• Bülent Arınç'tan Diyanet açıklaması: Bülent Arınç, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın hutbesinde İslam'daki miras hukukunu anlatmasının görev olduğunu ve laikliğe aykırı bir durum olmadığını belirtti.<ul><li>Arınç, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, Diyanet'in miras konusunu ele almasının yersiz eleştirilere maruz kaldığını ifade etti.</li><li>1986 yılında Yargıtay'ın, Kayseri'deki bir vaizin hutbede İslam'daki miras hukukunu anlatmasının görev olduğunu belirttiği bir kararı örnek gösterdi.</li><li>Arınç, Medeni Kanun'un AKP döneminde yenilendiğini ve 1926 öncesinde vefat edenlerin miras davalarında Feraiz hükümlerinin uygulanabileceğini hatırlattı.</li><li>Diyanet İşleri Başkanlığı'nın toplumu aydınlatma görevini yerine getirdiğini belirten Arınç, bu nedenle Diyanet'i tebrik etti.</li></ul>

Canlı Gündem

Evli kadının soyadı Medeni Kanun’un 187. maddesinde düzenlenmektedir. Mevcut düzenleme şöyledir: “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.” &nbsp;Görüldüğü gibi bu hüküm, evli kadının kendi soyadını tek başına kullanmasına izin vermiyor ve bu nedenle de eşitlik ilkesine aykırılık oluşturuyor. Bu nedenle, söz konusu hüküm Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi(1) ve iptal kararının 28 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girmesiyle bu hüküm yürürlükten kalkacak.&nbsp;Bundan dolayı, Hükümet 8. Yargı paketi içinde Medeni Kanun’un 187. Maddesine ilişkin bir düzenleme yapılmasını öngörüyor. Ancak önerilen hükmün iptal edilen hükmün neredeyse aynısı olduğu görülmektedir. Yani hükümetin Anayasa Mahkemesinin iptal kararına uymamayı ve iptal edilen hükmün aynısını yeniden yasalaştırmayı amaçladığı anlaşılıyor. &nbsp;Hükümetin hazırladığı taslakta yeni 187. madde şöyle düzenlenmiş: “Madde 187- Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır. Şu kadar ki; kadın evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Kadının soyadı, kendi soyadı ile önceki kocasının soyadından oluşuyorsa kadın bu soyadlarından sadece birisini evleneceği kocasının soyadının önünde kullanabilir.”(2)Görüldüğü gibi önerilen yeni metin içerik olarak iptal edilen hükümle aynıdır. Bu önerinin başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere Türkiye’nin tarafı olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerine ve Anayasaya aykırı olduğuna kuşku yok. Zira Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2004 yılında Ünal Tekeli/Türkiye(2) &nbsp;kararında evli kadının kendi soyadını tek başına kullanamamasının ayrımcılık teşkil ettiğine ve Sözleşmenin 8. Maddesi ile bağlantılı olarak 14. Maddesini ihlal ettiğine karar vermiştir. Strasbourg Mahkemesi daha sonra da benzeri kararlar vermeye devam etmiştir.&nbsp;Türk Anayasa Mahkemesi de daha önce Medeni Kanun’un 187. Maddesini anayasaya aykırı bulmamakla(3) birlikte bu hükmün uluslararası sözleşmelerin erkek ve kadının evlilik sonrasında soyadları bakımından eşit haklara sahip olmasını öngören hükümlerine aykırı olduğunu tespit etmiş ve Anayasa’nın 90. maddesinin beşinci fıkrası uyarınca uluslararası sözleşme hükümleriyle çelişen Medeni Kanun’un 187. Maddesinin yerel mahkemelerce kararlarına dayanak yapılamayacağına karar vermiştir.(4)&nbsp; Nihayet yukarıda sözünü ettiğimiz 2023 tarihli kararında Anayasa Mahkemesi evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralın öngördüğü farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşmış ve Anayasanın 10. Maddesine aykırı olan bu hükmü iptal etmiştir. (5)Ne var ki, Hükümet tarafından hazırlanan 8. Yargı Reformu paketinde yer alan düzenlemede evli kadının önceki soyadını tek başına kullanmasına yine izin verilmemektedir. Düzenlemenin gerekçesinde ailenin önemine vurgu yapılarak, anne ve babanın ayrı ayrı soyadı kullanmalarının, çocuk üzerinde olumsuz etkiler doğurabileceği, çocuğun hangi soyadını kullanacağının ayrı bir tartışma konusu haline geleceği ve bu durumun, Türk toplumunun temeli olan aile bütünlüğüne zarar verebileceği iddia edilmiştir. Bu nedenle Anayasa Mahkemesince iptal edilen kanun hükmünün yeniden düzenlenerek evlenen kadının kocasının soyadını alacağı, ancak dilerse kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği belirtilmiştir.Eğer öngörülen hüküm bu şekilde kabul edilirse, hem Anayasa Mahkemesinin bağlayıcı nitelikteki iptal kararına uymayarak Anayasanın 153. Maddesi ihlal edilecek, hem de devletin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerinden kaynaklanan uluslararası yükümlülüğüne aykırı davranılmış olacaktır. Bir süredir yoğun olarak yaşanan devlet organlarının ulusal ve uluslararası yargı kararlarına uymaması yönündeki pratik, parlamentonun bu kanunu kabul etmesi halinde yeni bir boyut kazanacaktır. Anayasaya uymayı reddeden devlet organları arasına Meclisin de katılmasıyla doğası gereği hukukî bir organizma olması gereken devletin, bu vasfını kaybettiğini ileri sürmek abartı olmayacaktır.

Özgürlük Gündemi

Hükümet tarafından hazırlanan 8. Yargı Reformu paketinde yer alan düzenlemede evli kadının önceki soyadını tek başına kullanmasına yine izin verilmemektedir. Düzenlemenin gerekçesinde ailenin önemine vurgu yapılarak, anne ve babanın ayrı ayrı soyadı kullanmalarının, çocuk üzerinde olumsuz etkiler doğurabileceği, çocuğun hangi soyadını kullanacağının ayrı bir tartışma konusu haline geleceği ve bu durumun, Türk toplumunun temeli olan aile bütünlüğüne zarar verebileceği iddia edilmiştir. 

Evli Kadının Soyadına İlişkin Taslak Düzenleme

(Görsel kaynağı: BirArtıBir)Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesinin ardından, 6284 sayılı <a fr-original-style="" href="https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6284&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine</a> yönelik kanun da kamuoyunda tartışılmaya başlandı. Sosyal medyada kullanıcılar, #6284KanunIptalEdilmeli etiketi altında yaptıkları paylaşımlarla, kanunun getirdiği koruyucu tedbirlerden, nafaka yükümlülüklerinden ve aile yapısına verdiği zararlardan yakınarak kanunun iptalini ya da revize edilmesini talep ediyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Detaylar: 2012 yılında yürürlüğe giren 6284 sayılı kanun, yalnızca kadınların değil, ilk maddesinde de ifade edildiği üzere, "şiddete uğrayan veya şiddete uğrama tehlikesi bulunan kadınların, çocukların, aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan kişilerin" korunmasına yönelik düzenlemeler içeriyor. Buna karşın kamuoyunda özellikle nafaka hususu ve ‘’kadının beyanı esastır’’ görüşü sebebiyle sıkça tartışılıyor.</li></ul>"Kadının beyanı esastır" olarak anılan ilke aslen "cinsel şiddete maruz kalanın beyanı esastır" şeklinde olup; 6284 sayılı kanuna değil, Yargıtay’ın geçmişten günümüze dek verdiği kararlara dayanıyor. Yargıtay’ın bu kararlarda güttüğü mantık, kişinin sırf karşısındakine zarar vermek için bir cinsel saldırının öznesi olduğunu duyurmasının akla yatkın olmadığı, bu sebeple beyanının kanıt niteliği taşıdığı şeklinde özetlenebilir. Ancak bu ilkenin 6284 sayılı kanuna yansıması ise, "koruma tedbiri alınması için, mağdurun beyanı dışında bir delilin aranmaması"&nbsp;düzenlemesinden pek de ileri gitmiyor. Özellikle ev içi şiddet vakalarında bir hukuki delil ya da tanık bulmanın zorluğu düşünüldüğünde, ilgili maddenin gerekliliği açıkça görülüyor.Nafaka özelinde ise, 6284 sayılı kanunda bahsedilen nafaka ile Medeni Kanun’dan doğan nafaka yükümlülüğünü ayırt etmek gerekir. Eşlere boşanma sonrasında hükmedilen yoksulluk nafakası ve ortak çocuk için hükmedilen iştirak nafakası, Medeni Kanun’dan kaynaklanıyor. 6284 sayılı kanunun düzenlediği nafaka ise şiddet uygulayana yöneliktir; bu kişi, aynı zamanda ailenin geçimine katkıda bulunan kişi ise şiddet mağduru için nafakaya hükmedilebilir. Gerek Medeni Kanun’daki, gerekse de 6284 sayılı kanundaki nafaka hükümlerinin yer yer istismar edildiği durumlar olsa bile; ülkemizde kadınlar, çalışma hayatındaki yerleri göz önünde bulundurulduğunda yaşamlarını güvence altına alabilmek için ya ailelerinin ya da eşlerinin maddi desteğine ihtiyaç duyuyor.Örneğin, DİSK Genel İş Sendikası’nın <a fr-original-style="" href="https://www.genel-is.org.tr/turkiyede-kadin-emegi-raporumuz-yayimlandi,2,21031#.YHmP7-gzbIU" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye’de Kadın Emeği</a> başlıklı raporunda Türkiye’de işgücü içerisindeki her 10 kadından yalnızca üçünün&nbsp;istihdama katılabildiği, kadınların istihdama katılım oranı yüzde 29,4 iken; erkeklerin istihdama katılım oranının yüzde 65,7&nbsp;olduğu belirtiliyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, yalnızca 2019 yılında "ailedeki çocuklara veya bakıma muhtaç yetişkinlere bakmak" için işinden ayrılan kadın sayısı 494 bin&nbsp;civarında. Aynı sebeple işinden ayrıldığını belirten erkeklerin sayısı, kadınların sayısının yalnızca yüzde 3’üne tekabül ediyor.Özetle, Türkiye’de kadınlar geçimini sağlamak için erkeklerle eşit istihdama erişemediği gibi; erişse bile ev hizmeti ve aile sorumlulukları yüzünden bu haktan vazgeçmek zorunda kalabiliyor. Kadınların çalışma hayatına ve toplumsal düzene katılımı ya da gelir eşitliği bakımından toplumun bu denli gerisinde bırakılması, onları nafakaya ve 6284 sayılı kanunda yer alan çeşitli koruma tedbirlerine mecbur bırakıyor. Zira toplumsal cinsiyet eşitliği açısından Türkiye, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri arasında yüzde 29.7 kadın istihdamı ile <a fr-original-style="" href="https://data.oecd.org/chart/6lyD" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">son sırada</a>&nbsp;yer alıyor. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) verilerine göre ise Türkiye, 153 ülke içerisinde&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/reports/gender-gap-2020-report-100-years-pay-equality" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">130. sırada</a> bulunuyor. Bu alanda gözle görülür bir ilerleme kaydetmediğimiz sürece, 6284 sayılı kanun veya İstanbul Sözleşmesi ve benzeri düzenlemelerin hayati birer ihtiyaç olduğu açıkça görülüyor.<a href="https://www.linkedin.com/in/elif-ay-91a24a16a/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.linkedin.com/in/elif-ay-91a24a16a/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/elif-ay-91a24a16a/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Elif Ay</a><a href="https://www.linkedin.com/in/elif-ay-91a24a16a/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.linkedin.com/in/elif-ay-91a24a16a/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>

Türkiye’de kadınlar geçimini sağlamak için erkeklerle eşit istihdama erişemediği gibi; ev hizmeti ve aile sorumlulukları nedeniyle bu haktan vazgeçmek zorundalar.

Toplumsal cinsiyet eşitliği ve 6284 sayılı kanun tartışması

19 Mart Cuma günü Vakıflar Genel Müdürlüğü bir yazılı açıklamayla Gezi Parkı’nı Sultan Beyazıt Hanı Veli Vakfı adına tescil etti. Yapılan değişikliğin gerekçesi olarak 2008 yılında düzenlenmiş olan kanun gösterildi. 5737 sayılı Vakıflar Kanunu’nun 30. maddesi vakıf yoluyla meydana gelen geçmiş vakıf kültür varlıklarının mazbut vakfına devrolunacağını belirtiyor. Mazbut vakıf kavramı Medeni Kanun’dan önce kurulmuş, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yönetilmekte olan vakıfları kapsıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ise bu devri “350 bin katılımcının oylarıyla seçilen ve koruma kurulundan henüz bir sonuç alınamayan Taksim Kolektifi projesini engellemeye yönelik bir hareket” olarak nitelendirdi.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer taşınmazlar: 22 Mart Pazartesi günü ise Vakıflar Genel Müdürlüğü yeni bir açıklamayla geçmiş kayıtların incelendiğini, Gezi Parkı üzerinde bulunan ve işlevini yitiren Topçu Kışlası’nın ilgili vakfa ait olduğunu tespit ettiğini ve Pera Palas Otel, Şişli Etfal Hastanesi, Vefa Lisesi gibi benzer statüde bulunan 1014 taşınmazın da mazbut vakıfları adına tescil edildiğini aktardı. 2019 yılında Galata Kulesi de benzer bir prosedürle Kule-i Zemin Vakfı adına tescil edilmişti ve 2020 yılında Beyoğlu Kaymakamlığı’nın tahliye istemine karşı açılan davada İstanbul 7. İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurma kararı vermişti. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tepkiler: Vakıflar Genel Müdürü Burhan Ersoy yaptığı basın toplantısında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 59 bin mazbut vakfı temsil ettiğini ve Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün kuruluş amacına uygun bir şekilde mazbut vakıfların yönetim ve temsilini üstlendiğini aktardı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sözcüsü Murat Ongun ise bu kararın projenin işleyişi açısından "vakit kaybı" olduğunu ve projenin "mutlaka tamamlanacağını" ifade etti. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin açacağı davanın ve planlanan projenin akıbeti merak konusu. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kanal İstanbul: Gündemdeki bir diğer konu ise Kanal İstanbul’du. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan yapılan duyuruyla projenin çevre düzeni planında değişikliklere gidildi. Yapılan değişikliklere göre turizm ve teknoloji geliştirme bölgelerinin yerine konut alanları <a fr-original-style="" href="https://www.gazeteduvar.com.tr/kanal-istanbulda-degisiklik-teknoloji-gelistirme-bolgesi-plandan-cikarildi-haber-1517082" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eklendi</a>. İBB İmar ve Şehircilik Daire Başkanı Gürkan Akgün, yapılan değişikliklere ve bu değişikliklerin “Dünya Su Günü”nde yapılmasına tepki gösterdi. İstanbul Üniversitesi, Kentleşme ve Çevre Sorunları Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Pınar Giritlioğlu ise “projenin asıl amacının artan nüfusa yeni yerleşim yeri açma olduğu ve bu değişikliğin bu amaç doğrultusunda yapıldığı” yorumunda bulundu. Karara 22 Nisan 2021 tarihine kadar itiraz edilebilecek. Kanal İstanbul’un yapımına 2021 yılında başlanması bekleniyor. Cüneyt Özdemir’in yayınına katılan Ekrem İmamoğlu yaşanan gelişmeler üzerine, İstanbulluların haklarının gasp edildiğini ve bu kararın zamanlamasının “manidar” olduğunu belirtti. İmamoğlu; esas sorunların konuşulmasını önlemek için hükümetin "her hafta yeni gündemler oluşturduğunu" ve İBB nezdinde yapılan araştırmalara göre "halkın %25’inin muhtaç durumda olduğunu"&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://youtu.be/tjp_6d4rzXQ?t=1860" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aktardı</a>.</li></ul>

Spektrum

Geçen haftanın gündeminde İstanbul'daki önemli taşınmazların bir vakfa devredilmesi ve Kanal İstanbul projesinde bazı değişiklikler yapılması da vardı. 

Medeni Kanun ile ilgili hikayeler