<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; <span style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" fr-original-class="customBullet">Çocuklarda aşısızlık tehlikesi: The Lancet’ta yayımlanan yeni bir çalışmaya göre COVID-19 salgını sırasında sağlık hizmetlerinde yaşanan aksaklıklar ve aşılarla ilgili yanıltıcı bilgilerin artması gibi nedenlerle son yıllarda dünya çapında milyonlarca çocuğun kızamık, çocuk felci ve verem gibi ölümcül hastalıkları önleyen rutin aşıları yapılmıyor; son dönemde küresel yardımlardaki kesintilerin durumu daha da kötüleştireceği düşünülüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar: Araştırmaya göre yaklaşık 100 ülkede çocukların kızamık aşılamalarında düşüş gözlenirken 2023 yılı itibarıyla muhtemelen hiç aşı olmamış 16 milyona yakın çocuk bulunuyor.</li></ul>

Angst

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Çocuklarda aşısızlık tehlikesi: The Lancet’ta yayımlanan yeni bir çalışmaya göre COVID-19 salgını sırasında sağlık hizmetlerinde yaşanan aksaklıklar ve aşılarla ilgili yanıltıcı bilgilerin artması gibi nedenlerle son yıllarda dünya çapında milyonlarca çocuğun kızamık, çocuk felci ve verem gibi ölümcül hastalıkları önleyen rutin aşıları yapılmıyor; son dönemde küresel yardımlardaki kesintilerin durumu daha da kötüleştireceği düşünülüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar: Araştırmaya göre yaklaşık 100 ülkede çocukların kızamık aşılamalarında düşüş gözlenirken 2023 yılı itibarıyla muhtemelen hiç aşı olmamış 16 milyona yakın çocuk bulunuyor.</li></ul>

Aposto Gündem

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; The Lancet'te yayımlanan bir araştırma, 1990-2021 yılları arasında dünya genelinde her yıl 1 milyon insanın antibiyotik dirençli enfeksiyonlar nedeniyle hayatını kaybettiğini gösterdi. Önümüzdeki 25 yılda bu sayının 39 milyonun üzerine çıkacağı tahmin ediliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: Araştırmacılar, Güney ve Doğu Asya bölgeleriyle Sahraaltı Afrika'da yaşayanların yanı sıra 70 yaş ve üzerindeki bireylerin de daha büyük risk altında olduğunu açıkladı.</li></ul>

Canlı Gündem

<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mutluluk endeksinde 112. sıraya geriledik</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Depresyon ve anksiyetede Avrupa birincisiyiz</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ekonomik kriz, endişeleri kronik hâle getirdi</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Antidepresan kullanımı %23 arttı, uzmanlar düzenleme öneriyor</li></ul></blockquote>Türkiye'de özellike son yıllarda konuştuğumuz konu başlıkları: Haziran 2023 seçimleri, ekonomik kriz, eğitim krizi, sağlık krizi, enerji krizi, göçmen sorunu, deprem, kadın cinayetleri, insan hakları, türlü kısıtlamalar, pandeminin ardından yakalanmaya çalışılan sosyal hayat, şiddet olayları ve bunun gibi birçok olumsuz hatta ağır konu başlığı. Tüm bu konu başlıklarının yarattığı hissiyat toplumsal huzursuzluğunun mutsuzluk, bireysel etkisi de kaygı, endişe ve depresyon.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mutsuz bir ülke&nbsp;</h3>Türkiye,&nbsp;Sürdürülebilir Kalkınma Danışmanlığı Ağı'nın hazırladığı 2022 Dünya Mutluluk Raporu'nda 146 ülke arasında 112. sırada yer alıyor. Raporda Türkiye'nin geçtiğimiz yıla göre 8 basamak gerilediği vurgulanıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Listenin kriterleri:&nbsp;Listede değerlendirme kriterleri arasında ülkelerin kişi başına düşen gelirleri, &nbsp;sağlık ve sosyal yardım imkânları, seçim yapma özgürlüğü, yolsuzluk algıları, eğitim ve alım gücü gibi başlıkların baz alındığı belirtiliyor.</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Depresyon ve anksiyetede artış</h3>Tıp dergisi The Lancet'te yayımlanan araştırmaya göreyse, Covid-19 kaynaklı depresyon ve anksiyete vakalarının artışında Avrupa ülkeleri arasında Türkiye ilk sırada yer aldı. Araştırmada, Türkiye'de depresif bozuklukların yaklaşık %39, anksiyete bozukluklarının ise yaklaşık %28 oranında artış gösterdiği ifade edildi.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Antidepresan kullanımında artış&nbsp;</h3>CHP Adana Milletvekili Burhanettin Bulut'un Türkiye'deki antidepresan kullanımına ilişkin çalışmasına göre; 2017 yılında 48 milyon 226 bin 812 kutu olan antidepresan satışı, 2021 yılında 59 milyon 641 bin 14'e yükseldi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler oluyor?&nbsp;</h2>Pandeminin etkisiyle meydana gelen sosyal kısıtlamalar ve ekonomik problemler bu psikolojik rahatsızlıkların ciddi oranda artmasına yol açtı. Öyle ki bireyler hem iş hayatlarında hem de sosyal hayatlarında ciddi oranda yalnızlaştıklarını hissederken bunun yanında geleceğe dair belirsizlikler de kaygı seviyesinin artmasına yol açtı.&nbsp;Tüm bunların yanında, dünya ve Türkiye pandeminin etkilerini atlatmaya devam ederken ülkede ortaya çıkan ekonomik kriz, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle yaşanan enerji krizi ve savaş hissiyatı da korkuları tetikledi. Döviz kurundaki ciddi yükseliş ekonomik endişeleri artırırken hâlihazırda var olan ancak günbegün artan sağlık, barınma ve eğitim gibi başlıklar altındaki krizler ekonomik krizin etkisiyle derinleşerek daha büyük boyutlara ulaştı ve kronik hale geldi. Ekonomik kriz yalnızca günümüze yönelik değil, geleceğe yönelik de kaygıların artmasına neden oldu.Öte yandan Türkiye'de devam eden müzik yasağı, ifade özgürlüğü tartışmaları, İstanbul Sözleşmesi'nden çıkılması gibi toplumsal olaylar da birçok kişinin kısıtlanmış ve güvensiz hissetmesine yol açtı. Güvensizlik, endişe, belirsizlik ve kaygı kelimeleri de Türkiye'de duygu durumunu özetleyen bir hâl aldı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzman görüşü</h2>Psikiyatrist ve Psikanalist Dr. Mutluhan İzmir, Türkiye'de artan endişe ve kaygı durumuna ilişkin Aposto'nun sorularını yanıtladı. Mutluhan İzmir, endişe ve kaygı durumunun depresyon ve anksiyete sıklığında da bir artış yarattığını vurguluyor. İzmir, bu iki psikolojik rahatsızlığın dünya genelinde artış gösterdiğine dikkat çekerek "Bunun en önemli nedenlerinden biri insanların ekonomik faaliyetlerinin durması nedeniyle ekonomik olarak sıkıntıya girmeleri ve toplumsal yaşamın ortadan kalkması nedeniyle ortaya çıkan yalnızlık. Bu nedenle depresyon ve anksiyetede ciddi bir artış ortaya çıktı." ifadelerini kullanıyor.&nbsp;Mutluhan İzmir, Lancet'in araştırmasında Türkiye'nin 1'inci sırada bulunmasının nedenini şöyle açıklıyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Türkiye'nin bu açıdan 1. sıraya yerleşmiş olmasının en önemli nedenlerinden biri pandemi döneminde Türkiye'de ekonomik faaliyetin durmasından sonra gelişmiş ülkelerdeki gibi evde oturan insanların ekonomik olarak devlet tarafından yeterince desteklenmemesi. Türkiye o kadar zengin bir ülke olmadığı için evde oturan işine gitmeyen insanlara o kadar büyük ekonomik desteklerde bulunulamadı. Türkiye'nin depresyon ve anksiyetede birinci sıraya çıkmasında maddi sorunlar öne çıkmış gibi görünüyor. Buradan da şunu anlayabiliriz, Türkiye'de zengin ülkelere göre aile ilişkileri ve akrabalık ilişkileri gelişmiş, çok daha yoğun. İnsanlar bir şekilde bu ilişkileri sürdürdüler ve bu yalnızlık hissini azalttı ama Türkiye'de ekonomik sorunlar daha belirleyici oldu."</blockquote><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Özgürlüğün etkisi&nbsp;</h3>İzmir, insanların özgür hissetmesinin ruh sağlıkları açısından çok önemli bir etken olduğunu vurgulayarak yönetimlerin bu konudaki duruşuna ilişkin şu değerlendirmede bulunuyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"İnsanlar bunu hissedemediklerinde çok ciddi ruhsal sorunlar yaşanabiliyor, geleceğe yönelik kaygılar oluşabiliyor, artabiliyor. Bu nedenle ülkelerdeki yönetimlerin bireylerin bu algısını dikkate katarak ona göre imajlarını gözden geçirmelerinde yarar var. Topluma verdikleri mesajlar toplum tarafından nasıl algılandıkları, bireyler tarafından nasıl algılandıkları çok önemli. Bir ülkenin yönetimi bireylerin özgürlüklerini kısıtlıyor gibi bir imaj yaratıyorsa bu bireyler üzerinde çok ciddi sarsıntıya neden olabiliyor, gelecekle ilgili umutsuzluğa yol açabiliyor. Bu bakımdan iktidarların, yönetimdekilerin ve devletlerin topluma, insanlara ve bireylere nasıl bir imaj verdiklerini gözden geçirmelerinin ruh sağlığı açısından önemi çok büyük."&nbsp;</blockquote><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Depresif belirtilerden antidepresana</h3>Depresif belirtilerin ve kaygı belirtilerinin artmasının &nbsp;ilaç ve antidepresan kullanımına da yansıdığını vurgulayan İzmir, insanların "sorunlarını ilaçla çözebileceklerine" dair bir algısı olduğunu dile getiriyor. Bu düşüncenin de etkisiyle özellikle psikiyatristlerin yoğun bir hasta akışına maruz kaldığını vurgulayan Mutluhan İzmir, "Hasta yoğunluğundan dolayı psikiyatristlerin de hastalarına uzun uzun vakit ayırarak görüşme yapma şansları kalmadı. Yoğun hasta akınını onlar da kısa görüşmeler ve hızlı ilaç reçete etme şeklinde karşılamaya çalışıyorlar. Bu tabii ki çok sağlıklı bir yöntem değil. İlaçların da ciddi yan etkileri olabiliyor. Depresif belirtiler hisseden insanların sorunları çözülmeli ama depresif belirti hisseden ya da kaygı belirtileri hisseden herkes depresyon ya da klinik bir depresyon tanısı alacak diye bir düz mantık kurmak doğru değil." diyor.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sosyolojik manevralar</h3>Sorunların yoğun bir hasta-hekim ilişkisiyle çözülebileceğini vurgulayan Mutluhan İzmir, yoğunluk nedeniyle doktorların buna olanak bulamadığını belirtirken bunun yanı sıra sosyolojik manevralarla da bu psikolojik rahatsızlıkların önlenebileceğini savunuyor. İzmir, "Basit toplumsal manevralarla da bunlar engellenebilir, insanların ekonomik zorluklarının hafifletilmesi, sosyal hayatlarının artırılması, kültürel faliyetlerinin artırılması, insanların bir arada olduğu, dayanışma içinde hissettiği etkinliklerin artırılması gibi sosyolojik manevralarla aslında kitlesel olarak bu yakınmaları azaltmak mümkün." ifadelerini kullanıyor.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Antidepresana devlet müdahalesi&nbsp;</h3>Mutluhan İzmir&nbsp;ayrıca antidepresan kullanımına hassasiyetle karar verilmesi gerektiğini, çok ciddi güçleri olduğunu belirterek bu konuda devletin de birtakım önlemler alabileceğini ifade ediyor. İzmir, "Antidepresan kullanımı konusunda devletin müdahale etmesinde yarar var. Öncelikle psikiyatristlerin çalışma koşullarının düzeltilmesi gerekiyor. Daha seyrek hastayı daha uzun zamanlı almalı. Öte yandan, hem topluma hem psikiyatristlere&nbsp;ilaçların yan etkilerine ilişkin daha çok bilgilendirme yapılmalı. Bu konuda bir bilgi eksikliği söz konusu. Çok masum görülüyor bu ilaçlar, aslında öyle değil." diyor.

Türkiye'nin duygu durumu: kaygı ve belirsizliğin endişesi

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.pik-potsdam.de/en/news/latest-news/accelerated-renewables-based-electrification-paves-the-way-for-a-post-fossil-future-study" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2050’de yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik en ucuz enerji seçeneği olabilir</a></h3>Potsdam İklim Etkileri Araştırma Enstitüsü &nbsp;tarafından <a fr-original-style="" href="https://www.pik-potsdam.de/en/news/latest-news/accelerated-renewables-based-electrification-paves-the-way-for-a-post-fossil-future-study" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yürütülen</a> ve Nature Energy dergisinde yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41560-021-00937-z" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışma</a>;&nbsp;yenilenebilir enerji kaynaklı elektriğin 2050 yılında en ucuz enerji seçeneği durumuna gelerek fosil yakıtların önüne geçebileceğini ve tüm enerji talebinin üçte ikisini karşılar duruma gelecek kadar yaygınlaşabileceğini&nbsp;gösteriyor.&nbsp;Bunun için, küresel bağlantıların yüksek olduğu kararlı politikalar kritik bir öneme sahip. Enerji dönüşümünü hızlandırmaya yardımcı olacak önemli ve gerekli adımlar arasında:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">karbonun fiyatlandırılması,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">elektrik vergilerinin kaldırılması,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">şebeke altyapısının genişletilmesi,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">depolama ve esnek enerji talebinin teşviki için elektrik piyasalarının yeniden tasarlanması bulunuyor.</li></ul>Günümüzde endüstri, ulaşım ve binaların ısıtılmasında kullanılan enerjinin yaklaşık yüzde 80’i yakıtların doğrudan yakılmasından elde ediliyor. Bu yakıtların büyük çoğunluğunun fosil yakıtlar olması, atmosfere büyük miktarlarda karbondioksit salınmasına sebep oluyor. Geriye kalan yüzde 20’lik enerji talebi ise elektrikten karşılanıyor.&nbsp;Geçmişte, fosil yakıtlar ucuz ve erişilebilirken, elektrik daha pahalı ve ender bir enerji kaynağıydı. Son dönemde ise, güneş fotovoltaiklerinden elde edilen yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik çok hızlı bir şekilde ucuzladı. Son on yılda güneş enerjisi fiyatları yüzde 80 oranında düştü ve gelecekte maliyetlerin daha da düşmesi bekleniyor. Bu gelişme, enerji sistemlerinde &nbsp;devrim yaratma potansiyeline sahip.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41581-021-00523-2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İklim değişikliği risklerini yönetmek insan sağlığı için olmazsa olmaz durumda</a></h3>İklim krizinin sağlık sistemleri üzerindeki riski gittikçe büyüyor. The Lancet tarafından hazırlanan ve geçtiğimiz aylarda yayımlanan “<a fr-original-style="" href="https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)01787-6/fulltext" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sağlık ve İklim Değişikliğinde</a> <a fr-original-style="" href="https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)01787-6/fulltext" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Geri Sayım</a>” adlı rapor, “sağlıklı bir gelecek için kırmızı kod” başlığıyla iklim eyleminin aciliyet ve önemine dikkat çekmişti.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/11/2/1638860310574.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kevin Ochieng Onyango, Kenya.Sıcaklara bağlı hastalık ve ölümlerin yükselişinin yanında artan kuraklığın gıda ve su güvenliği üzerindeki riski de büyüteceği öngörülüyor. İklim değişikliği, dang humması, Lyme hastalığı ve sıtma gibi bazı hastalıkların yaygınlaşmasına da sebep oluyor.Nature Reviews Nephrology’de yayımlanan yeni bir <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41581-021-00523-2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a> iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki riskleri ele alınıyor. Çalışmaya göre;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim değişikliği şimdiden önlenebilir yaralanmalara, hastalıklara ve ölümlere neden oluyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kısa vadeli gelecekte giderek daha sık ve yoğun aşırı hava ve iklim olayları ile karşılaşacağız. Toplumlar ise bu duruma yeteri kadar hazır &nbsp;değil.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Göstergeler, sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğini ve iklim direncini artırmak için, sera gazı salımlarını azaltmanın bir zorunluluk olduğunu açıkça ortaya koyuyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklime dayanıklı sağlık sistemlerinin oluşturulmasına ve araştırılmasına yönelik mevcut yatırımlar, artan sağlık risklerini etkin bir şekilde yönetmek için yetersiz seviyede.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Azaltıma yönelik politikaların sağlık açısından faydalarıyla oluşacak ekonomik değeri, salımları azaltmanın öngörülen maliyetlerinden daha yüksek.&nbsp;</li></ul>Özetle, ülkeler ve toplumlar iklim krizinin sağlık üzerindeki risklerine &nbsp;yönelik politikalar uygulamalı ve sağlık sistemlerine yatırım yapmalı.

Dünyahali

Haberler

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjEzYjMwMjY3YmQwYWIwMDA2MDcxNzgyJnB1Ymxpc2hlcj02MDJhNzQ2NjM3MTU3NjAwMDZiYTEzZGQmbmV3c2xldHRlcj02MDJhN2NmYzM3MTU3NjAwMDZiYTIwMjQmc3Vic2NyaWJlcj02MDEwNmM3OTM3MTU3NjAwMDY2ZTk3Y2Ymc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5waWstcG90c2RhbS5kZSUyNTJGZW4lMjUyRm5ld3MlMjUyRmxhdGVzdC1uZXdzJTI1MkZ0b2RheTIwMTlzLWNoaWxkcmVuLXRvLWV4cGVyaWVuY2UtdHdvLXRvLXNldmVuLXRpbWVzLW1vcmUtZXh0cmVtZXMtdGhhbi10aGVpci1ncmFuZHBhcmVudHM=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Genç nesiller ciddi iklim değişikliği tehdidi altında</a></h3>Küresel ısınmanın devam etmesi durumunda, sıcak hava dalgaları, seller gibi aşırı olayların görülme sıklığı, şiddeti, süresi ve görüldükleri alanlar önümüzdeki on yıllarda artmaya devam edecek. Bu nedenle, yaşamları boyunca genç nesillerin, yaşlı nesillere kıyasla iklim felaketleriyle daha fazla karşılaşması bekleniyor.“Science” dergisinde yayımlanan yeni bir <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjEzYjMwMjY3YmQwYWIwMDA2MDcxNzgyJnB1Ymxpc2hlcj02MDJhNzQ2NjM3MTU3NjAwMDZiYTEzZGQmbmV3c2xldHRlcj02MDJhN2NmYzM3MTU3NjAwMDZiYTIwMjQmc3Vic2NyaWJlcj02MDEwNmM3OTM3MTU3NjAwMDY2ZTk3Y2Ymc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5zY2llbmNlLm9yZyUyNTJGZG9pJTI1MkYxMC4xMTI2JTI1MkZzY2llbmNlLmFiaTczMzk=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a> aşırı iklim olaylarına maruz kalma konusunda nesillerarası eşitsizlikler incelendi.&nbsp;İlk defa nesillerarası değişikliklere odaklanan çalışmaya göre;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bugün doğan bir bebek, 60 yıl öncesine kıyasla çok daha fazla iklim felaketine maruz kalacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3 derecelik küresel ısınma olduğu durumda, 2020’de altı yaşına giren bir çocuk, endüstri dönemi öncesinde yaşayana kıyasla; otuzaltı kat daha fazla sıcak hava dalgasıyla, beş kat daha fazla kuraklıkla, dört kat daha fazla mahsul kaybıyla, üç kat daha fazla nehir taşkınıyla ve iki kat daha fazla orman yangını ve tropikal siklonla karşılaşacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eğer küresel salımlar 1,5 derece hedefi doğrultusunda azaltılırsa;&nbsp;gençlerin aşırı olaylara maruz kalma olasılığı küresel olarak dörtte bir oranda azaltılabilir.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjEzYjMwMjY3YmQwYWIwMDA2MDcxNzgyJnB1Ymxpc2hlcj02MDJhNzQ2NjM3MTU3NjAwMDZiYTEzZGQmbmV3c2xldHRlcj02MDJhN2NmYzM3MTU3NjAwMDZiYTIwMjQmc3Vic2NyaWJlcj02MDEwNmM3OTM3MTU3NjAwMDY2ZTk3Y2Ymc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5uYXR1cmUuY29tJTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGZDQxNTg2LTAyMS0wMjU4Mi04JTI1MjNyZWYtQ1Ix" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gençlerin iklim kaygısını araştırmak üzere uluslararası anket yapıldı</a></h3>16-25 yaş arası 10.000 kişi ile yapılan ankete göre gençlerin yarısından fazlası iklim değişikliği hakkında aşırı veya çok endişeli. “The Lancet’de” <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjEzYjMwMjY3YmQwYWIwMDA2MDcxNzgyJnB1Ymxpc2hlcj02MDJhNzQ2NjM3MTU3NjAwMDZiYTEzZGQmbmV3c2xldHRlcj02MDJhN2NmYzM3MTU3NjAwMDZiYTIwMjQmc3Vic2NyaWJlcj02MDEwNmM3OTM3MTU3NjAwMDY2ZTk3Y2Ymc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnBhcGVycy5zc3JuLmNvbSUyNTJGc29sMyUyNTJGcGFwZXJzLmNmbSUyNTNGYWJzdHJhY3RfaWQlMjUzRDM5MTg5NTU=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ön baskısı</a>&nbsp;yayımlanan anket sonuçlarına göre;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">iklim değişikliği çocuklarda ve gençlerde üzüntü, korku, endişe, öfke gibi olumsuz duygulara neden oluyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anketi yürüten araştırmacılar, bu “eko-anksiyetenin” katılımcıların günlük yaşamları üzerinde olumsuz bir etkisi olduğunu söylüyor.&nbsp;</li></ul>Çalışmaya göre; olumsuz duyguların bir kısmı hükümetlerin iklim felaketine engel olmak için yeterince çaba göstermediği hissinden kaynaklanıyor.&nbsp;Hükümetlerin iklim değişikliğine karşı yaptıkları hakkında gençlere ne düşündükleri sorulduğunda;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">yüzde 65'i gençlerin yüzüstü bırakıldığını,,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">yüzde 64'ü alınan önlemlerin etkisi hakkında yalan söylendiğini</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">yüzde 60'ı ise insanların endişelerinin görmezden gelindiğini ifade etti.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2021/9/3/1633504479915.png" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sanatçı Rubén Orozco’nun (<a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjEzYjMwMjY3YmQwYWIwMDA2MDcxNzgyJnB1Ymxpc2hlcj02MDJhNzQ2NjM3MTU3NjAwMDZiYTEzZGQmbmV3c2xldHRlcj02MDJhN2NmYzM3MTU3NjAwMDZiYTIwMjQmc3Vic2NyaWJlcj02MDEwNmM3OTM3MTU3NjAwMDY2ZTk3Y2Ymc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZydWJlbm9yb3pjb2xvemElMjUyRg==" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" tabindex="0" target="_blank">@rubenorozcoloza</a>) eseri Baskça'da 'Bihar', yani 'yarın' adını taşıyor. Nehirdeki gelgit döngüsü ile günün belli saatlerinde su yüzüne çıkan heykel, iklim krizi ile mücadelede alınan toplumsal kararların gençlerin geleceğine etkisini vurguluyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/aXNzdWU9NjEzYjMwMjY3YmQwYWIwMDA2MDcxNzgyJnB1Ymxpc2hlcj02MDJhNzQ2NjM3MTU3NjAwMDZiYTEzZGQmbmV3c2xldHRlcj02MDJhN2NmYzM3MTU3NjAwMDZiYTIwMjQmc3Vic2NyaWJlcj02MDEwNmM3OTM3MTU3NjAwMDY2ZTk3Y2Ymc291cmNlPWVtYWlsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmVtYmVyLWNsaW1hdGUub3JnJTI1MkZjb21tZW50YXJ5JTI1MkYyMDIxJTI1MkYwOSUyNTJGMjglMjUyRnR1cmtpeWVkZWtpLXllbmktcnV6Z2FyLWd1bmVzaS1tZXZjdXQtaXRoYWwta29tdXItdGVzaXNsZXJpbmRlbi11Y3V6JTI1MkY=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye‘de yeni rüzgar veya güneş santrali kurup elektrik üretmek, mevcut ithal kömür santralleriyle üretmekten daha ucuz</a></h3>Amacı küresel elektrik üretiminde kömürden temiz enerjiye geçiş olarak belirtilen kuruluş EMBER tarafından yeni bir rapor yayımlandı. Raporda kömür santrallerinin &nbsp;rüzgar ve güneş enerjisine kıyasla ekonomik maliyetleri &nbsp;karşılaştırıldı.Rapora göre,<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye’de beş yıl öncesine kıyasla; </li></ul>&nbsp; &nbsp; - yeni bir rüzgâr enerjisi santrali kurmanın maliyeti üçte bir oranında,&nbsp;&nbsp; &nbsp; - yeni bir güneş enerjisi santrali kurmanın maliyeti ise yarı yarıya azaldı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye’de yeni bir rüzgâr veya güneş enerjisi santrali kurarak elektrik üretmek, en verimli ithal kömür santrali ile bile kıyaslandığında daha ekonomik durumda. Üstelik bu hesaplara karbon fiyatlandırması dahil edilmiyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye güneş ve rüzgar enerjilerine yönelerek; salımlarını azaltmanın yanında, milyarlarca dolarlık kömür ithalatını ve &nbsp;maruz kalacağı potansiyel sınırda karbon vergilerini büyük ölçüde azaltabilir.</li></ul>

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://medicalxpress.com/news/2021-09-emergency-action-climate-nature-crisis.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"İklim ve doğa krizine karşı acil eylem, pandemiyi bekleyemez"</a></h3>Tıp, hemşirelik ve halk sağlığı alanında yayın yapan 220’den fazla akademik dergi birleşti ve dünya liderlerine, “küresel sıcaklık artışlarını sınırlamak, biyolojik çeşitliliği onarmak ve sağlığı korumak için acilen eyleme geçmeleri”&nbsp;yönünde çağrı yaptılar. Dergiler arasında The Lancet, New England Journal of Medicine ve The British Medical Journal gibi saygın dergiler bulunuyor.&nbsp;Küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlı tutmanın öneminin ve fazladan eklenecek her sıcaklık artışının daha büyük sorunlar getireceğinin altını çizen <a fr-original-style="" href="https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)01915-2/fulltext" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortak açıklama yazısının</a> sonunda şu cümleler yer aldı: “Küresel halk sağlığına yönelik en büyük tehdit, dünya liderlerinin küresel sıcaklık artışını 1,5 derecenin altında tutmak ve doğayı restore etmekte halen devam eden başarısızlıklarıdır. Toplum genelinde acilen değişiklikler yapılmalı. Bu değişiklikler, daha adil ve sağlıklı bir dünya yaratılmasını sağlayacaktır. Sağlık dergilerinin editörleri olarak, hükümetleri ve liderleri harekete geçmeye çağırıyoruz ve 2021'i dünyanın rotasını değiştireceği yıl olarak işaretliyoruz.”<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://interconnectedrisks.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birbirine Bağlı Afet Riskleri Raporu Yayımlandı</a></h3>Birleşmiş Milletler Üniversitesi Çevre ve İnsan Güvenliği Enstitüsü tarafından hazırlanan <a fr-original-style="" href="https://interconnectedrisks.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birbirine Bağlı Afet Riskleri Raporu</a> yayımlandı. Raporda; 2020-2021 yıllarında etkili olmuş 10 büyük afet analiz edildi ve küreselleşen dünyada afetlerin birbiriyle etkileşimleri farklı açılardan değerlendirildi.&nbsp;Raporun önemli bulgularından bazıları şöyle:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Afetler başka bir afetin oluşmasına veya daha da şiddetlenmesine sebep olabiliyor. Örneğin, Arktika’da oluşan sıcak hava dalgası, Teksas’ta görülen soğuk hava dalgasının ve Avrupa’da görülen aşırı sıcakların oluşumunda etkili oldu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Afetler aynı anda gerçekleşerek felaketlere hazırlanmayı zorlaştırabiliyorlar. Örneğin, Hindistan ve Bangladeş’i vuran Amphan Siklonu bölgede bulunan 4,9 milyon kişiyi bulunduğu bölgeyi terk etmek zorunda bıraktı. Öte yandan, aynı dönemde COVID19 pandemisi de etkili olduğu için birçok kişi hijyen ve sosyal mesafe kurallarına dikkat edebilmek amacıyla yaşadığı yeri terk etmek istemedi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Afetlerin temelinde ortak nedenler var.&nbsp;En yaygın nedenler atmosfere saldığımız sera gazları ve yetersiz afet riski yönetimi. Raporda analiz edilen on büyük afetten yedisinin altında bu iki temel neden yatıyor. Bir diğer yaygın sebep ise kararlar alınırken çevresel maliyet ve faydaların azımsanması.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedenleri ortak olması çözümlerin de ortaklaşa ve bir bütün içinde ele alınması gerekliliğini ortaya koyuyor.&nbsp;Örneğin, sera gazlarının azaltılması okyanus asitliği artışı, ekstrem olayların şiddetlenmesi ve sıklaşması gibi sorunları hafifleterek aynı zamanda biyolojik çeşitliliğin korunmasına da katkı sağlayabilir. Büyük felaketler tek başlarına değil bir bütün içinde değerlendirilmeli.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2021-09-economic-climate-higher-previously-thought.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Karbondioksitin sosyal maliyeti önceden tahmin edilenin üstünde</a></h3>Environmental Research Letters dergisinde yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ac1d0b" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni bir çalışmaya</a> göre; iklim değişikliğinin ekonomiye maliyeti önceden tahmin edilenin çok üstünde olabilir. Oluşturulan modeller ile sera gazı azaltmanın uzun vadeli finansal riskleri ve faydaları tahmin edilmeye çalışılıyor; ancak yeni çalışma eski modellerde bazı önemli risklerin göz ardı edilmiş olabileceğini ortaya koyuyor.&nbsp;Yeni çalışmaya göre, bir ton karbondioksitin insanlığa maliyeti, “karbondioksitin sosyal maliyeti”, önceden tahmin edilenlerden daha yüksek.&nbsp;Oluşturulan çoğu modelde kuraklık, yangın, sıcak hava dalgaları ve fırtınalar gibi aşırı hava olaylarının sadece kısa vadeli etkileri hesaba katılıyor. Bu gibi olayların insanların sağlığı, işgücü verimliliği veya birikimler üzerinde yaratacağı uzun vadeli olumsuz etkiler ise göz ardı ediliyor. Oysa uzun vadeli etkiler düşünüldüğünde ekonomik büyümenin ciddi anlamda azalabileceği ortaya çıkıyor. Çalışmaya göre 2100 yılında küresel gayri safi yurt içi hasıla, iklim değişikliğinin etkilerinin olmadığı duruma kıyasla yüzde 37 daha az olabilir.&nbsp;Karbondioksitin sosyal maliyeti günümüzdeki tahminlerde 10 ila 1000 dolar arasında değişiyor; yeni çalışma ise 3 bin dolara kadar çıkabileceğini gösteriyor. Çalışmanın yazarlarından “Doç. Dr. Chris Brierley” <a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2021-09-economic-climate-higher-previously-thought.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şöyle diyor</a>: “Cüzdanlarımıza doğrudan olmasa bile karbondioksit salmanın insanlığa bir maliyeti var. Bir kişinin yıllık salımları topluma 1300 dolara mal olabilir, bu sayı iklim değişikliğinin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri de hesaba katıldığında 15.000 doların üzerine çıkıyor.”

Haberler 

Almanya merkezli BioNTech’in&nbsp;kurucu ortağı ve CEO’su Uğur Şahin, ocak ayında tıp dergisi The Lancet’te koronavirüsle ilgili bir yazı okuduğunda acilen çalışmalara başlaması gerektiğini biliyordu. O zamanlar her yerde olduğu gibi Almanya’da da virüsün Çin’le sınırlı kalacağı görüşü hakimdi. Hiç kimse Vuhan'da ortaya çıkan bir hastalığın çok hızlı bir şekilde küresel bir pandemiye dönüşeceğini öngörememişti. “Virüsün bizi etkileyeceğini makaleyi okuduğum anda biliyordum” diyen Şahin ise Mainz şehrinde 40 kişilik bir ekip kurarak “Işık hızı projesi” adını verdikleri aşı çalışmalarına başladı. Dilerseniz rastlantı dilerseniz de kaçınılmaz son deyin; Şahin’in projeyi başlattığı gün, Avrupa bölgesindeki ilk vaka tespit edildi. Mart ayında ise BioNTech’in hâlihazırdaki iş ortaklarından Pfizer aşı projesine dâhil oldu. Aradan geçen 9 ayda aşı geliştirme konusu küresel bir yarışa döndü. Erken yola çıkan Pfizer-BioNTech ortaklığı ise bayrağı göğüslemeye rakiplerinden çok daha yakın. Şirketler, pazartesi yayımladıkları bir basın bülteniyle altı ülkede 45 bin 500 kişi üzerinde test edilen Covid-19 aşısının "%90'ın üzerinde etkili" olduğunu duyurdu. Gerekli onaylar alınırsa yıl sonuna kadar 50 milyon doz, 2021 sonuna kadar ise 1,3 milyar doz aşı piyasaya sürülecek.<ul><li>Aşı yarışı:&nbsp;Dünya çapında şu anda 52 aşıda insanlar üzerinde klinik çalışmalara izin verilirken bu aşılardan sadece 11’inde üçüncü aşamaya geçilerek büyük ölçekte etkinlik testleri <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYWE5YzRhMTVhOGI2MDAwNjFjMjIyYyZ1c2VyPTVmMTJmNTMxMTM5MzllMDAwODlkYjRmNCZhdXRob3I9NWVjMTM4ZTgwMTU3NTkxNmExYzgxN2ExJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ueXRpbWVzLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMTElMjUyRjA5JTI1MkZoZWFsdGglMjUyRmNvdmlkLXZhY2NpbmUtcGZpemVyLmh0bWw="">yapılıyor.</a> Klinik öncesi 87 aşı çalışmasında ise hayvanlar üzerinde çalışmalar yürütülüyor. &nbsp;</li><li>mRNA:&nbsp;Çoğu aşının aksine Pfizer ve BioNTech, hücrelerde virüse karşı bağışıklık sistemini geliştirmek için protein oluşturma temeline dayanan mRNA teknolojisini kullanıyor. Daha önce bilimsel olarak bulaşıcı hastalıkları önlemede etkinliği kanıtlanmayan mRNA tedavisinde, bağışıklık sistemini virüse karşı eğitmek için virüsün kısmi genetik diziliminin bir kısmı vücuda enjekte ediliyor. ABD, Almanya, Brezilya, Arjantin, Güney Afrika ve Türkiye’de sürdürülen denemelerde aşının vücutta antikor ve T hücresi denilen, bağışıklık sisteminin parçası hücrelerin üretilmesine yol açtığı keşfedilirken üç hafta arayla aşının iki dozdan 7 gün sonra koronavirüse karşı %90 koruma sağlandığı saptandı. Aşının -80 santigrat derecede muhafaza edilmesi zorunluluğu ise aşının muhafazası ve dağıtımı konusunda soru işaretlerine neden oluyor. &nbsp;</li><li>Öngörülü ülkeler:&nbsp;Pfizer ve BioNTech’in aşısına geliştirme sürecinde yatırım yapan ülkeler bulunurken bu ülkelerin aşıya erişimde öncelikli olması bekleniyor. Temmuzda Pfizer’la 1,95 milyar dolara 100 milyon dozluk anlaşma imzalayan ABD’nin 500 milyon dozluk ek sipariş hakkı da saklı bulunuyor. Farklı aşı geliştiricilerine yatırım yapan Birleşik Krallık ise Pfizer’ın aşısından toplam 30 milyon doz sipariş etmişti. Yatırımlarda bir adım geriden gelen Avrupa Birliği’nin ise 200 milyon dozluk tedarikle ilgili müzakereleri sürüyor. &nbsp;</li><li>Piyasalar: Aşı testinin olumlu sonuçlar verdiği haberinin ardından piyasalarda büyük bir hareketlenme yaşandı. S&amp;P 500 endeksi günü %1,2 yükselişle kapatırken gün içinde Dow Jones endeksi %4,69, teknoloji ağırlıklı Nasdaq 100 endeksi ise %1,49 civarında yükseldi. En yakın vadeli WTI petrol kontratlarında varil fiyatları %7 yükselişle 39,94 dolar, Brent petrolde ise %8,5 artışla 42,83 dolara çıktı. Hafta sonu yoğun haber akışı nedeniyle haftaya yükselişle başlayan ve açılışta %2,10 değer kazan BIST 100 endeksi ise aşı haberinin de etkisiyle gün içinde son 9 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. &nbsp;</li><li>Hisseler:&nbsp;Açıklama sonrası Pfizer’ın hisseleri %15 yükselirken BioNTech hisselerinde %25 artış görüldü. Diğer aşı geliştiricilerden AstraZeneca ve Johnson&amp;Johnson’ın hisseleri sırasıyla %5 ve %2,6 yükselirken yarışı önde götürdüğü düşünülen Moderna’nın hisseleri ise %1,8 düştü. Koronavirüs krizinden en ağır şekilde etkilenen seyahat şirketlerinin hisseleri de keskin bir şekilde yükseldi. British Airways'in ana şirketi IAG’nin hisseleri üçte bir yükselirken Air France-KLM’nin %30, Ryanair'ın ise %16 yükseldi. &nbsp;</li><li>Şimdi ne olacak?&nbsp;Bundan sonraki süreçte Pfizer ve BioNTech’in, ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından belirlenen güvenlik eşiklerini geçmesi gerekiyor. Şirketler, kasımın üçüncü haftasında aşıyı yetkililere sunacak. Onaylanması durumunda ise aralık sonu veya ocak başı gibi aşı kullanılmaya başlanacak. BioNTech’in kurucuları Uğur Şahin ve Özlem Türeci'ye gelince; şirket hisselerinin borsada tavan yapmasıyla şimdiden Almanya’nın en zengin 100 kişisi arasına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYWE5YzRhMTVhOGI2MDAwNjFjMjIyYyZ1c2VyPTVmMTJmNTMxMTM5MzllMDAwODlkYjRmNCZhdXRob3I9NWVjMTM4ZTgwMTU3NTkxNmExYzgxN2ExJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZWxlZ3JhcGguY28udWslMjUyRm5ld3MlMjUyRjIwMjAlMjUyRjExJTI1MkYwOSUyNTJGZ2VybWFuLWNvdXBsZS1iZWhpbmQtdmFjY2luZS1pbW1pZ3JhbnQtc3VjY2Vzcy1zdG9yeSUyNTJG"">girdiler.</a></li></ul>

The Lancet ile ilgili hikayeler