İngiltere Merkez Bankası (BoE), resesyon riski tartışmalarına rağmen 50 baz puan ile 1995’ten bu yana en büyük faiz artışı kararını aldı. Böylece politika faizi, %1,25’ten, 2008 yılı sonundan bu yana en yüksek seviye olan %1,75’e ulaştı. Eylül ayında enflasyonun tepe yapacağı öngörülen seviye %13,3’e yükseltildi. Fiyat artışlarının 2023 boyunca yüksek kalacağı uyarısında bulunuldu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşik Krallık’ta enflasyonun, artan gıda ve enerji fiyatları sonucunda %9,4 ile son 40 yılın en yüksek değerine ulaşmasının ardından beklentiler de politika faizinin 50 baz puan artışı yönündeydi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz aralık ayında BoE, 2020’den bu yana dünya genelinde faiz artışına giden ilk büyük merkez bankası olmuştu. &nbsp;</li></ul>Enflasyon baskısı altındaki ülke ekonomisinin, bu yılın dördüncü çeyreğinde başlayacak ve önümüzdeki yıl boyunca da devam edecek bir resesyona girmek üzere olduğu ifade ediliyor. Benzer bir faiz artışı adımının önümüzdeki dönemde tekrar alınabileceğine dair sinyaller ise resesyon tartışmalarını daha da güçlendiriyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünya ekonomisi, enflasyondan kurtulmaya çalışırken resesyona sürükleniyor</h2>Küresel ekonomide tartışmaların odağı, sene başından bu yana 180 derece değişmiş durumda. Gündemdeki Covid-19 pandemisi sonrasındaki toparlanma adımları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından yerini beklenmedik ve hızlı bir biçimde enflasyonda küresel düzeyde artış, para politikasında sıkılaşma adımları ve bir taraftan da ekonomik aktiviteye zarar vermeden “yumuşak iniş” gerçekleştirme çabalarına bırakmış bulunuyor. Resesyon ve stagflasyon ise önümüzdeki döneme dair ana tartışma gündemini oluşturuyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Resesyon (durgunluk) nedir? Resesyon, ekonomik aktivitede uzun süreli bir düşüşü ifade ediyor ve gayri safi yurt içi hasılada gerileme, artan işsizlik ve perakende satışlarda düşüş gibi göstergelerle takip ediliyor. Bir ülke ekonomisinin iki çeyrek üst üste ekonomik küçülme yaşaması hâli, resesyon olarak adlandırılıyor. Öte yandan resesyon, olağanüstü bir dönem olmaktan öte, genişleme dönemleri gibi olağan bir süreç olarak da değerlendiriliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Stagflasyon: Stagflasyon ise enflasyon varken ekonomik durgunluk yaşanması durumunu ifade ediyor. Stagflasyon tartışması, bizi yaklaşık 50 yıl öncesine götürüyor: 1970’lerin başında Ortadoğu’daki petrol ihraç eden ülkelerin, ABD ve İsrail’i destekleyen diğer ülkelere petrol arzını kesmesi sonrasında; arz şoku yaşanmış, fiyat düzeyi yükselmiş ve küresel ekonomik aktivite yavaşlamıştı.</li></ul>Böylece, politika yapıcılar, birbirini tetikleyen iki farklı politika seti arasında tercih yapmaya zorlanıyor. İlki, enflasyonu dizginlemek için faiz artışı, para arzının ve tüketici talebinin daraltılması ve ücret artışlarının baskılanması. İkincisi ise durgunluk eğilimine karşı düşük faiz, parasal genişleme, yüksek ücret politikaları ve vergileri azaltarak ekonomik faaliyeti canlandırma. Politika yapıcılar, işte tam da bu iki politika seti arasında bir denge yakalamak üzerine arayışlarını sürdürüyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Resesyon beklentileri, her geçen gün hızlanıyor</h2>IMF, <a fr-original-style="" href="https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2022/07/26/world-economic-outlook-update-july-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Küresel Ekonomik Görünüm"</a> raporunda belirtildiği üzere; ABD, Çin ve Avrupa ekonomisinde büyük yavaşlamalar öngördüğü için 2022 büyüme tahminini %3,6’dan %3,2’ye indirdi. Yakın zamanda resesyon yaşanabileceğine işaret edildi. ABD ve Avro Bölgesi özelindeki göstergeler incelendiğinde, raporun yayımlanma tarihinden bu yana küresel ekonominin yavaşladığına dair kanılar daha da güçleniyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD ekonomisi, iki çeyrek üst üste daralarak hâlihazırda teknik resesyona girmiş durumda. Haziran ayında 50 ile tüm zamanların en düşük seviyesini gören tüketici güven endeksi, temmuz ayında ancak 51,5'e yükselmiş bulunuyor. Enflasyon, %9,1 ile son 41 yılın zirvesindeyken Fed'in enflasyon takibinde dikkate aldığı PCE fiyat endeksi, haziran ayında yıllık bazda %6,8 ile son 40 yılın en büyük artışını kaydetmeyi sürdürüyor.&nbsp;</li></ul>Avro Bölgesi ise ikinci çeyrekte %0,7 büyüdü. Fakat bileşik satın alma yöneticileri endeksi (PMI), temmuz ayında %49,9 ile son 17 ayın en düşük seviyesine; bölgenin en büyük ekonomisi Almanya’da perakende satışlar ise haziran ayında yıllık bazda %8,8 düşüşle 1994’ten bu yana en yüksek oranda geriledi. Gaz krizi, resesyon riskini artıran önemli bir faktör olarak değerlendiriliyor. Bölgede enflasyon, enerji ve gıda fiyatlarındaki artışın etkisiyle temmuz ayında %8,9'a yükselirken Fransa ve İspanya’da rekor tazelemiş durumda.

Aposto Gündem

BoE kararı ve resesyon tartışmaları

Küresel ekonomi söz konusu olduğunda, yakın gelecek giderek daha kasvetli görünüyor. Ancak Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere gibi zengin ülkeler büyümenin yavaşlaması ve fiyatların artmasından endişe duysa da stagflasyon uzun zamandır korkulan geri dönüşünü yaparsa, bundan en kötü şekilde etkilenen daha yoksul ülkeler olacak.Dünya Bankası ve OECD, pandeminin ve Rusya- Ukrayna savaşının neden olduğu devam eden karmaşayı gerekçe göstererek ekonomik büyüme tahminlerini düşürdü.Dünya Bankası ocak ayında yıllık büyümenin yüzde 4,1 olarak gerçekleşeceği tahminlerinde bulunmuştu. Birkaç hafta önce yayımladığı raporda ise büyümenin bu yıl yüzde 2,9 olacağını belirtti. OECD de benzer bir tahminde bulundu ve büyümenin Aralık 2021'deki yüzde 4,5'lik tahmininden farklı olarak yüzde 3'e düşeceğini belirtti.Ürkütücü uyarılarda bulunan sadece bu iki kurum değildi. Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Para Fonu daha küçük miktarlarda da olsa, yılın başlarında kendi tahminlerini düşürdü. Tüm bunlar zeminin ne kadar hızlı hareket ettiğinin birer işareti.Pandemi sonrası küresel ekonomi hızlı bir toparlanma yoluna girdi. OECD raporu, 2022'nin ilk aylarında “dünya ekonomisinin Covid-19 sonrası düzensiz de olsa güçlü bir toparlanma yolunda olduğunu” savundu.Ancak durum değişti. OECD, "Ukrayna'daki çatışma ve Çin'de “Sıfır-Covid” politikası nedeniyle kapanmalarla birlikte şiddetlenen tedarik zinciri kesintileri, toparlanmaya ciddi bir darbe indiriyor" şeklinde açıklamada bulundu ve enflasyonun 38 üye devlette yaklaşık yüzde 9'a ulaşmasını beklediklerini belirtti.İki büyük kurum da büyük resmin kötü göründüğü konusunda hemfikir fakat ne kadar kötü olduğu konusunda ayrı düştü. Dünya Bankası ve OECD'nin anlaşamadığı durumlardan biri, 1970’lerde görülen petrol krizi sonrası yaşanan durgun büyüme, şişirilmiş fiyatlar ve yüksek işsizliğin bir birleşimi olan stagflasyon riskiydi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Stagflasyon nedir?</h2>Stagflasyon; tüketiciler ve işletmeler, enflasyonun değişmeyecek uzun vadeli bir sorun olduğunu düşündüklerinde ve davranışlarını buna göre ayarladıklarında ortaya çıkar. Bu aynı zamanda daha fazla enflasyona neden olan ve büyümeyi yavaşlatan bir kısır döngüdür.En son 1970'lerde meydana geldiğinde, ekonomistler ve politika yapıcılar oldukça &nbsp;şaşırtmıştı. Faiz oranlarını yükselterek enflasyonu düzeltebilirsiniz fakat bu durum resesyona neden olabileceği için risklidir. Ekonomiyi canlandırmak için harcamaları artırırsanız, fiyatları yükseltme riskini alırsınız.OECD stagflasyon riskini hafife alırken, Dünya Bankası Başkanı David Malpass “stagflasyon tehlikesine” dikkat çekti ve tam anlamıyla aynı zemin söz konusu olmasa da mevcut ekonomik durumu 1973-1980 arasındaki dönemle karşılaştırdı.Stagflasyon herkes için endişe verici ancak yoksul ülkeler için durum daha kötü. Gelişmekte olan birçok ülkenin ekonomisi gelişmiş ülkelere yapılan ihracata bağımlı, bu da küresel bir resesyonun onları daha çok etkileyeceği anlamına geliyor.Bu ülkelerin çoğu aynı zamanda muazzam dış borçlara sahip. Faiz oranları yükseldikçe ve ekonomik büyümeleri düşük kaldıkça bu borcun geri ödenmesi imkansız hale geliyor.Stagflasyonun en son vurduğunda, 16 Latin Amerika ülkesi borç ödemelerini durdurdu. 1970'lerde yaşam standartlarının düştüğü bir “Kayıp On Yıl” yarattı. Yarım yüzyıl sonra gelen krizde ise ise Sri Lanka’da benzer senaryoyu görüyoruz. Ülke borçlarını temerrüde düşürdü. Sokaklar protestocularla doldu ve hükümet istifa etti. Bunun yanı sıra Dünya Bankası başka ülkelerin de temerrüde düşeceğini düşünüyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel bir stagflasyon krizinden kaçılabilir mi?&nbsp;</h2>OECD, değişen çeşitli küresel koşulların; zengin ulusların düşük enerji fiyatlarına daha az bağımlı olması ve çoğu merkez bankasının artık bağımsız olması dahil, bunu 1970'lerdeki son krizden çok farklı kıldığını öne sürerek küresel anlamda bir stagflasyon durumunun gerçekleşmeyeceğini öngörüyor.O zamanlar, krizin kıvılcımı 1973 Yom Kippur savaşı ve ardından gelen petrol ambargosuydu. The Post'tan David Lynch’in de dediği gibi “Şu anda gördüklerimiz neredeyse elli yıl önce olanların yanında sönük kalıyor." Petrol fiyatları 1973-1974'te dört katına çıktı ve İran şahının devrilmesi ile birlikte 1979-1980'de tekrar iki katına çıktı.Bugün farklı bir durum söz konusu olsa da büyük resim yine de çok iyi değil.Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve Karadeniz limanlarının ablukası, dünyanın en çok tahıl üreten bölgelerinden birini kilitledi. Birçok yoksul ülke gıda için bu ithalata güveniyor. İklim değişikliği, Hindistan'ın sıcak hava dalgası nedeniyle buğday ihracatını yasaklaması ve Brezilya'nın yıkıcı bir kuraklık yaşamasıyla birlikte yeni ve öngörülemeyen yollarla arzı da vurdu.Stagflasyon durumu için normal zamanlarda hükümetler devreye girerdi ancak pandemiden sonra, birçok gelişmekte olan ülkenin halihazırda rekor düzeyde borcu var. Dünya Bankası, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki dış borcun 2020'nin sonunda 8,7 trilyon dolara tırmandığını ve bazı ülkelerde çift haneli bir yüzde artışı gördüğünü söyledi.1970’lere göre daha kötü olan bir durum ise doların tarihsel olarak yüksek seviyesi. Bu durum borç ödemeyi veya emtia satın almayı daha da maliyetli hale getiriyor.Yoksul ülkelerin küreselleşmesinin bedeli stagflasyon gibi olayların riskleri nedeniyle ağır oluyor. Massachusetts Amherst Üniversitesi'nde ekonomi profesörü olan Jayati Ghosh'un geçen yıl dış politika için yazdığı gibi, gelişmekte olan ülkeler uzun zamandır “gelişmiş ekonomilerin makroekonomik politikalarının yayılmalarının” insafına kalmış durumda.Ghosh, "Ancak bu karşılıklı bağımlılık tarafından bugün olduğu kadar acımasızca kullanıldığını hissetmemiş olmaları mümkün" diyor.Not: Yazı Washington Post'tan derlenmiştir.

Pareto

Yoksul ülkelerin küreselleşmesinin bedeli stagflasyon gibi ekonomik olayların riskleri nedeniyle ağır oluyor. 

Stagflasyon yoksul ülkeleri mi etkisi altına alıyor?

🔮Pareto'da bu cuma "Stagflasyon nedir? Hangi ülkeler stagflasyon riskiyle karşı karşıya?" sorularına yanıt arayacak, aynı zamanda Sri Lanka'nın yaşadığı ekonomik krize mercek tutacağız.Cuma görüşmek üzere.&nbsp;İyi haftalar!

🔮Pareto'da haftaya cuma "Stagflasyon nedir? Hangi ülkeler stagflasyon riskiyle karşı karşıya?" sorularına yanıt arayacak, aynı zamanda Sri Lanka'nın yaşadığı ekonomik krize mercek tutacağız.Pazartesi görüşmek üzere. Keyifli hafta sonları!

Stagflasyon ile ilgili hikayeler