkim olan siyasi sınırların dışına çıkamadığını görüyoruz. Toplumsal gelir eşitsizliğinin her geçen gün arttığı bir ekonomik düzende CHP’nin iddia ettiği gibi sosyal demokrasiye dayanan bir sistemin kurulması ancak yeni bir fikrin üretilmesi, toplumda kabul görerek işçi-işveren-devlet arasında bir mutabakata ulaşılması ve tüm kurumsal yapının bu yeni mutabakata göre reforme edilmesi ile mümkün olabilir.Aynı değişimin anayasa değişikliği paketi için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Yapım aşamasında sadece parti kurmayları arasında bir mutabakat sağlanarak hazırlanan anayasa değişikliği paketi, toplumsal bir talebi yansıtmadığı ve toplumsal bir mutabakata varılamadığı sürece mevcut sisteme yapılan küçük bir yama olmaktan öteye gidemeyecektir. Siyasetin sınırlarını yeniden çizmek ve eşitlik-refah-üretime dayanan yeni bir ekonomik modeli inşa etmek istiyorsak öncelikle bunların üzerine kurulacağı güçlü ve yeni bir fikir üretmemiz gerekiyor.

Krizden ancak küçük iyileştirme paketlerinden öteye gidip devletin rolünü değiştirme çabasına girerek çıkılabilir. 

Politik ekonomi, sosyal demokrasi ve fikirlerin gücü

Parlamento

Bu sayıda günümüze bir adım daha yaklaşarak 90’lar Türkiye’sinin atmosferine tanık olacağız.

Yakın Geçmiş: Milenyumun Son On Yılı

Turgut Özal döneminde Kuzey Afrika ülkeleri ile cılız ticari anlaşmalar yapılmıştı. Afrika ile resmi temaslarımız bu ve bunun gibi düşük kapasiteli ve plansız ilerliyordu. Takvimler 1998 yılını gösterirken dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem’in teşvik ve katkılarıyla hazırlanan Afrika Eylem Planı ilan edildi.Afrika Eylem Planı, hazırlandığı zamana göre oldukça ilerici bir çalışmaydı. Ülke iç gündeminde büyük tartışma ve problemler yaşarken, ekonomik krizlerle boğuşurken, böylesi bir planın yürürlüğe konması mühim bir gelişmeydi. Tabii planı yürürlüğe koymak aynı zamanda işletebilmek anlamına gelmiyor. Bu eylem planı yıllar boyunca resmi evraktan öteye geçemedi. 2003 yılında “Afrika ile Ekonomik ve Ticari İlişkileri Güçlendirme Stratejisi” hazırlandı. 2005 yılından itibaren bu planlar işletilmeye ve Afrika ile ilişkiler geliştirilmeye başlandı. Afrika algımız Kuzey Afrika ile sınırlıyken 2005 sonrası dönemde Sahraaltı Afrika’ya doğru genişledi. O günden bugüne Afrika ile olan ticaret hacmimiz 5 milyar dolardan 26 milyar dolara yükseldi.Şüphesiz Afrika-Türkiye ilişkileri için en kritik yıl 2005’tir. Ülkemizde 2005 yılı, Afrika Yılı ilan edildi. Türkiye, Afrika Birliği’nde gözlemci ülke statüsü elde etti. 2008 yılında 1. Türkiye-Afrika Zirvesi düzenlendi. Bu zirve ile Afrika’ya açılma politikası daha sağlam bir zemin üzerine oturtuldu, ikili ilişkiler geliştirilerek stratejik ortaklıklar kuruldu.Bir devlet politikası olarak Afrika son 16 yıl içerisinde gündeme alındı diyebiliriz. Diplomatik anlamda çalışmalar yoğunlaştı. Sadece diplomatik olarak değil devlet bünyesinde kurulan resmi kurumlar aracılığıyla insani yardım, eğitim ve kültür alanında işbirlikleri yapıldı.Türk Hava Yolları (THY), Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Anadolu Ajansı (AA), Yunus Emre Enstitüsü (YEE), Türkiye Maarif Vakfı (TMV) ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) aracılığıyla kıtaya adeta çıkarma yapıldı.Resmi rakamlar ve istatistikler gösteriyor ki Afrika’ya dair ciddi açılımlar var. Elçilik sayısının 12’den 42’ye yükselmesi büyük bir devrim. Ülkemiz adına sevindirici ve oldukça önemli bir adım. Ama Afrika ile ilişkiler noktasında 25 yıllık, 50 yıllık, 100 yıllık bir stratejimiz bulunmuyor. Sadece temas ediyoruz.&nbsp;Devraldığımız 'Osmanlı bakiyesi' anlayışın gölgesine sığınarak Afrika’yı sömürmeye değil dost olmaya geldik gibi oldukça romantik bir anlayış benimsiyoruz. Bunun yerine daha sistematik bir planlama yaparak ilişkiler geliştirilmeliydi. Bunu da Afrika-Türkiye ilişkileri bağlamında bir eleştiri olarak sunabiliriz. Zira bir yol haritamız, eylem planımız olduğunu söylemek güç. Zaten buna dair resmi bir açıklama veya evrak da yok.&nbsp;Afrika ile temaslarımız liderler nezdinde yürütülen ikili ilişkilerle sağlanıyor. İlişki kurma bakımından son 16 yılda bir devrim yaşansa da bunu sistematik bir hale dönüştüremediğimizi belirtmeliyiz. Zira uzman kadrolarca yürütülmesi gereken çalışmalar için yeterli miktarda yetişmiş insan bulunmuyor. Buna dair bir çalışma da yapılmıyor. Sadece liderler nezdinde temaslar yürütülüyor.

Bir Devlet Politikası Olarak Afrika

Son yıllarda meyvesini veren, Afrikalı öğrencilere sağlanan bursları da es geçmemek gerekiyor. Afrikalı başarılı öğrenciler, Türkiye Cumhuriyeti tarafından fonlanarak ülkemizde eğitim alma imkanı kazanıyor. 1992 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından “Büyük Öğrenci Projesi” başlatıldı. Uluslararası öğrencilere yönelik burs çalışmaları bu proje ile sistematik hale getirildi. 2012 yılında bu proje Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı (YTB)’na devredilerek “Türkiye Bursları” adını aldı. Bu programa her yıl binlerce öğrenci başvuruyor.Afrikalı öğrenciler üniversite okudukları süre boyunca Türkçe öğreniyor, kültürümüze aşina olup güçlü bağlar kuruyor. Ülkelerine döndüklerinde ise çok önemli görevlere geliyorlar. Bunun en büyük ve güzel örneği Somali Adalet Bakanı Muhammed Nur’dur. Kendisi Ankara’da eğitim almış, iyi derece Türkçe bilen ve Türkiye’yi seven bir diplomat. Göreve gelir gelmez ilk ziyaretini Türkiye’ye yaptı. Muhammed Nur gibi Türkiye’de eğitim alan birçok kişi Afrika ile köprü vazifesi görüyor. Yılda 3 bin Afrikalı öğrenci ülkemizdeki üniversitelerden mezun oluyor. Bu eğitim atağı, Afrika algısının değişimine büyük katkı sunuyor.

Türkiye'deki Afrikalı Öğrenciler

Ortaokul coğrafya sınavlarında sıklıkla ihracat ve ithalat terimlerini karıştırırdım. Neyse ki günümüz çocuklarının bu sorunu yok. Nitekim ithalat, özellikle tarım sektöründe, öylesine yüksek bir ivmeyle ihracat rakamlarına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5zb3pjdS5jb20udHIlMjUyRjIwMTklMjUyRmVrb25vbWklMjUyRnRhcmltZGEtbmV0LWl0aGFsYXRjaS1vbGR1ay01NDUyMTEyJTI1MkYlMjUzRnV0bV9zb3VyY2UlMjUzRGFwb3N0byUyNTI2YW1wJTI1M0J1dG1fbWVkaXVtJTI1M0R1bmRlZmluZWQ="">fark attı ki</a> karıştırmaya ihtimal dahi vermez oldu.Tahıl ambarı, beyaz altın: Eskiden İç Anadolu için tahıl ambarı ve pamuk için beyaz altın denirdi. Günümüzde ne diye adlandırılıyor emin değilim; çünkü bildiğim kadarıyla artık ikisinin de yerlisi pek revaçta değil. Pamuk için ABD’ye, tahıl için ise birden fazla ülkeye muhtacız. Geçtiğimiz günlerde buğday, arpa ve mısırda gümrük vergisinin 31 Aralık 2020’ye kadar sıfırlanması ve ithalata kapıların açılması bu ihtiyaç doğrultusunda atılan adımların en son <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRyLnNwdXRuaWtuZXdzLmNvbSUyNTJGZWtvbm9taSUyNTJGMjAyMDEwMjExMDQzMDY2MTAwLWJ1Z2RheS1hcnBhLXZlLW1pc2lyZGEtdmVyZ2ktc2lmaXJsYW5kaSUyNTJGJTI1M0Z1dG1fc291cmNlJTI1M0RhcG9zdG8lMjUyNmFtcCUyNTNCdXRtX21lZGl1bSUyNTNEdW5kZWZpbmVk"">örneklerinden</a>.&nbsp;Zam, zarar: Türkiye topraklarında yaşayan çiftçiler için öncelikle yüksek girdi fiyatlarıyla üretim yaptıklarını söylemek en doğrusu. Özellikle döviz kurlarının yükselmesiyle birlikte sürekli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ndW5jZWxmaXlhdGxhcmkuY29tJTI1MkZndWJyZS1maXlhdGxhcmklMjUyRiUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3RvJTI1MjZhbXAlMjUzQnV0bV9tZWRpdW0lMjUzRHVuZGVmaW5lZA=="">zamlanan gübre</a> fiyatlarını es geçmemek gerek. Ortada kabak gibi duran yanlış ise, çiftçinin büyük bir emekle yetiştirdiği ürününü çoğu zaman maliyetinin altında satmak zorunda bırakılması.Kısır döngü: Ürün çiftçiden çıktıktan sonra ise olanlar malum; taşıma masrafları, aracılar ve raftaki kâr payı eklenince ürünün fiyatı kat be kat artıyor. Tarlada maliyeti 90 kuruş olan patatesin, çiftçiden alım fiyatı 65 kuruş oluyor ve marketlerde 2 TL bandında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LmRpa2VuLmNvbS50ciUyNTJGcGF0YXRlc2luLW1hbGl5ZXRpLTkwLXRhcmxhLXNhdGlzLWZpeWF0aS02NS1rdXJ1cy11cmV0aW0tYWxhbmktZGFyYWxhYmlsaXIlMjUyRiUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3RvJTI1MjZhbXAlMjUzQnV0bV9tZWRpdW0lMjUzRHVuZGVmaW5lZA=="">satılıyor</a>. Tüketicinin ses etmemesi için çiftçilerin hayatı yok sayılıyor. Fiyatların tezgâhlara yüksek yansıdığı durumlardaysa tüketiciyi koruma adı altında ithalat düğmesine basılıyor ve yerli üreticinin verdiği fiyatın çok daha altında bir fiyattan ürünler ülkemize getiriliyor. Yapılan her ithalat da üreticiyi tarımsal faaliyetlerden uzaklaştırıyor. Bu faaliyetlerin azalması sonucu üretimin azalması nedeniyle yeniden yükselen fiyatların tek çaresi de tekrardan ithalata başvurmak oluyor. Türkiye'de tarım işte tam da bu kısır döngü içerisinde sürünüyor.&nbsp;Arka plan: Üretimi destekleyen politikalar olmadığı için kırsal nüfusunun yaşlanması da büyük bir problem ve bu yeni bir şey değil. 1980’lerde Turgut Özal döneminin ithalat politikalarıyla tarım sektörünün desteksiz bırakılması ve çiftçilerin ithalatla terbiye edilmesi sonucu köyden şehre göçlerin hızlanması Türkiye’de tarımı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50YXJpbWR1bnlhc2kubmV0JTI1MkYyMDIwJTI1MkYwMyUyNTJGMDMlMjUyRnRhcmltZGEtNDAteWlsaW4tYmlsYW5jb3N1JTI1MkY="">bugünkü konumuna getirdi</a>.Çok geç olmadan: Çiftçiler bugün, “Üretemezsem ne kaybederim?” diye düşündükleri bir hâle gelmiş durumda. Artık çığ olmayı bile aşmış bu sorun görmezden gelinmeye devam edilirse yakın bir zamanda daha kötü günlere gireceğimiz aşikâr. Yine de hâlâ bir kurtuluş şansımız var; çünkü bereketli topraklara sahip bir coğrafyadayız. Orta ve uzun vadeli tarım politikaları bir an önce planlanır ve işlenirse, ekilmeyen tarım arazileri yeniden canlandırılırsa ve genç nüfusun yeniden tarımsal üretime geçmesi sağlanırsa; kısacası bütün bir tarım ve çiftçilik yeniden yapılandırılırsa belki de orta vadeli bir süreçte gerçekten o eski ders kitaplarında geçen, “gelişmekte olan ülkeler” kategorisine yeniden girebilir, belki de bir süre sonra gelişmiş sıfatını kazanabiliriz. Çok geç olmadan harekete geçmek şartıyla.

apéro

Tarım üretimini ve çiftçiyi destekleyen politikalar için son çağrı.

İthalat (kısır) döngüsü

Tarihler Turgut Özal'ın cumhurbaşkanı olduğu 1992 yılını gösterirken Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası binasının yetersizliği gündeme gelmiş, bu kapsamda bir yarışma açılmış ve Uygur Mimarlık tarafından tasarlanan proje yarışmanın galibi seçilmişti. Beş yılın ardından, 1997 yılında dönemin cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından temeli atılan binanın inşaatı, yıllar sonra tamamlandı ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası "bitmeyen senfoni" yeni binasının 29 Ekim olarak duyurulan büyük açılışı, 3-4 Aralık’a ertelendi.<ul><li>Hikâyesi: Mimarlık yayını Arkitera'ya 2015 yılında verdikleri söyleşide Uygur Mimarlık'tan Semra Uygur, yumurta formuyla dikkat çeken projenin yarışmaya katılan 46 proje arasından seçildiğini söylüyor. Uygur, o dönem bakanlık ve akustik uzmanlar arasında yaşanan koordinasyon eksikliklerinin salon projelerinin tamamlanmasını geciktirdiğini, inşaat ihalesi 1995 yılında yapılan ve inşasına başlanan yapının salon projelerinin 2008 yılında tamamlandığını söylüyor. Dönem içinde değişen deprem, yangın ve performans yönetmelikleri sebebiyle yapıya ait bazı bölümlerin yeniden projelendirildiğini söyleyen Semra Uygur, bu değişikliklerin de 2011'de tamamlandığını ifade ediyor. Uygur Mimarlık, salonların akustik eksikliğinin tespitinin Bayındırlık Bakanlığınca verilecek bazı ziyaret izinleri sebebiyle geciktiğini; iletişim ve bilgilendirmenin süreçte yaşanan görev değişikliklerinin hızına yetişemediğini savunuyor. &nbsp;</li><li>Fikir ve teknik: Yapının bulunduğu arazi, topoğrafya açısından Ankara'nın en alt kotlarından biri olarak tanımlanıyor. Ankara Kalesi ve Anıtkabir arasındaki görsel bir aksa oturan yapı, Anıtkabir'in göründüğü tek açık alan olma özelliğini bozmamak için aşağı çekiliyor; Semra Uygur'a göre bu durum da sanatçılar için akustik ve görsel koruma alanı yaratıyor. Öte yandan proje tasarımcıları yapının farklı formlardaki unsurlarının bir bütün olarak okunmasını önemsiyor. Semra ve Özcan Uygur, şartnamede belirtilen "zamanla eskimeyecek bir yapı" beklentisine uygun bir yapı tasarladıklarını düşünüyor. Hızlı üretime olanak tanıyan şişme kalıp sistemi gibi yenilikçi tekniklerin kullanıldığı inşaatın kısa sürede görünürlük kazanmasının çevrede heyecan yarattığını düşünen Uygur Mimarlık; 2015 yılında verdikleri söyleşide inşaatın tamamlanması için "başbakanlık ya da cumhurbaşkanlığı düzeyinde bir sahiplenme" gerektiğini vurguluyor. &nbsp;</li><li>Bugün: 154 bin metrekarelik arazi üzerine, 62 bin metrekarelik bir sahaya inşa edilen yapı; 800 araç kapasiteli otopark, 2.023 kişilik büyük, 500 kişilik küçük konser salonu, 10 bin kişiyi ağırlayabilecek açık hava konser alanı, CSO müzesi, restoran, kafeterya, ofisler, ticari alanlar gibi çok sayıda unsurdan oluşan bir kompleks sunuyor. Salonun büyük konser salonu, Türkiye'nin ilk "üzüm bağı oturma düzenine sahip konser salonu" olma özelliğini taşıyor. Konser salonu tasarımında öne çıkan modellerden biri olan bu oturma düzeni; Berlin Filarmoni, Walt Disney Konser Salonu, Kauffman Center, Danish Radio Konser Salonu gibi yapılarda kullanılıyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Açılış: Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy'un aktardığı üzere Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatıyla son dönemde inşası hızlanan yapının 28 yıllık hikâyesinin ardından kapılarını 29-30 Ekim tarihlerinde gerçekleşecek konserlerle açacağı duyurulmuştu. Sonrasında CSO resmî Instagram hesabındaki açılış duyuruları kaldırıldı ve açılış konserlerinin 3-4 Aralık’a ertelendiği iddia edildi. Semra ve Özcan Uygur; 16 Ekim'de gazeteci Deniz Zeyrek'e verdikleri demeçte "açılışla ilgili hiçbir sürece dâhil edilmediklerini, açılış törenine davet dahi edilmediklerini" dile getiriyor. Projenin bir "yetiştirme telaşı" içinde yalnızca bir inşaat gibi ilerlemesinden kaygı duyan mimarlar; bu durumun sanatsal imalatların kalitesini düşürebileceğini, proje tam anlamıyla tamamlanmadan yapılacak bir etkinliğin CSO'nun prestijini de olumsuz etkileyebileceğini düşünüyor. Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın 27 Ekim tarihli açıklamasına göre kompleksin bir kısmının açılışı 3-4 Aralık’ta gerçekleşecek.</li></ul>

Ankara’nın Anıtkabir’i gören tek açık alanı üzerine inşası 25 yıl önce başlayan Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası kompleksinin bir kısmı, 3-4 Aralık’ta açılacak.

Turgut Özal ile ilgili hikayeler