<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>‘‘Zamanların hem en iyisi hem de en kötüsüydü; bilgeliğin de çağıydı aptallığın da; hem inanç hem de kuşku devriydi; Işığın da asrıydı karanlığın da; hem umut baharıydı hem de umutsuzluk kışıydı; hem her şeye sahiptik hem de hiçbir şeyimiz yoktu..’’ diye başlar Charles Dickens İki Şehrin Hikayesi’nde.&nbsp;Yıllar sonra, bu zamanın hikayesi de yazıldığında aynı cümlelerle başlayacaktır. Ama belki şöyle bir eklentiyle: ‘’Öyle bir zamandı ki, anneler genleri ve mitokondrileri ile mikroplastiklerini de bebeklerine aktarmaktaydı… ‘’<a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412020322297?via%3Dihub" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İlk olarak 2021 yılında</a>, İtalyan bilim insanları mikroplastikleri insan <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Plasenta" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">plasentasında</a> gösterdiler. ‘Plastisenta’ başlığını kullandıkları makalede mikroskop altında inceledikleri plasentaların hem anne hem de bebek tarafında buldukları mikroplastikleri renk, içerik ve boyut açısından tanımladılar.Nedir bu mikroplastik?Hiçbir doğal döngünün parçası olmayan petrokimya ürünleri olan plastikler ya kullanımları sırasında ya da atık halde çevresel etkilerle parçalanarak daha küçük plastik parçacıklar oluşturuyorlar: 5 mm’den küçük olanlar mikroplastik, 1 mikrondan küçük olanlar ise nanoplastik olarak adlandırılıyor. İmalat aşamasında bisfenoller, fitalatlar, benzotiazoller, polibromine difenil eterler gibi maddeler de plastik ürünlerin sıcağa dayanıklılığı, esnekliği, görünüşü gibi değişik amaçlarla ekleniyorlar. Bu maddeler de plastik ürünlerin hem kullanımı hem de yıkımı sırasında insan vücuduna ya da doğaya sızıyor.Mikroplastikler hangi yollarla vücudumuza giriyor?Mikroplastiklerin çeşitli yollarla vücudumuza girebildiğini ve farklı polimerlerin değişik <a fr-original-style="" href="https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2021.724989/full" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">konsantrasyonlarda saptanabild</a>iğini biliyoruz.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Solunum yoluyla hava ve toz parçacıkları aracılığıyla</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toz, su ve gıdalarla gastrointestinal sistem aracılığıyla</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cildimize uyguladığımız ürünler yoluyla</li></ul>Ev içinde kullanılan sentetik tekstil ve eşyalar, yapı malzemeleri, vb kaynaklardan ortaya çıkan mikroplastikler solunum yoluyla alınıyor. Dış ortamda da özellikle gene bir petrol ürünü olan asfalt ile araç lastiklerinin etkileşimi sonucu mikroplastikler havaya karışıyor. Otopsi çalışmalarında, akciğerlerde çoğunluğu polietilen ve polipropilen kaynaklı mikroplastikler <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304389421010888?casa_token=axiQf32DJ1sAAAAA:rbZMomz21qhCNzcVP8DA8-Yz-3y7Abu5l2mOMiQPOLG31FhMLv6yHj1ALMbnPtjiWQBQ-8cGvK0" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterilmiş</a>.&nbsp;İçme suyu önemli bir mikroplastik kaynağı: bir kişi sadece plastik şişede su tükettiğinde yılda 90.000 mikroplastik alıyorken, musluktan içme suyu tüketen kişinin 4000 mikroplastik aldığı <a fr-original-style="" href="https://pubs.acs.org/doi/full/10.1021/acs.est.9b01517?casa_token=OLLmn3lgqqgAAAAA%3ABlJMaqCYLRMlMAdoxvNhWYjFseOR1CIFs9oAEgkKgYtOVvqvr5Rg_hfHszvJ8EAWDTTYinQyBXAbuioL" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanmış</a>. Tek bir plastik çay poşetinin 95oC’da fincan başına 11,6 milyar mikroplastik, 3,1 milyar nanoplastik saldığı <a fr-original-style="" href="https://pubs.acs.org/doi/full/10.1021/acs.est.9b02540?casa_token=SwNcLM3yJdoAAAAA%3AJk3Nme-J-8iNgXUPDgbSbNj0jCvGrAd_oXxyp3gy95Wgtq1LnLczbdeqdt0tqbA_qo_wZmZ3CrJNgZAg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterilmiş</a>! Dışkıyla atılan miktar hesaplanarak haftada 0.1 ila 5 gram arasında <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304389420319944?casa_token=dDB4z0JBuhcAAAAA:MtciLp3BCJ0V7wQ1GRgEzq-orQIcNziv26lkPjyo46HOaGW6O7apm4H5duxbZL8ffRSBK3cLPeI" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mikroplastik sindirdiğimiz</a> düşünülüyor. Denizler ve okyanuslar da, yani deniz tuzu ve deniz ürünleri de mikroplastiklerle yüksek derecede kirlenmiş durumda. Gerek temizlik gerek kozmetik amaçlı ürünlerde kullanılan plastik mikroboncuklar da derimizden değişik miktarlarda vücuda alınıyor.Mikroplastiklerin sağlığımız üzerinde ne gibi etkileri var?Ağız yoluyla alınan mikroplastiklerin, özellikle de büyük boyutta olanların, %90’ı dışkı ile atılıyor. Solunum yoluyla alınanların ise bir kısmı balgamla atılabiliyor. Ancak daha küçük boyutta olanlar kana, beyin omurilik sıvısına, lenf dolaşımına, plasentaya geçip tüm dokularda birikebiliyorlar.Mikroplastiklerin sağlığımız üzerindeki etkileri yakın zamanda hızlanan araştırmalarla gösterilmeye başlandı. Örneğin, mikroplastiklerin astım, akciğer kanseri ve kronik akciğer hastalıklarının riskinde artışa yol açtığı sentetik tekstil endüstrisinde çalışan işçilerde <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0269749117307686?casa_token=deuDPNzCNNUAAAAA:BM-IS5TUk1ePsyMHdhMGkjdMGIsDdxIumxr6f-50YPDaadFNV3ssb6cu2rZ39qB_eJv4OLBC9Tc" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterilmiş</a>. En etkileyici bulgulardan bir tanesi karotis damarlarındaki plaklarda polietilen ve polivinil klorid <a fr-original-style="" href="https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2309822" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterilmesi oldu</a>. Araştırmacılar, damarlarındaki aterom plaklarda mikroplastikler saptanan hastaların üç yıllık bir izlem süresinde 4,5 kat daha yüksek kalp krizi, inme ve ölüm riski olduğunu gösterdiler.Plastik ürünlere değişik nedenlerle eklenen fitalat, bisfenol ve organotin gibi maddeler ise hücre ve dokularda benzer hasarlara yol açmanın yanında, lipid ve enerji metabolizmasında bozulma ve endokrin hastalıklara da <a fr-original-style="" href="https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2022.1084236/full" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yol açıyor</a>. Peki plastik katkı maddeleri ve mikroplastikler ‘<a fr-original-style="" href="https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2021.724989/full" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">obezojen’ olabilir mi?</a> Pek çok bilimsel araştırma dünyadaki obezite salgınına plastiklerin de katkıda bulunduğunu kanıtlıyor. Bunu yaparken de hem hücresel düzeyde fizyolojik mekanizmaların etkilenmesi hem de barsaklarımızdaki mikrobiyotanın <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0147651324015732#:~:text=Microplastics%20might%20disturb%20the%20gut,further%20affect%20the%20microbial%20structure." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dengesinin bozulması</a> rol oynuyor.Temel olarak inflamasyona, immün yanıtta ve hücresel işlevlerde bozulmaya yol açtıkları saptanmış olsa da mikroplastiklerin orta ve uzun vadede ne gibi sorunlara yol açacakları bilinmiyor. İnfertiliteden kalp krizlerine, diyabetten kansere kadar pek çok tıbbi durumun tetikleyicisi olduklarına dair pek <a fr-original-style="" href="https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2022.1084236/full" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çok kanıt var</a>.Peki ne yapmalıyız?En önemli adım tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmek. Evlerin uygun şekilde havalandırılması ve saf ve doğal malzemelerden ürünlerin kullanılması, mümkünse hava kalitesi iyi olan yerleşim yerlerinde yaşamak solunum yoluyla alımı azaltabilir. Plastik şişelerde sıvı tüketmekten kaçınılmalı. Çaylar geleneksel demleme yöntemleri ile hazırlanmalı, plastik kapların içine sıcak yiyecek ve içecek konulmamalı. Sıcak sterilizasyon aşamasını da düşünürsek, bebeklerimizi beslediğimiz biberonlar cam olmalı.Daha sade bir yaşam, daha az eşya, daha doğal kıyafet, daha az kozmetik ürün, paketsiz yiyecek ve içecek gibi uzayıp giden bir liste.. Gerçek ihtiyacımız kadar ve mümkün olan en doğal kaynaktan tüketmek hem bize hem gelecek nesillere hem gezegenimize iyi gelecek.

Dünyahali

Mikroplastiklerin insan sağlığına etkileri 

Plas(tis)enta

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Japon bilim insanları, yaşlanmayı önleme potansiyeline sahip bir protein <a fr-original-style="" href="https://www.euronews.com/next/2024/01/05/scientists-discover-protein-that-could-fight-ageing-and-prevent-age-related-diseases" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">keşfetti</a>. HKDC1 adlı proteinin mitokondri ve lizozomu korumaya yardımcı olduğu belirtiliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dip not: Mitokondri hücrede enerji üretme, lizozom ise sindirim görevini üstelenen organel. HKDC1'in işlevi ise bu iki organeli koruyarak hücresel yaşlanmanın önüne geçmek. Böylece yaşlanma ve buna bağlı oluşabilecek hastalıkların önüne geçmek.</li></ul>

Quando

Mitokondrileri bilirsiniz, hücrelerimizde yer alan ve enerji sağlayan organeller. Bu minicik organeller hakkında öğrendiklerimiz her geçen gün artıyor. En son araştırmalardan birisinde mitokondrileri gözlemleyen bilim insanı esnediklerini, büzüldüklerini, kaynaştıklarını, sonra ayrıldıklarını ve yan yattıklarını görmüş. Bu hareketler ona arılar ve balıklar arasındaki sosyal bağlantı kurma çabasını anımsatmış. Bu gözlemin üzerine derinleştirilen <a fr-original-style="" href="https://www.quantamagazine.org/social-mitochondria-whispering-between-cells-influence-health-20210706/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmalar</a> ise mitokondrilerin birbirlerine bir hayli bağımlı olduklarını ve hücresel güç kaynakları olmanın ötesinde görevleri olduğunu göstermiş. Mitokondriler koloniler gibi davranıp görevleri aralarında bölüşüyor, gruplar kuruyor, çalışmalarını senkronize ediyor ve hem çevreye hem de birbirlerine cevap veriyorlarmış.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/4/1625742006482.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Görsel: Quanta MagazineVücudumuzu oluşturan bu minicik şeyler birbirleriyle iletişim kurup, bir araya gelip iş birliği yapıyorken bizim yer yer bencilleşebilen bireyselliğimiz ne kadar garip duruyor öyle değil mi?*”Bu bülten sosyal bilimlerdeki gelişmeleri paylaşmıyor muydu, biyoloji nereden çıktı, haddinizi bilin!” diyen okuyucumuza minik bir açıklama boynumuzun borcu: mitokondrilerden bahsetme sebebimiz aralarındaki sosyal ilişki. Yani biyoloji içindeki sosyal bilimleri bulduk çıkardık anlayacağınız

mitokondri ile ilgili hikayeler