<img src="https://images.aposto.com/2025/4/2/1746542678337.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Denizlere kurtuluş: Sekiz yıl önce yayımlanan Blue Planet II belgeseliyle insanların plastikleri kullanma biçiminde bir devrime yol açan doğa bilimci David Attenborough'un 99. doğum günü olan 8 Mayıs'ta vizyona girecek son filmi Ocean'ın odağında endüstriyel balıkçılıkta kullanılan dip trolü yer alıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Attenborough’un aktardıklarına göre dip trolleri deniz tabanını o kadar güçlü bir şekilde yırtıyor ki yıkım izleri uzaydan dahi görülebilir. Attenborough, temel geçim kaynağı balıkçılık olan ülkelerin kıyılarında faaliyet gösteren devasa trol teknelerinin yerel balıkçılara verdiği zararı "denizde modern sömürgecilik" olarak adlandırıyor ve kınıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Okuma önerisi: Akdeniz Koruma Derneği’nin kurucusu ve başkanı Zafer Kızılkaya, insan ve deniz arasındaki milyarlarca yıllık çok katmanlı ilişkinin boyutlarını <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/akdeniz-altinda-20-bin-fersah" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">apéro</a>’da anlatmıştı.</li></ul>

apéro

<img src="https://images.aposto.com/2023/3/3/1682496153956.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/akdeniz-altinda-20-bin-fersah" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">🌊 Akdeniz altında 20 bin fersah</a></h2><summary fr-original-style="" style="display: list-item; touch-action: manipulation; box-sizing: border-box;">"Yerküre tabiri caizse denizle başladı ve kim bilir belki de yine denizle bitecek."&nbsp;Geçen hafta apéro’da; Zafer Kızılkaya’yla milyarlarca yıllık insan ve deniz ilişkisi, Türkiye tarihinin en büyük biyoçeşitlilik kaybının nedeni ve nasılı. Kaçıranlara ek gösterim, hatırlatma.</summary>

<img src="https://images.aposto.com/2023/3/4/1682014035538.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/akdeniz-altinda-20-bin-fersah" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">🌊 Akdeniz altında 20 bin fersah</a></h2><summary fr-original-style="" style="display: list-item; touch-action: manipulation; box-sizing: border-box;">"Yerküre tabiri caizse denizle başladı ve kim bilir belki de yine denizle bitecek." Bu hafta apéro’da; Zafer Kızılkaya’yla milyarlarca yıllık insan ve deniz ilişkisi, Türkiye tarihinin en büyük biyoçeşitlilik kaybının nedeni ve nasılı.</summary>

Bir sabah uyanıp yeryüzünde tek bir ağaç kalmadığını hayal et. Peki ya bu hayal sualtında gerçek oluyorsa? Endişeye mahal yok. Kötü gidişatı aksine çevirecek bir koruma planımız var.

Ömür müdür denize adanan, deniz midir o ömrü veren?

Nereden?&nbsp;Gezegenin %70’ini kaplayan sularKimin elinden?&nbsp;Avlanma yasaları ve uygulamalarını yürürlüğe sokmayanlar, denetlemeyenlerBu hafta tabağa Karadeniz’den mersin balığı ya da Boğaz’dan uskumru koymak isterdik fakat olmadı. Çünkü çok uzun yıllardır ne Karadeniz’de mersin balığı ne de Boğaz’da uskumru yaşamıyor. Kalkanı fotoğraftaki gibi tezgâha koymaya devam edersek çok yakında o da olmayacak.&nbsp;Deniz ürünlerinin bilinçsiz avlanması ve yenmesinin deniz ekosistemi ve dolaylı olarak diğer ekosistemlere etkileri masaya yatırılan konulardan biri hâline geldi. Bugüne dek alıştığımız usul ve anlayışla balık yemek ekosistem için ne anlama geliyor?Dünyanın %70’inin sularla kaplı olduğunu düşünürsek okyanus ve denizlerin küresel ölçekte iklimin düzenlenmesindeki rolü ve önemi tahmin ettiğimizden çok daha kritik bir boyutta. Yağmur ormanlarının gezegenin akciğerleri olduğundan sıklıkla bahsediliyor; peki ya yağmur ormanlarından 10 kat fazla karbon depolama gücüne sahip deniz çayırlarından kaçımız haberdarız? Bu sualtı bitkilerinin güncel durumları ve yaşam koşulları ne kadar ilgimizi çekiyor? Çekmiyorsa şimdi neden çekmeli?Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Örgütü (FAO)’nün <a fr-original-style="" href="https://www.fao.org/3/i2727e/i2727e00.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verilerine göre</a> aşırı avlanan türlerin sayısı yalnızca son 40 yılda üç kat arttı; dünyadaki balık kaynaklarının %87'si ya aşırı tüketiliyor ya da tamamen kullanılıyor. Bunun sonucu olarak da yenilebilir balık ve deniz ürünleri türlerinin yaklaşık üçte birini kaybediyoruz. Vurgulanan başka bir nokta var ki; türlerin kaybı kademeli değil, hızlı bir şekilde gerçekleşiyor ve her geçen gün bu hız artıyor.&nbsp;Zafer Kızılkaya Boğaz’da Akdeniz fokunun yokoluş hikâyesinden şöyle bahsediyor: “45 yaş altı hiçbir balıkçı Akdeniz fokunu bilmiyor. Oysaki 45 yaşındaki bütün balıkçılar Boğaz’daki yalıların kayıkhanelerinde fokların yaşadığını, ağlardan balık çaldıklarını ve sürekli gördüklerini çok net hatırlıyorlar. İstanbullu birine ‘Akdeniz foku gördünüz mü?’ diye sorsak muhtemelen duymamıştır bile; yok der geçer fakat bir zamanlar Boğaz’da Akdeniz foku vardı.”Mesele sadece tabaklarımızda deniz ürünleri olması değil çünkü avlanma yasaları ve uygulamalarını yürürlüğe sokmayanların ve denetlemeyenlerin verdiği hasarların kapsamı tür kaybıyla sınırlanmıyor. Gaz emisyonları, habitat tahribatı, ormansızlaşma, su kullanımı, arazi kullanımı ve bir dizi başka sorunu da beraberinde getiriyor. Günün sonunda balık tüketimimiz doğal ekosistemleri ve biyolojik çeşitliliği yok ediyor.&nbsp;Denizleri ve içlerindeki yaşamı gerçekten korumak için atılacak ilk adım balığın kaynağını sorgulamakla birlikte aslan, asker gibi yeni türlere açık olmak. Türkiye sularında sayıları günbegün artan <a fr-original-style="" href="https://akdenizkoruma.org.tr/public/assets/home/pdf/yeni_baliklar.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istilacı balıklar</a> yerel türlerin yaşamını tehlike altına sokarken balıkçıların ağına da yerellerden fazla takılır hâle geliyorlar. Hem balıkçının emeğinin zayi olmaması hem de yerel türlerin yaşam alanını tekrar sağlayabilmek adına istilacı türlere yönelik bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı.

Bu hafta tabak denizden. İçi boş. Ama neden?

Denizden: Boş tabak

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/kizilkaya_zafer/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Zafer Kızılkaya</a>Akdeniz’in karşı karşıya olduğu tehditleri iki bölgede ele almakta fayda var: Batı Akdeniz ve Doğu Akdeniz.&nbsp;Genel olarak bakıldığında Akdeniz dünyada kaynakları en fazla tüketilmiş denizlerin başında &nbsp;geliyor. Balık stoklarının yüzde 86’sının tamamen tüketildiği Akdeniz’de,&nbsp;aşırı avcılık açık ara en önemli sorun. Özellikle dip trolü gibi ekosistemlere zarar veren avcılık yöntemleri sonucunda önemli ekonomik ve ekosistemde denge rolü oynayan büyük balıklar ve dip canlıları yok olma tehdidi altında. Bu gerçeklik mevcut balıkçılık yöntemlerinin Akdeniz’de işlemediğini gözler önüne seriyor.Ağırlıklı olarak kuzey Akdeniz kıyılarının çok önemli sorunlarından biri de turizm ve insan yerleşimi için doğal kıyısal habitatların hızla tahrip edilmesi ve yapılaşmaya açılmasıdır.Her geçen sene daha fazla kıyısal alan yapılaşmaya açılıyor. Bu da birçok canlının hayatını tehlikeye atıyor. Nesli tehlike altında türlerden olan ve tüm dünyada sayısı 600-700, Türkiye kıyılarında ise 100 kadar bireyin yaşadığı bilinen Akdeniz fokları&nbsp;bu durumdan en çok etkilenen canlıların başında geliyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/6/5/1658482376026.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.01" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Akdeniz foku, Gökova, Zafer KızılkayaDünyada en fazla deniz ticaretinin ve beraberindeki gemi trafiğinin bulunduğu Akdeniz’de bu trafikten kaynaklanan ciddi bir atık ve ses kirliliği doğal yaşamı olumsuz etkiliyor.Benzer şekilde kıyılardaki büyük metropol şehirlerden kaynaklanan atık su ve katı atık kirliliği, su kalitesini ve ekosistemi tamamen bozuyor. Bunun yanı sıra su ürünleri yetiştiriciliği&nbsp;Doğu Akdeniz’e kaydırılmış bir aktivite olarak, yarattığı aşırı kirlilik sorunlarıyla Türkiye ve Yunanistan kıyılarında ağır tahribatlara yol açıyor.Akdeniz iklim krizinden en çok etkilenen ekosistemlerden biri denebilir.İklim krizi ve beraberinde görülen istilacı türler Doğu Akdeniz’de çok ciddi ekosistem değişikliklerine ve geri dönüşü olmayan değişimlere sebep olmaktadır. Artan deniz suyu sıcaklıkları çok daha fazla sayıda tropik Kızıldeniz kökenli türlerin yayılım alanlarını da artırıyor. Her sene artan Kızıldeniz kökenli balık türleri yerel türlere baskın çıkıyor ve özellikle uzun dikenli deniz kestanesi gibi omurgasız canlılar ekosistemi tamamen değiştiriyorlar. <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/akdenizkorumadernegi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Akdeniz Koruma Derneği</a>&nbsp;olarak kıyılarımızın yeni türlerine yönelik Yeni Balıklar projesini yürütüyoruz. Bu proje ile yeni balıklar arasında yer alan yenebilir türlerin sofralara taşınmasını sağlayarak, ekosistem üzerindeki baskılarının azalmasını ve küçük ölçekli balıkçıların bu türlerden gelir elde etmesini amaçlıyoruz.Akdeniz’de yeterli deniz koruma alanlarının olmaması ve olanların da yeterli denetlenememesi Akdeniz’deki en büyük eksiklik ve tehdit diyebiliriz.Şu anda balıkçılığa kapalı koruma alanları bütün Akdeniz’in yüzde 1’nden az. 2030 yılına kadar hedeflenen rakam ise yüzde 10.Deniz Koruma Alanları’nın ilan edilmesi sonrasında doğru bir şekilde uygulanmasıyla başarıya ulaşmak mümkün.Akdeniz Koruma Derneği olarak Türkiye’de bulunan Deniz Koruma Alanları’nda uyguladığımız Deniz Koruyuculuğu Sistemi ile alanların başarıya ulaşmasına destek olmaya çalışıyoruz.

Zafer Kızılkaya ile ilgili hikayeler